장음표시 사용
311쪽
lorum vis luculentius pateati Inprimis Atticorum lo-galitia opponitur, qui nihil nisi incorruptum aut olf-gans audire possint eorumque religioni cum seruiat orator, nullum verbum in lens, nullum odiosum ponor aud sati Admirabilis veterum diligentia est, qua in his aliisque orationis vitiis vel virtutibus notandis,
rationes humanae naturae Consuluerunt, e iisque metaphoras petiuerunt. Iam natura cum ita comparatum sit, ut pinguedo, vel adeps, neruis carens, qui sensum
adiuuent, sentiendi sacilitatem et subtilitatem impodiat; in omnibus fere linguis, ubi per translationem aliquid opimum vel pingue, vel adipale dicitur, ea verba stupiditati, torpori, et ineleganti cuidam μαθω signi- scandae seruiunt, quae elegantiae, subtili pulcritudinis decorisque sensui, subactoque et acri iudicio opposita
Sed in pinguetudine, e regione gracilitatis posita, solemus etiam abundantiam quandam succorum, vel aliquam frugalitati contrariam ubertatem cogitare. Itaque Macrobius Saturn. I. oratoribus siccis et sobriis, et quandam dicendi frugalitatem sed tantibus, eos opponit, qui pingui et luculenta, et florida oratione lascittiant. Mox tamen in eodem loco Eusebius, dum a copioso genere dicendi, pingue et floridim distinguit, idquo Plinio secundo tribuit, in pinguetudine cogitasse videtur non corpus humanum, sed herbas ex pingui solo luxuriantes unde et Symmachum eodem in genere luxuriari dicit, eandemque paullo post laetitiam γὰρ g emappellat. in Cum vitii nota ornatarenta non bati opima dici videntur a Cicerone in Bruto Cap. 78. Sermo ibi strati ermagorae praeceptis rhetoricis, is quibus etsi ornamenta non ratis opima dicendi, tamen, ut hastae velitibus amentatae, sic apta quaedam et parata singulis causarum generibus argumenta traduntur: in terrichi liber Sch hei de Elocutio an des Aus- uch is ager. Faciliori metaphora illam explicante, Cap. 6 eandem Hermagorae disciplinam dicit iu- opem ad ornandum, sed ad inueniendum expeditam. Hinc et pingisetudinem vocis, quam πλατειασμον Graecos appellasse Quintilianus Lib. I, s. 32. significat, contrarium exilitatis vitium statuit cap. II. cum diducto oris vehit rictu vallius et crassis verba proloquamur. Eandem vocem Quintil. II, 3. 32. Praepinguem pDel-
312쪽
lat vid. voc exilis. Neque ab illa metaphora abhorret, quod Gellius N. A. T, O propter tumorem et insolontiam dicendi, qua Pindarus usus sit, eius secundiam nimis opimam et uiguem existimauit id quod iisdem verbis repetiit Macrob. Saturn IT. Oppidanu S. Genus dicendi oppidanum et inconditum coniunxit Cic. Brut 69. Nempe oppida Latini urbi ita sero Opponere solebant, ut in illis asperitatem, rusticitatemque quandam, et importunitatem, in gemisPs kins yd-tisches eschmachioses Air, in hac vero elegantiam vitae et orationis cogitarent, quam proprie idcirco νι hanitatem appellarunt.
Apud Georg. Trapez. Lib. 3. Rhet. p. 29. Ald. posti peculiaris quaedam Orma argumentationis dicitur, in qua ex oppost propollitioni ad tuam topositionem reisertimur. Haec a simplici conclusione ita dissert, ut in hac res solae, quae praetermitti non ponsunt, proferri soleant, in nossione autem maXime ea, quae per productionem spirituS, quam Graeci πνευμα nominant, dicantur, plures semper tum grauitatis, tum suauitatis causa, quae in implici conclusione ponendae non sunt, propositione accipiantur.
