Opera quae supersunt omnia

92쪽

corpuS, Sum certuS; nam Si aliqua alia re a mente et corpore di-Versa conStamuS, ea nobi minu Π0ta St, quam corpus perax. 3.). Quare ego sum non poteSt SSe primum c0gnitum, nisi quatenu cogitamus q. e. d. COROLLAR Hinc patet mentem sive rem cogitantem n0ti0-

Verum ad uberiorem explicationem legantur Cartesiiprincip. philos . pari. I. art. ll. et 12.

SCHOLIUM. Unusquisque certissime percipit, qu0d am mat, negat, dubitat, intelligit, imaginatur eici, sive quod existit

dubitans, intelligens, assirmansite. Si e uno Verbo cogitans neque potest haec in dubium revocare. Quare hoe enuntiatum cogito Sive sum cogitans unicum per prop. l. et certissimiani est fundamentum totius philosophiae. Et quum in scientiis nihil aliud quaeri neque deSiderari possit, ut de rebus certi SSimi inaus, illamimnia ex firmissimis principiis deducere, eaque aeque clara et distincta reddere a principia, ex quibus deducuntur clare sequitur, Omne qu0d 0bi aeque evidens est, qu0dque aeque clare et distincte atque nostrum iam inventum principium percipi mUS, Omneque quod cum hoc principio ita convenit et ab hoc principio ita dependet, ut si de eo dubitare velimus, etiam de hoc principio esset dubitandum, pro VeriSSimo habendum esse Verum ut in iis recenSendi quam cautissime procedam, ea tantum pro aeque evidentibu pr0que aeque clare et distincte a n0bis per copiis in initi admittam, quae unusquisque in Se quatenUS 0'gilans, ob Servat ut ex gr. Se h0 et illud velle, Se certas ales habere idem, unamque deam plus realitatis et persectionis in se continere, quam aliam illam scilicet, quae obiective continet esse et persectionem Substantiae longe persecti0rem SSe, quam illam, quae tantum obiectivam persecti0nem alicuius accidenti Scontinet illam denique omnium esse persecti SSimam, quae Stentis Summe persecti. Haec, inquam, non tantum aeque evidenter et aeque clare, sed sorte etiam magis distinete percipimus. Nam non tantum amrmant nos cogitare, sed etiam qu0modo cogitemuS. Porro etiam illa cum hoc principio c0nvenire dicemuS, quae n0n possunt in dubium rex0cari, nisi simul hoc nostrum inconcusSumsundamentum in dubium rex0cetur Ut ex gr. Si quis dubitare

93쪽

PARS I. 33 velit, an ex nihil aliquid sat simul p0terit dubitare, an Dos quam diu cogitamus Simu S. Nam si de nihilo aliquid assirmare possum, nempe quod p0teS eSSe causa alicuius rei, potero simul eodem iure e0gitationem de nihil amrmare, ac dicere me nihil esse quam diu cogit0. Qu0d quum mihi impossibile sit, impossibile etiam mihi erit cogitare, quod ex nihilo aliquid fiat. mis sici consideratis ea quae n0bi impraeSentiarum, ut ulterius pergere possimus, neceSSaria Videntur, hic ordine ob oculos ponere con- stitui, numeroque axiomatum addere quand0quidem a Carte si in fine responsionum ad Secunda obiectiones an quam axiomata prop0nuntur, et accuratior quam ipSeesse nolo. Λttamen ne ab ordine iam incepto recedam, ea utcumque cIariora reddere, et quomodo unum ab alio, et omnia ab hoc principio, , ego surn contani dependent, Vel cum ipso eridentia et ratione conveniunt, ostendere conatior.

IV. Sunt diversi gradus realitatis sive entitatis. Nam substan ita plus habet realitatis quam aecidens vel modus, et substantia inlinita quam finita. de0que plus est realitatis obiectivae in idea subStantiae, quam accidentis, et in dea substantiae infinitae, quam in dea finitae. )m axioma eae sola contemplatione nostrarum dearum, de quamm existentia certi sumus, quia nempe modi stini cogitandi, innotescit. Scimus enim, qua)itum realittatis siυ perfectionis idea substantiae de substantia Umas quantum vero idea modi de modo. uod quum ita sit, necessario etiam comperimus ideam substantia plus realitatis obiectivae continere, quam deam alie is accidensis etc. Vide scholium proposit. 4.

