장음표시 사용
481쪽
Nam ad illos revertere volo, qui hominum assectus et actiones detestar vel ridere malunt, quam intelligere. His sine dubio mirum videbitur, quod hominum vitia et ineptias more geometrico
tractare aggrediar, et certa ratione demonstrare Velim ea, quae rationi repugnare, quaeque Vana absurda et horrenda esse et mitant. Sed mea haec est ratio. Nihil in natura fit, quod ipsius vitio possit tribui est namque natura Semper eadem et ubique una, eademque eiu virtuS, et agendi p0tentia, hoc est, naturae leges et regulae, secundum quas omnia fiunt et ex unis sormis in alias mutantur, sunt ubique et Semper eaedem, atque adeo una eademque etiam debet SSe ratio rerum qualiumcumque naturam intelligendi, nempe per leges et regulas naturae uniVersales. λsectus itaque dii, irae, invidiae etc. in se considerati ex eadem naturae necessitate et virtute consequuntur, ac reliqua Singularia; ac proinde certa causas agn0Scunt, per quas intelliguntur, e tasque proprietates habent, cogniti0ne nostra aeque dignas, ac proprietates cuiuscumque alterius rei, cuius sola contemplatione delectamur. De assectuum itaque natura et viribus, ac mentis in eosdem potentia eadem methodo agam, qua in praecedentibus de Deo et mente egi, et humanas actione a que appetitu considerabo perinde ac si quaestio de lineis, planis aut de c0rporibus eSSet.
I. Causam adaequatam appello eam, cuius effectus potest clare et distincte per eandem percipi. In adaequatam autem seu para i ad em illam voco, cuius essectus per ipSam solam
II. Nos tum agere dico, quum aliquid in nobis aut extra nos fit, cuius adaequata Sumus causa, hoc est per desin praeced. quum ex nostra natura aliquid in n0bis, aut extra nos equitur, quod per eandem solam potest clare et distincte intelligi. t contra n0s pati dico, quum in nobis aliquid sit vel ex nostra natura aliquid sequitur, cuius nos n0 nisi partialis sumus causa.
III. Per assectum intelligo corporis assectiones, quibus ipsius corporis agendi potentia augetur vel minuitur, iuvatur vel coercetur, et simul harum assectionum ideas.
482쪽
ExPLI Si itaque alicuius ha; vim assectionum adaequata possimus esse cama, tum per assectum actionem in telligo; alias passionem.
I. Corpus humanum potest multis assici modis, quibus ipsius agendi potentia augetur vel minuitur, et etiam aliis, qui eiusdem agendi potentiam nec maiorem nec minorem reddunt. Hoc postulatum seu axioma nititur postulatori et lemmas. 5. et 7 quae ide postprop. n. pari. 2. II. Corpus humanum multas pati potest mutationes, et nihilominus retinere obiectorum impressiones seu vestigia de quibus Vide post 5. art. 2.), et conSequenter easdem rerum imagiues; quarum desin vide Schol. prop. 17. pari. 2.
PROPOS. I. Mons nostra quaedana agit, quaedam Vero patitur; nempe quatenus adaequata habet ideas, eatenus quaedam necesSario agit, et quatenus idoas abo in adaequatas, eatenus neceSSario quaedam patitur.
DRΜΟΝSTR. Cuiuscumque humanae mentis ideae aliae adaequatae sunt, aliae autem mutilatae et confusae per Sch0I. prop. 40. pari. 2.). deae autem, quae in alicuius mente Sunt adaequatae, Sunt in Deo adaequatae, quatenus eiuSdem menti eSSeutiam constituit per coroll. prop. II part. 2.), et quae deinde in- adaequatae sunt in mente, sunt etiam in Deo per idem coroll. adaequatae, non quatenus eiusdem Solummodo menti eSSentiam, Sed etiam quatenus aliarum rerum mente in se simul continet. Deinde ex data quacumque idea aliquis essectus sequi necessario debet per prop. 36. pari. 1.), cuius essectuS Deus cauSa est adae quata vid desin. l. huius), non quatenus usinitus est, Sed qua tenus data illa idea assectus consideratur Vid prop. s. pari. 2.). At eius essectus, cuius Deus eSt causa, quatenus assectu est dea, quae tu alicuius mente est adaequata, illa eadem meus est causa
483쪽
adaequata per coroll. prop. ll pari. 2.). Ergo mens noStra per delin. 2. hii ius quateims ideas habet adaequatas, quaedam ne cessario agit quod erat primum. Deinde quicquid necessario Sequitur ex idea, quae in Deo S adaequata, non quatenu meu tem unius homini tantum, Sed quatenus aliarum rerum menteS simul cum eiusdem hominis mente in se habet, eius per idem coroll. prop. 1l pari. 2. illius hominis mens non eSt cauSa adaequata, Sed partialis . Ac proinde per desip. 2 huius mens quatenus ideas in adaequatas habet, quaedam necessario patitur; qu0d erat secundum. Ergo menMD0Stra etc. q. e. d. COROLL. Hinc sequitur me utem eo pluribu passi0nibuSeSSe obnoxiam, quo plure idea inadaequatas habet, et contra eo plura agere, quo plures habet adaequatas.
