장음표시 사용
141쪽
languida, quae propter hanc perpetuam dulcedin0m, satiotatem quandam et fastidium adfert. Ei opponitur suauitas aufera et solida, quae Ornatus varietatem habet, et austera dulcibus miscet. Cicero in illo loco illud genus dicendi explicat, quod maxime teneat auditores, et quod non solum delectet, sed et sim satietato delectet Metaphora sumta est a liquoribus dulci bus, in quibus, si decoquuntur, sola dulcedo et quidem nimia remanet, ceteri humores, qui illam temporabant, evanescunt. Qui ita graues sunt, ut lienanineetaris solidam austeritatem, decoctae Hispaniensium vinorum dulcedini anteponant, vim et eleganti in sententiae Ciceronianae recte aestimabunt.
Graecorum το πρέπον, id est, quod decet in oratione tractanda, quod videre et obseruare, ad sapientiam refert Cic. Or, I. Cum enim in illo loco tria dicendi genera, quorum unum in probando, alterum in delectando, tertium in sectendo esset, commemorasset, ita pergit is Magni igitur iudicii, inquit summae etiam acultatis esse debebit moderator ille, et quasi temperator huius tripartitae varietatis. Nam et iudicabit quid cuique opus sit; et poterit, quocimque modo postulabit causa, diuere. Sed est eloquentiae, sicut reliquarum rerum, fundamentum, sapientia. Ut
enim in vita, sic in oratione, nihil est difficilius quam, quid deceat, videre. Itaque in hoc tali orationis contextu sapientia non, ut nonnulli iusto laxius interpretati sunt, de omni philosophia accipienda est, sed speciatim natiuum illud ingenii vel mentis acumen quoddam significat quo quis instructus, quid in quacunque re, in dictis et avis, in omni vita, aptum et
decorum sit, prudenter et celeriter videat ei natlirmeher in una Gylihi si Schichlichheit, de eiu fhiner richtiger eschmach. In hoc tantum sapienti e genus cadit illud, quod Cicero mox addit: sius ignoratione nou modo in vita, sed saepissime et in poematis et in
Oratione peccatur. f. Cap. s. ubi Cicero eandem sententiam, atque luculentius etiam, repetit: omnino autem legenda sunt, quae Cicero de offic. I, 27. et 28. praeclare disseruit. Neque autem illud decorum in sen
142쪽
non omnia rerum et περιστασεων genera, Uno verborum genere tractari possunt Ergo hoc decorun in tribus positum est e. de qua agitur . in personis cum eorum qui dicunt, tum eorum qui audiunt Desinit autem Cicero ita, si decere sit, riuali aptum esse et consentaneum tempori et personae quod cum in factis saepissime . tum 4 dictis valeat in vultu denique gestu et incessu: contraque item dedecere. f. Cap. 36. mirifica verborum varietate praecepta dedecoro seruondo repetit Eandem decori obseruationem describit Quintil. io, .. a. ubi Stesichorum laudat, qui personis in agendo mill et loquendo a bitam dignitatem reddat. In sequentibus etiam, quid in Menandro decorum sit, per partes luculentius docet DE hoc decoro, in cuius obseruatione aselum dicendi genus cernitur, Quintilianus copiose exposuit Lib. II, I vid.
D ef Wr e. Causam deferre dicuntur clientes ad patronos cum
eos docent artium ratum litis et Controuersiae suae, patroni autem discere vid. Cic. r. 3, 3. et Brut. 2.
De ratione causae discendae ex instituto agit Quintil. Ia, .
In quatuor causae constitutionibus, quas Cicero appellat inu. I, 8 destitiua dicitur ea, quae nominis habet controuersiam, quia vis vocabuli desilienda est;
expressa e Graecis voce, qui δρον et στασιν ρικj nominant. Nempe nominis controuersia vocatur, quia
id, quod actum sit, aliud alii videatur esse, et idcirco alius alio nomine id appellet. f. Lib. 2, 7. Vbi loci, quibus haec constitutio tractanda sit, uberius atque ex instituto recensentur et explicantur. Hinc aliis ex donitione causa constare dicitur cum in contro- Versia est, quo nomine factum appelletur. Auct. Ηerenn tota hanc definitionem in partibus constitutionis legitimae numerat, quae apud Graecos, ut iam dictum est, peculiarem statum, ορον, esticit. f. Cic. de Inu. 2, t. et quae dicta sunt in Lex. gr. techn ad voc.