V. Bes cogitans si aliqua persecti0nes novit quibus careat, sibi statim ipsas dabit, si sint in sua potestate. )Hoc unusqHSque in se, quatenus est res cogitans, observas. quare per schol. prop. 4. de ipso certissimi sumus. Et eadem de causa non minus cer ti sumus de Sequenti, nempe 1 Cartesii meditat de prima philos p. 103 sq. axioma 6. 2 Cartesii axioma 7.

94쪽

34 PRINC1P10RUM PHIL0S0PHIAE CARTES. VI. In omni re idea sive conceptu continetur existentia vel possibilis vel necessaria i)Necessaria in Dei sive entis summe perfecti conceptu ;riam assias conciperetur imperscc um contra quod supponitur concipi contingens vero sive possibilis tu conceptu rei thmitiatae. VII. Nulla res neque ulla rei persectio actu existens potest habere nihil Sive rem non existentem pro causa Suae exiStentiae. )Hoc axioma nobis aeque perspicuum erae atque est ego Sum cogitans in scholis proposit. 4. de no/istravi.

VIII. Quidquid est realitatis Sive persectionis in aliqua re est

1 0rmaliter vel eminenter in prima et adaequata eius causa. )Pθr eminenter intelligo, im causa perfectius continet omnem realitatem sectus, quam sectu ipse per Drmaliter vero, quum aeque perfecte illam co=ὶtinet. Hoc aiioma a praecedenti γ λὶdet. Nam si supporteretur nihil vel ininus esse in causa, qua 1 in sectu, lihil in causa esset causa sectus. At hoc est abSui'dum per prae . . uare non quaecurnque res poteSDeSSe cauS alicuius sectus, sed praecise illa, in qua eminenter, vel ad nin rim formaliter est nimis peffectio, quae est in sectu.

IX. Bealitas obiectiva nostrarum dearum requirit cauSam, in qua eadem ipsa realitas non tantum obiective, sed formaliter vel

eminenter contineatur. ε)Hoc inior'ὶ π έ onmes, quamvis mulli eo abusi sunt, tu confesso St. Ubi enim aliq/us aliquid novi concepit, russus est qui non quaerat causan illius conceptus sitie deae. Ubi vero at q/tam aSSignare poSSunt, in qua δεν Inaliter DP eminenter tantu nrealitatis co=ὶlineatur, qua/ιfm est obiective in illo conceptu, quiescunt. uod exeniplo Drachinae a Cartesio princ phil. pari. I. ars l7. allato Satis explicatur. Sic etian si quis quaerat, idernam ho no ideas suae cogitatio his et corporis habeat, nemo non idet illurn eas eae so formaliter limirum continente 1 Vide Cartesii axioma 10.2 Vide Cartesii axioma a. a Vide Cartesii axioma 4.ψ Cartesii axiomara.

95쪽

PARS I. 35

omne quod Mesa obiective continent, habero. uare s homo aliquam haberet ideam, quae plus realitatis obiectiva conti=ιeret, quam θλse formalis, nec 'ssario lumine naturali impulsi alium causam extra hominesm ipsum, quae Omnem illam perfectionen formalifer vel eminenter contineret, quaereremus. Nec tillus wiquam aliam praeter hanc cauSam Ssig avit, quam a quo clare et distincte conceperit. Porro quod ad veritatem huius axiomatis itinet, ea a praecedentibu pendet. Nempe

per ain. . dantur dioersi gradus realitatis sive entitatis in ideis ac proinde peram. 8. ypro gradu perfectionis perfectiorem

