장음표시 사용
271쪽
Mεταστικον dicunt. De hoc genere iudiciali latius dis putat Quintil. 3 9 ubi ossicia duplicia commemorat, intentionis et depulyionis, partes autem quinque, Pro emium, narrationem, probationem, refutationem, perorationem. f. LeX. gr. techn voc δικανικον. Idem
genus iudiciale est, quod litem appellat Cic. r. 3, 28. v bi tradit philosophos Academicos causam aut controversiam υποθεσιν tribus rebus definire, lite deliber tione, laudatione quae frequentius tria causarum genera dicuntur. Iuni u a. Haec Quintiliano est pars compositionis, quae in verbiS, intilis, membris et periodis redite iunctis et ne Ni Cernatur vid. Lib. 9 q. a. cf. Cic. r. 3, 3. Itaque etiam iuncta oratio a Cic. l. c. opponitur iv
cae, quoniam prior illa virtus ex apta collocatione proficiscitur. Verba autem iuncta in Orat. 36. simplicibus
Iuridicialis. Huius vocabuli vis et usus maxime in disciplina
Rhetorica de constitutionibus seu intibus dominatur. Itaques iuridicialis consitutio dici eur, cum saetum cono venit, sed iure an iniuria factum sit, quaeritur eiusque constitutionis partes sunt duae, quarum na absoluta, altera sumtiua nominatur. Sic Auctor Herenn. I, Id ubi Myoluta dicitur, cum id ipsum quod factum est, ut aliud nihil foris assumatur, recte factum esse statuamus assumtiua autem, cum per se defensio infirma est, sed visumta extraria re Comprobatur. Cf. Lib. I, Is ubi nonnulla horum momentorum isdem fere verbis repetuntur. - Ciceronis de Inuent. I, II haec
disciplina est , Iuridicialis constitutio est pars constitutionis generalis, in eaque aequi et iniqui natura, praemii aut poenae ratio quaeritur. Ipsa rursus in duas partes distribuitur, abyolutum et assumtiuam. soluta est, quae ipsa in se continet iuris et iniurias quaestionem assumtiua, quae ipsa ex se nihil firmi data recusationem, foris autem aliquid defensionis assumit. Eius partes sunt concespo, remotis criminis, elatio criminiS, comparatio, Graec συγγνωμη, μετάστασις. ἀντεγκλημα - et συλογισμος. de quibus singul1s
272쪽
vid. Lex. gr. technol. - Cic. Inu. Lib. a 23 ubi ius generis partes ex instituto explicantur. In Topicis Cap. i. quaestrio, quale sit, iuris et iniuriae distinctione, explicatur. Haec nempe sunt elementa il- Iiu status. item alii generalem, alii qualitatis, alii
iuridicialem dia erunt, magis verbis, quam re a se invicem discrepantes. - adem Quintiliani , . distributio est qualitatis, in abyolutam, gr. οἰντιληπτικην qua ipsum se tum quod obiicitur, dicimus honestum esse et sumtiuan gr. προσληπτικj de qua vid supr. in voc. sumtim S in qua factum per se improbabile assumtis extrinsecus auxiliis tuemur. Haec auxilia sunt I si crimes causa facti tuemur, vel, si defensionem ex causis facti ducimus, quod ἀντέγκλημα dicitur Graecis, Latinis relatio criminis . a si crimen in alium
niam crimen vel in personam vel in rem transferri potest vid. translatio crimiuis 3 si culpam minuamus quod genus defensionis Quintiliano dicitur salus quantitatiS, gr. πηDκοτης, de quo id quae ad OC. qaantita notauimus. 4 deprecatio s. συγγνωμη, de qua etiam separatim dieitim est. Huc et pertinet prae-orptum Antonii apud Cic. Orat. 2. S. , lure omnia defenduntur, quae sint eius generiS, ut aut oportuerit, cui torserit, aut necesse fuerit aut imprudentia, aut ca-
δε facta esse videantur. Iuvenilis. vid. Puerilis.