ορος et infra ad voc legitimus. In Topicis Cap. I. Cicero tradit in definitione, cum quaeritur quid sit, quatuor
143쪽
iluatuor res explieandas esse, Otionem, pro rietatem..diuisonem, et partitionem. Sed haec disputatio innis magis eo, ut, quae quaestionum varia genera si t. exoplicetur, quam ad disciplinam de satibus, pertinet. f. Lib. I. de r. Cap. 23. Quintilianus plerunque fiιitio- iem simpliciter hanc constitutionem appellat. Vid. Voc. constitutio et illius Lib. 7, 3 ubi sic definitur: sititio est rei propolitae propria et dilucida et breuitser comis prehensa verbis enim tiatio. Ex hac deinde oritur satus fultionis . nil irιus, in quo de nomine facti quaeritur, et hoc factum definitur. Vnde et nem pro illa definitione dicit, ut Lib. 4 4. 3. Figura etiam rationis, Gr. ριημος, Latinis demnitio dicta, huiusmodi sest, ut rei alicuius proprias potestates breuiter et absolute amplectatur. Sic Auct. ΗerCnn. 4, 2 s. andem Cic. r. 39. ita designat cum tranSergerit, iam aliquid de siniat. Sensu autem dialoetico in Topicis Ciceroni di nitio dicitur, oratio, quae id, quod definitur, explicat, quid sit. Nempe hic est
Vnus e variis locis argumentandi; quoniam saepe ex desinitione argumentatio peti debet ac potest, de quo genere agit Cap. s. His autem addendus est locus Cic. de hic. , a. ubi haec sunt: is Placet igitur, inquit, quoniam omnis disputatio de ossicio futura est, ante definire, quid sit officium. Omnis enim, quae a ra.
tione suscipitur se aliqua re institatio, debet a doniatione proficisci, ut intelligatur, quid sit id de quo
disputetur.' Immo vero Cicero in sequentibus non definit ossicium sed a partitione disputationem orditur. Iam possiimus quidem ita defendere Ciceronem, ut dicamus ex illa ipsa partitione postea ossicii vim et notionem satis luculenter Teici possumus etiam repetere, quae supra ex Topic. l. laudauimus, vel his addere locum Cic. de r. 3, 29 ab Heusingor laudatum, ubi distributio in partes, ad desnitionis disceptationes refertur. Sed nec contemnenda videtur ratio Casp. Laurentii, qui ad Hermog Ιnu. II, 1. Ciceronem contendit in illo loco definitionem dixisse, pro
constitutione rei tractandae s. καταστασο, quam et Rhetores ρον dixerint, ut Schol. Demosth contra iis diam: κατάστασις ορου δυναμιιν εχα, constitutio caWae
habet vim mendi, h. e. proponit statum controversiae.
144쪽
cicero Inuentio, si tradit Hermagoram in partibus orationis ante conclusionem posuisse degresonem fue is παραβασιν siue παρέκβασιν, sum παρεκδρομιην, smes ἐκδρομην dixerat, de quibus CL LeX. gr. techn.