catinam requirunt. Verun gurim gradus realitatis, quos in deis advertimus, non sint in deis, quatenus tanquan modi cogitandi consi orantur, sed q/latenus una Substantiam, alia modum fantum substantiae γ' praesentat, Seu uno verbo , quasertus ut imas in s rerum constreorantur )r hinc clare sequitur dearum nullum Ilium primam cat Sam posse dari praeter illam, quan Omnes lumine raturali clare et distincto intelligere modo ostendebamus, tempo in qua eadem ipsa realitas, quam habent obiective, Poliormaliter vel emine=hter continetur. αλὶ conclusionem, ut clarius intelligatur, tino aut alter' emen plo inplicabo. Nempe si quis libros aliquos puta unum alicuius insignis philosophi, a tot urn alicuius nugatoris una eademque ma ra scriptos videt, nec ad sens/Mn verbor nn hoc est, quatenetu veluti imagines sunt), sed lantum ad delineamenta charactemn et ordinem literarum attendit: hullan inaequalitatem, q/ιae ipsum cogat diυersas

causa quaerere, χλιtor USOS agnoscet, sed ipsi ab adom causa eo lon/qile nodo processisse videbim ur. Verum si ad serrsum vomborum et orationiim attendat, mag=na u inter ipsos Diaequalitaton reperiet, ac protri de concludet uritus libri causam pri nam valdes diversam a prima causa alteriusi lisse, unamque alia tanto perfectiorent cvora fuisso, quartium sensun Orationuyn krtu que libri, Sive 'fatuum verba, qua nus eluti imagines considerantur, ab in Di oui dissem e reperit. Loquor autem de prima causa librorum, qua necessario debet dari, quam is corὶcedam, I De hoc etiam certi sumus, quia id in nobis quatenus cogitantes comperimus Vide Praec Scholium. 3

98쪽

imo supponam, Nyrum libretim eae alio describi posse, Ni per se est manifestum. Idem etiam clare e licari potest exemplo essgiei, puta alicuius principis. Nam si ad ipsius materialia tantum attendamus, nullam inaequalitatem inter ipsam et alias .gios reperimus, quae nos cogat diversa carina quaerere imo millobstabit, quin possimu cogitare, illam eae alia imagine fuissed pictam et istam rursus eae alia, et sic in insnitum. Nam ad eius dolineamenta nullam aliam carisam requiri satis dignoscemus. Verum si ad imaginem, quatenus imago est, attendamus, statim causam primam cogemur quaerere, quae formaliter Doleminense contineat id quod illa imago repraesentative continet. Nec video, quid ad confrmandum et dilucidandum hoc αDioma ulterius desideretur. X. Non minor causa requiritur ad rem conservandam, quam

ad ipsam primum producendam i)Emeo, quod hoc tempore cogitamua, non iecessario sequitur, nos postea cog itaturos. Nam conceptus, quem nostrae cogitationis habemus, non involvit sive non confinet necessariam cogitationis existentiam possum enim cogitationem, quamvis supponam eam non eristrere, claλ' et distincte concipere. ) utimautem uniuscuiusque cauSae natura debeat in se continere aut involvere perfectionem sui sectus periae. 8.)e hinc clare sequitur, aliquid in nobis aut eaetra hos, quod nondum intelleximus, adhuc necessario dari, cuius conceptus sive ratura involvat existentiam, quodque sit causa, cur λὶostra cogitatio in epit eo-stere, fetiam ut emissere pergat. Nam quamvis nostra cogitatio incepit eaeissere, non ideo eius latura et essentia tecessa uam exissent iam magis involvit, quam antequam exister et, ideoque eadem vi eget, it in exister do perseveret, qua eget, ut

existere incipiat. Et hoc quod de cogitatione dicimus, dicendum etiam de omia re, cuius essentia nor Dwolυit necessariam emissentiam.

XI. Nulla res existit, de qua n0 possit quaeri, quaenam Sit causa sive ratio cur existat. )1 Cartesii axioma 2.2 Hoc unuSquisque in se, laatenus es re cogitans, comperii. 3 Vide Cartesii axio Ilia 1.

99쪽

PARS I. 376uum existere sit quid positivum, non possumus dicere, quod habeat nihil pro causa per in 7.). Ergo aliquam positivam

causam sive ration m cur existat, Sswriare debemuS, eamque eaeteream, hoc est, quae eintrarem ipsam est, vel inteream, hoc

est, quae in natura et desinitionc rei ipsius existentis comprehenditur.

