장음표시 사용
221쪽
consequitur. Utrumque autem in ratione et eloquen tia, quae maxime ad animos assiciendos impolisendos
que valet, intelligi potest Vnde Ciceroni virui. 48. T. Iuventius nimis lentus in dicendo et paene risit. Ei s iudicatur Ei scilicet vis et dolor, . et celeritas
orationis deerat, ' quae in oratore maxime requiruntur. Itaque si quis ita dicit, ut vel destituat magna et praeclara Xspectantes, vel audientes plane offendat is frigide dicito ea ipsa de causa, quod eos. qui audiunt, nec ad admirationem intendit, nec delectatione captos tenet, sed animos potius auertit relaxat, atque adeo,
Ut frigeant hoc est, motu omni et sensu iucundo ipsi careant, efficit on possum mihi temperare quo minus mentionem faciam loci liniani, qui frigoris istius naturam et causas notabili exemplo declarat. Is Lib. 6. epist. Is Passienum lautium narrat elegos publice recitasse . et cum ita inciperet Prisce tubes Quuolenum Priscum. qui inter auditores ass1deret. hominem dubiae sanitatis et pastis id irantem, illum his verbis interpellasse: ego vero non iubio. Quo dicto magnos hominum risus et iocos consecutos esse. Quid ergo flNempe alleva deliratio Paullo multum frigoris attulit, Plinius ait, hoc est auditoribus iam ad admirationem compositis et expectatione calentibus et intentis, lepida hominis insani interpellatione calor omnis et intentio ita excussa est ex animis, iam elegi illi multo minus placerent, quoniam et risus ille recitantem Paullum a studio it calor pronuntiandi pudore quodam reuocaret, et Prisci cogitatio studium omne audiendi
infringeret Sic diserto idem Plinius Lib. . p. a. se districtum ait frigidis negotiis, quae mul animum et
auocent et comminuant. Nam in utraque re omnis paene frigoris illius natura et causa inest cf. Quintil. 2, II. . una cum adnotationem emeri et Lib. , T. I. ubi in testium interrogation frigus interrogantis dicitur Cum is urbane aliquo dicto attentionem iudicum vel auditorum tudio aduersus testem incensorum, interpellat, et animos cum testis tum iudicum veluti refrigerat. Quare antea Rhetor ita praeceperat: testis aliquo continget, urbane dicto jefrigerandux es. Non male Martialis hac metaphora usus est ut aculeo quodam epigramma inepto Rhetori dictum instrueret, Lib. 2, 3.
222쪽
Si semperari balneum cupis ferrienS, Fausime, quod vix Iulianus intraret:
Roga, laxetur, rhetorem Sabineum. romanas is refrigerat thermas.
Neque contemnenda est illa poetae Virgil. Catalest.2. dicacitas, qui Cimbri Ihetoris frigidam Atticismi
asse stationem notaturus, Atticam febrem appellat: Corinthiorum amator Vt verborum Iste se hstor Namque quatenus totus Thucydides tyrannus Atticae febris etc. ad quem locum vid. Heynius et interpretes ad Quintil. 8 3. 28. ubi idem carmen claudatur Cui imito est acumsen Aristophanis in Acharnens Theognidem tragicum poetam, rigidum et ineptum risuri:
cf. Suidas ad voc. ψυχρορ, et quae nos in Lex. gr. technol copiose disputauimus.
Exquisita metaphora frons causa Quintilliano , I. 4a dii tum est id, quod primum in oculos omnium et animum incurrit. Ea latius autem patet eausae facies, hoc est, ipsa totius causae ratio et constitutio, ut be ne Gemerus ad h. l. explicauit. Sermo ibi est Quintiliano de insinuatione, nae adhibetur maxime, ubi frons
tai des Vortrag un osseu Behandiun vorhommen. Deinde quoniam in fronte hominis manifesta animi, praecipue autem pudoris vel impudentiae indicia esse creduntur, oratoris etiam siue audaciam siue timiditatem in rontis diuerso habitu veteres collocarunt. Itaque Plinius Lib. . p. 29. Isocratem, quem Cicero dixerat pudore et timiditate ingenua a dicendo abstinuisse, mollitie frontis, ne in publico diceret impeditum tradit. Quantum fronti tribuerint veteres ad loquentiam siue commendandam siue vituperandam momenti, rumuium doctissime et copiosi sinae docuit ex
223쪽
ipsis scriptorum antiquorum Iontibus cresollius Naacati Autumn cap. 3. q. p. Is I. Fuscus. Fufia vox, candidae et canorae opposita, h. e. quodammodo obscura, non satis pura vid. Quintil. r. g. s. Cic. demat. Deor. 2, 8 et quae ad Voc candidus de hac re notauimus. Quintil. II, 3. Tr. Ciceronem ait Antonio vocem fuscam tribuere. In loco autem Ciceronis, qui est in Bruto Cap. 38. vox Iubrauca natura commemoratur. Vnde utramque eandem Ls iniselligitur. am autem in miseratione Commouenda adhibitam fuisse ab Antonio, itidem ex Quintiliani
Cum fundendi actus duas maxime notiones adserre possit, primum lenis cuiusdam perpetuitatis, deindθcopiae et ubertatis, Latini etiam Rhetores illo verbo ita si sunt, ut similes elocutionis oratoriae habitus et assectiones significarent. Cicero de r. I, Is de dictione historica is verborum ratio, inquit, et genus orationis, Mum atque tractum, et cum lenitate quadam aequabili prosiliens, sine hac iudiciali asperitate, et sine sententiarum orensium aculeis, per liquendum est coli. Or. O. ubi in historia, inquit, traga est quaedam et suens et expeditior, non haec contorta et acris oratio. Veteres interpretes, inprimis Strebaeus ad h. l. cum oppositorun rationem negligerent, minus recte, quid in illo fuso et tracto genere inesset, viderunt.