PROPOS. II. Noc corpus mentem ad cogitandum,
nec mens corpus ad motum, neque ad quietem,
nec ad aliquid si quid est aliud determinare poteSt.
DκΜoNsTR. Omnes cogitandi modi Deum, quatenus re eSt cogitans et non quatenus alio attributo explicatur, pro caUSahabent per pr0p. 6 pari. 2.). Id ergo, quod mentem ad cogitandum determinat, modus cogitandi est, et non extensionis, hoc est per desin. l. pari. 2. non est corpus quod erat primum. Corporis deinde motus et quies ab alio oriri debet corpore, quod etiam ad motum vel quietem determinatum sui ab alio, et abs lute, quicquid in corpore oritur, id a Deo oriri debuit, quatenus aliquo extenSionis m0do et non quatenus aliquo c0gitandi modo affectus consideratur per eand prop. 6 pari. 2.), hoc St, a mente, quae per prop. li pari. 2. modus cogitandi est, oriri non potest; quod erat secundum. Ergo Dee corpia mentem etc. q. e. d. SCHOL. Haec clarius intelliguntur ex iis, quae in sch0lio propositi0nis 7 partis 2 dicta sunt, quod scilicet men et corpus una eademque re Sit, quae iam Sub cogitationiS, iam sub extensionis attributo concipitur. Unde sit, ut Ordo iVe' rerum concatenatio una sit, Sive natura sub hoc sive sub illo attributo concipiatur, consequenter ut ordo actionum et passionum corporis nostri simul sit natura ei in ordine actionum et pasSionum mentis. Spinor I 18
484쪽
Quod etiam patet ex modo, quo propositionem 12 partis 2 demonstravimus. At quam fis haec ita Se habeant, ut nulla dubitaudi ratio supersit, vix tamen credo, nisi rem experientia comprobavero, homines induci p0Sse ad haec aequo animo perpen dendum adeo firmiter persuasi sunt, corpus ex solo mentis nutu iam moveri, iam quieScere, plurimδque gere, quae a S0la mentis v0luntate et excogitandi arte pendent. Etenim quid corpus p 0Ssit, nemo hucusque determinavit, hoc est, neminem hucu que experientia d0cuit, quid corpus ex S0lis legibu naturae, qua tenu corporea tantum consideratur, p0Ssit agere, et quid non possit, nisi a mente determinetur. Nam nemo hucusque corporis labricam tam accurate novit, ut omnes eius functiones potuerit explicare, ut iam taceam, qu0d in brutis plura ObServentur, quae humanam Sagacitatem longe superant, et qu0 Somnambuli in Somni plurima agant, quae vigilando non auderent quod satis ostendit, ipSum corpus ex s0lis suae naturae legibus multa poSSe, quae ipsius mens admiratur. Deinde nemo Seit, qua ratione quibuSve mediis men moveat corpus, neque quot motu gradus p0SSit corp0ri tribuere, quantaque cum celeritate idem movere queat. Unde equitur, quum homines dicunt, hanc vel illam actionem corporis oriri a mente, quae imperium in corpus habet,e0MneScire, quid dicant, nec aliud agere, quam speci0Si verbis sateri, Se veram illius aetioni causam absque admiratione igit0rare. At dicent, sive sciant Sive nesciant, quibus mediis mens m0Veat corpus, se tamen experiri, quod, nisi mens humana apta esset ad excogitandum, c0rpus iners esset deinde Se experiri, tu solamentis potestate eSSe tam loqui quam tacere, et alia multa, quae proinde a mentis decreto pendere credunt. Sed quod ad primum attinet, ipsos rogo, num experientia non etiam d0ceat, quod Si contra corpus iners sit, mens simul ad cogitandum sit inepta. Nam quum corpus Somno quiescit, mens simul cum ipso sopita manet, nec potestatem habet, veluti quum vigilat, excogi
tandi. Deinde omnes expert0S Sse credo, mentem non Semper
aeque aptam Sse ad cogitandum de eodem subiecto sed prout 0rpus aptius est, ut in eo huius vel illius obiecti imago excitetur, ita mentem aptiorem esse ad hoc vel illud obieetum contemplandum. at dicent ex solis legibus naturae, quatenus corp0rea ta
485쪽