sit, tenuitas ipsa delectat quanquam in Lysia saepe sunt etiam lacerti sic ut seri nihil pos' valentiris
Quid tu acertis cogitauerint Rhetores, etiam e patet, quod carnem lacertis opposuerunt, illa speciem quandano granditatis et viri uin his autem vires veras et solidas notantes, imagis neruorum robore, quod et
in gracilitate locum habet, quam succorum abun dantia
273쪽
contentas, quae saepe et in imbecillis esse solos Sie Chiintil. io I. 6. Aeschinem Demosthene pleniorem et grandiori similem dicit, eum tamen carnis plus habere, quam lacertorum.
Fig. Eloc a Cicerone commemorata Or. 3 sq. post conciliationem, et purgationem, quibus laesio illa contraria est. Nam ut ad artificium Oratoris pertianet, ut conciliet beneuolentiam eorum, qui sibi prodest possint, ita eiusdem artis esse videbatur, laederes aduersarios, eorumque auetoritatem et fidem minuere. Huius generis formas dicendi artificia potius o ma Chinationes quasdam, quam lumina dixeris orationem illustrantia. Strebaeus ad Cio. l. c. adfert huius figurae exemplum ex oratione pro Roscio mer Cap. 2. Chri Nonis a vobis, iudiceS, s postulat, ut quoniam in alienam Permiam tam Anam atque praeclaram nullo
iure invaserit quoniamque ei pectiniae vita . Rescii obiliare atque osscere videatur deleatis ex animo suo suspicionem omnem metumque tollati etc. a ea, S.
Admirabilis subtilitas est, qua Quintil 8, 4. 88.
copiae elocutionem ornantis varia genera ita distinguit, ut dicat aliam e copiana locupletem, aliam sori-hus laetam. Illa est, quae veluti locum explet suaquo foecunditate et utilitate ad causam se Commendat, et in grauioribus elocutionis partibus et Ormis ad do Cendum, ad persuadendum, ad mouendum maxime comparatiς cerni videtur haec foribu laeta, quam et Graeci ανθιζουσαν, vel νληροὶ dixerint, suauitat sormarum elocutionis, quas et ipsas fore Orationis appellarunt, et amoenitate dictionis delectat ut alia agri frugibus spissi, alia prati floribus vestiti copia, aliaques ex utraque deleri alio esse solet. Quo et illud pertinet, quod Quintilianus II, I. q. nonnulla laetiora ex Orationis ornatu et flectibus, tristitiae et barba phialosophicae conuenire negat Iachender, lithender, lab-
eines Philasphen. Unde Auctor Dial de corr. loq.
a I. suorum temporum laetitiam toremque laudat, et Ciceronis iudicio, quo suae aetatis Oratores superaue rit,
274쪽
irit, hoc tribuit, quod locos quosdam laetiores inuenerit. - Sine adiunctione autem florum , laetus dicitur genere dicendi, ex Vbertate quadam, metaphora fere
poetica, uua laetas segetes Virgilius noto sensu dixit.
Itaque Quintil. Lib. IO, 3. 46. Homerus dicitur et laetus, et propter contrariam laetitiae illi virtutem pressus, . . castigatus temporatus, ut premi vites falce poetae dicunt, quum formulam Gemerus ad h. l. bene contulit. Deinde Lib. a. io sin laetis luxuriosa opponit vitium nimiae redundantiae habentia, ut Seneca Controu. Li 2 praef. de Fabiano is oratio magis lasciua, quam laeta.
af ei uir e. Lascivire et lasciuia cum apud Latinos praecipue
die iam osset de animalibus in aliquo qualicunque voluptatis sensu exultantibus, et gessitentibus, vel petulanter ludentibus tum iisdes verbis usi sunt Rhetores, ut ingeniorum lusus, luxuriemque significarent, qua
nonnulli scriptores vel oratorses in ornanda expoliendaque oratione modum excedere solebant, sucum et pigmenta, puerilesque siguram im lusus pro vero gravique Ornatu, redundantiam effusam pro copia numeros molles esseminatosque pro concinnitate affectantes.
