Opera quae supersunt omnia

591쪽

PAR III. 327

EXPLic. haec coeuntii cupiditas modesrata sit sit e non

sit, libido appellari solet. Porro hi quinque assectus tit in

schol prop. 56. huius o rui' co)itrarios non habent. Nam modestia species est ambitio=his, de qua vide schol prop. 29. hin s. Temporantiam deinde, sobrietaten et castitatem meritis potontiam, non aurem passionen indicare, an etiam mortui. Et tametsi feri potest, ut homo avarus avrbitiosus Dei timidus a Nimio cibo, potu et coitu abstineat avaritia tarnen, ambitio et timor lu.metriae, ebrietati vel astanti rio=ὶ sunt contratui. Nam avaruu in cibum et potum alienitin ingr/rgitare pleruntque desiderat. Ambitiosus autem, modo sperosiore layn, in nulla re

sibi temperabit, et si Diter ebrios vivat et libidinosos, ideo quia ambitiosus est, pro lilior erit ad eadem ilia. Timidus deniquo id quod non uuiacit. Nam quanὶvis mortis vitanda causa di vitias in mare proiiciat, matre sanien avarus et si libidinosus tristis est, ito sibi ni orent ger ere nequeat, on destylii proptem a libidinosus esse. Et absoluto hi asseclus hol fam ipsos actus cortvivandi, potandi te respiciuλὶt, quam ipsum appositum et amorem. Nihil igitur his assectibus opponi potest praeter enerositatem et animositatem, des libus in seqq. Defuitio=ies zelotypiae et reliquarum animisuctuationum silentio praetermitto, tam quia eae compositione assectuum, quos

iam de sinivimus, o uuntur, quan quia pleraeqne nomina no/ὶ habent, quod ostendit ad usum vitae susicere, easden in generes tantummodo noscere. Caeterum eae innitionibus assectuum, quo explicuimus, liquet, eos o nrtes a cupiditato laetitia vel tristitia oriri, seis potius hihil praeter hos tres erae, quorum unusquisque variis nomi/libus appellari solet propter varias eortim relationes et denorninatio=ies caetrinsecas. Si iam ad hos primitivos et ad ea, quae do natura nentis supra disimi , at tendere velimus, assectus, quate1His ad solarn mente I refcruritur, sic desnire poterimus.

Assectus, qui animi parilem dicitur, est confusa idea, qua mens maiorem vel minorem sui corporis vel alicuius eiusta

594쪽

328 ETHICES PARS III

tis existendi vim, quam antea, assirmat, et qua data ipsa mens ad hoc potius, quam ad illud cogitandum determinatur.

ExPLI c. Dico primo assectum seu passionem animi egse , coris uam deam. Nam mentem eate1Nu tantum pati ostendimus vi prop. 3 hui ), quatenus ideas irradaequatas sive confusas habet. Dico deinde, ostia mens maiorem vel minorem sui corpOris vel alicuius eius partis e stendi vim, quam antea, Firmat. Omnes enim corporum ideae, quas habemus, magis nostri comporis actualem conatistitionem per coroll. 2. prop. 16. pari. 2.), quam corporis eaetem na tiram indicant; at haec, quae asseefusiormam constituit, corporis vel alicuius eius partis constitutionem indicare vel exprimere debet, quam ipstim corpus vel aliqua ei para habet, ex eo, quod ipsius agendi potentia sive existendet vis augetur vel minuitur, iuvatur vel coercetur. Sed notandum, quum dico, maiorem vel minorem eaeistendi vim, quam antea me non infelligere, quod mens praesentem corporis conStitutionem cum praeterita comparat, sed quod idea, quae assectu3formam constituit, aliquid de corpore Uirmat, quod plus minusve realitatis revera involvit, quam antea. Et quia essentia mensis in hoc consistit perprop. 11. et 13. pars. . , quod sui corporis actualem existentiam abirmat, et nos per perfectionem ipsam rei essent iam intelligimus; sequitur ergo, quod mens ad maiorem minoromve perfectionem transit, quando ei aliquid de suo corpore vel aliqua eius parte mare contingit, quodplus minimverealitatis involvit, quam antea. uum igitur supra dixerim, mentis cogitandi potentiam augeri vel minui, nihil aliud infe ligere volui, quam quod mens deam sui corporis vel alicuius eius partis formaverit, quae plus minusve realitatis exprimit, quam de Suo corpore Urmaverat. Nam idearum praestantia et actualis confandi potentia eae obiecti praestantia aestimatur. Addidi denique , , et qua data ipsa mens ad hoc potitu, quam ad aliud cogitandum determinatur,' ut praeter laetitiae et tristitiae naturam, quam prima de sinitionis pars explicat, cupiditatis

etiam naturam e rimerem.

595쪽

VIRIBUS.

Humanam impotentiam in moderandis et coercendis assectibu servitutem voco. Homo enim assectibus obnoxius Sui iuris non est, Sed fortunae, in cuius potestate ita eSt, ut Saepe coactus sit, quamquam meliora sibi videat, deteriora tamen Sequi.' Ηuiu rei causam, et quid praeterea affectus boni vel mali habent, in hac parte demonstrare proposui. Sed antequam incipiam, paucade persectione et imperfectione, deque bono et malo praesari lubet. Qui rem aliquam sacere constituit eamque perseeit, rem Suam perfectam SSe non tantum ipse, sed etiam unusqui Sque, qui mentem auctoris illius peris et scopum recte noverit aut Semo xisse crediderit, dicet. Ex gr. si quis aliquod opu qu0d Suppono nondum esse peractum viderit, noveritque Scopum auctoriSillius operis esse domum aedificare, is domum imperfectam esse dicet, et contra persectam, simulatque opus ad finem, quem eiuSauctor eidem dare constituerat, perductum viderit. Verum siquis Opus asscssiod videt, cuius simile nunquam viderat, nec mentem opificis norit, is sane scire non poterit, opus ne illud perse ctum, an imperfectum sit in Atque haec videtur prima suisse

' Vid. Ovid. metam l. VII. V. 20 sq.

