장음표시 사용
381쪽
bus a is elaquentia, quam uniuersa Graecia, uberirisqrie sortiit, ille, adiutus inprimis libro Murbacensi, in quo eloquentiae, et Peribusque sortiit, Oxpressum erat, Omnem locum ita restituendum censuit Una urbs At tica luribus sanae eloquentiae, quam uniuersa Graecia, operibus effloruit. Sed ut saepe multis in robus non omnibus satis-saciunt ea, quae recta et simplicia, certaque naturae mensura atque ordine desinita sunt vidimus enim, mulierculas inprimis, quae integram valitudinem, Perpeti iamque unitatem suam, ita plebeiam et vulgarem existimarent, ut, quo nobiliores viderentur, se languidas et aegras esse certe simularent); ita fuerunt etiam, qui illam orationis linitur , des qua diximus , ad eram eloquentiae laudem, virtutemque dicendi sufficere negarent, horridam quandam sanitatem, quae seiuncta a robore et nitore esset, sibi infornia iitos. Sic Auctor Dial de rati. 23. obis utique versantur ante Culos, inquit, qui Lucilium promoratio . et Lucretium pro Virgilio legunt; qui laestorum nolirorum Commentarios fastidiunt, Calui mirantur: quos, more Prisco apud iudicem fabulantes, non auditores seqillantur, non Populus audit, vix denique litigator perpetitur. Adeo
mos et inculti, illam Usam, quam astant, sanitaternnon rinitate sed ieiunio consequuntur. Porro ne in
corpore quidem valitudinem modici probant, quae nimia anxietate contingat Parum es, aegrunt ars esse fortem et laetum et alacrem volo. Prope abes ab infrmitate, in quo sola sanitas laudatur. Hoc eodem sensu Plinius Lib. . opist. 26. do oratore, qu2 D-num et rectum appellat, nihil peccat, inquit, nisi quod nihil peccat. Et Cicero se Opi. geri dic. 3. de Atti- Cis oratoribus quibusdam: qui quamuis careant omni vitio, non sunt contenti quas bona varitudine sed vires, lacertos, angliinem quaerist, quandam etiam suauitatem coloris. Eos imitemur, si possumus sin minus, illos potius, qui incorrupta sanitat sunt quod est Atticorum proprium quam eos, quorum vitiosa abundantia est, quales Asia multos tulit. Scitis r. Cicero in Orat. 6. ubi praecipit, Vt orator, quid deceat, sciat, nec satura ieiune, inquit, nec grandia Y 4 minute,
382쪽
minute, nec Item contra dicet, sed erit rebus ipsis par et aequalis oratio. In quo loco satura sunt res, in quibus est copia larga ad ornatum et amplificandum, explicante quidem Ernestio in Claus Cic. - Persius
Sat. I. in eo loco, qui habet σκω αμα in rhetores, qui pueros a ludo egressos stilum in descriptionibus ac narrationibus historicis exercere iuberent, rus saturum Commemorat, hoc est, explicante quidem Casaubono ad h. l. p. II 3. rus siue praedium bonis resertissimum, et quod describere vel laudare cupientibus futurum sit benigna materia. Simili modo Manilius Murtim gestum appellabat, argutum et incitatum illum, qui antomimis Et de scena hominibus proprius Te solet. Locum poetae laudauit Cresollius Vacati Autumn Lib. a. Seet. 8 p. 338. s. quae ad voc Leiunus adnotavimus. Se en a.
Haec vox cum pompa ita iungi solet a Rhetoribus Latinis, ut apparatum et splendorem quendam rationis significet, qui simplicitati et tenuitati dicendi
quotidianae contrarius sit. Luculentus est locus Cic. or. 3, 3. non sunt alia, inquit, sermonis, alia contentionis verba neque ex alio genere ad sum quotidianum, alio ad senam pompamque sumuntur. Set v s. vid. Frangere. Scurrili S. In loco et sacetiis, quid sit scurrile, locus omnis Ciceronis de Orati , O. et haec inprimis verba declarant temporis ratio et ipsus dicacitatis moderatio et temperantia, et raritas distoriim, disinguet oratorema scurra, et quod nos oratores cum causa dicimus, non ut ridiculi videamur, sed ut pro sciamus aliquid, illi scurrae totum diem, et sine causea. taque in Bruto 38. iunctum cum grauitate facetiarum et urbanitatis oratorium leporem, scurrili, distinguit. Et Suetonius de Vespasiano Cap. a. orat, inquit, dicacitatis plurimae, sed sic sciιrrilis et sordidae, ut ne praete latis quidem verbis abstineret.