Sic Quintilianus, qui ista metaphora inprimis frequenter utitur, Lib. I S. I. sui temporis scriptoribus, Iasciuiae lasertios exprobrat praedulce quoddam dicendi genus, et puerilibus ingeniis hoc gratius, quo pro pius est, opponens antiquiorum virilem vim ingenii,
grauioremque rationis ultum. f. Gell. N. A. 2, a. Hanc alibi Lib. . . recentiorum temporum iactationem appellat. Et Cap. a, T. frigidam puerilemque in scholis affect ationem dicit, ut transitus efficiat aliquam sentcntiam, et huius praestigiae plausum petat eoque genero Iesciuire uidium in lyletamorphos. cf. Lib. IO, T. 3. ubi omne de uidi iudicium in eo absoluit, ut a Diuiorem appellet eundemque mox dicat ingenio is algere , quam temperare maluisse qui istius nempesIasciuiae fons est. Sic apud Gellium . . , O. aliquis intempestiue ascivire dicitur ut apud nos: auriu-αei den Vitalin machen, in nrechte Orte mitZela. Nempe cum Censor de uxoribus solenne iusiuranduindiciisset ut tu ex animi is sententia uxorem habes, is,
275쪽
qui iurabat, ocabundus, habeo equidem iniquit, sed nonhfres ex animi mei sententia. Porro Quintil. Lib. 9,q. 42. cum OmPotitionem numerorum effeminatam
et enervem reprehendat, haec addit o quotidie magis Iasciuimus syntonorum modis saltilantes de quo loco vid. Salmasius ad opisci Carum 9. p. 84O ubi plus aequo numerosam compositionem, rhythmiceque incedentem, quae quasi continua esset, et in eosdem semper iret pedes, similique ut vocatur, cadentia perpetuo clauderetur, illa formula dicendi, et syntonis illis deseribi existimat. Libro autem Io I. 4ῖ. Eterum naturalem eloquentiam et robur viris dignum commemorat, eique opponit recentem lasciviam et delicias; quam alio loco Lib. , a. eloquentiam libidinosam appellat. Graeci, quoniam ingeniorum iuuenilium, et vigore quodam aetatis effervescentium maxime ista lasciuia et effusa luxuries esse solet, metaphora inde apta, μειρακιευεσθα dixerunt, quod Latini luxuriari et sciuire. vid quae copiosius disputauimus in LeX. gr. techn.
ad voc μειρακιωδες et νεαρος. Nam et idem νεανιευε- σθα dixΡrunt, ut Horatius iuuenari. Ad Copiam redundantiamque orationis notandam eadem metaphora
lasciuiendi usus est Macrobius Saturn S, I in loco oppositis illustri: Oratorum non simplex ne Vna natura est: nam hic fluit et redundat contra ille breuiter et circumcise dicere asse stat tenuis quidam et siccus et sobrius amat quandam dicendi frugalitatem ratius pingui et luculenta et florida oratione lasciuit. cf. Seneca pist. II 4. ubi haec inprimis huc prii-nont: disciplina ciuitatis laborauit, et se in delicias dedit, argumentum est luxuriae publjcae, orationis lasciuia. f. resoll. Theatr. Rhet. Lib. 3, 23. pag.
