장음표시 사용
471쪽
detur praeter illain, quam idea, quatenu idea est in 10liit, qua de re vide Sequentem propositioneni, ut et definitionem 3 huius, ne cogitatio in picturas incidat. Non enim per ideas imagineS, quales in fundo oculi et, si placet, in medio cerebro formantur, sed cogitationis conceptus intelligo.
PROPOS. XLIX. In monto nulla datur volitio sive
us fritiatio et negati praeter illam, quam idea, quatenus idea est, involvit.
DEΜONSTR. In mente per prop. praeced. nulla datur abso luta facultas volendi et nolendi, Sed tantum singulares Volitione S, nempe haec et illa affirmatio, et haec et illa negatio. Concipiamus itaque Singulare in aliquam Volitionem, nempe m0dum cogitandi, quo men amrmat, re angulos trianguli aequales esse duobuS rectis. Haec amrmati conceptum sive ideam trianguli involvit,h0c est, Sine idea trianguli non potest concipi. Idem enim est,
si dicam , quos conceptum B debeat involvere, a quod Λ Sine B D0n possit c0ncipi. Deinde haec amrmatio per ax. 3 huiuS)non p0test etiam sine de trianguli esse. Haec ergo assirmatio sine idea trianguli nec esse nec concipi potest. Porro haec trian guli dea, hanc eandem assirmationem involvere debet, nempe quod tres eius anguli aequentur duobus rectis. Quare et vice VerSahaec trianguli idea sine hac assirmatione nec esse nec concipi p0 est adeoque per desin. 2 huius haec assirmatio ad essentiam ideae trianguli pertinet, nec aliud praeter ipsam est. Et quod de hac volitione diximus quandoquidem eam ad libitum II pSi mus), dicendum etiam est de quacumque volitione, nempe quod praeter ideam nihil Sit q. e. d. COROLL. Voluntas et intellectus unum et idem Sunt. DEMON sae R. Voluntas et intellectus nihil praeter ipsas singulares x0litiones et ideas sunt per prop. 48. huius et eiusdem sch0l.). At singularis volitio et dea per prop. praeced. unum et idem sunt. Ergo voluntas et intellectus unum et idem Sunt;
SCHOL. His causam, quae communiter errori esse Statui tur SustulimuS Supra autem ostendimus, salsitatem in sola
472쪽
privatione, quam deae mutilatae et consuSae involvunt, consistere. Quare idea salsa, quatenus salsa est, certitudinem non involvit. Quum itaque dicimus, hominem in salsi acquiescere, nec de iis dubitare, non ideo ipsum certum eSSe, sed tantum non dubitare dicimus, vel quod in salsis acquiescit, quia nudae cau-Sae dantur, quae essiciant, ut ipSius imaginatio stuc tuetur. Quadere vide Scholium pr0pos 4i huius partis. Quantum Is igiturh0mo salsis adhaerere Supponatur, nunquam tamen pSum certum eSSe dicemus. Nam per certitudinem quid positivum intelligimus Vide prop. 43 huius cum eiusdem Schol.), non vero dubitationis privationem. t per certitudinis privationem salsitatem intelligimus. Sed ad uberiorem explicationem praecedenti propositionis
quaedam monenda superSunt. Superest deinde, ut ad obiectiones, quae in no Suam hanc doctrinam obiici p0SSunt, reSpondeam. Et denique, ut omnem amoveam Scrupulum, perae pretium eSSeduxi, huius doctrinae quasdam utilitates indicare. QuaSdam, inquam; nam praecipuae ex iis, quae in quinta parte dicemus, melius intelligentur. Incipio igitur a primo, lectoresque m0neo, ut accurate distinguant uter ideam sive mentis conceptum, et inter imagine rerum, quas imaginamur. Deinde necesse est, ut distinguant inter ideas et verba, quibus re Significamus. Nam quia haec tria, imagines scilicet, verba et ideae, a multi vel plane confunduntur, Vel non satis accurate, Vel denique non satis caute distinguuntur, ideo hanc de Voluntate doctrinam scitu prorsu necessariam tam ad speculationem, quam ad vitam Sapienter instituendam plane ignorarunt. Quippe qui putant ideas consistere in imaginibus, quae in nobis ex corporum occurSi formantur, Sibi perSuadent, ideas illas rerum, quarum Similem nullam imaginem formare p0SSumus, non esse ideas, Sed tantum sigmenta, quae ex libero voluntatis