Quintilianus Ir, 3. O. inter vocis genera ea, quae ornatam pronuntiationem faciant, commemorat etiam
383쪽
vocem secantem apra, et auribus sedentem Quid in
utroqtie vocabulo nunc cogitauerit Quintilianus, dupli ci ratiocinatione assequi posse nobis videmur. Primum momentum illud facit quod ornatae potissimum pronuntiationi ista tribuit Nam cum pronuntiationis virtutes easdem, quas elocutionis, esse statuisset, ut stet illa vel emendata, vel dilucida, Vel ornata, vel apta, omni autem ornatui haec vis tributa sit a Rhetoribus, quae impediret, ne esset iratio aspera et incondita, aut foeda aut sensibus iniucunda sed quae nitidam, lenem, elegantem, suavemque faceret, necesses est in voce aὰra secante, quoniam ornatae elocutioni seruires debeat, omnem asperitatis, iniucundae violentiae, et grauitatis aures offendentis cogitationem semoveamus. Deinde, secare aera non potest hoc loco de qualicunque aeris dissipatione aut penetratione dictum esse. Nam omnis vocis, quaecunque demum ea sit, haec natura est, ut aera secet et penetret Itaque cum illud potissimum ad ornatam pronuntiationem reseratur, stin ea sit vox secans aera, cogitur, Quintilianum aeris commotionem cogitasse iam, quae isti ornatui non repugnaret, hoc est, lenem. non dissipantem violenter et veluti lacerantem aera sed placido quodam acumine dissecantem, adeoque suauiter ad aures accidentem, non irruentem dam hunc ipsum vocis ad aures aduentum lenem, placidum, iucundum, expressit,
cum vocem auribis sedentem dixit Nam omnino in verbo sedere, lenis quaedam et mitis clemensque loci Occupatio inest, cui contrarius est impetui ille, quo
in aliquem locum vehementer et crudeliter irruimus. Ergo vox secans aera, et auribus sedens ita tanquam antecedens et consequens, cohaeret, ut ui suaviter exores omissa fuerit, suavem etiam in auribus sensum relinquat Gemerus quidem, cum illud sedere pro morari accepisset, vocem auribus sedentem existimabat ilo eam, quae sua suauitate sic demulserit auditorem ut etiam post dicendi finem, audire sibi illam videatur.
Sed quaero, an non idem de iniucundis, aureSque radentibus sonis dici possit Profecto, inquam ut saepe
per multos dies sonorum, instrumentorumque strepitum et clamorem audire nobis videamur Ergo suavitus
illa non morando, sed sedendo, hoc est, leni et molli aurium quasi tactu, in quo omnis titillatio inest, officitur. Vs Se ivn-
384쪽
Partitio per seiunctionem quae θt, ad voc Partitio docuimus. Quam autem simpliciter sitinctionem appellat Cicero Orat. 3, 3. et inter figuras sententiari imicommemorat, pertinere videtur ad illam formam orationis, qua ab eo quod dictum est, aliquid seiungimus, et ad alia transire velle dicimus, ut in his: χposui profectionis conflium, nunc reuersionis, quae pia admirationis habet, breuiter e suam. Senex. vid. Pre Fus. x nyu . Exquisitiorem huius metaphorae vim et usum declarare conabimur. - Cum sensu tractare locum aliquem orationis, orator dicitur, si ita dicit, ut ex animo, et veritate hausta ratio videatur, eiusque omnis afiectus cum rerum ratione conueniat. Ita Cicero deor 2 43. ΗΟ scit. Aprimere oratione mores et
assectus vel in principiis vel in re narranda, vel in perorando tantam habet vim, si est suaviter et eum
sensi trachitum, ut saepe plus quam causa, Valeat. Tantum enim essicitur sensu quodam et ratione digendi, ut quali mores oratoris iungat oratio. Hunc ἐνθια.)ετον, ε α ψυχον, et o ληθη λογον Graeci dixere, qui ad θοποιιαν pertinet vid. Lex. gr. techn in illis Occ. Behandiun elue Sto's, de Hortra einer te
Sache. Cicero illa, quae ad sensum pertinere dixerat Cap. s. et seqq. Vberius exponit Libro autem , S. ad colorem et succum rationis resertur, ut sensu et dolores habeat oratio, hoc est, ut in ea instat morum assectuumque notationes et tractationes. Non dubito. Ciceronem eleganter expressisse, quae a Gra is τασ1Θη κα τα παθη dicta sunt. Ita plane Plinius Η. X. 33, O de Aristide Thebano pictore celebri: Is primum animum pinxit, et senio omnes expressiit, quae vocant Graeci ἔθη item perturbationes.' Quo minus