Auctori Herenn q, a latinitas est pars elegantiae in elocutione quae sermonem purum Conseruat, et ab omni vitio remotum. Eodem sensu ληνι αῖν Graeci dixerunt. Vitia igitur quae illa latinitas respuit, sunt soloecismus et barbarismus. Quare Quintil. 8, I. latine et emendate loquendi rationem coniunctim laudat. Vtramque virtutem in eo cerni dicit, ut vitentur pere- crina
276쪽
grina et externa, ita ut verba omnia et vox Vrbis alumnum leant, ratioque plane Romana videatur, non ciuitate donata. f. Cic. de r. 3, IO. I et I a. Ibi Cap. O. omnis disputationis, qua loquendi elegantiani, h. e. latine loquendi rationem traditurus sit, has veluti partes et elementa praemittit: Ut Latine loquamur non Iolum videndum es, ut et verba essera-mu ea, quae nemo iure reprehendat, et eis et a Jhus et temporibus et genere et numero confer&emAS, ut ne quid perturbatum, ac discreyans aut praeposerum
sit: sed etiam lingua, et spiritus, et vocis sonus es De
Latitudo. Verborum latitudinem Cicero Orat. I, 2. vastam et agrestem, ore late diducto, pronuntiationem appellat, cui et ibidem oris prauitatem iungit vid. OCC. Vasus, Pressus, et quae in Lex. gr. techn. ad πλατύτης notata sunt. s. Cic. r. Ia.
Dcti . Lecta verba dicuntur, quae ex delectu exquisito suavitatem, numerum et dignitatem habent: unde et elinans vel diligens talis oratio vocatur Cic. Brut. II. vid. Electio. Legitimu S. Huius verbi vis et usus in sola Latinorum de statibus vo constitutionibus disciplina dominatur. Itaque
Auctori Herenn. I, II. Iegitima constitutio causae est. cum in scripto aliquid controuersiae nascitur. Ea dividitur in partes sex, scriptum et sententiam, contrarias leges, ambiguum, desinitionem, translationem, ratiocinationem. Uberius idem Rhetor haec tractat Lib. a, 9. Cicero tulem constitutionem legitimam uulam habet sed postquam Lib. i. de Inu. 3. et Lib. a. de Inuent. Cap. O. de quatuor constitutionibus causae exposuerat, singulatim existimat considerandum esse controuersia in ratione, an a scripto sit, quam et Graeci στάσι ν λογικὴν et νομιαγήν dixerunt. In ratione nempe Versantur tres status illi generales, coniecturalis, finitivus, et qualitatis. Scripti autem contro- Versia est quae ex scriptionis genere nascitur Eius genera
277쪽
genera separata a constitutionibus, quinque sunt i do
scripto et sententia gr. θητον καὶ διανοια 2 ct con
trariis legibus αντινο α ια 3 ambiguum άαφιβολιά 4 ratiocinatiuum συλογισμος s definitiuum ορος .Huius controuersiae partes et loci uberius a Cicerones tractantur in sequentibus. In Topicis Cap. s. cum tria genera de itarum quaestionum, quae accusationem et defensionem haberent, constituisset coniecturalem, defuitiuam, ii ridicialem, mox haec addit is Sed quoniam lege firmius in controuersiis disceptandis nihil esse debet, danda est opera, ut legem adiutricem et testem habeamus. In qua re alii quasi status existunt noui, qui appellantur sinitimae disceptationes. Tum enim defenditur non id legem dicere, quod adversarius vult sed aliud. Id autem contingit, sumscriptum ambiguum est, ut duae disteresntes sententiae accipi possint; tum Opponitur scripto voluntas scriptoris, ut quaeratur, verbane plus aut sententia valere deboat tum legi lex contraria assertur. Ita sunt tria genera, quae controuersiam in omni scripto facere possunt ambigism discrepantia scripti et voluntatis, et Aripta contraria. Orat. q. ubi illa ipsa causarum genera, quae Vulgo dicuntur ratione, aut scripto contineri, ut philosophus ita exprimit, ut dicat nihil ambigi posse, in quo non aut res controuersam faciat,
