Opera quae supersunt omnia

661쪽

PARS IV. 365

boni, sed tantum quatenus laetitiae exceSSu coercere Sunt per pro p. 43 huiuS) q. e. d. SCHOL. Huc accedit, quod hi asseetus cognitionis desectum et mentis impotentiam indicant et hac de causa etiam securitaS, desperatio, gaudium et conscientiae morsus animi impotentiSSunt Signa. Nam quamvis securitas et gaudium assectus Sincla titiae, tristitiam tamen eosdem praecessisse Supponunt, nempe spem et metum. Quo itaque magis ex ductu rationis vivere conamur, eo ma Sa Spe minus pendere et metu noSm et liberare, et Drtunae, quantum p 0SSumuS, imperare conamur, DOStraSque actiones certo rati0nis consilio dirigere.

PROPOS. XLVIII. Assoctus sexistimationis et despe

ctus Semper mali sunt. DEMONsTR. Hi enim assectus perat et 22 affect desin. rationi repugnant adeoque per prop. 26 et 27. huius mali

Sunt q. e. d.

PROPOS. XLIX Existimati es tacito hominem, qui

existimatur, Superbum reddit. DEMONSTR. Si videmus, aliquem de nobis plus iuSto prae amore Sentire, lacile gloriabimur per Sch0l prop. I. pari. 3.)sive laetitia assiciemur per 30. assect desin.), et id honi, quod de nobis praedicari audimus, acile credemus per prop. 25. pari. 3.). Atque adeo de nobis prae amore nostri plus iusto Sentimus, hoc est per desin. 28. asse et . 1 aede SuperbiemuS q. e. d.

PROPOS. Commiseratio in homine, qui ex ducturationis vivit, per se mala et inutilis est.

DEMONsTR. Commiseratio enim per l8. assect defin. tristitia est, ac proinde perprop. l. huiuS per Se mala. Bonum autem, quod ex ea Sequitur, quod scilicet homiuem, cuius nos miseret, a miseria liberare conamur per coroll. 3. prop. 27 pari. 3. , ex solo rati0nis dictamine sacere cupimus per prop. 37. huius), nec nisi ex solo rationis dictamine aliquid, quod certo

668쪽

scimus bonum esse, agere poSSumus per prop. 27. huius). Λωque adeo commiseratio in homine, qui ex ductu rationis vivit, per se mala est et inutilis q. e. d. . COROLL. inc Sequitur, quod homo, qui ex dictamine rationis vivit, conatur quantum potest essicere, ne commiseratione tangatur.

SCHOL. Qui recte norit, omnia ex naturae divinae necessi tale sequi et secundum aeternas naturae leges et regulas fieri, is sane nihil reperiet, quod odio, riSi aut contemptu dignum sit, nec cuiusquam miserebitur Sed quantum humana fert virtus, conabitur bene agere, ut aiunt, et laetari. Huc accedit, quod is, qui commiserationis assectu facile tangitur et alterius miseria vel lacrimis movetur, Saepe aliquid agit, cuius postea ipsum poenitet; tam quia ex affectu nihil agimus, quod certo Scimus bonum esse,

quam quia facile salsis Iacrimis decipimur. tque hic expresse

loquor de homine, qui ex ductu rationis virit. Nam qui nec ratione, nec commiSeratione movetur, ut aliis auxilio sit, is recte inhumanus appellatur; nam spei prop. 27 pari. 3. homini dissimilis esse videtur.

PROPOS. I. Favor rationi non repugnat, Sed Cum

eadem convenire et ab eadem oriri potest.

DEΜΟΝsTR. Est enim favor amor erga illum, qui alteri benefecit per l9. assect desin.). Atque adeo ad mentem referri poteSt, quatenus haec agere dicitur per pr0p. 59. pari. 3.), hoc Stiperprop. 3 pari. 3. quatenu intelligit ac proinde cum ratione convenit etc. q. e. d.

ΛLITER. Qui ex ductu rationis vixit, bonum, quod sibi appetit, alteri etiam cupit per prop. 37. huiuS). Quare ex eo, quod ipse aliquem ridet alteri benefacere, ipsius benefaciendi conatus iuvatur, hoc est per prop. 11. pari. 3. laetabitur, idque ex hypothesi concomitante idea illius, qui alter benefecit ac proinde per 19 affect desin. ei favet q. e. d. SCHOL. Indignatio, prout ipsa a nobis definitur vide 20. assect desin.), est necessario mala perprop. 45. huius). Sed notandum, quod quando summa poteSta desideri0, quo tenetur,

669쪽

PARS IV. 367

tutanaae pacis civem punit, qui alteri iniuriam fecit, eandem civi indignari non dico, quia non odio percita ad perdendum ciVem, sed pietate mota eundem punit.