Propositioiles quatuor Sequentes ex artesio

de sumtae. PROPOS. V. Dei oxistentia ex Sola eius natura COD- sideratione cognOSCitur.

DEMONSTR. dem est dicere aliquid in rei alicuius natura sive conceptu contineri ac dicere id ipsum de ea re esse verum perdes. 9.). tqui existentia necessaria in Dei conceptu continetur per ax. 6.). Ergo verum est de Deo dicere, necessariam exiStentiam in eo esse Sive ipsum exiStere. SCHOL. Ex hac propositione multa praeclara Sequuntur. Im ab hoc 30lo, quod ad Dei naturam pertinet existentia, Sive quod Dei c0nceptus involvit necessariam exiStentiam, Sicut con cepius trianguli, qu0d eiu ire anguli sint aequales duobus rectis, Sive quod eius existentia n0n Secus atque eius essentia sit aeternaveritaS, omnis sere Dei attribulorum cognitio, per quam in illius amorem sive Summam beatitudinem ducimur, dependet. Quare magnopere desiderandum esset, ut humanum genus tandem ali quando haec nobiseum amplecteretur. Fateor quidem quaedam dari praeiudicia, quae impediunt, quo minus unuSquisque hoc adeo facile intelligat ' Verum si quis bono animo et solo veritalis suaeque erae utilitatis amore impulsu rem examinare velit, eaque secum perpendere quae in Cartesii medit de prima phil. V. quae que in fine responsionum ad primas obieetiones habentur, et simul quae de aeternitate pari. II. OStrae appendicis cap. l. tradimus; is procul dubio rem quam clarissime intelliget et nullus dubitare poterit, an aliquam Dei deam habeat quod sane primum unda mentum eS humanae beatitudinis. an simul clare videbit, ideam' aege Cartesii principioni ui liii pari. I. arti c. 16.

100쪽

38 PRIΝCwΙ0RUM PHILDS0ΡHIA CARTES. Dei longe a caeterarum rerum ideis disserre ubi nempe intelliget

Deum, quoad essentiam et existentiam, a caeteri rebus toto genere discrepare. Quare circa haec lectorem diutius hic detinere

PROPOS. Do oxistentia ex eo Solo, quod DiuS

idea sit in nobis, a posteriori demonStratur.

DEMONA TR. Realitas obiectiva cuiuslibet ex nostris ideis requirit caiisana, in qua eadem ipsa realita n0 tantum obiective, sed formaliter vel eminenter contineatur per ax. . . HabemuSautem ideam Dei perdes 2 et 8.), huiusque ideae realitas ob lectiva nec sormaliter ne eminenter in nobis continetur per ax. 4.), nec in ullo alio, praeterquam in ipso Deo potest c0ntinerisperdes. 8.). Ergo haec dea Dei, quae in nobis est, requirit Deum pro causa, Deusque proinde existit per ax. 7.). SCHOL. Quidam sunt qui negant, se ullam Dei deam habere , quem tamen, ut ipSi aiunt, colunt et amant. Et quana vis ipsis Dei definitionem Deique attributam oculos ponas, nihil la men proficieS: non hercle magis, quam si virum a nativitate ea cum coIorum disserentias, prout ipsos videmus, docere moliari S. Verum nisi eo tanquam pro novo animalium genere, medio Scilicet inter homines et bruta, habere velimuS, eorum Verba parum curare debemus. Quomodo quaeso alio modo alicuius rei ideam DStendere poSSumus, quam eius definitionem tradendo eiusque attributa explicando Quod quum circa Dei ideam praestemuS, non est, quod verba hominum Dei deam negantium propterea tantum, quod nullam eius imaginem in cerebro larmare p0SSunt,m0ram n0bis iniiciant. Deinde notandum, quod artesius, ubi citat axi0ma 4 ad ostendendum, quod realitas obiectiva deae Dei nec formaliter nec eminenter in n0bis continetur, supponit, unumquemque Scire Se non esse substantiam infinitam, hoc est, Summe intelligentem. Summe potentem etc., qu0d supponere potest. Qui enim Scit si cogitare, scit etiam se de multis dubitare, nec omnia clare et distincte intelligere. Denique notandum, quod ex des. 8. etiam Iare Sequatur, non