장음표시 사용
682쪽
374 ETHICES PROPOS. LXII. Quatenus ilien ex rationi dictamin re concipit, aeque assicitur, sive idea sit rei
suturae vel praeteritae, Si V praeSentiS.
DAΜONSTR. Quicquid mens ducente ratione concipit, id omne sub eadem aeternitatis Seu necessitatis specie concipit per coroll. . pr0p. 44. pari. 2.), eademque certitudine allicitur per pro p. 43. pari 2 et eiu Schol.). Quare sive de Sit rei futurae vel praeter
demque certitudiue assicitur, et sive dea sit rei suturae vel praeter itae, sive praesenti S, erit niihilo mi uu aeque vera perprop. 4 l. pari. 2.), hoc eSt per desin. 4. pari. 2.) habebit nihilo minus seni per easdem deae adaequatae proprietates. tque adeo quatenus mens ex rationis dictamine res concipit, eodem modo assicitur, sive idea sit rei futurae vel praeteritae, Sive praeSentiS q. e. d. SCHOL. Si nos de rerum duratione adaequatam cognitionen
habere, earumque exiStendi tempora ratione determinare possemus, eodem assectu re sutura ac praesente contemplaremur, et bonum, quod mens ut futurum c0nciperet, perinde ac praesens appeteret, et conSequenter bonum praeSen minus pro maiori
bono suturo necesSario negligeret, et quod in praesenti bonum esset, Sed causa suturi alicuius mali, minime appeteret, ut mox demonstrabimus. Sed nos de duratione rerum per prop. I. pari. . n0 nisi admodum in adaequatam cognitionem habere possumus, et rerum exiStendi temp0ra per Schol. prop. 44. pari. 2. sola imaginatione determinamuS, quae non aeque assicitur imagine rei praesentis ac suturae. Unde fit, ut vera boni et mali cognitio, quam habemuS, non nisi abstracta sive universalis sit, et iudicium, quod de rerum ordine et cauSarum nexu facimus, ut determinare p0SSimus, quid nobiS in praesenti bonum aut malunt sit, sit potius imaginarium, quam reale. tque adeo mirum non est, si cupiditas, quae ex boni et mali cognitione, quatenus hae elaturum proSpicit, oritur, lacilius rerum cupiditate, quae in praesentia Suave Sunt, coerceri potest, de quo vide propositionem 18 huius partis.
683쪽
PROPOS LXIII. Qui in otii duci iur et bonum, ut ma
lunt vitet, agit, cis ratione noli dia Citur.
DEMONSTR. Onane assectus, qui ad mentem quatenus agit,li 0 est per pr0p. 3 pari. 3. , qui ad rationem reseruntur, nulli alii sunt, quam assectus laetitiae et cupiditatis per prop. 59. pari. 3.). Atque adeo per l3 assect desin. qui metu ducitur et bonum timore naali agit, Suali 0 ne non ducitur; q. e. d. SCHOL. I. Superstitiosi, qui vitia exprobrare imagiS, quam Virtutes docere norunt, et qui homines non ratione ducere, sed metuita continere student, ut malum potius sugiant, quam 4 tutes ament, nil aliud intendunt, quam ut reliqui aeque ac ipsi fiant miseri; et ideo non mirum, si plerumque molesti et odiosi sint hominibu S.COROLL. Cupiditate, quae ex rati0ne Oritur, bonum directe sequimur et malum in directe sugimus. DEMONSTR. Nam cupiditaS, quae ex ratione oritur, ex Sololaetitiae assectu, quae paSSi non St, oriri poleSt per prop. 59. pari. 3.), hoc eSt, ex laetitia, quae excessum habere nequit perprop. 6 l. huiuS), non autem ex tristitia. Λ proinde haec cupiditas per prop. 8 huius ex cognitione boni, non autem mali oritur. Atque adeo ex ductu rationis bonum directe appetimuS, et eatenus tantum malunt fugimuS q. e. d. SCHOL. IL Explicatur hoc corollarium exemplo aegri et Saul. Comedit aeger id, quod aversatur, timore mortiS; Sanu autem cibo gaudet et ita Sic melius fruitur, quam si mortem timeret, eamque directe vitare cuperet. Sic iudex, qui non odio aut iraetc. Sed Solo amore Salutis publicae reum mortis damnat, sola ratione ducitur.