Figura elocutionis a Cic. r. 3, 3. et Orator. 4o inter cetera lumina sententiarum commemorata. Huius formae exemplum hoc est Vellam Dii immortatis fecissent, ut vivo potius Seruio Sulpicio gratias age-FemuS, quam mortu honore qlsaereremuS. O, it O r. Crassus apud Cic. de Orat. I, Is oratoris vim propriam ita desinit, ut oratorem esse dicat, qui quaecunque res inciderit, qua sit dictione explicanda, pra- denter et composite ct ornate et memoriter dicat, cum quadam etiam a itionis dignitate. Ibidem Antonius Cap. 49. Oratorem putat esse eum, qui verbis ad audiendum iucundis et sententiis ad probandum accommodatis uti possit in causis forensibus atque communibus Oratorem
313쪽
ωατ εξοχην ita dictum esse, quod ratione excellat, cetera in Eo lateant, Cicero perspicue notat in Orat. Cap. 9. Non enim, inquit, inuentor, aut compositor, aut actor haec complexus es omnia, sed et graece ab eloquendo ετωρ, et latine eloquens dictus est. s. Cap.
21. -- Post Ciceronem etiam Rhetores orandi artsem pro eloquentia et orante pro oratoribus dixere vid.
Quintil. 0 4 inprimi S. I io ubi loquendi et orandi hoc discrimen facit, ut illud ad sermonem quotidianum
et vulgarem, hoc ad grauitatem oratoriae elocutionis Pertineat. cf. 3. 3 l. Dial de corr. loq. 6. et alibi passim Macrob. Saturn S, . et quae ad voc eloquentianos supra adnotauimus. - Persectus et silmmus rator, ex mente quidem Ciceronis, quam in Libro illo, qui Orator inscribitur, exposuit, is est qui non in subtili et tenui, non in mediocri, nec in graui et amplo et copioso orationis genere solum et separatim excellit, sed uniuersas illas virtutes subtilitatis, temperationis, et copiae, coniunctim possideat, et in dicendo exserat. Sunt enim, qui se maxime ad subtilitatem, tenuitatem, et acutum summissumque genus dicondi comparauerunt: sunt alii, qui maxime suauitato sectantur: sunt denique, qui solam copiam, et vehementiam et furorem quendam in oratione exprimant. At horum neuter perfectus est, quoniam in omni orationes tanta dicendi trahi andarumque rerum arietas reperitur, ut non nisi is, qui huic varietati satis acere dicendo trahi andoque possit, omnes eloquentiae numeros expleuisse putandus sit. Haec plane εινοτητος illius ratio est, quam Graeci, Hermogenes inprimis, Demosthoni tribuerunt ut summo Oratori. Itaque Cicero formam illam suam et speciem oratoris das meaIeines volssommene Re prs breuiter ita explicat eloquens est, qui et poterit parva jummio, nodica tempe-νate, magna grauiter dicere, eamque multiplicem et aequabiliter in omrii genera ullam orationem mox appellat. Auctoris Dial de corr. Eloq. Cap. O. haec oratoris descriptio extat is es orator, qui de omni quaestione pulcre et ornate et ad re vadendum apte dicere, pro dignitate rerum, ad utilitatem temyorum, cun LO-luptate audientium pospit. Et Auctor Herenn. , .se oratoris ossicium est, inquit, de his rebus posses dicere, quae res ad usum ciuilem moribus et legibus con-S a stitutae
314쪽
stitutae sunt s. Quintil. Lib. 2. I. 2 sqq. Omnino autem legendus est ossius de Nat et Constit Rhet. Cap. I. P. O. sqq. Orbis. vid. Circuitu S.