Ergo ille fusum dicit esse, quod longis periodis multa
membra vincientibus constet, tractum autem, cuius partes ita sint quasi concatenatae et coniunctae, ut non ante quiescat animus, quam dui 'lus sit in longum. Qua explicatione nihil potest esse ab illo loe alienius Uis illorum verborum omnis ex rebus contrariis petenda erat. Nam ut illa Vperitas, illi aculei forenses, illa contorta et aeris oratio, eloquentiam oratoris orensis declarat, cum impetu, spiritu et vehementia agentis, Omnesque artis suae machinationes adhibentis, ut animos impellat, et conterreat, ita in historico scriptore Oratio omnis et ratio dicendi lenior, moderatior et sedatior esse debet. Iam cum in fundendo et trahendo
224쪽
ilo insit, ut sedatiorem motum et clementiorem impetum cogitemus, quo sensim eo perueniatur, quo velis, ea sola causa est, cur ad lenitatem tranquillitatemque quandam dictionis historicae declarandam istas metapho
Gang leber Mn gem ister vid. quae diximus, ad Oc. contortus et quae de illa vi et impetu oratoris apud Cic. l. c. cap. 7. in fine et initio sequentis dispu
Cum autem scriptorem aliquem densum, pressum et breuem appellant, eique opponunt fusum, tum ubertatem et copiam notant, concisae breuitati atque exilitati contrariam, quemadmodum effundi contrarium copiae vitium, quod in nimia redundantia cernitur, statuunt. Sic Quintil. O l. 3. posteaquam Thucydidem densum et reuem dixisset, erodotum dulcem et candidum et si jun esse iudicat. Et Cap. s. virtutis Oratorias indicium esse dicit, fundere. h. e. copiosius et latius efferre, quae natetra contracta sunt. Simili sensu et ratione Antonius apud Cic. de r. 2, 38. Diogenem dicit attulisse genus sermonis non liquidum
nonssum, ac profueris sed Xile aridum concisum et minutum hoc est, copia et simul quadam perpetuitate elocutionis oratoria destitutum. Unde et inop sCicero Brut 31. Stoicos vocat, a quibus Omnis Cura in Di lectoicis consumatur, nec adhibeatur genus il id vagum et fuyum et rustiplex quae est copiae ratoriae adumbratio, contraria exilitati et ieiunitati, quam Stoici in disserendo et disputando sequebantur, non tam ornatae et amplae elocutioni oratoris, quam acumini est subtili r0uitati operam nauantes. Quare et mox Stoicorum adfrictior et contractior oratio dicitur. cf. Cap. 3. 2S O. et quae partim in I PX. gr. techia.
ad voc φέον, partim supra ad voc exilis et aridus diximus.