arbitrio fingimus ideas igitur veluti picturas in tabula mutas aspiciunt, et hoc praeiudicio praeoccupati non vident, ideam, quatenus idea est, assirmationem aut negationem involVere. Deinde qui verba confundunt eum idea, vel cum pSa assirmatione, quam idea involvit, putant se posse contra id, quod Sentiunt, velle quando aliquid Solis verbis contra id, quod sentiunt, assi mant aut negant maec autem praeiudicia exuere facile is poterit,
473쪽
qui ad naturam cogitationis attendit, quae extensionis conceptum minime involvit atque adeo clare intelliget, ideam quando qui dem modus cogitandi est) neque in rei alicuius imagine, neque in
verbis conSiStere. Verborum namque et imaginum Ssentia a solis motibus corporei conStituitur, qui cogitationis conceptum minime involvunt. Λtque haec pauca de his monuiSSe Susticiat. Quare ad prae dictas obiectione transeo. Harum prima St, quod con stare putant, voluntatem latius se extendere, quam intellectum; atque adeo ab eodem diversam SSe Ratio autem, cur putant, voluntatem Iatius se extendere, quam intellectum, Si, quia Seexperiri aiunt, Se non maiore SSentiendi sive amrmandi et negandi lacultate indigere ad infinitis alii rebuS, qua non percipi-mUS, SSentiendum, quam iam habemus at quidem maiori s cultate intelligendi. Distinguitur ergo voluntas ab intellectu, quod sinitus hic sit, illa autem infinita. Secundo nobis obiicip0test, quod experientia nihil clarius videatur doctre, quam quod
nostrum iudicium p0SSumus Suspendere, ne rebus, qua percipimus, Ssentiamur quod hinc etiam confirmatur, quod nemo dicitur decipi, quatenus aliquid percipit, sed tantum quatenus assentitur aut dissentit. I. gr. qui equum alatum fingit, non ideo concedit dari equum alatum, hoc est, non ideo decipitur, nisi simul concedat, dari equum alatum. Nihil igitur clarius vi detur docere experientia, quam quod voluntas Sive laculta aSsentiendi libera sit et a facultate intelligendi diversa. Tertio obiici poteSt, quod una assirmatio non plus realitati videtur continere, quam alia, hoc est, non maiore potentia indigere videmur ad as- firmandum verum esse id, quod Verum St, quam ad aliquid, qu0d salSum St, verum eSSe assirmandum. t unam deam plus realitatis sive persectionis, quam aliam habere percipimuS; quantum enim obiecta alia aliis praestantiora, tantum etiam eorum ideae aliae aliis persectiores Sunt ex quibus etiam constare vide tu disserentia inter voluntatem et intellectum. Quarto obiici potest: si homo non operatur ex libertate Voluntatis, quid ergo
fiet, si in aequilibrio sit, ut Buridani asina Famen et siti peribit Quod si concedam, viderer asinam vel homini Statuam, n0n
474쪽
hominem concipere; si autem negem, ergo Se pSum determinabit, et consequenter eundi lacultatem et iaciendi quicquid velit habet. Praeter haec alia sorsan possunt obiici sed quia incul care non teneor, quid unusquiSque omniare potest, ad has ob lectiones tantum respondere curabo, idque quam potero breriter. Et quidem ad primam dico, me concedere, voluntatem latius se extendere, quam inteflectum, Si per intellectum claras autum modo et distinctas ideas intelligant; sed nego voluntatem latius se extendere, quam perceptiones Sive concipiendi lacultatem. Nec sane video, cur facultas volendi potius dicenda est infinita, quam sentiendi saevitas sicut enim infinita unum tamen post aliud; nam infinita simul assirmare non possumus eadem volendi facultate possumus asstrmare, Sic etiam infinita corpora unum nempe post aliud eadem sentiendi lacultate