PROPOS. LXIV. Cognitio mali cognitio est inad
aequata. DΕΜΟΝsTR. Cognitio mali per prop. 8 huius est ipsa tr stitia, quatenus eiusdem Sumu conscii Tristitia autem est transitio ad minorem persecti0nem per 3 assect desin. , quae propterea per ipsam homini essentiam intelligi nequit per prop.
684쪽
6. et 7 pari. 3. . Ac pr0inde per desin. 2 pari. 3. passio est, quae perprop. 3 pari. 3. ab dei inadaequati pendet, et consequenter per pr0p. 29. pari. 2. eiu cognitio, nempe mali cognitio est inadaequata q. e. d. COROLL. Hinc sequitur, quod Si men humana non nisi adaequatas haberet ideas, nullam mali formaret notionem.
PROPOS. LXV. Do duobus bonis maius et do duo
bus malis minus ex rationi ductu Sequemur.
DEΜοNsTR. Bonum, quod impedit, quo minus maiore bono fruamur, eSi revera malum malum enim et b0num ut in praelat. huius partis Stendimus de rebus dicitur, quatenus easdem adinvicem comparamus, et per eandem rationem malum minus revera bonum St. Quare per oroll. pr0p. praee. ex rationis duetu bonum tantum maius et malum minu appetemus seu S quemur; . e. d. COROLL. Malum minus pro maiore bono ex rationis ductu sequemur, et bonum minuS , quod cauSa Si maioris mali, negligemus. Nam malum, quod hic dicitur minus, revera bonum est, et bonum contra malum. Quare per Oroll. Prop. prae c. illud appetemus, et h0c negligemuS q. e. d.
PROPOS. LXVI. Bonum maius futurum prae minore
praeSenti, et malum praesen minuS, quod cauSa
DEΜοNSTR. Si mens rei suturae adaequatam posset habere cogniti0nem, eodem assectu erga rem suturam, ae erga praesentem assiceretur per prop. 62. huius). Quare quatenus ad ipSam rationem attendimuS, Ut in hac pr0positione nos sacere Supp0nimuS, re eadem est, Sive maius bonum Vel malum futurum, Si epraeSen Supponatur Λ proinde per prop. 65. huius bonum futurum malu prae min0re praesenti etc. appetemus q. e. d. COROLL. Malum praesens minus, quod Si cauSa maioris suturi boni, ex rationi ductu appetemuS, et bonum Prae SenS
685쪽
minus, quod ausa est maioris latur mali, negligemus. oecoroll. se habet ad praeced. propos ut coroll. prop. 65. ad ipsam prop. 5. SCHOL. Si igitur haec cum iis conserantur, quae in hac parte usque ad pr0positionem I 8 de assectuum viribus ostendimus, lacile ridebimus, quid homo, qui S0lo assectu Seu opinione, homini, qui ratione ducitur, interSit. Ille enim Velit nolit, ea quae maxime ignorat agit hic autem nemini nisi sibi morem gerit, et ea tantum agit, quae in vita prima eSSemoVit, quaeque propterea maxime cupit et ideo illum servum, hunc autem liberum voco, de cuius ingenio et vivendi ratione pauca adhuc notare libet.
PROPOS. LXVII. Homo liber de nulla re minuS,
quam de morte cogitat, et eius Sapientia non mortis, sed vitae meditatio est.