Geminatio verborurn, figura verborum, Commemorata Cic. de r. 3. 4. Graecorum est ἐπαναδίπλω-
225쪽
σις. Eandent conduplicationem vocat Audi: Herenn q, 28 de qua alio loco diximus. Generali S. In quatuor constitutionibus causarum, quas cic d Inuent. I, 8 sq. nominat, constitutio generalis dicitur, cum, qualis sit res, quaeritur, quia de genere negotii controuersia est seu cum quaeritur, quantum , cuiusmodi, et omnino quale sit id quod actum est, . . iustum an iniustum, utilo an inutile etc. Unde et Quintilianus satiιm qualitatis, vel simpliciter qualitatem appellat, magis ad Graecorum rationem CCommodate, qui πο:οτητα dixere, de qua berius disputatum os in Lex. gr. technol. Primum Cicero . . Cap. . refutat sententiam Hermagorae, qui huic generi quatuor partes supposuerit, deliberativum, demonstrativum, iuridicialem, et negotialem quae Potius genera causarum, non constitutionis partes dici debeant. Hoc in sequentibus Vberius contra Hermagoram demonstrat. Itaque suam sententiam ita sesinit, ut dicat generalem illam consitutionem duas partes habere, iuridicialem, et nekotialem; quae quam vim habeant, suo loco explicatum est. f. Lib. de Inu. I, I. ubi partes huius constitutionis ex instituto considerantur. - Ceterum Cicero sub persona Antonii Lib. 2. de Orat. 26. ad generalem constitutionem reser de scripto et sententia controuersiam. vid. supr. voc constitutio et in LeX. gr. techn ad ποιοτηοθΗo Quintilianus Lib. I. 9. ita XPressit se generalis quaestio est, verbis an voluntate scit legislatoris flandum st. G eis Di Di s. Gentilia verba Rhetpribus dicuntur, quae propria
sunt certarum gentium vid. Cur Fortunatian. p. I. ed. Pith. G eiu S. Genera causarum in disciplina Latinorum rhetorica
non no modo ac sensu commemorantur. Nam Cum
in oratione aliqua, vel laus et vituperatio, vel suasio et dissuasio, vel accusatio et defensio locum habere possit, tria genera causarum oriuntur, demonsratim , iberatim , iudi tala quamuis haec tiam genera dicendi
226쪽
cendi appellari solent vid. Cic. de Inu. I, s. Auct. Η
renn. I, 2. Partit orat. . et Cur Fortunatian Rhet.
p. 38. ubi et genera ciuilium quaesionum dicit. Quo
quidsem in loco liceat hoc obiter monere, saepe apud Rhetores, omita genere demonstrativo, duo coieragenera, iudiciale et deliberativum, commemorari solere non alia de causa, quam quod in iis orator inprimis versatur. Sic Aue Dial de Corr. Floq. Cap. I.
ubi veteres laudat, quod iis artibus pectus impleuerint, in quibus de bonis et malis, de honesto et turpi, de iusto et iniusto disputatur is haec enim est, inquit, oratori subiecta ad dicendum maioria. Nam in iudiciissere de aequitate, in deliberationibus de honestato didimus Idem Auctor Cap. s. suas brias et controuersas, ut Quintilianus Lib. 2. O. suasorias iudicialesque materias tantum commemorat. f. Cicer de Orat. I, 6. Deinde, cum, qualis momonti vel pretii aliqua
causa sit, quaeritur cogit iri possunt quinque causarum genera, honestum, admirabile humile, anceps, obscurum. Haec commΘmorat Cic. lnu. I, s. praecipitque, ut, qui bene exordiri velit genus suas catibae diligenter cognoscat. Nam, quoniam tam diuersa sunt genera causarum, exordiri quoque dispari ratione in no- quoque genere necesse est. cf. Quintil. 4, t. C. et Sulpic. 'ist. Inst. Orat. p. 43. ubi caussarum modos appellat. Auctor erenn. I, 3 quatuor tantum statuit, honestum, turpe dubium, humile. Porro a Cic0ron de r. a. s. tria genera carisas um in iudiciis esse dicuntur, i ex controvorsia fatii, h. e. coniecturales a cum tiaeritur, qualis res id h. e. generale s. qualitatis 3 cum quaerit ir, quo nomine aliquid appellandum sti, h. e. desinitivum. s. Orat. Cap. 34. Denique Quintilianus Lib. II, O cum docere
vellet, ut in pictura et arte statuaria ita et in oratione variis temporibus varias orationis sormas et modos placuisse, de genere orationis se expositurum promittit: e die verschiedenen altu inen des tuis. Oder fer Maniere in AuSaruch Graeci βέραν χαρακτῆρα, πλῆσ- μα dixerunt.
227쪽
s estis . Quas vulgo Latini figuras, Graeci σχηματα appel
iant, ut πάρισα, παρομιοιωσεις, ομοιοτελευτα, ομοιόπτωτα
etc. Cicero in Or. s. su orationis nominat. Simili metaphora Quintilianus, Lib. 9 I. I. in eleganistissimo loco, qui ad figurarum vim et sum cognoscendum totus perlegendus est, Iguras rationis ustus, et g. g. habitus quosdam et gesu vocat. Gellius autem N. A. D, 3 gressu et gestis rationis ita iungit, ut sententiam apte numeroseque verbis structam significet, cui antea Cursum et rotunditatem volubilitatemque tribuerati Gronouius in hoc loco nihil vidit, cum vim illarum metaphorarum non altequeretur. Nempe ut gestus, qui proprie ad membra corporis pertinent, hoe maxime essiciunt, ut ne sit Otiosum corpus oratoris, sed motu suo oculos teneat et delectet, ita figuris, quae veluti vitam et motum et arietatem orationi conciliant, scite gesu tribuerunt. Gradatio.
