장음표시 사용
301쪽
1it magis auribus doctis et elegantibus, quam populi,
aptum Hinc et nitida oratio dicitur pro legunt otsuaui, quae suis copiis , sua forma delectat, ita ut rus horridas et per se minus iucundae tamen minus offendant, cisto dicendi genere veluti exornatae Eo sensu Antonius apud Cic. de r. 3, 34. Crassi nitidam de horridis rebus orationem laudat Nitor etiam et cultus, qui proprie de Ornatu et suavitate elocutionis dicitur, saepe iunguntur ut synonyma vis Quintil. O. I. 24. et Cic. r. a. ubi Dialecticorum praecepta et ossata ideo qualidiora appellantur quod carent suavitate et cultu elocutionis, qui ipse nitor ibi vocatur. cf. M Fin. 4, 3. Unde Sulpic Uict. Inst. Ehet. p. 46. nito-Fem elocutionis in eo ponit, si verba non sint Ordida et vulgaria ' et de titulo sumta, Tel electa de libris, et hausta des liquido fontes doctrinas. Nequo aliam vim habet decor apud Quintilianum, qui Lib. 4,
a. 9. 1elam narrationem tradit interim decoris gratia per degressionem introduci oratorische Decoratiou. o m iis a dii O. Auct O Herenn. 4, 3I. nominatio figura est, inquit, quae nos admonet, ut, cui rei nomen aut non sit, aut satis idoneum non sit, eam nosmet idone Verbo nominemus, aut imitationis, aut significationis causa. Sic imitationis causa veteres rudere, mire,
murmurare, Milare dixerunt. Ille igitur hac figura
notare videtur, quam Graeci ονοριατοποιίαν vocarunt.
Eidem nonnullas alias siguras subiicit, v I pronominationem gr. ἀντονομασΔυ , quae sicuti cognomine quodam extraneo demonstrat id, quod suo nomine appellari non potest, ut si quis pro Gracchis, Africani nepotes dicat; cs. Quint. 8 6. 29. - a denorminationem, quae a propinquis et initimis rebus trahit orationem, qua possit intelligi res, quae non suo vocabulo sit appellata, ut si quis pro Libero vinum, pro Cerere frugem appellat. Videtur vox expressa X gr. μετωνυμια, quae similem vim habet. s. Cic. Orat a T. et Quintil. 8 6 23 qui ita ετωνυμιαν nomini pro nomine
ostionem interpretatur, cuius vis in eo sit, ut pro eo, quod dicatur, causa, propter quam dicitur, Onatur: quam Rhetores υπαγῆ γγῆν dixerint.
302쪽
Dat i o. Ciceroni in Topicis cap. 3. dicitur, cum ex vi et significatione verbi argumentii aliquod elicitur. Antea dixerat, argumentum etiam ex nota . . e Vialicuius verbi quaeri. Et Cap. . Graeci, ait, ἐτυμο λογιαν vocant, id est, verbum e verbo, veriloquium: nos autem nouitatem verbi non satis apti fugientes, genus hoc notationem appellamus, quia sunt verba rerum notae. Itaque hoc idem Aristoteles τυαβολον appellat, quo Latinorum nota significatur. Haec e Cicerone repetit etiam Quintil. I, 6. 8 ubi adnotat, On- Iaullos, vim vocis intuitos, originationem Vocare. s. Cic. r. a 39. ubi notationis exemplum est vox a
Carbone pro Opimio usurpata Si conbul es, is con-jr it patriae, quid aliιι in necando Graccho Opimius fecit Cicero ibi argumentum e vocabulo ducturn appellat.
Verbum nouatum appellatur, quod ab eo, qui dieit, ipso genitum est et factum, vel coniunctione, vel sine coniunctione Cic. r. 3, 38. et orat Cap. 24. u diu S.