iam mirum videri debet, quod Cicero in Bruto ψ ipsi oratori dolores tribuerit. Ibi de Galba is quem fortast se vis non ingenii solum, sed et animi, et naturalis quidam dolor dicentem incendebat emiciebatque V et incitata, et grauis et vehemens esset oratio. In hoc
385쪽
loco dolorem ego quidem censeo exquisite , Et sim doea animi indole naturali, qua sensus παθητικους, ipsos-
runge gene t wird Maxime autem nunc sensus et offectus eos intelligi, qui cum quodam dolor coniuncti sunt, totus locus antecedens, in quo de Galba disseritur, declarat. Nam et misiti querelis, multaque miseratione adhibita socios quaestione liberasse, et populi Romani fidem inplorans, et suos pueros en commendasse, miserihordiamque populi commouisse dicitur. Haec igitur ut posset Galba, naturali cuidam dolori tri
buendum Cicero putabat, cuius sententia nunc obscura esse non potest. Itaque mirabar, eZelium, recentissimum Bruti interpretem, ita iudicium praecipitasse, ut Schneideri coniecturam, naturali quidam calor, quam in notis commemorasse satis fuisset, in teXtum adeo reciperet, nulla ne varietate quidem Codicum adiutus, nec grauioribus causis illam mutandi audaciam de n-dens. Nam quod illam coniecturam re et contextu confirmari dicit, utrumque eam potius dissuadet, et dolorem commendat, ut docuimus. Etenim querelis, Iacrymis setibus, miserationi quae Galbae orationi Cicero nunc sola tribuit, non calor, sed dolor ille, quem explicauimus, aptus est. De Galba CL Orat. 3,
53 sqq. De dolore autem, sententiam nostram plane confirmabit insignis locus in Orat. T. ubi luculentissime se ipso Cicero explicat. Nam cum se in dicendo pluribus miserationibus sum esse dixisset, quod alii oratores perorationem sibi plerumque reliquissent, hoc addit in quo ut viderer excellere, non ingenio, sed M. Dre assequebar. Hanc autem ipsam sententiam capite sequenti his verbis repetit: Sed, ut supra dixi, nullani ingenii, sed magna vis antini insaniniat, ut meri se
non teneam. Nec unquam S, qui audiret, incenderetur,
in euer gerathe. Neque ego quidem interpretem reprehendam, qui in dolore illo calorem quendam intelligi posse doceat, quamuis et haec angustior significatio bret: verum qui dolorem ex istis locis expungendum
386쪽
dum, et calorem reponendum censeas, eum audacissime facere, et arte critica abuti arbitror. Sed iis iam loca aliquot Plinii addamus, e quibus eadem consuetudo loquendi, et metaphorae vis elucebit. Is Lib. q. p. i. des Valerio Liciniano: . Ipse in praefation dixit grauiter et dolanter, quos tibi fortuna ludos facis Facis enim ex Pr Upbribus Senatores, ex Senatoribus Profesores. Cui sententiae tantum bilis , tantum arvaritudinis inest, ut mihi videatur ideo profectus, ut hoc dicer t. Quis non videt, bili et amaritudini nunc tribui, ut dolenter et grauiter diceretur Porro p. ao do libris Maximi ita iudicat is Est opus pulcrum,
validum, acre sublime, Varium, elegans, purum, si-guratum, spatiosum etiam, et Cum magna tua laude
diffusum. In quo tu ingenii simul dolorisque velis latissime vectus es, et horum utrumque inuicem adiumento fuit. Nam dolori sublimitatem et magnificentiam ingenium ingenio vim et amaritudinἰm dolor addidit' cf. Cic. Brut. q. ubi vehemens et irata, et iusti doloris oratio plena, eodem sensu dicitur. Neque minus luculentor Macrobius Sat. I, s. 3. cum confert Ho-
mori dys c 288. cum Virgil Aen. 3, 6aa. q. , narrationem saeti nudam inquit, o breuem Maro posuit; contra Homerus παθος miscuit, et dolore narrandi in- viqiam crudelitatis aequauit. Non minor Quintiliani, in vocabuli sensus usu, subtilitas reperitur. Is Lib. 4 I. a. Ridendi sunt, inquit, qui velut leges prooemiis omnibus dederunt, ut intra quatitor sensus terminarentur. Dubitari vix potest, quin in mente habuerit eos Rhetores inprimis
Gra cos, qui quatuor XOrdii partes statuerent, προτα- σιν, καταοκευὴν άποδοσιν, βασιν, id quod secisse Hermogenem, in LeX. gr. techn ad voc βασι docuimus.