Gr. κλίμαε, Vel λιαρικίσον, ex definitione Auctoris Herenn. 4, as est figura illa elocutionis, qua non ante ad consequens verbum descenditur, quam ad superius conscensum est. f. Cic. r. 3, 4. ubi tre-baesus in Commentario hoc exemplum attulit: Africano industria virtutem, virtus gloriam, gloria aemulos comparauit. Quintilianu 9, 3. 4. gradatio, inquit, quae dicitur κλιμαε, apertiorem habet artem, et magis assectatam, ideoque esse rarior debet. 4 cen-jum interpretatur Aquila Rom. p. l. cuius verba in LeX. g techn ad Voc. κλιια αε expressimus. Idem ibi nonnullos calam et gradiculos graecam vocem vertisse
notat. Exemplo utitur Ciceronis pro Milone Cap. 3. neque vero e popula istum, sed etiam enatui commi .st: etc. i. o. caselius ad Demetri Phaler. de Eloc. S. TO.
Gr an diis. Cum Graoci Rhetores, tribus generibus dicendi,s characteribus constitutis, numquodque variis nominibus insignivissent, quorum coniunctione absoluta eius noti Persiceretur hanc ipsam varietatem in iisdem oricutioin
228쪽
elocutionis generibus significandis Latinos secuto osse reperimus. Itaque cum Graeci genus illud dicendi, quod in splΡndore, grauitate, sublimitate, amplitudine,
et robore quodam Cerneretur, ita notare solerent, ut χαρακτῆρα αδρογ, ψηλον, μεγαλοπρεπῆ, αξιωματικον,
σεμνον, σφοδρον , πνEυμιατικον , αυστηρον etc. appellarent,
Latinos etiam, ubi elocutionem splendidam, grauem, robustam plenam, elatam Iberem, vehementem, sublimem, magniticam, et grandem commemorant, de isto
dic ndi genere offer ohe, gro se, prachi e erhabene, edo. sarhe Stilo cogitasse existimabimus. In primis . autem grandem rationem dixisse videntur, quae verba habΡret pleniora, velut os implentia, et ex antiquitato aliquid dignitatis et roboris trahentia. Unde grandem antiquamque orationem iunxit Cic. de r. 3, 38. et in Bruto . veteres illos oratores, qui ante hucydidem, vel cum eo vigebant, Alcibiadem, Critiam, Theramenem, grande Verbis suisse iudicat. In lasi1-co autem loco illo, Orator Cap. . in qu tria genera dicendi explicat, oratore in primo genere, magnifico, sublimi et amplo, excellentes ita designat grandiloqui jrιerunt cum ampla et sententiariιm grauitate, et ma-isat verborum, vehenienteS, varii, copio se graueS, ad permovendo et conuertendo animos infructi et parati. Quare etiam Quintil. Lib. O a. 6. grandibus, tumidos opposuit. Grande autem et robustim genus dicendi iunxit Lib. 2, IO. 8 cf. Cie de Opi. gen dic. Cap. i. Gellius . . , 4. - Grandis vox est fortis, robusta Quintil. II, 3. ubi vocis quantitatem duabus rebus p clari docet, ut sit vel grandis, vel exigua Graeci in ea re το μέγεθος τῆς φωνῆς et ἰσχνος ιαν adhibent. f. quae ad voc gravis illa sunt. G, ais i s. G, a ciuis . Gratiis elocutio, vel grauitas orationis, quo in uniuersum pertineat, et ad quod dicendi genus relata sit a Latini Rhetoribus, intelligi ex iis potest, quae a nobis ad Voc grandis notata sunt. Addamus igitur ea tantum, e quibus appareat, grauitatem illam non in verbis solum, sed et in sententiis, atque uniuerso orationis colore quodam . qui animi et indolis scriptoris veluti index sit, praecipue dominari. Auctor Herenn. 4, 8 gr auem elocutionem dicit, quae constet ex
229쪽
verborum grauitum magna et Ornata construistione plano Vt αυστηρον χαρακτῆρα descripsit Dionys de Composta a. Unde et u Ierum Latini dixerunt, quicquid in oratione, verbis maxime et compositione et numero quodam seueritatem aliquam et dignitatem haberet qualis est austera periodus apud Quintil. 9 4. 28 hoe est, verbis et numeris grandior longis potius pedibus stabilis et severa, quam breuibus Xultans; cui contrariam appellat fusam, laudationibus aptam, h. e. quae fultores liberioresque numeros habeat, ut mox dicit.