Ut Graeci ταῖν, ita idoneam argumentorum, rerum, locorumque collocationem, Orinem appellat Cicero de Orat. a, 76. a quidem collocatio duplex est;
altera, quam affert natura causarum, altera, quae ratorum iudicio et prudentia comparatur. Quintilianus 3, 3. . nouitatis cupidos appellat eos, qui dispositioni ordinem adiecissent in partibus eloquentiae constituendis, quoniam dispositio nihil aliud sit, quam rerum Ordine quam optimo collocatio. In his est Sulpicius lector inst. Orat p. 2 s. qui ad dispositionem
hae tria refert, ordinem, Iocutionem, pronuntiatioHem. Et ordinem uidem in eo ponit, ut secundum textum naturalem singula persequamur, primum in partibus elocutionis, ut scilicet primum exordium, deinde nar-
Tatio, tum partes argum qui ctionis Peroratio Xtremasti Ab eo distinguit α; zονομοὐν, quae sit Ordo artificiosus, et hanc vim habeat, ut ordinem naturalem, si causa poscat, vertamus, et sciamus, quando omittenda principia, interrumpenda narratio, X Parte Ponenda, et imperfecta argumentatione reddenda sit. In compositione orationis ordo dicitur, in singulis quidem Verbis, cum ita verbum sortius subiungitur in-srmiori, ut semper crescat et insurgat oratio, cum, quae natura priora sunt etiam priori loco collocanturetc. de quibus vid. Quintil. 9. q. 23 sq. Unde Cic. 3, Sq. de Orat ordinem inter figuras verborum nominat. Quintilianus autem Lib. 9, 3. I. Iguram esse negat. vid. Rutil. Lup. 2, 2O. I. 3S. d. Ruilnk. Denique ordinem rerum Quintilianus , . variationis gratia narratione' appellat Pierisque moris es, inquit, prolato reruni ordi re hoc est, post narrationem, protinus in aliquem laetum et Iapyibilem lactim excurrere. MOX I. . simpliciter ordinem vocat. Lu-
λα, ordine audito, festinat ad probationem, et quam Primum certus esse ententiae cupit.
315쪽
Ornare irationem, set res verbis, dicuntur in uniuersum qui verbis elegantibus, lectis, grauibus,
Omninoque elocutione oratoria, et cum arte enuntiant,
et tractant. cf. quae dicta sunt ad voc. illuserare, ' et Mucitis Itaque apud Cic. de r. a I9. pars eloquentia illa, quae vulgo elocutio vel exornati, dicitur, hoc modo circumscribitur: ornare verbis Moc sensu
ibid. Cap. a 3. Merodotus iudicatur primus di loriam orno Contraria enim antiquiorum ratio suis, qui, ut in Annalibus Pontificum. sve vitis ornamenti mo- humenta solum temporum, hominum, locorum, Lesarum. que rerum reliquerunt Sic Cap. 8. Antonius dicitur adeo seditiones ornase, hoc est, ut ipse explicat, demonstrasse grauissimis verbis, multos saepe impetus populi non iniustos esse, quos troestare mem possit, multas etiam e republica seditiones saepe esse saetas etc. In quo tamen loco ornandi vocabulum, non ornate dicendi solum sed et laudis et commendationi cuiusdam notionem adiunctam habet. Iuculentior locus est Lib. 3, 44. ubi antonius, cum faciliores oratoris partes osse statuisset, latine et plane dicendi, inanem admirationem cingenii et eloquentiae laudem contendit in eo contineri, ut distincte, explicate, abundanter, illuminate et rebus et verbis dicat, et in ipsa oratione quasi
quendam numerum versumque conficiat. hoc est, stornate loquatur quo loco patet, cum ornatum ratorium tribus rebus luminibus orationis, qua et figurae et tropi dicuntur copia et numero confici tum Vero etiam oratoris et eloquentiae hoc proprium esse, Ut ornet, vel ornate dicat. s. inprimis Cic. de r. I.
9. et orat. Cap. 4 I. dioque illud tegligendum est, quod ornate et negligenter dicere, opposita sibi iunguntur de Inuent. I, 3. Nam exinde sequitur, cinornanda iratione, curam et apparationem et diligentiam requiri. In Bruto etiam Cap. 7. Ornari, inquit, Orationem Gra0ci putant, si verborum immutationibus V tantur quo appellant τροπους et sententiarum orationisque formis, quae σχηματα Ocant.