Quotiescunque oratio ornatu oratori Careret, exfguris praesertim ct exornationibus illis, quae grauitatem, dignitatem, copiam et suavitatem orationi Conci-Ιi:3nt, id nudum Rhetores Latini appellarunt. Auctor quidem Herenn. 4, 6. omnes rationes, inquit, honestandae elocutionis studiose collegimus, in quibus, Herenni, si te diligenter exercueris et grauitatem cidignitatem, et suavitatem in dic ndo habere poteris, ut Oratorie plane loquaris ne nuda atque inornata inventio rugari sermone emeratur.' L Cic. de Orat. I, Sq. et Macrob. Saturn. 3, 3 ubi loca Maronis et Homeri conferuntur, in quibus ille narrationem acti nudam et breuem posuerit hic contra παθος miscuerit, et dolore narrandi inuidiam crudelitatis aequauerit. Itaque estri oratio et ornari dicitur ea oratori opera, quae in elocutione cernitur, apud Cic. de r. I, I. Quo et pertinet locus m taphoris admirabilis Lib. 2, 28 ubi institutionem oratoriam, quae de inuention P, de argumentis tractandis et Omni τυπω πραγμματικῶ, quem
303쪽
quem Graeci dicunt, praecipit, a disciplina illa, rias
Ornatum et copiam elocutionis doceat, hoc modo di stinguit is Cum ego hunc oratorem crearo, aluero, confirmaro tradam eum Crasso et siendum et ornandum. Orator enim, etsi ictus est ad solertiam inueniendi, argumentandi, mouendi, tamen etiamnum veluti nudus est, donec artificia ornandi poliendique edoctus, proprium oratoris habitum induit. Illo modo orator, creatur, alitur, confirmatur, hoc vestitue et ornatur. In nonnullis tamen dicendi generibus, quae oratoriam grauitatem et Ornatum non postulant,
laudatur, si sit sermo nudus, ut de Commentariis Caesaris iudicat Cic. in Bruto Cap. s. iridi sunt, inquit, et recti, et venusti, omni rationis ornatu, tanquam veste detracto eaque est illa naturalis pulcritudo Orationis, quam Bergerus noto libro illustrauit. Deinde vero, quoniam, nudum esse, etiam impudentiae, lasciuiae et obscoenitatis notionem habet, sa-ectum est, ut nuda verba dicerentur, las tua, petulantia, et quodammodo obscoena. Sic Plin. Lib. . opist. 14. do hesndecasyllabis suis: si nonnulla tibi paullo petulantiora videbuntur, erit eruditionis tuae, cogitare, summos illos et grauissimos viros, qui talia scripserunt, non modo lasciuia rerum sed ne verbis quidem nudis abstinuisse. 8 cf. quae dici a a nobis sunt ad
Hoc nomine apud Rhetores Latinos venit ornatus elocutionis eandem ad aures, quam rhythmus, et verri suum concentus in carmine, vim habens. Itaque in partibus oratoris Cicero. r. 3, 4. Praeter copiam et Crnatum verborum, hoc etiam ponit, Vt in orationessitas quendam numerum ve6umque consciat. Ex instituto de hoc numero, vel numerorum rationis ratione, quam et modum et formam Verborum appellat, Cicero EXponit . . Cap. 4. Uersus, inquit, veteres illi in hac soluta oratione propemodum, o est, numeros quosdam nobis adhibendos esse putaueruut, idque princeps Isocrates instituiti sertur, ut inconditam antiquorum dicendi consuetudinem, derectationis atque aurium cau a. sineris adstri geret. Porro vim et rationciti vitus numeri oratorii ita desinit, orator te
304쪽
illiget sententiam verbis, ut eam murrero quodam compla fatur, et ad Iritro et soluto. Nam cum vinxit modis et forma, relaxat et liberat immtitatione ordimS, ve verba neque alligata sint , quasi certa aliqua lege ve DS, neque ita oluta, ut agentur. EodΡm modo Graeci τ ευρυΘsιον et εὐαετρον, iro sit oratoris, distinxerunt ab αριελῶ et εμ με τρω, quod metae est vid. LeX. gr. tochia in ἐμμελης, μαετρον, Ῥυθμος et ρυθμος. frRhomer machi finen jorn Iichen Ars allei e veri thede Rede in Harmonie, in harmon cheiranung, e che in dem Ohre des Dorer oder Uers in der oeti-