hoc quidem sensu, Vt quaedam inferretur ratio a causa atque iudicatione remota quae aut sui laudem aut aduersarii vituperationem contineret aut in aliam causam deduceret, ex qua conficeret aliquid confirmationis, aut reprehensionis non argumentando sed augendo per quandam rumplificationem. Hanc, inquit, quis partem istarit irationis, sequatit m Hermagoram licebit Nobis autem nou placet, hanc partem in numero reponi, suo de causa digredi, iis per locum consemunem displicet. Inprimis de egrediendi causis et vies. Lib. 2. de Orat. Cap. 7. Libro autem . de Orat. Cap. 63. ab re longam degressionem appellat, in qua cum fuerit delectatio, tum reditu ad rem aptus et conia
cinnas esse debebit Hoc Graeci haud dubie ἐπεισοῆιDdixerunt Itaque ab ea forma ibidem Cicero b ieium proposito declinationem distinguit, quandam παρατρο-πεν. Idem Dr. 39. declinet is proseo ito, desectatque
sententiam; quibus verbi meram παρέκβασιν describit. vid. voc excesus Quae autem simpliciter degressio dicta inter figuras verborum a Cicerone nominatur Cap. 54. l. c. trebaeo videbatur ad μεταβασιν quandam vel ἀποστροφην pertinere et hanc Vim habere, ' ut digrediatur a recto ductu orationis, qualis est in his D is Fas omne rubrumpit Polydorum obtruncat, et auro Vi potitur Quid non mortalia pedi ora cogis, Auri sacraria. mesyo De Iiberati Au S. Genu dicendi deliberativum est , quod in consultatione positum habet in se suasionem et dissuasionem. Si definit Auct Herenn. I, 2. Unde et idem Lib. 3, r. simpliciter deliberatione appriellat, quibus partim quaeratur, utrum potiu faciendum sit, partim quid potissimum aciendum sit, consideretur Cicero autem do
145쪽
Inuent. I, deliberat sua est, inquit, quod positum in disceptatione se et consultatione ciuili, habet in soson tontiao dictionem. Ubi Ernestius quidem notat usultationem ad curiam e disceptationem ad sorum pertinoro. Sed haec forensis disceptatio ad genus potius iudiciale pertinet Mihi quidem videtur in illa desinitione expressum esse 9 δια δυοῖν, ita ut disceptatio omni-Ia causam innuat, ad generis deliberativi autem dis. crimen sola consultatio pertineat, qua tamen et ad senatum et ad ioncionem reserebatur. id do orat. , Si. Quare et Aristoteles Rhet. . I. genus συμβουλευτικον ad κκλησιαν pertinere dicit; unde Quintil. 3, 4. Aristotelem notat concionalam pro deliberativa appellare. Et idem Cap. . in hoc genere deliberativo senatus et conciontim separatim meminit, et hoc . S. sententias et conciones, cum de solo deliberativo genere sermo esset iterumque la priuatam deliberationem diserte a contionibus distinguit cf. Cic. r. I, 6.
ubi forenses disceytationes iisdiciorum, a deliberationibus,
et Cap. II. iudicia in conciunculis distinguuntur. Cap. autem . mprui motus, senatu grauitas et iudicum religiones ita commemorantur, ut duo priora haud dubie ad delibserativum, posterius autem ad iudiciale genus pertinere debeant. Cf. de r. I, I 6. in Geli. I 8, Quodsi autem de rerum argumentorum quo generibus, quae causarum deliberativarum propriae fuerint,
quaeritur, Cicero de Inu. Lib. 2, in deliberation bus, inquit, quid honestum it, et quid utile, quaeritur: nam eteri tilitatis modo sinem in uadendo et dis a.dendo e oni posse arbitrati stat. l v. c. fecit Aristoteles, cuius mentionem iniicit Cap. si ubi ex institu. to praecepta de hoc genero causarum posuit Quinti. lianus vero Lib. I, 8 deliberationes miror, inquit,
a quibusdam sola utilitate nitas Ac si quid in his unum sequi oporteret, potior fuisset apud me Cicero . uis ententia, qui hoc materiae genus dignitate maxime contineri putat. Iocus Ciceronis extat de Orat. 2, 2. Emporius Rhetor, cuius libelli Rhetorici extant in sylloge Pith. I. 286. generis deliberativi
duodecim locos, vel elementa recensetes legitimum, iustum, aequum, conueniens. honestum, utile, religiosum, pium, facile possibile, necessarium: quamuis
notat has veluti species tibesse quatuor generibus his rhonesto.