Quintilianus cum Lib. 8. I. in elocutione aegiria requisistet, ut isset latina, perspicua, Ornata, Cap. 8. ornatim illum, quem et cristum appellat, ita descri-
316쪽
bit, ut oratori proprium dicat, eique summa quaeque in eloquentia foretis et populari attribuat. Deinde Cap. g. g. I. Ornatum est, inqtiit, tio perspicuo et probabili plus est. Eius primi sunt gradus in eo, quod velis, exprimendo concipiendoque, tertius, qui haec nitidiora faciat, quod proprie dixeris cultum. - Pronuntiationem vero ornatam Quintil. 1, 3. O. appellat, quae sit voce, omnibus virtutibus, quae quidem in Vocem cadunt, absoluta. Et ergo pronuntiationi suffragatur vox facilis, magna, beata, exibilis frina, civisis, durabilis, clara, Arsi a secan area, auribus sedens. Curius Fortunatian. p. 6. simpliciter ornatam pronuntiationem dicit, quae sit virilis.
Partitio. Partitio, et Rhetorica quidem, quae a Dialectica
differt, est ea pars orationis, quae narrationem sequitur, illustremque et perspicuam esticit rationem. Ita Cic. de Inuent. I, 2 a. ubi duas eius Partecsacit, unam, quae, quid aduertariis conueniat, et quid in controuersia relinquatur ostendit; ex qua certum quiddam designatur auditori, in quo animum habere debeat occupatum alteram, in qua rerum earum, de quibus erimus dicturi, breuiter expositio distributa ponatur, hoc est, expossitio causae per diuisionem Deia, ex qua conficitur, ut certas animo res teneat auditor, quibus dictis intelligat fore peroratum. Quintilianus , . . proprium partitionis esse do. cet, ut orator promittat, quid primo, quid secundo, quid tertio loco disturus sit; et, cum dispositio pars sit rhetorices, per omnes materias totumque earum corpus aequabiliter fusa, ut inuentio et elocutio, partitionem dispositionis speciem quandam statuiti f. Lib. 4, 2 49 ubi partitionis hoc exemplum adseri dicam quae acta sint ante ipsum rei contractuhi dicam, quae in gya re dicam, quae postea. De hac partitione ex instituto exponit Quintil. Lib. , S. Partitio est, inquit, nostrarum aut adllersarii propositionum aut trarumque ordine coliata ni meratio. - Curius autem Fortunat in Rhet. p. 63. Pith duo genera partitionis commemorat, I per seiunctionem, cum Ostendimus,
317쪽
quid cum aduersario conueniat, et quid in controuerasia relinquatur a per enumerationem, Cum res eas, doquibus erimus dicturi, breuiter exponimus, ut eas ani-1no teneat auditor. Haec o Ciceronis Rhetoricis libris repetita sunt. cf. Sulpic Uict. Institi. Orat p. 249. et Georg. rapeZ. Lib. I. Rhet. . . qui misonis duas partes facit, seiunctionem et distributionem, hanc autem distributionem rursus in expositionem et enume- sationem diuidit. Dialectici enim distinguunt inter partitionem et diuisionem. Illa est, cum res proposita quasi in membra discerpitur si in partes; haec inest in formarum, quae sub genere sunt, enumeratione. Utriusque usus est in Topicis, ubi de itiones vel partitionum vel diuisionum este, in utroque autem genere loci et sedes quaedam argumentorum latere dicuntur. cf. Cic. Top. Cap. 3, 6. Sed et peculiaris locus quidam est in ea, quae partitio dicitur, quae in partium alicuius rei distributione cernitur. De hac separatim agit Cic. l. c. Cap. . inc a Quintiliano 4, 2 observatur, subinde exordia tractari partitione. Id Hermogenes de nuent. I, 2. προοιμιον ἡ ποδιαιρεσεως P- Pellat, cum exorditur orator a breui distributione res
ipsas distinguentes per antithesin, vel dilemma, vel enumerationem quale est Ciceronis pro Cluentio, et pro Quintio. Partitiones vero etiam κατ εοχη dici solebant Rhetorum vel disputationes, vel Libri, in quibus disciplinam de quaestionibus, statibus et argumentis, eorumque capitibus tradiandis exponebant; verbo ex Graecorum consuetudine expresso, qui τεχνην ὀιαιρετικὴν illam, et ιωρήσεις appellabant, ut copiosius demonstrauimus in LeX. gr. techia ad OC. διωρεσις. ampatet, quo sensu Quintil. I, 2. 3. partitiones et declamationes Rhetorum, velut affines sibi, coniunxerit. Interpretes ad h. l. incerti, quid statuant, vagantur. P e I u cum S.