DEΜONSTR. Homo liber, hoc est, qui ex solo rationis dictamine Virit, mortis metu non ducitur per prop. 63 huiuS , sed b0num directe cupit per coroll. eiusdem pr0p.), hoc est perprop. 24. huiuS agere, vi ere, Suum esse conservare ex fundament proprium utile quaerendi. Atque adeo nihil minus, quam de morte cogitat, Sed eius Sapientia vitae est meditatio; q. e. d.
PROPOS. LX HII. Si homines liberi nascerentur,
nullum boni et mali sormarent conceptum, quamdiu liberi SSent.
DEΜoNsTR. llum liberum esse dixi, quia sola ducitur ratione. Qui itaque liber nascitur et liber manet, non nisi adaequatas ideas habet, ac proinde mali conceptum habet nullum per coroll. prop. 64. huius), et consequenter nam bonum et malum correlata sunt neque b0ni q. e. d. SCHOL. Huius prop0sitionis hypothesin salsam SSe, nec
p0Sse concipi nisi quatenus ad solam naturam humanam, Seu Otius ad Deum attendimus, n0 quatenus infinitus, sed quatenus tantummodo causa est, cur homo existat, patet ex 4 propositione huius partis. Atque hoc et alia, quae iam demonstrarimus, videntur a Mose significari in illa primi h0minis historia. In ea
688쪽
enim nulla alia Dei potentia concipitur, quam illa, qua hominem creavit, hoc eSt, potentia, qua hominis solummodo utilitati consuluit atque eatenus narratur, quod Deus homini libero prohibuerit, ne de arbore cognitionis boni et mali comederet, et quod,
simulae de ea comederet, statim mortem metueret potius, quam vivere cuperet deinde, quod inventa ab homine uxore, quae cum Sua natura prorsus conveniebat, cognovit nihil posse in natura
dari, quod ipsi posset illa esse utilius Sed quod, postquam bruta sibi similia esse credidit, statim eorum assectus imitari inceperit vid. prop. 27 pari. 3. et libertatem suam amittere, quam patriarchae postea recuperaverunt, ueti Spiritu Christi, hoc est, Dei dea, a qua sola pendet, ut homo liber sit, et ut bonum, quod sibi cupit, reliquis hominibus cupiat, ut supra per prop. 37. huius demonstrarim .
PROPOS. LXIX. Hominis liberi viris aeque magna
cernitur in deelinandis, quam in superandi periculiS.
DEMONsTR. Assectus coErceri nec tolli potest, nisi assectu contrario et sortiore assectu coercendo per prop. 7. huius . At caeca audacia et metu assectus Sunt, qui aeque magni possunt concipi per prop. 5. et 3 huiuH. Ergo aeque magna animi virtus seu sortitudo huius desinitionem vide in schol prop. 59. pari. 3. requiritur ad audaciam, quam ad metum coercendum, hoc est per defin. 40 et 4 l. asseel. homo liber eadem animi virtute per cula declinat, qua eadem Superare tentat; . e. d. COROLL. Homini igitur libero aeque magnae animositati fuga in tempore, ac pugna ducitur; sive homo liber eadem animositate seu animi praesentia, qua certamen, sugam eligit. SCHOL. Quid animositas sit, vel quid per ipsam intelligam, in scholio prop. 9. pari. 3. explicui. Per periculum autem id omne intelligo, quod potest esse causa alicuius mali, nempe tristitiae, odii, discordiae etc.
PROPOS. LXX. Homo libor, qui inter ignaro vivit,
eorum, quanti In PoteHt, beneficia declinaro studet.