possumu Sentire Sive per cipere. Quod si dicant, infinita dari, quae percipere n0 P0S- SumuS, regero, O ea ipsa nulla cogitatione, et consequenter nulla volendi fasultate posse assequi . t dicunt, Si Deus velletessicere, ut ea etiam perciperemus, maiorem quidem facultatem percipiendi deberet nobis dare, sed non maiorem, quam dedit, volendi facultatem quod idem est, ac si dicerent, quod si DeuS velit essicere, ut infinita alia entia intelligeremus, neceSSe quidem esset, ut nobis daret maiorem intellectum; sed non universaliorem entis ideam, quam dedit, ad eadem infinita entia amplectendum. Ostendimus enim voluntatem ens SSe universale Si e deam, qua omnes singulares v0litiones, hoc est, id quod iis omnibu commune eSt, explicamus Quum itaque hanc omnium volitionum communem sive universalem deam facultatem SSecredant, minime mirum, si hanc lacultatem ultra limites intellectus in infinitum se extendere dicant. Universale enim aeque de
uno ac de pluribus ac de infinitis individuis dicitur. Ad secundam obiectionem respondeo negando, nos liberam habere potestatem iudicium Suspendendi. Nam quum dicimus, aliquem iudicium suspendere, nihil aliud dicimus, quam quod videt, Serem non adaequale percipere. Est igitur iudicii suspenSi revera perceptio, et non libera voluntas. Quod ut clare intelligatur, concipiamus puerum equum imaginantem, nec aliud quicquam percipientem Quandoquidem haec imaginatio equi existentiam
475쪽
Involvit, per coroll. prop. 7 huiuSynec puer quicquaui percipit, quod equi existentiam tollat ille necessario equurn ut praesentem contemplabituo, nec de eius existentia poterit dubitare, quanivis de eadem non sit certus atque hoc quotidie in somnis experimur, nec credo aliquem Sse qui putet, se, dum somniat. beram habere p0 testatem suspendendi de iis, quae Somniat, iudicium, essiciendique, ut ea, quaerae Videre S0mniat, non somniet; et nihilo minus contingit, ut etiam tu omnis iudicium Suspend muS, nempe quum omniamus, o Somniare Porro concedo
neminem decipi, quatenus percipit, h0c St, mentis imaginatio nes in se consideratas nihil erroris involvere concedo vide schol. prop. 7. huius); sed nego, hominem nihil amrmare, quatenus percipit. Nam quid aliud est equum alatum percipere, quam alas de equo amrmare Si enim mens praeter equum alatum nihil aliud
perciperet, eundem sibi praeSentem contemplaretur, uec cauSam
haberet ullam dubitandi de eiusdem existentia, nec ullam dissentiendi facultatem, nisi imaginatio equi alati iuncta sit deae, quae existentiam eiusdem equi tollit, vel quod percipit, ideam qui alati, quam habet, SSe inadaequatam, atque tum vel eiusdem equi existentiam necessario negabit, Vel de eadem necessario dubitabit atque his puto me ad tertiam etiam obiectionem re- Spondisse, nempe quod Voluntas universale quid sit . quod de omnibus id eis praedicatur, quodque id tantum Significat, pa0d
omnibus ideis commune St, nempe assirmationem, cuiu pro pterea adaequata essentia, quatenu Sic abStracte concipitur, debet esse in unaquaque idea, et hac ratione tantum in omnibus eadem sed non quatenus consideratur essentiam deae constituere; nam eatenus Singulares assirmatione aeque inter se dis
serunt, ac ipsae ideae. Ex gr. assirmatio, quam idea circuli ab illa, quam idea trianguli involvit, aeque dissert, ac dea circuli ab idea trianguli Deinde abs0lute nego, o aequali cogitandi potentia indigere ad aTrmandum verum esse id, quod Verum St, quam ad assirmandum verum esse id, quod salSum est Nam haeduae assirmationes, Si mentem Spectes, se habent M invicem, utens ad non-e s nihil enim in deis positivum est, quod salsitatis larmam constituit. Vide prop. 35. huiu cum eius schol et schol.