tum consideratur, fieri non posse, ut causae aedificiorum, pictu rarum rerumque huiusmodi, quae sola humana arte sunt, possint deduci, nec corpus humanum, nisi amitente determinaretur ducereturque, pote esset ad templum aliquod aedificandum. Ve rum ego iam ostendi, ipsos nescire, quid corpia poSsit, quidve ex s0la ipsius naturae contemplatione p0SSit deduci, pSosque plurima experiri ex solis naturae legibus fieri, quae nunquam credi dissent posse fieri, nisi ex menti directione, ut Sunt ea, quae somnambuli in somnis agunt, quaeque ipSi, dum Vigilant, ad mirantur. Addo hic ipsam corpori humani fabricam, quae a tisicio longissime superat omnes, quae humana arte labricatae sunt, ut iam taceam, quod Supra ostenderim, ex natura sub quovis attributo considerata infinita sequi. Quod porro ad secun dum attinet, sane longe selictu sese res humanae haberent, si aeque in hominis potestate eSset tam tacere, quam loqui. At experientia satis superque docet, homines nihil minus in potestate habere, quam linguam Τ), nec minuS OSSe, quam appetitus moderari su0s. Unde factum, ut plerique credant, nos ea tantum libere agere, quae IeViter petimus, quia earum rerum appetitus facile contrahi potest memoria alterius rei, cuius frequenter recordamur Sed illa minime, quae magno cum assectu petimus et qui alterius rei memoria sedari nequit. Verumenimvero nisi experti esSent, O plura agere, quorum postea poenitet, nosque saepe, quando scit contrariis assectibus conssiciamur, meliora ridere et deteriora sequi ), nihil impediret, quo minus crederent, nos omnia libere agere. Sic insans se lac libere appetere credit, puer autem iratus vindictam velle et timidus fugam Ebrius deinde credit, se ex libero mentis decreto ea loqui, quae postea sobrius vellet tacuisse. Sic delirans, garrula, puer et huius sarinae plurimi ex libero mentis decreto credunt loqui, quum tamen loquendi impetum, quem habent, continere nequeant, ita ut ipsa experientia non minus clare, quam ratio doceat, quod homines
δαμάσαι. '2 Verba Ovidiana metam. 7, 20 sq. Video meliora proboque, Deteriora sequor.
486쪽
ea sola de causa liberos Se esSe credant, quia suarUm actionum sunt conscii et causarum, a quibus determinantur, ignari et praeterea quod mentis decreta nihil sint praeter ipSos appetitus, quae propterea Vari Sunt pro varia corp0ris dispositione. Nam unusquisque ex Suo assectu omnia moderatur, et qui praeterea contrariis assectibus conflictantur, quid velint, nesciunt; qui autem nullo, facili momento huc atque illuc pelluntur. Quae omnia prosecto clare ostendunt, menti tam decretum, quam appetitum et corporis determinationem Simul esse natura, Vel potius unam eandemque rem, quam, quando sub cogitationis attributo consideratur et per ipsum explicatur, decretum appellamUS, et quando sub extensionis attributo consideratur et ex legibus motus et quietis deducitur, determinationem vocamus; quod adhuc clarius ex iam dicendis patebit. Nam aliud est, quod hic apprinienotari vellem, nempe quod nos nihil ex mentis decreto agere pos-
qui, niSi eiusdem recordemur. Deinde in libera mentis potestate non est, rei alicuius recordari vel eiusdem oblivisci. Quare hoc
tantum in mentis potestate eSSe creditur, quod rem, cuiu recor damur, vel tacere vel loqui ex Solo mentis decreto possumus. Verum quum nos loqui somniamus, redimus nos ex liber mentis decreto loqui, nec tamen loquimur, vel si loquimur, id ex es poris spontaneo motu sit. Somniamus deinde, nos quaedam homines celare, idque eodem mentis decreto, quo dum igilamus, ea quae scimus tacemus. Somniamu denique, nos ex menti S decreto quaedam agere, quae, dum vigilamuS, non audemuS; atque adeo pervelim Scire, an in mente duo decretorum generadentur, phantaSticorun unum et liberorum alterum. Quod si eouSque insanire non libet, necessario concedendum est, hoc mera tis decretum, quod liberum Sse creditur, ab ipsa imaginatione sive memoria non distingui, nec aliud esse praeter illam assima a tionem, quam idea, quatenus idea est, necessario inv0liit. Vide prop. 49 pari. . Atque adeo haec mentis decreta eadem necessitate in mente oriuntur, ac deae rerum actu existentium.