689쪽
DEMONSTR. Unusquisque ex suo ingenio iudicat, quid o uti in Sit vide Schol. prop. 39. pari. 3.). Ignarus igitur, qui in aliquem benefici uin contulit, id ex suo ingenio aestimabit, et Si minoris ab eo, cui datum est, aestimari videt, contristabitur per prop. 42 pari. 3.). t homo liber reliquos homines amicitia Sibi iungere per prop. 37. huius), nec paria hominibus beneficia ex eorum assectu referre sed se et reliquos libero rationis iudicio
ducere et ea tantum agere studet, quae ipSe prima SSe norit. Ergo homo liber, ne ignaris odio sit, et ne eorum appetitui, Sed Soli rationi obsequatur, eorum beneficia, quantum p 0tret, declinare conabitur; q. e. d. SCHOL. Dico i/ant in potest. Nam quamvis homines ignari sint, Sunt tamen homines, qui in necessitatibus humanum auxilium, quo nullum praestabilius est, asserre queunt. Atqtie adeo saepe sit, ut necesse sit ab iisdem beneficium accipere, et consequenter iisdem contra ex eorum ingenio congratulari. Ad
quod accedit, quod etiam in declinandis beneficiis cautio esse
debet, ne videamur eoSdem contemnere, Vel prae avaritia remunerationem timere, atque ita, dum eorum odium fugimus, eo
ipso in eorum ossensionem incurramus. Quare in declinandis beneficiis ratio utilis et honesti habenda esL
PROPOS. LXXI. Soli homine liberi erga se invi
DEMONsΤΗ. 0li homines liberi sibi invicem utilissimi sunt et maxima amicitiae necessitudine invicem iunguntur per pr0p. 35. huius et 1. eius coroll.), parique amoris studio sibi invicem benefacere conantur per prop. 37. huius). Adeoque per 34. assect desin. soli homines liberi erga se invicem gratissimi sunt;
SCHOL. Gratia, quam homines, qui eaeca cupiditatera euntur, invicem habent, mereatura seu aucupium potius, quam gratia plerumque est. Porro ingratitudo assectus non est. Est tamen ingratitudo turpis, quia plerumque hominem nimio odio, ira vel superbia vel avaritia te assectum esse indicat. Nam qui prae stultitia dona compensare nescit, ingratus non St, et multo
690쪽
minus ille, qui donis non movetur meretricis, ut ipsius libidini inserviat, nec suris, ut ipsius suria celet, vel alterius similis. Nam hic contra animum habere constantem ostendit, qui scilicet
se nullis doni ad suam Vel commvuem perniciem patitur corrumpi.
PROPOS. LXXII. Homo liber nunquam dolo malo,
DEMONsTR. Si liber homo quicquam dolo malo, quatenus liber est, ageret, id ex dictamine rationis ageret nam eatenus tantum liber a nobis appellatur); atque adeo d0lo malo agere virtus Sset per prop. 24. huius), et consequenter per eandem prop. unicuique ad Suum esse conServandum consultiu esset, dolo malo agere, hoc est ut per se notum), hominibus consultius esset verbis Solummodo convenire, re autem in icem eSSe contrari0S; quod per coroll. prop. l. huius est absurdum. Ergo homo liber etc. q. e. d. SCHOL. Si iam quaeratur: , Quid si homo se perfidia a praesenti morti periculo posSet liberare, an non alio suum Sse conservandi omnino suadet, ut perfidus sit Τ respondebitur eodem modo , , Quodsi ratio id suadeat, suadet ergo id omnibus hominibus, atque adeo ratio omnino Suadet hominibus, ne nisi dolo malo paciscantur, vires coniungere et iura habere communia, hoc est, De re era iura habeant communia quod est absurdum.
PROPOS. LXXIII Homo, qui ration ducitur, magis
in civitato, ubi Ox communi decreto vivit, quam insolitudino, ubi sibi soli obtemperat, liber est.
DEΜοNSTR. Homo, qui ratione ducitur, non ducitur melii ad obtemperandum per prop. 63 huius), sed quatenus Suum esse ex rationi dictamine conservare conatur, hoc Si per seli 0I. prop. 66. huius quatenus libere vivere conatur, communi vitae et utilitatis rationem tenere per prop. 37. huius), et conSequenter ut in Schol. 2. prop. 37. huius ostendimus ex communi civitatis decreto vivere cupit. Cupit ergo homo, qui ratione ducitur, ut liberius vivat, communia civitatis iura tenere q. e. d.