heu Abgeniisset hei utiliche Vir ling ervor oringi. In hoc est illo umerus adflrictus et solutus, quos
Coniungit rator, partim vinciendo, partim relaxando et libHrando , unde oritur illa oratoris inter metricam versuum formam, et inconditam sermonis vulgaris negligentiam mediocritas et temperatio. Unde et ipsi postae dicuntur ve is adfrictiores in Orat. Cap. O. Et Cap. T. haec sunt: , neque numerosa esse, Ut ΟΘ-ma , neque Xtra numerum ut sermo vulgi, esse debet oratio. Alterum irnis est vinctum, ut de industria factum appareat alterum nimis dissolutum, ut Peruagatum et vulgare videatur. Sit igitur permista et tem perata numeris, nec dissoluta, nec tota numerosa Felici brseuitate hos numeros innum ros Plautum in Epigrammate aliquo dixisse reser Gellius N. A. I, 24. h. e. qui ad prosam accedant et non videantur numeri, natos osse solent versus Comicorum Oetarum, lillegibus saepe metrorum soluti sermoni propiores sunt. Nili forte verior sit eorum explicatio, qui verbi, innu--erabiles significari posse docuerunt. f. tamen Scaligor et Parthius ad Auson. Protrept. 48. pag. 3I . EadUmoratio est, quam Cicero deo r. 3, 48. retitissim num Moyhm appellat Isocratis artificio primum inductam, ut iudicat in Bruto Cap. 8. primus intellexit, etiam tu δε-luta oratione, dum ver jum est geres, modum tamen et numerum quendam oportere eruari.
Sed Ciceronis de numero oratorio institutionem ulterius prosequamur. Libro . de r. 48. NumeruS, inquit, in contivitatione rutus est disinctio et aeqva- Iium et saepe variorim interuallorum Ercuspio numerum conseit. Universale autem quoddam de illo numero Praeceptum est, quod Cap. 49. ponit: ejiciendum illud
305쪽
6 modo vobis, ne fas oratis, ne agetur, ne in sat
et riteri is, te exciti rat longiuS ut evibris disinguatur, ut comιersione habeat 00llttaS. Et in Orat. Cap. O. , , Quicquid est ait, quod sub aurium mensuram alia quam cadit. etsi abest a vel si nam id quidem oratoris est vitium numerus Vocatur, qui Graece ρυθμοις dicitur. Locus autem Classicus apud Ciceronem, in
quo in originem, causaS, naturam, Vimque omnem numeri cum poetici tum oratori inquirit, exta l. c. Cap. i. sqq. His addimus quae Cap. 6 de numero Obseruata legimus , , Quod si et angusta quaedam atques concisa, et alia est collatata et diffusa oratio necossesost id non literarum accideres natura, sed interuallor in longorum et breuium varietate quibus implicata et permista oratio, quoniam tum stabilis est, tum volubilis, necesse est eiusmodi naturam numeris contineri h. e. numerorum vim esse in stabilitates et volubiliatate, earumque suaui et apta vicissitudine . Nam circuitus illo, quem saepe iam diximus, incitatior numero ipso fertur, quoad perueniat ad finem, et insistat. Perspicuum est igitur, et eri ad rictam orationem esse debere, carere versibus. Id apertius etiam Cap. 57. docet: Ego sentio, inquit, Omne in orationes es
quasi permistos et confusos pedes nec enim est tigero possemus animaduersionem, si semper iisdem uteremur: quia neque numerosa osse, ut Poema, neque Xtra numerum, ut sermo vulgi, esse debet ratio. etc. quom locum iam supra Commemorauimus. Sed est singula ria praecepta tenenda erunt, quorum passim montio