aut verba res, aut de vero, aut de recto, aut de n mine verba aut de ambiguo, aut de contrario. Quintilianus Lib. , 6 sqq. quatuor quaesiones vel flatus lagale exponit i scripti et voluntatis a contrariarum legum 3 ratiocinationis a ambiguitatis. De his separatim suis locis, et in Lex. gr. techn ad OQ. ποιο της, technologiae Graecorum Latinorumque ratio X-
posita reperietur. Quod autem in his quaestionibus defuitionem omisit, quam et Cicero adsciuerat et Graeci Rhetores, rationem huius omissionis reddere videtur Cap. o. ubi nitionis et syllogiymi cognationem explicat. Ibi notat Φιitionem in natura ipsa nominis habere quaesionem generalem. Itaque etiam translatio rem mittere poterat, quam cum separatim recepisset Atlictior Herenn sex quaestiones legitimae oriebantur. eis i s. et eis tu a s. Omnis lenitatis, quam Rhetoros Latini vel in elocutione uniuersa, vel vocis consormatione et pronuntiatione
278쪽
tiatione oratoria commemorant et commendant, haec duplex vis est ut aut remissam, je tam tranquillam,
et vehementia spirituque oratorio vacuam, aut suavem iucundamque orationem reddat. Ita collocatione ediborum lenis oratio fieri dicitur, si verba extrema cum consequentibus primis sic iungamus, ut ne aspere Oncurrant, neue vastius diducantur, apud Cic. r. 3, 3. ubi eadem oratio etiam iuncta cohaerens, et aequabiliter fluens dicitur. Et Auctor Herenn. I, T in Xordienda causa seruandum esse praecipit, ut leni sit sermo, h. e. sedata ratio, quae non videatur ex animo asses ibus commoto nata, neque spiritum oratorium
prodat, sed tranquillo sumine labatur cf. Cic. Orat. 2, 3. et de me. I, I. ubi libris philosophicis eadem des causa aequabile et temperatum genus dicendi tribuit. Itaque lenis orator, si sermo est de genere dicendi, et
charactere eloquentiae, erit remissus, sedatus, moderatusque cum in ornando, tum in voce et actione omni. Ei contrarius est orator acer, ornatuS, verborum et actionis genere commotus. Tales Cottam et Hortensium, dissimiles illis in rebus oratores, describit Cic.
Brut 92. Priores partes Hortensio tribuens acrem enim Oratorem, ince sum, et agentem, et cauorum, Oncursus hominum, forique Irmitus desiderat. Talis erat lenitas Laelii propria Cic. r. , T. Talis illa lenitas,
quam Cicero in Orat. 6. cum aequabilitate, et puro candidoque genere dicendi iungit, et cui duritatem, severitatem verborum, moestitiamque orationis opponit. Neque alio sensu nitansne neruis tribuitur Iulio oratori in Bruto 48. de quo antea sic: Orator fuit minime vehemenS, sed nemo unquam υrbanitate, nemo lepore, nemo Dauitate conditior. 1 voce autem lenitas est is modus loquendi, qui ea conformatione oris, et pressu et sono oritur, ut
suavitas consequatur: Desistat se des Tons, ei uni Hiuhei in de Aus rache. Haec lenitas ita compa rata est, ut non pendeat ab arte vel ingenio, sed saepe infimis quibusque et indoctissimis propria sit, et inoruditissimis non reperiatur. Sic Cic. Orat. 3, I. s. Cap. T. Hinc est, quod Cic. Brut. q. vocis suauitas et lenis iterarum appellatio coniunctim laudatur, eiqlle contrarium, dilatare teras, subagreste quiddam et
jubrusticum commemoratur Et apud Muintilianum
279쪽