Passim alibi in hoc loco illud genus compositionis, δε-
verum et grande hoc, lene et iucundum nominat. cf. Cic. de r. 3, s. ubi tres dicendi charaei eres expres surus, graues, subtiles, mediumque quoddam tenentes commemorat et in Orat. Cap. 6. in ubi duritatem jeueritatemque Verborum, et orationis moestitiam ita nominat ut eas ad illam elocutionis grauitatem retulisse existimandus sit.
Sed non miniis certum est, grauem rationem ap-
poliatam Latinis Rhetoribus esse, quae magnis, splendidis altisque ensibus animos legentium impleret, et ipsam gratiitatem tributam iis oratoribus vel scriptoribus, qui tales sensus lacile conciperent, atque omnino rebus augendis exaggerandisque pares essent. Sic Cic. Brut IT de Catone is quis grauior in laudando, acorbior in vituperando γ' Iam vero in laudando augemus, ampliscamusque res. st ergo illa grauitas in eo g nere dicendi, quod augendis rebus aptum sit. Neque dubium est, quin Cicero de Inuent. . . cum grauitate et suauitate Orationis omnem eloquentiae ambitum circumscriberet, illam ad sententiarum vim et splendorem, hanc ad verborum ornamenta retulerite
quomodo et iudicasse vidimus de hi)c loco Ciceronis Narium Victorinum p. 89 in Rheti Lat Pith. f. de
Orat. I, 3 ubi haec grauitaS, ut ratori propria,
exili, tenui et exsangui philosophorum sermoni opponitur. Talis fuit grauitas Africani, cui et lenitatesmLa0lii et asperitatem Galbae opponit in Orat T. Talis fuit Catuli oratio, quam ibidem Cap. . dicit ita gravem fuisse, ut in singulari dignitate omnis tamen adesset humanitas et lepos Tale genus dicendi Caesarianum, quod mox laudat, ita cornparatum, ut neque iocus magnalvain νεrum xcluderetur nec rauitas face
230쪽
tiis minueretur. Vnde et apud Quintil. 8, 3. o. gravitas urbanitati ita opponitur, ut quandam ingenii dignitatem seueritatemque notet a risu captando et iocorum usu abhorrentem. Eodem etiam iudice Lib. II, Ο. 9 grauita mouendo ossicium praestat, et e X- serit in grandi et robusto genere dicendi, quod et ipsum grave et amplum appellatur. Vbi de vocis humanae indolo naturali sermo est Rhptoribus, grauem vocem dici constat, quae sonum acuto Oppositum edat, die ties Stimme de ii e Ton. vid. Cic. r. T. et Quintil. II, 3. T. Sed Ciceroni de r. II. gravitas linguae vocata est dissicultas quaedam loquendi cum asperitate et sono agresti coniuncta die derbe, rauhe schwerfallige prache cui sua. vitas sonus, vel suauis literarum appellati opposita sit.
Hiare. Ut Graeci το χωνειν et τὰ ac σμιατα, ita Et Latinis hians oratio diei est, quae crebras vocalium concursus et collisiones haberet. Sic Auch Herenn q, Ia. A Cicerone in Orat. s. ipse adeo thriptor, qui istam vocum concursionem saepe admittat hiare dicitur; et in Partit. r. Cap. 6 concursus verborum hia ites et disiunctu commemorantur, quae propter illum vocalium concursum non coeunt. In orat autem Cap. . ineptos Thucydidis imitatores reprehendens, is huiu nemo, inquit, neque erborum, neque ententiarum grauitatem imitatur: Ied cum mutila quaedam et hiantia locuti Iunt, germanos e putant esse Thucydidas. In quo loco, quae mutila dicit . ad sententiarum On- etiam breuitatem, unde ανακολοι vel φρασις δυσπαρακολίθητος et obscurae abditaeque sententiae paulo antea Thucydidi tributae, oriuntur, hiantia vero ad illum vocalium concursum reserenda esse puto. Nam et cap. q. Thucydidem negat hunc concursum hiulcum et asperum vita .
Hi Iarci s. Hi Ia Hi Da s. Vt orationi hilaritatem veteres dicendi magistri tribuerent, singulari acumine illo factum est, quo ea, quae animi affetitioni illi atti ibuta sunt, Obseruare, et