Itaque, quas illi simpliciter partes vocarunt, Quintilianus risus appellat, laoc est velut eminentiores exordii locos, et exstantiora quaedam momenta, quae in
prooemio discerni possint. Nisi forte ad sensus humanos die lius Sinne ita allusit, ut, quemadmodum homini sensus quinque tribui soleant, ita quatuor vehiti sensus exordio assignaret. Nam h litis Latinis, ut Graecis τὰ νοηαατα, omnino dicti sunt de formis dicendi
illis, quae aliquid acuminis praecipui, acrimoniae, vi misque aliquam vegetam habere ut, quae emineret, rationemque
387쪽
nemque acriorem Vehementiorem, et eluti vivontem
redderet. Quare in tro ipso loco, quem tractamus, Quintilianus prooemio dicit aliquem sentium necessarium esse, eumque acriorem fieri, si per ποστροφj efferatur, qua figura sententiae vires dari statuit ut alio loco postrophen rationi acrimoniam quandam addere
dende Aposrophe. s. Quintil. 8, s. q. et 2, O. 46. Deinceps etiam impliciter senilus, pro omni sententia verbis expressa Ausdruch, edanhe dictus, ut passim a Seneca in controuersiis et Quintil. 9, 3. 4. 8, s. 2. vid. Gesner ad Lib. , . q. - Verba sensu tincta, quo sensu Quintilianus dixerit, copiosius declaratum est
Sententia. Operae pretium est accuratius exponere, quomodo Rhetores Latini, quae Graeci pluribus Verbis διανοίας, γνωμι ς, ο ματος, ἐνθυμ μ ατος significauerant, ea omnia
uno sententiae vocabulo expresserint. Primum igitur in disciplina de constitutionibus causae sententia κατ' ἐεο- χην dicitur id, quod in lege scriptum extat, et legislatoris voluntas est unde pars constitutionis legitimae, scriptum et sententia φητον κα διάνοια, atque ex his
controuersia nascitur, cum scriptoris voluntas cum scripto ipso dissentire videtur vid. Auct Herenn. I, II. Cic. de Inuent. 2, 2. et quae ad voc Legitimus notata sunt. Scripti et voluntatis hanc quaestionem vocat Quintilianus Lib. , . quae tum accidit, cum in lege aliqua est obscuritas, et in ea aut uterque suam interpretationem confirmat et aduersarii subuertit, aut cum de
altero intellectu certum est, de altero dubium. Sed huic veluti generi alias quoque species quaestionum huc pertinentium subiicit quale est, ex manifeso, quod nonnulli satum plani et voluntatis appellarunt. In hoc
altera pars scripto, altera voluntate nititur. Aliud g nus es , cum in ipsis verbis aliquid reperimus, per quod probemus, aliud legislatorem voluisse. Quam Aus Ormereri n. , T in figuris rationis retussit sententiam, Graecorum est γνωμη, hoc est, ratio sumta de vita, quae aut quid sit, aut quid esse oporteat in vita, breuiter ostendit. Ea sententiae, eodem
Rhetore auctore sunt vel simplices, vel eiusmodi,
388쪽
quae confirmantur subiectione rationis. De his γνώωμα disputat Quintilianus Lib. 8 s. ubi eas antiquissimas sententias esse iudicat et utrumque nomen eo accepiste, quod similes in consiliis aut decretis. Hoc sensu uripides Quintilian. IO, I. 68. sententiis densus
dicitur. Cicero de Inuent. I, 8. Exordium, inquit, eu-tentiarum et grauitatis plurimum debet habere, et omnino omnia, quae pertinent ad dignitatem, in socontinere: splendoris et festiuitatis et concinnitudinis mi-mmum, propterea quod e liis suspicio quaedam apparationis atque artificiosa diligentiae nascitur quae maxime orationi fidem, Oratori adimit auctoritatem. In hoc loco, qui animaduertunt, sententia cum grauitate iungi, et hic laudorent, esiuitatem, concinnitudinem Opponi, non dubitabunt, .nte;itia nunc appellari, quae .νο ματα Graecis dicta sint vid. Lex. gr. technol. hoc est, enuntiationes eiusmodi, in quibus non cura oris nandi, vel artis ambitio et affectatio, sed ingenium, prudentia, grauitas, dignitasque dicentis cerniture
blande oder uisVIechen, verustehit machen. - Hinc patet, quae sint jententio se ridicula apud Cic. r. 2, TI. h. e. Cum acumine quodam abscondito, et ingenio faceta vel salsa. His astines etiam sunt, quas in Bruto 78. acuta concinnaSque sententiaS, et mox reconditas exquisitaSqne vocat. s. Cap. s. ubi sententiae dulces venusaeque, Asiaticis oratoribus propriae, dicuntit r. Diat de Orati. O. ubi arguta et breuis sententia eodem modo commemoratur: in einer initetiger edat he et Cap. a. ubi Cicero laudatur, quod locos laetiores et quasdam sententias inuenerit; cum quo loco conserendus est Quintil. II, IO. 3. - Seneca piit.