146쪽
honesto, utili, aequo, et sacili copiose de hoc genere cum ex disciplina Ciceronis in Libris de in uenatione exposita, tum Graecorum, maxime Hermogenis auctoritate, agit rapezuntius Lib. q. Rhet. p. 4 sqq. es. Voss. Inst. Rhet. Lib. I, 3 p. 9 et O. Vbi et Ca eligorum refutat, qui Lib. I. cap. I. de re poet orationes generis deliberativi a nonnullis suasorias octe dictas esse negabat, quamuis idem Lib. 3, 26. tria genera causurum iudiciale, uasorium, et demonstrativum appellat. Poterat talis refutatio absolui uno loco Ciceronis de rati Lib. a. r. bi pro genere deliberativo simpliciter suasones commemorat.
Vtrumque, si de oratione Gelocutione dicitur, nimiam mollitudinem, vel concinnitatem, ex artis elegantiaeque alii elatione ortam notat. Nam utrumque
proprie in hominibus mouitiei, luxui. et elegantiae Omnis generis addictos, paeneque esseminatos adhiberi solet. c Cic. r. 3, 23 ubi moltish et delicatae cantus flexiones iunguntur, et orat in Pison. 29. ubi
sunt delicatis'mi versus vid Orat. Cap. a. V m iis aciis. Forma dicendi, eo nomine appellata Auct e-renn. 4, 38. ita definitur cum aliquid esse in nobis, aue in iis, quos defendimus, aut natura, aut forma, aut indusiria, dicemus gregium, quod, ne qua signifestur
arrogans sentatio, deminuitur et cetenuatur oratione. De mons ratio. Primum Auct Herenn q, 3. in doctrina de voce et pronuntiatione oratoria, demonseratio vocatur Oratio, quae docet demissa voce. quomodo aliquid fie-- ri potuerit, aut non potuerit de Lehr Oder Demonstriν- Ton. Itaque mox se in demonseratione inquit, voce paululum attenuata, crebris interuallis et diuisionibus uti oportebit ut ipsa pronuntiatione eas res, quas demonstrabimus, inserere atque intersecare videamur in animis auditorum. - Deinde ibidem Lib. , ues in exornationibus vel figuris rationis, demonstratio dicitur, cum ita res verbis exprimitur, Ut geri negotium, et res ante oculos si videatur, quam ια-
147쪽
τυπωσιν Graeci dixerunt, et διασκευην et ἐνέργειαν. v.
que demonsrationem Rhetores inprimis recentiores progenere dicendi demonstrativo dicere solent. Sic pansi Georg. Trapez. Lib. q. Rhet ut Graeci ἐπίδειξιν. quam Quintil. 4, 3. et a Io. sentationem, et ostensonem dixit Aquila Rom. de Figg. p. 86. d. Ruhnh. Unde et seriori suo milites, qui ad solam pompam habebantur, sentionales appellati sunt, οἱ προς έπιδειξιν
κα παραστασιν βασιλέυος vid. Lampridii Al. Seuer Cap.
33. et ibi Canub cum Salmas. cf. resoll. Theatr. Rhet. Lib. 3, 3. o mi Ar a Di uu . Genus dicendi demon strativum est, quod tribuitur
in alicuius certae personae laudem vel vituperationem, ut desinit Auct Herenn. I, 2. vid. Cic. Inuent. I, s.
et Lib. a 4 in demonsrationibus, ait, quid honestimst, quaeritur Libro . de r. 84. orationes quae ad hoc genus pertinent, laudationes appellantur. Sed Ciceronis de his laudationibus sentΡntia digna est, quam ex illo loco adscribamus: nosrae laudationes, inquit, quibus in foro utimur, aut simonii breuitatem habent nudam atque inornatam, aut scribuntur ad funebrem
concionem, ita ad oratori laudem minime accommodata es. Idem in or Cap. I. ad hoc genus ἐπιδεικτι-
κον quod quasi ad ni iciendum delectationis causa comparatum sit, referre videtur laudationes, scriptiones, hi- florias, et suasones tales, qualem Mocrates fecit Panegyricum. Et Cap. 3. dulce igitur, inquit, orationis genus, et solutum et smens, sententiis argutum, verbis Jonans, es in illo epidictico genere, quod diximus proprium ophisarum pompae quam pugnae PtiuS gymnasis et alafra dieatum spretum et pulsum foro.