iniicitur. alo est in Orat. Cap. 6'. non soluul nun;ero mimerosa oratio sit, δε et corripositione et concinnita te. Et ibidem, multrim interVI, ait, Uirlim numerosa sit, id est smilis numeror- au plane e nuΠIeris con
stet oratio. Iterum si si intolcrabile vitium est; alterum nisi si dissiti ata et iucusta, et fluens es ratio. Accedimus ad disciplinam Quintiliani, quae cum
sit omnino Ciceronianae similis, tum vero multa etiam
illius subtilitati et elegantiae propria laabet. Exposuit
vero de numero orationis Lib. 9 4. S. sqq. Rhythmi, inquit, hoc est, numeri, spatio temporum Constant: metra etiam ordine ideoque alterum quantitatis esses
vid plur, alterum qualitatis Rhythmis libera spatia, miris uita sunt. - , Tamen Quintilianus rhythnium et
306쪽
munerum quodammodo distinguendum esse vult Rhyth-1ni, inquit neque inem habent certum, nec ullam iucontextu varietatem, sed qua coeperunt sublatione et positione αρσει κοι Θέσει ad finem usque decurrunt:
oratio non defendit ad strepitum digitorum. Quod
idem vitium orationis ita notat . 4 a. ut reprehendat Antonorum modii astitantes , hoc est, explicante quides Salmasio ad opisc. Car. 9. p. m. 84 . plus iusto numerosiorem compositionem adhibentes, rhythmiceque incedentem, quae quasi continua esset, et in eosdem semper iret pedes, ut fit a Symphoniacis, qui syntona sua, h. e. scabella sine ulla toni variatione, tenore quodam continuo et aequali, ad pedem feriebant. Mox igitur Quintilianus rhythmum esse numerum oratorium, ut enthymema syllogismum rhetori-
Iam quoniam his expositis intelligi potest, nume-νtim orationis, vel nutrierosam elocutionem omnino
adiunctas habere notiones suauitatis, artis et elegantiae, nam hae omnes virtutes illius ρυθ/αῖ, vel concinnitatis curam sequebantur utar hac opportunitate, ut eleganti loco Saleii Basti, seu ut alii volunt, Lucani, ab omnibus adhuc interpretibus perperam explicati, verum sensum vindicem. Ille igitur Carm. ad Pisonem . illi. seqq. hanc quoque Pisonis laudem canit: Cuncta domus varia cultorum personat arte, Cuncta mouet studium nec enim tibi dura clientum Turba rudisve placet, misero quae freta labore Nil nisi summoto nouit praecedere vulgo; Sed viritis numero iuuat. Sola oppositorum ratio, quae in hoc loco lucul sentissima est admonere interpretes poterat, quo sensu poeta virtutem numeroyhm dixerit. Sed illi tamen se mi sere torquent, ut ex ιm et O illo, qui αριθριος Graecis
dicitur, ZahI, AnzahI aliquid sensus huc transferant.
Ergo virtutem nrtinerosam dicunt esse, multarum artium, et ad multa utilem, quasi nunc sola multitudinis et numerandi notio valeat. Immo vero hac explicationes nihil frigidius et a concinna loci consormatione alienius fingi potest. Quid multa Fundus metaphoraso rhetoricus. Huius memor Poeta, acuta Cum reis
vitate, quam illius aeui poetae ambitiose sectabantur,tarbae durae et ad client i hominibusque de vulgo
307쪽
et iobe, opponit virtutem numerUam, ut genus homi num significaret, in quibus Virtus simul. Cum doctrina,
et et gantia, qualem arte et literae efficiunt, coniun
G mi fine Lebensari sic auseteichnende tigenarde gehildeten, verseinerte Ingenia ten. Dubito, an pra0ter Saleium Bassum quisquam alius indolem viri boni eiusdemque elegantis et eruditi tribus verbis fetali eius et pressius et significantius expresserit. Ac si qui forte metaphorae illius usurpandae simile exfmplum desiderant, his Ouidium laudo Amor. Lib. 2. Eleg. 4, 29 ubi ille de semina eleganti Illa placet gestu, numerosaque brachia ducit, Et tenerum molli torquet ab arte latus.