Oratio pellucens est nitida, polita, dilucida Cicero in Bruto 79. de Callidio oratore reconditas, inquit, exquisitusque sententias mollis et pellucens vestiebat oratio. Singula, quae in hoc loco laudantur, ut
Oratio mollis, tenera, pura, libere fluens etc. ad stracturam artificiosam, concinnam, numerosam, suavemque pertinent. Vid. voe. TransluciduS.
318쪽
Perennctatio. vid. Rogatio.' risu fit. Figura elocul. gr. ἐπιτροχασμος contraria est commorationi in una re, et illustri explanationi, apud Cic. Orati , ,3. Aquila Rom. p. q. distinguit a coaceri satisne Graecorum συναθροι τριω , quod illa res plures diuersas in eundem locum conserat, haec distantia plura inter se percurrens velocitate ipsa circumponat. Donat ad Terent Phorm 2, 3. Epitrochai ιι est erborum super se inuicem Ulasio, quae sit aduersarii tum haud calfa.' rumae Lo. vid. Impressiones.
P eis i eis Iu m. Quintilianus Lib. a II. . sententia Commemorat, gliae a periculo petantrιr , hoc est, in quarum audacia et granditate periculum est et metus, ne ii, qui his Vtuntur, ausis excidant, et ad frigus vel tumorem delabantur; ut qui per lanem in summa nituntur, spectantium excitare clamores solent cum iam iamque Casuri videntur; qua sunt verba Plinii in epistola infra
laudata, quae tota ad hunc locum pertinet Lewagie, halibi echende Vendtingen, Arιsdriiche, et heru Translatione , quae periculum sui fecerint, appellat Seneca Epist. 9. Forma loquendi translata e fundo Graecorum, qui in eadem re το πινδυνευρον, et τα κινξυνωξ Ct παρακεκι ξυνευριεν dixerunt, quae sine metaphora essent τολμηροὶ, vel παράβολο M vid. LeX. gr. techn in
σιι ξυνωξ c. Eaedem haud dubie sententiae sunt, quas praecipites appellat Quintil. Lib. . t. q. ut Aeselaylus apud Aristoph. Nub. 37O. κρηανοποι . simili metaphora dicitur et illa, quae Lib. 8, 2. i. ex anc itii exta vocat. Itaque huc etiam pertinebit locus Quintil. Lib. IO, I. IaO ubi de Iulio Secundo magna iuquibusdam ex periculo petitis Agniscantia. Quae verba quo minus cum Schulgi in Prolegom ad Dial de
Corr. Eloq. P. XXIX. de extemporali quadam audacia accipiamus, et loci contextu, et perpetua illa loquendi consuetudine, impedimur. De eodem genere audaciae et periculi luci; lenter Plinius Lib. . epist. 26. Ut quasdam artes, inquit, ita eloquentiam nihil magis, quam ancipitia, commendant. Sunt enim maxime mirabi-
319쪽
mirabilia, qua maxime insperata, maxime perio se , utque Graeci magis X primunt, παραβολα Sic et Curtius Fortun. laeti p. a. praecep et abruptum verbum appellat, si longius translatum sit. Itaque hoc tali orbo ita utendum si praecipit, ut aliquo verecundior adminiculo sulciamus, et inseramuS, paene, aut quodammodo, aut prope dixerim. vid. Lex. gr. in κειλίγμια τει, et infra quae diximus ad oe. Remedia.