cf. Quintil. , IO. i. et Lib. 3, 4. 2. Vbi latitativum a parte meliore appellatum hoc genus notat. utrumque autem nomen a Graecis fluxisse qui ἐγκωμιαστικον et πιδεικτικον dicant. Sed mihi inquit, o ἐπιδεικτικον non tam demonsrationis vim habere, quam Uentationis videtur, et multum ab illo ἐγκωμιαστικωdifferre. Itaque panegyricos, qui πιδεικτικοι sint necessario, formam quidem suadendi habere, sed plerumque de viilitatibus Graecia loqui, obseruat. Ex instituto
148쪽
luto autem de hoc genere causarum agit cap. . ubi notat, e more Romano, hoc genus non ad ostentationem vel delectationem auditorum solum, ut ab Aristotele et Theophrasto factum sit, sed et ad negotia adhiberi, et cum re publica coniungi solere. Copiose etiam de eodem genere exponit Georg. Trapezunt. Lib. q. Rhet. p. 49 sq. ubi inprimis o instituto ostendit, in hoc genus nullam constitutionem cadere, quoniam ad Certam rem pertineat, nec ulla aduersarii contentio locum habeat vid. quae de ac Graecorum, a Trapezuntio ubique exprestarum, disciplina diximus
in Lex. gr. techn ad Oc. ἰστασιαστον.
Nimium depicta in oratione dicuntur, nimium ornata, concinnata, et veluti coloribus obruta quas et delicias et ineptias Cicero vocat verachnbrhest. niit Frit-terput imi bunten arbe liberIaden Cic. r. a. biformo est de dicendi genere ἐπιθεικτικῆ, arguto et nimis ornato, quod secuti nonnulli λογοδωδαλοι a Socrato dicti fuerint vid. Lex. gr. techn in h. v. Iam hi concinnitatem illam inprimis sectabantur, quae in paribus relatis, contrariis, repugnis tibus, antithetis, similibusque figurarum lusibus cernitur. Itaque in his ipsit illa depicta insunt.
D e F vid. S pendere. Deprecatio. In defensione rei publica dicitur deprecatio, cum et peccatse se, et consulto fecisse reus confitetur, et tamen postulat, ut sui misereantur. Ita definit Auet. Herenn. I, 4. ubi et haec adnotat: , hoc in iudicio fere non potes si venire, nis, quando pro eo dicimus, cuiris multa recressa a consant hoc modo tu loco com ninni er amyciscationem iniiciemus: Qiιod i hoc fecisse , tamen ei pro risinis en sciis ignosci conueniret: vertini nihil postulat ignosci.' cf. Lib. 2. IT ubi berius hoc de ridendi genus definitur, et Cic. de Inu. a. q. q. - Quintilianus Lib. S. 3. . GPrecatio, inquit, quae est sine ulla specie defensionis, rara admodum, et apud eos solum iudices, qui nulla certa pronuntiandi forma tenentur. Haec Cicero . . ita notat:
149쪽
tat me genus vix in iudicio probari potest, ideo quod concesso peccato, docile es ab eo, qui peccatorum index esse debet, ut Quocat, impetrare. Vrsare parte
eius generis, cum caujam non in eo consilueris, ut Erebit. Sulpicio Victori Inst. Rhet. p. 2TI. deprecatio est veniae petitio, cum de eo quod intenditur et confitemur, scilicet veniam petimus, praecedenti aliqua facto causa, quare possit ignosci. - Quae autem inter figuras sententiarum a Cicerone de orat. 3, 3. commemoratur deprecatio, illa videtur esse, quam προπρο- ραιτησιν vel συγγνώ μ ην Graeci Rhetores dixerunt, de quibus vid Lex. gr. technol. D es Hi m e me. Deprimere, cui oppositum est augere vel amplificare, attenuandi minuendique vim habet. Sic cauom deprimimus, quando iis orationis momentis et artificiis utimur, quibus efficiatur, ut causa minus grauis appareat, et ad alia animi auditorum traducantur. v. Audi. Herenn. 3, 2. Hinc excelsis depressa, hoc est summi sa, lenia opponi solent, eaque ejidere dicuntur, dum illa attollantur vid. Plin. Lib. s. epist. T. et quae in- fra ad voc summissus dicta sunt. -- Idem ille Aust. Herenn cum Lib. 3, Ia suadet in principiis vocem