PROPOS. LII. Acquiescontia in se ipso e ratione

oriri potest, et ea Sola acquieScentia, quae cratione Oritur, Sunima est quae potest dari.

DEΜΟΝsTR. Acquiescentia in se ipso est laetitia orta ex eo, quod homo Se ipsum suamque agendi potentiam contemplatur per 25 affect desin. . t vera hominis agendi potentia seu virtus eSt pSa ratio per prop. 3 pari. 3.), quam homo clare et distincte contemplatur per pr0p. 40 et 43. pari. 2.). Ergo acquiescentia in se ipso ex ratione oritur. Deinde nihil homo, dum se ipsum contemplatur, clare et distincte Sive adaequale percipit, nisi ea quae ex ipsius agendi potentia sequuntur per defin. 2 pari. 3.), hoc eSt per prop. 3 pari. 3.), quae ex ipsius intelligendi potentia

sequuntur. Adeoque ex sola hac c0ntemplatione Summa, quae dari potest, acquieScentia ritur; q. e. d. SCHOL. Si revera aequiescentia in se ipS Summum, quod sperare poSSumuS. Nam ut prop. 25. huius ostendimus nemo suum esse alicuius sinis cauSa conservare conatur et quia haec acquiescentia magis magisque fovetur et corroboratur laudibus per coroll. pr0p. 53 pari. 3.), et contra per coroll. 1. prop. 55. pari. 3. rituperi magis magisque turbatur, ideo gloria maxime ducimur et vitam cum probro vix ferre p0SSumUS.

PROPOS. LIII. Humilitas virtus non St, SiVe ex

ratione non Oritur. DEΜοNsae R. Humilitas est tristitia, quae ex eo oritur, quod homo suam impotentiam contemplatur per 26 affect desin.). Quatenus autem homo Se ipsum Vera rati0ne cognoScit, eatenus suam essentiam intelligere Supponitur, hoc eSt per prop. 7. pari. 3. suam potentiam. Quare Si homo, dum Se ipsum contemplatur, aliquam suam impotentiam percipit, id non ex eo St, quod se intelligit, sed ut prop. 55. pari. 3. StendimuS ex eo, quod

ipsius agendi potentia coercetur Quod si supponamus, homi

670쪽

nem suam impotentiam concipere ex eo, quod aliquid se potentius intelligit, cuius cognitione suam agendi potentiam determinat, tum nihil aliud concipimus, quam quod homo se ipsum distincte intelligit perprop. 26. huius , quod ipsius agendi potentia iuvatur. Quare humilitas Seu tristitia, quae ex eo oritur, quod homo suam

impotentiam contemplatur, non ex Vera contemplatione Seu ratione oritur, nec VirtuS, Sed paSSi eSt q. e. d.

PROPOS. LIV. Poenitontia virtus non St, Si Ue X ration non oritur, Sed is, quem sacti poenitet, bis miser seu impotenS St.

DEMONsTR. Huius prima pars dem0nstratur, ut praeced. propositio. Secunda autem ex Sola huius assectus definitione ride 27 affect desin. patet. Nam primo prava cupiditate, dein tristitia vinci se patitur. SCHOL. Quia homines raro ex dictamine rationis vivunt, ideo hi duo affectus, nempe humilitas et poenitentia, et praeter hos spes et metus plus utilitatis, quam damni asserunt atque adeo quando quidem peccandum est, tu istam partem potiu peccandum. Nam si homines animo impotentes aeque omne superbirent, nullius rei ipsos puderet, nec ipsi quicquam metuerent, quo vinculis coniungi constringique p0SSent. erret vulgus, nisi metuat. Quare non mirum, quod prophetae, qui n0 paucorum, Sed communi utilitati consuluerunt, tantopere humilitatem, poenitentiam et reverentiam commendaverint. Et revera qui hisce assectibus sunt obnoxii, multo lacilius, quam alii duci poSsunt, ut tandem ex ductu rationis vivant, hoc est, ut liberi sint et beatorum vita

fruantur.

PROPOS. LV Maxima superbia vel abiectio ist

maxima Sui ignorantia.

PROPOS. LVI. Maxima superbia vel abiecti maximam animi impotontiam indicat.

DκΜONSTR. Primum virtutis undamentum S suum esse conServare per Oroli prop. 22 huius), idque ex ductu rationis