Quintilianus utitur, cum ceteri, Cicer inprimis, am-hitum, circuitism orbem, comprehen similem, contintiatio-giem verborum, aut ireumscriptionem dixerint, de quibus in hoc libello separatim exposuimus. Omnem desperiodis disciplinam ille quidem ex instituto tradit Liabro , 4. 24 sqq. Ibi duo perlocorum genera facit,
unum simplex, cum sensus unus longiore ambitu cita cumducitur; unde et antea circrimdumones haec periodorum genera appellauerat alterum, quod constot
membris et inclisis, quae plures sensus habeant. f. Aquila Rom. de Figg. p. 7. Pith et L . gr. techn. in περίοδος.
Figura est elocutionis, quae hanc vim habet, ut ostendamus in docendo, nos aliquam rem totam tradere et concedere alicuius voluntati. Sic Auctorio renn. 4, 29. Cicero etiam in conformationibus vel si guris verborum permissionem numerat Lib. . de Orat. 54. et Quintilianus , 2. 24. X uno sonte derivat mmcinicationem et peransponem , cum aliqua ipsis iudicibus relinquimus aestimanda, aliqua nonnunquam adversariis quoque. Videtur eadem esse, quae ἐπιτροπὸ apud Rutil. Lup. 2, T. P at io. Audi Herenn q, 34. permutatio est oratio, inaquit, aliud verbis aliud sententia demonstrans. Ea di viditur in tres partes, similitudinem, argumentum, conistrarium. Videtur ille Graecorum ἰληγορῶν quandam in mente habuisse, quam Quintilianus 8 6 44. versio m interpretatus est vid. Hieron Cap1
320쪽
duri commentar ad Herenni an Libros pag. 27s. d. Basil.
Peroratio. Peroratio , quam Graeci πιλογον dicunt, ultima est pars rationis iustae, unde et concisso vocatur, ut tradit Quintis . . Alii cunetulam appellarunt, non alia de causa, quam quare altera eius pars enumeratio dicta est, quoniam in ea parte res ante dictae veluti
per cumulum et congeriem repetuntur; Graeci autem Rhetores epilogo α. θροισμον πραγματων, καὶ 8θῶν και παθων tribuerant vid. Voc. numeratio et Lex. gr.
techn. in ανακεφαλαιωσις et ἐπίλογος. f. Lib. 8. Quintil. prooem ubi perorationi haec duo tribuuntur, ut et iudicio memoriam reficiat, et animos moueat. Cicero Orat. s. a potioribus partibus perorationem insanimantem Mellingi sentem rue dicit vid. Georg. Trapez. Lib. 3. Rhet. p. a. q. Ald.
Perpetua oratio Rhetoribus Latinis dicta est, quaecunque ad vera caiisas et forenses adhibebatur, opposita declamationibus, altercationibus, et disputationibus Dialecticis; quoniam in his interrogando, respondendo, interpellando situm dicentis saepius interrumpitur, in orationibus autem orensibus unus perpetuo loquitur, et solus argumentum, nemine interpsi lante, pertractat. Quintilianus Lib. 2, O is nulla, inquit, perpetuae duntaXat rationis virtus reperiri potest, quae non sit cum hac dicendi meditatione μιελετν, declamandi ratione communis. Unde et perpeti umorationis genus, Rhetoricen, concisum autem Diale i. cen appellat Cap. O, T. s. Lib. , I . Vbi oratio pir-petua, testium interrogationibus Opponitur vid. Cic. ad Att. ι, 6. Neque dubito huc referendum esse locum hunc Cic. de Orat. I, 6. . Quoniam tribus rebus
omnes ad nostram sententiam perducimus, aut docendo, aut conciliando, aut permovendo Vna X omnibus
his rebus res prae nobis est serenda, ut nihil aliud, nisi docere velle videamur, reliquae duae, scuti sanguis in corporibus sic illae in perpetuis orationibus fusae esse debebunt. ' Hic sensus necessarius est propter numerum pluralem qui in similibus formis semper