depresam firmitudinis causa, adhibendam, edatiorem, remistioremque intelligit. Nam laeduntur arteriae, inquit, si antequam leni voce permubae sunt, acri clamore compleantur. Alio loco Cap. q. ubi de conquestione loquitur, eodem sere sensu depressam vocem, et ι -- natum Ionum iungit. D atio. Uerborum derivatio Quintiliano Lib. 3, T. s. dicitur, qua vitiis virtutum vicinarum nomina, Vel contra, tribuimus, ut cum pro temerario sortem, pro prodigo liberalem dicimus, estque species quaedam ποκορισμοῦ, de quo vid. Lex. gr. techn Gela erus ad illum locum ita metaphorae sedem monstrat, ut dicat derivatiostem illam intelligi, quae aquas a sede sua atque a Deo tu alium commodiorem locum tradiscat. Simplicius mihi videtur ipso Quintilianus rem explicata Lib. II, O ubi eandem dicendi formam commemoraturus, 4, UerborἰIm etiam Offer atione, inquit, detrahi Alet,
150쪽
qua est rei invidia, s asperum dicas nimium seuerum,
iniustum persuasione labi, pertinacem ultra modum tenacem este propositi. Iam in derivatione etiam detractionis vis inest metaphorae modo variatae sunt.
Miror viros doctos, qui Quintilianum explicarent, non cogitasse de loco Cic. Milon. Cap. p. in quo et ii rivationis Xemplum, et significationis illius verbi fundus inest. Ibi Cicero, quod nolebat simpliciter et crassius dicere, seruos Milonis Clodium occidisse, hanc senteiatiam hoc modo esseri is secerunt id servi Milonis dicam enim non dericiandi eriminis causa, sed ut factum est, neque imperante neque sciente, neque praesente domino, quod suos quisque seruos in tali re facere tuis. t. id quae de deductione, cuius similis metaphora est, ad ube iudicatio notauimus. Ceterum liue illud quoque pertinet, quod Lib. , 3. 26. modum aliquem defendendi hunc esse statuit, ut, si accusator acri et vehementi usus fuerit oratione, defensor eandem rem suis verbis mitioribus proferat, et pro luxurioso liberaliorem, pro sordido parcum, pro maledico liberum dicat. - Iulius Rusinian. p. a. Pith. latine deriuationem interpretatur siguram illam, quam Graeci παρηγαενον diXerunt, qua ex supradicto verbo aliud derivatur vid. declinatio.
Rerum consequentium perspicuam et dilucidam gravitatem, interpretatur Auct Herenn. 4, 39. haud dubis
vim ἐκφρασεως, vel διατυπωσεως, vel διαγραφῆς Xpres.surus, de quibus vid in Lex. gr. techia notata Cicem quoque de r. 3, 3. descriptionem inter lumina
sententiarum Commemorat. Quintilianus . . q. ad ἐιατυπωσιν refert deser tionem locorum, quae τοπογραφία dicitur. Aquila Rom. p. s. descriptionem s deformationem appellat, ubi rebus subiectis Ursonarum et formas ipsas et habitus describimus et exprimimus.
Et alio loco eandem descriptionem s διατυπωσιν cum λεπτολογια consert, quae hanc vim habOat ut in rebus describendis vel narrandis etiam minima ilaeque demonstrentur. Unde et Quintil. 8, 3. 66. eodetia X-emplo, quo Aquila ad λεπτολοιαν explicandam usus est, ἐναργειαν seu repra jesutationem et euidentiam illustrat. -- Ceterum, quoniam in deseribendo Latini in. Primis