prop. 47. huius Quare hic apprime venit notandum, quam lacile
478쪽
decipimur, quando universalia eum singularibus et entia rationis et abstracta cum realibus confundimus. Quod denique ad quartam obiecti0nem attiuet, dico, me omnino concedere, quod
homo in tali aequilibrio positus nempe qui nihil aliud perripit,
quam sitim et famem, talem cibum et talem potum, qui aeque ab eo distant fame et siti peribit. Si me rogaui, an talis homo non potius asinus, quam homo Sit aestimandus, dico, me neScire, ut etiam nescio, quanti aestimandus Sit ille, qui se pensilem facit, et quanti aestimandi sint pueri, Stulti Vesani etc. Superest tandem indicare, quantum huius doctrinae cognitio ad usum vitae conserat, quod facile ex hi animadvertemus. Nempe Ι quatenus docet nos ex S0lo Dei nutu agere, divinaeque naturae eSSe participes, et eo magi quo persectIore actiones agi mus et quo magis magisque Deum intelligimus. Haec ergo doctrina, praeterquam quod animum omnimode quietum reddit, hoc etiam habet, quod nos d0cet, in quo nostra summa felicitas sive beatitudo consistit, nempe In Sola Dei cognitione, ex qua ad ea tantum agenda inducimur, quae amor et pietas Suadent. Unde clare intelligimus, quantum illi a vera virtutis aeStimatione aberrant, qui pro Virtute et pli mi actionibus, tanquam pro Summa servitute, Summi praemiis a Deo decorari exspectant, quasi ipsa virtus Deique servitus n0 esset ipsa felicitas et summa libertas. II. Quatenus docet, quomodo circa re fortunae, Sive quae inn0Stra p0teState non Sunt, hoc St, Circa res, quae ex DOStrama tura non sequuntur, o gerere debeamus nempe utramque sortunae aciem aequo animo exspectare et serre nimirum quia omnia ab aeterno Dei decreto eadem necessitate Sequuntur, ac ex
essentia trianguli equitur, quod tres eius anguli sunt aequales duobus rectis ΙΙΙ. Confert haec doctrina ad ritam socialem, quatenus docet neminem odio habere, contemnere, irridere, ne mini irasci, invidere. Praeterea quatenus docet, ut unusqui que suis Sit contentus et proximo in auxilium; non ex muliebri misericordia, partialitate, neque superstitione, Sed ex solo rationis ductu, prout Scilicet tempus et res postulat, ut In tertia parte ostendam. IV. Denique confert etiam haec doctrina non parum ad communem Societatem, qualenus d0cet, qua ratione
479쪽
eives gubernandi sint et ducendi, nempe non ut serviant, Sed ut libere ea quae optima Sunt agant. tque his, quae in hoc Sch lio agere constitueram , absolvi et eo finem huic nostrae Secundae parti impon0 in qua puto me naturam mentis humanae eiusque proprietate satis prolixe, et quantum rei dissicultas seri, clare explicuisse, atque talia tradidiSSe, ex quibus multa praeclara, maxime utilia et cognitu necessaria concludi possunt, ut partim ex Sequentibus constabit.
480쪽
Plerique, qui de affectibus et hominum vivendi a tiones scripserunt. videntur non de rebu naturalibus, quae
communes naturae leges Sequuntiar, Sed de rebuS quae extra a
turam sunt, agere imo h0minem in natura, Veluti aperium imperio, concipere videntur Nam h0minem naturae ordinem magis perturbare, quam equi, pSumque in Ua actiones abso lulam habere potentiam, nec aliunde, quam a Se IpS determinarie redunt Humanae deinde impotentiae et inconstantiae cauSam non communi naturae potentiae, Sed nescio cui naturae humanae vitio tribuunt, quam propterea ent, rident, contemnunt, Vel ouod plerumque fit, detestantur; et qui humanae mentis Impotentiam eloquentius vel argutius carpere novit, veluti divinus habetur Non defuerunt tamen viri praestantissimi quorum Iabociet industriae nos multum debere latemur), qui de recta Vivendi a tione praeclara multa Scripserint et plena prudentiae consilia mor talibus dederint verum assectuum naturam et ireS, et quid contra mens in iisdem moderandis poSSit, nemo, quod Selam, deter minavit. Scio equidem celeberrimum arte Sium, licet etiam crediderit, mentem in suas actiones absolutam habere potentiam,
assectus tamen humanos per prim S Suas au Sa explicare. Simul
mae viam ostendere studuisse, qua mens in assectus absolutum ζabere possit imperium sed mea quidem sententia. nihil praeter magni sui ingenii acumen ostendit, ut Suo l0 eo demonstrabo.