Qui igitur credunt, se ex libero mentis decreto loqui vel tacere vel quicquam agere, oculis aperti S Somniant.
487쪽
PARS III. 277 PROPOS. III. Montis actiones ex solis deis adaequatis oriuntur passiones autem a Solis inadaequati pendent.
DEΜοNSTR. Primum, quod menti essentiam constituit, nihil aliud est, quam idea corporis actu existentis per prop. 11. et l3 pari. 2.), quae per pr0p. b. pari. . ex multis aliis componitur, quarum quaedam per coroll. prop. 38. part . . Sunt adaequatae, quaedam autem in adaequatae per coroll. prop. 29. pari. 2.). Quicquid ergo ex mentis natura sequitur et cuius mens causa eSt pr0xima, per quam id debet intelligi, necessario ex dea adaequata vel in adaequata sequi debet. t quatenus mens perprop. l. huius idea habet in adaequatas, eatenu neceSSari patitur. Ergo menti actiones ex solis ideis adaequati sequuntur, et men propterea tantum patitur, quia ideas habet inadaequatas:
SCHOL. Videmus itaque passiones ad mentem D0 reserri, nisi quatenus aliquid habet, quod negationem inV0lVit, Sive qua tenu consideratur naturae pars, quae per Se absque alii non potest clare et distincte percipi et hac ratione Ostendere OSSem, passiones eodem modo ad res Singulares, ac ad mentem reserri, nec alia ratione posse percipi. Sed meum institutiun est, de sola mente humana agere.
PROPOS. IV. Nulla ros nisi a causa externa poteSi
DEΜoNSTR. Haec propositi per se patet. Desinitio enim cuiuscumque rei ipsius rei e SSentiam amrmat, Sed non negat Sive rei essentiam ponit, sed non tollit. Dum itaque ad rem ipsam tantum, O autem ad causas externas attendimus, nihil in eadem poterimus invenire , quod ipsam possit destruere q. e. d.
PROPOS. V. Rses eatenus contrariae Sunt naturae,
hoc est, eatenu in eodem Subiecto Sse nequeunt, quatenu una alteram potest destruere. DEΜ0Ns TR Si enim inter se convenire vel in eodem subiecto Simul esse possent, poSSet ergo in eodem subiecto aliquid dari,
490쪽
quod ipsum poSSet destruere, quod per prop. praeced. Dest absurdum. Ergo res etc. q. e. d.
PROPOS. I. Unaquaequo res, quantum in Se Si,
in Suo SSe perSPVerare Conatur. DEΜoNSTR. Res enim Singulares modi sunt, quibus Dei attributa certo et determinato modo exprimuntur per coroll. prop. 25. pari. i.), hoc Si per prop. 34. part l. res, quae Dei potentiam, qua Deus est et agit, certo et determinato modo exprimunt. Neque ulla res aliquid in se habet, a quo possit destrui, sive quod eius existentiam tollat per prop. 4. huius): Sed contra ei omni, quod eiuSdem exiStentiam potest tollere, opponitur per pr09. Praeced.). Adeoque quantum potest et in e St, in suo
esse perSeVerare conatur; q. e. d.
PROPOS. VII. Conatus, quo unaquaeque re in SUOeSSO Perseverare conatur, nihil est praeter ipsius rei actualem SSentiam.
DEΜοNsTR. Ex data cuiuscumque rei essentia quaedam ne ceMario Sequuntur per prop. 36. pari. 1.), nec re aliud p0SSunt, quam id quod ex determinata earum natura necessario equitur per prop. 29. pari. 1.). Quare cuiuscumque rei potentia si e conatus, quo ipSa vel Sola vel cum alii quidquam agit, vel agere conatur, hoc est perprop. 6. huius potentia Sive conatuS, quo in Su esSe perseverare conatur, nihil est praeter ipsius rei datam sive actualem eSSentiam; q. e. d.
PROPOS. VIII. Conatus, quo unaquaeque re in SUOeSSe PerSPVorare conatur, nullum tempus iiii tuni,
DEΜοNsTR. Si enim tempus limitatum involveret, quod rei durationem determinaret, tum ex Sola ipsa potentia, qua re exi Stit, Sequeretur, quod res post limitatum illud tempus non posset existere, sed deberet destrui. tqui hoc per prop. 4. huius eStabSurdum. Ergo conatus, quo res existit, nullum tempus deli