Notus leporis ille sensus est, quo de elegantia facetiarum, et suavitate iocandi dicitur, ideoqu humanitati et urbanitati et hilaritati, et ioco iungi solet, ut Cic. r. a, 4. et T. et Brut 48. - Εxquisitior ratio est, qua, si de actione oratoria sermo est, uniuersalem quandam virtutem significat, in suavitate et dignitate conspicuam. Ita Cic. Brut 67 de C. Macrorvox gestus et actio omnis ne lepore. Et Cap. 68. do Q. Pompeio Bittiynico , Huius actio non satis commendabat orationem in hac enim satis erat copiae, in illa autem leporis parum: in gute Reduer ad Sty-
iis aber in chlechter A teur oderisitulant. Hinc et Cic. de r. 3, 6 suauitas et lepos iungitur, ubi
de elocutionis ornatu et concinnitate sermo est; quaesutilitatem et scpsisitatem secuta si Bildunide Syrache et einer schonern Form. f. Cap. q. Et Lucretius Lib. I, 644. declaraturus, quantum homines vulgo su
vitati verborum, et elocutionis deliciis tribuant, haec ait: Ueraque constituunt, quae belle tangere possunt Aureis, et lepido quae sunt fucata sonore. eis i S. Argumentationis genus leue, ideoque vitiosum Cicero de inuent. I, 8. sic desinit quod aut post tempus dicitur, aut si perspicue rem turpem leui tegere vult defensione. Prioris formulam hanc ponit: si in mentem venisset, non commi det posterioris hanc: Cum te expetebant omnes, forentispmo regno reliqui nunc desertum ab omnibus Annio periclo, Iola vi resiluam,
e a Huius vocis usus τεχνικος non nisi in disciplina de statibus repseritur. Nam in consitutione legitima dicitui nasci controuersia ex contrariis gibus, cum alia
280쪽
lex iubo aut permittit, alia vetat quippiam sesri vid.
Aufi Herenn. I, II. et cf. quae ad voc legitimus diximus. De hac quaestione quam Graeci ἀντινομίαν vocarunt, agit Quintilianus Lib. 7, . ubi et variae huius quaestionis veluti assectiones et vicisiitudines accuratius exponuntur. Lib. 2, 2. Is ita hunc statum exprimit, ut nonmilia inter se concurrere . . leges interio conserri et collidi, dicat. Fortasse et huc pertinet. quod Auctor Herenn. I, 4 legem, pro loco. Communi de legum seruandarum necessitate accepit. Nam, s principio uti nolamris, inquit, a line, ascriptura, aut
ab aliqiuo 'mispino nostrae causae adiumento principit m
Graeci πα ρησιριν, et ἐλευθεριαν appellarunt. Eius intentio quaedam, et maior gradus ibidem strenatio nominatur. Eam haud dubie cogitauit, cum in Bruto sq. C. Fimbriam, citi vir teste, tum As Orationis genes liberum dicit. Nam antea eundem maledielim,
rum, feruidioremqrte dixerat. Haec sine dubio libertas est in oratione quam in Philippo oratore laudat Cic. Brut. T. Etiam Rutil. Lup. p. f. παρρησίαν in figuris commemorat. Sed recte Quintilianus , 3. 99. figuram esse negat Libera quaesio, quae sit, id in voc quaesto. Liberali S. Liberalis actio, est apta, decens, venusta, sine argutiis, apud Cic. in Bruto O die angemessene edis, natiirlicli Action, im Gegeisu tete de afttirten, utrir-ten mi verhiinsecten. Eodem sensu Quintil. Lib. I,
3. liberalem vocem appellare videtur, virilem illam et naturalem, quae nullis fucata modis, nulla inepta fle-Xione adulteretur, ut interpretatus est resolitus in Vacc. Autumn Lib. . Cap. s. p. 72. quomodo Cicero in Offic. I, 23. praecipit, ut sit vox disincta pronuntiationis modo, et plena sucei virilis, ut agresem et
subrusticum fugiat sonum, non ut rhythmum viserit scenicum. Attamen accuratius locum Quintiliani laudatum
intuens, et omnem contextum rationis consulens mihi persuadebam, liberalem vocem nunc dici in gen re eam, in qua nulla virtus desideretur, quae quidem oratori