Figura elocul. gr. ἐπικερτομὶμα, ἐπιπληεις, ἐπι- τί ιησις ap. te de Orat. 3, 3. CaP. autem S. obiurgationem vocat rationem quandam inuectitiam, obiurgandi causa dictam, in Schmuhrede. aedem sunt minae, quo verbo Quintil. 0, a. O3. interpretatur καταπληξιν, figuram a Gorgia Rhetore explicatam Iulius Rufinian. p. 3T. ἐπιτ&ησις, inquit, est, cum adversarium iisdem verbis, quibus ab eo lacessiti sumus, percutimus Latine dicitur Obiurgatis Macrobius a turn. . . ad Obiurgationem s. ἐπιτια σιν refert, cum
oblocta iisdem verbis resutamus, ut in his Virgilianis r neas ignarus abes, ignarus et abit. O bfe, War e. In pronuntiatione obscurari literae dicuntur, cum parum distincte et plene enuntiantur, quod est negligontiae in eloquendo vitium Buchsaben de Syopuverychiuchen, indevilich unbernehmlic aris rechen. Sic Cic. de Orat. 3, II. aedem dicuntur literae oppressae, de ossic. I, T. . quibus Opponit expressisi, quorum illud ost obscurum, hoc putidum. Obyeurun Genus causae obsurum Gr. δυσπαρακολύθητο Ciceroni de Inuent. 1 Is est in quo aut tardi auditores
308쪽
tore sunt, aut difficilioribus ad cognoscendum negotii causa implicita est. Quintil. I. O. et 2 ubi easdem perplexas causas dicit. - Obscurum etiam vocatur, quod secreto et ne teste aut argumento ab accusatores factum dicitur, p. Quintil. s. g. 6. Deinde etiam Lib. 8, 3. O. obscuritati adsignat sormam dicendi illam, quam Graeci μειουσιν dixerunt, Cum sermoni deest aliquid, quo minus plenus sit. - Obscura Verba sunt, nimis prisca, et quae a paucis eruditissimis intelliguntur. v. Fortunatian Rhet. p. I. d. Pith.
Graec δεησις, in epilogo maxime et conquestione locum habet, cum orantur illi, qui audiunt, humili ot supplici oratione, ut misereantur. Vid. Cic. de Inuent.
Apud Cic. de Orat. 3, O obtinere vocetu est, tueri, incohimem, validam, et sirmam conseruare, ut ad constitutum tempus durare posmat, nec eius vis citius, quam opus aut tile est frangatur. Haec omnia uno illo orbo comprehendisse Ciceronem, patet ex hoc ipso loco: ad Ocem obtinendam, inquit, nihil est utilius, tuam crebra mutatio, nihil perniciosius, quam ossiis sine intermission contentio. Paulo antea Orem triendam esse, eodem sensu praeceperat. In quo quidem loco binas illas virtutes vocis exprestit, magnitudinem et firmitatem, quas Plutarchus Graccho tribuit cum eum sui εγαλοφωνότατον κα ρωμαλεωτατον ἐν τι λεγei dixit. - ocem permanentein non dissimili
cum dicimus nos praeterire, aut non scire, aut nolle dicere id, quod nunc maxime dicimus Rhetor ibi Causas huius exornationis ita fore declarat ha)c vitiis es exornatis, s aut rem, qriam non pertineat aliis
ostendere, iectute admonuis prodes aut i longum est.
309쪽
am ignobile, aut planum non potes feri, ait fari potes reprehendi ut utilius fit occulte fecisse typicionen ,
quam huiusmodi intende orationem, quae redarintiatrix. Haec ille. Quid vero si uoluas Ciceronis Manil. 2o nonnes in illis: non dico hoc loco maiores Uros
Amper in pace consuetisdini, in bello utilitati paruis etc. non dicani duo bella maxima Punicum et Hypanien se ab
uno imperatore esse confecta non commemorabo etc. persectam occupationem habes Tamen in hunc locum nihil istarum causarum, quas Rhetor attulit, cadere potest. Ergo ita existimandum est, in hac et aliis multis figuris saepe iiii quaeri, praeter varietatem aliquam orationis, quae iucunde inimulet uniformem elocutionis, periodorum et sormarum dicendi aciem. Sed simul illa occupatio, praesertim in loco Ciceronis laudato, hanc vim satis conspicuam habet, ut, dum orator copiam multorum argumentorum, quae ipsi in promtu stat, veluti contemnit et abiicit, animi auditorum ad illud argumentum, quod postea prolaturus sit,
tanto a tentiores cupidioresque reddantur Graeci hanc formam diXerunt παράλειψιν, eamque Cicero orat. 9.oxpressit, cum ita praecipit aliquid reticere se dicat.