596쪽

330 THICES

horum vocabulorum Significatio. Sed postquam homines

ideas universales sormare, et domuum aedifici0rum, turrium etc. exemplaria exc0gitare, et alia rerum exemplaria alii praeserre inceperunt, actum est, ut unuSquiSque id perfectum Vocaret, quod cum universali dea, quam eiusmodi rei formaverat, viderat convenire, et id contra impe fectuyn, qu0 cum concepto Suo exemplar minus con enire Videret, quamquam ex opificis Sententia consummatum plane SSet. Nec alia Videtur eSSe ratio, cur re naturale etiam, quae cilicet humana mauu non sunt

sactae, perfectas aut imperfectas Vulgo appellent Solent nam que homines tam rerum naturalium, quam artificialium ideas formare uniVerSales, qua rerum veluti exemplaria habent et quas naturam quam nihil nisi alicuius fini causa agere existimant intueri credunt Sibique exemplaria proponere. Quum itaque aliquid in natura fieri vident, quod cum concepto exemplari quod rei eiusmodi habent, minus conVenit, ipsam naturam tum defecisse vel peccavisse, remque illam impersectam reliquisse

credunt. Videmus itaque homine conSue 4SSe res naturales perfectas aut imperfectas Vocare magis ex praeiudicio, quam ex earum vera cognitione. Ostendimus enim in primae parti appendice naturam propter finem non agere aeternum namque illud et insinitum ens, quod Deum seu naturam appellamUS, eadem, qua exiStit, neceSSitate agit. Ex qua enim naturae neceSSitate existit, ex eadem pSum agere ostendimus. Vid prop. 16 pari. I. Ratio igitur Seu causa, cur Deus seu natura agit et cur exi Stit, Una ea

denique est. Ut ergo nullius sinis causa existit, nullius etiam finis causa agit sed ut existendi, sic et agendi principium vel sinem habet nullum . Causa autem, quae sinalis dicitur, nihil est praeter ipSum humanum appetitum, quatenus is alicuius rei veluti principium Seu causa primaria consideratur. Ex gr. quum dici mus habitationem causam fuisse finalem huius aut illius domus, nihil tum sane intelligimus aliud, quam qu0d homo ex eo, quod vitae domesticae commoda imaginatus est, appetitum habuit aedificandi domum. Quare habitatio quatenus ut finalis cauSa On- Sideratur, nihil est praeter hunc Singularem appetitum, qui re eracausa est essetens, quae ut prima consideratur, quia h0mine suorum appetituum causa communiter ignorant. Sunt namque, ut

597쪽

PARS IV. 331

Iam saepe dixi, suarunt quidem actionum et appetituum conscii, sed ignari cauSarum, a quibus ad aliquid appetendum deteriminata tur. Quod praeterea Vulgo aiunt, naturam aliquando descere vel peccare, reSque imperfectas producere, inter commenta numero, de quibus in appendice partis primae egi Perfectio igitur et imperfectio revera modi Solummodo cogitandi sunt, nempe Dotiones, qua fingere s0lemia ex eo, quod eiusdem specie aut generis individua ad inviceni comparamus. Et hac de causa Supra defin ii pari. 2. dixi me per realitatem et persectionem idem intelligere Solemus enim omnia naturae individua ad unum genuS, quod generaliSSimum appellatur, revocare nempe ad notionementis, quae ad omnia absolute naturae individua pertinet. Quatenus itaque naturae individua ad h0c genus revocamus, et ad in vicem comparamus, et alia plus entitatis Seu realitatis, quam alia habere comperimuS, eatenus alia alliis pereectior esse dicimus; et quatenus iisdem aliquid tribuimus, quod negationem involvit, ut terminus, finis, impotentia etc., eatenus ipsa imperfecta appellamus, quia n0Stram mentem non aeque assiciunt, ac illa, quae persecta Vocamus, et non qu0d ipsis aliquid, quod suum sit, de ficiat vel quod natura peccaverit. Nihil enim naturae alicuius rei competit, nisi id quod ex necessitate naturae causae essicienti se quitur; et quicquid ex necessitate naturae causae essicientis equitur, id necessario sit. Bonum et malum quod attinet, nihil etiam positivum in rebus, in se scilicet consideratis, indicant, nec aliud sunt praeter cogitandi mod0 Seu notiones, qua formamus ex eo, quod re ad in vicem comparamuS. Nam una eademque res potest eodem tem pore bona et mala, et etiam indisserens esse. Ex gr. mu Sica bona est melancholico, mala Iugenti surdo autem neque bona neque mala. Verum quamvis e re ita habeat, nobis tamen haec voca bula retinenda sunt. Nam quia deam hominis, tanquam naturae humanae exemplar, qu0d intueamur, formare cupimus, nobis exuSu erit, haec eadem Vocabula eo, quo dixi, Sen Si retinere. Per

bonum itaque in Seqq. intelligam id, quod certo scimus medium esse, ut ad exemplar humanae naturae, quod nobis proponimuS, magi magisque accedamus per malum autem id, quod certo scimus impedire, quo minus idem exemplar reseramus. Deinde