Nempe ab ea distinguenda est ποσιωπησις, ut in OX. gr. techn ad h. v. docuimus. Rectius vero occupatio dicitur illa sorma, qua OccupamuS, . . Praevia Commemoratione, maxime in exordio, significamus ea, quae obstare nostrae causae videantur, quam Graeci
πρόληψιν dixerunt, docente Quintil. 4. I. 49. Auteocci ationem Cicero vocat de Orat. 3, 2. et eandem in .nuit hi orat. 39. cum haec monet anteoccupet, quae videantur opponi. Quintil. 9, 2. 6. praesumtionem appellat, cum id, quod obiici possit, occupamus, eiusque has species enumerat: praeminitionem, confestonem, praedictionem, emendationem, praeparationem, cum Pluribus verbis, vel quare aes uri quid simus, vel quaro secerimus, dici solet. Iulius Rusinian. p. o. πρόληψιν latine dici posse praesumtionem vel anticipationem notat, figuramque elocutionis facit, qua ante numerus redditur verbis, quam reS, persenae, Uniantur.
ensum genus argumentationis Ciceron de Inu. I, 9. dicitur, quod est um, qui audiunt, voluntatem laedit.
310쪽
Oratoris osscia Auctor erenn. I, 2. et a I dicit, quae in oratore inesse oportet, ut arte sua id quod vult, consequatur. Ea sunt, inuentio disposito, ocutio, memoria, pronuntiatio. Haec τα εργα τοῦ ρετορος Graeci appellant vid. Lex. gr. techn Cicero de Inu. I, s. oratoris osseium dicit, id quod facere debet, divorsum a sine hoc est, ab eo, cuius causa facere debet. f. idem de orat. I, I. ubi omnis oratoris vis et facultas in quinque partes distributa dicitur, ut debeat 1 reperire, quid dicat inuentio a inuenta non solum ordine, sed etiam momento quodam et iudicio dispensare atque componere dispositio . 3 ea vestire atque ornare oratione elocutio 4 memoria sepire agore cum dignitate et venuitate pronuntiatio). cf. Partit orat. I. et Quintil. 3, 3. Vbi opera oratori refert a nonnullis dicta es. illa, quas partes sint Rhetorices. Os et qui elementa etiam dixerint, reet ita appellasse, negat se Materiae osscios rim a nonnullis Elictoribus dicebantur controuersiae, in quibus de Rficio alteri praestando quaeritur, quales sunt causae abdicationis, dementiae, malae tractationis, orbarum nuptias indicentium, quas causas olim Virginius quidam Rhetor tractauerat, et ad statum qualitatis retulerat, ut ait Quintil. , . q.
Iuli, Rufinia n. l. 37 dicitur rigura sententiae,
cum quaedam negariati nos dicere et tamen dicimus gr. αντιφρασιή s. παραλοψ ις. Vid. Praeteritio, et Praeci o.
num 8, 3. S. vitium illud dicitur orationis, quod περιεργA Graeci vocarunt vid. Lex. gr. technol. O mi mi S. Genus dicendi opimum, quae et adipata dictio vocatur Ciceron Orat. 8. nonnullis Cariae, Mysiae et Phrygiae ciuitatibus, minus politis illis et elegantibus, tribuitur; unde intelligitiar, illud in eo cerni imprimis, ut suavitate et elegantia et urbanitate careat Totus Ciceronis ille locus ti gendus est, ut verborum it