I . Dibus coan os in sententiam ipse explicat, dum latius ductis opponit, hoc est iis, in quibus non acuta breuitas assectatur, sed grauis perspicuita quaeritur. Aliud genus sutentiarum in clausulis poni solebas, de quo Quintillantas , i. T. Frigida, inquit, et puerilis est in scholis assectatio, ut ipse transitus et i-ciat aliquam utilite sententiani , et huius veluti praestigiae
389쪽
giae plausum petat, hoc est, ut transitus ab una a te orationis ad alteram tam obscure et acute et dissio mulate fiat, ut auditor vix animaduertat transitum ieri. Qua res Quintilianus has praesti a ias. Vocat, et sirripere transgressionem, Spressa e Graecorum consuetudino loquendi metaphora, qui κλέπτειν του ακροατήν simili sensu dicunt. Graeci Rhetores illas sententias, quas
Quintilianus in mente habuit, νοεματα προκαταστατικα appellant, ut Sopater ad Hermog. περ ευρ. P. 3IO. Ald quem locum uniuersum exscripsimus in Lex. gr. technol ad voc προκαταστασις. 'lentem Fabii et illa declarant, quae mox sequuntur: quapropter ut non ab-xupte cadere in narrationem ita non Obscure transscendere, es optiinum. f. Lib. 8 s. a. ubi varia talium
sententiarum, vel νοηματων, genera recenset.
Quod Rhetores Graeci ἐνθυμημα dixere, Cicero in Topicis 3 sententiam ex contrariis conclusam appetilat, non quod nou Omnis sententia proprio nomine enthymema dicatur, sed, ut Homerus propter excellentiam con mune poetarum nomen scit apud Graecos suum, io, cum omnis sententia enthymema dicatur, quia videatur ea, quae ex contrarii conficitur, aetitissima, bola
pro rie nomen commune Possideat. Eius generis haec sunt Hime nietuere, alterum in metu non ponere Eam quam nihil accisas, damnas bene quam meritam
esse istumas, dicis male mereri P - Id, quod scis, prod-d nihil id, quod nescis, opes. Deinde Cicero haeci
addit Haec ex repugnantibus Bitentiis commum concla sto, a Dialecticis tertius modiis a Rhetoribus enthymema nuncupatur. Cf. Quintil. 8, . . ili de enthymate eadem sere disputat. Itaque, quoniam in enthymematis forma acuminis quaedam et artis oratoriae
significatio est, Quintilianus 3 I. 2 id cum epiphonemate ita componit, ut neget alterutrum miserationi commouendae aptum esse, quae ab omni tali ornatu et artis vel acuminis ambitione abhorreat. Sententiolisne senditiis erit inquit, ese honemata aut guthyme. mata exorabunt Vrsicquid meris eiectibus adiicietur,
omnes eorum diluet vires, Et miserationem jecuritate Iaxabit. - Apud Gellium M. A. 6 6. haec sunt: Acerebantur non grauia, et reuerenda, ei ἐνθυμεριατα quaε-dam lepida et minuta, et florentem vino animuin laceus
sentia. Totum hoc Gellii caput eo valere potest, Vt, quod
390쪽
quod genus sententiarum Veteres ad ἐνθυμ ημιατα retulerint, intelligatur cf. Lib. 6. I. ubi die tum aliquod verbis breuibus et rotundi vinctum, ideo ἐν θυμιησαρίτιον appellatum videtur. Ei opponitur sententia laxioribus longioriorιSqrι verbi comprehensa. cf. Lib. IT, O Jam cortius etiam intelligitur, qua de causa, et quo senta
uberates in Panathenaico τοι ἐνθυμιήματα Cum παριπιω- σεσι et αντι θετοις, quas synonyma vel adlinia saltem
orationis lumina composuerit. s. Casaub ad Persi Sat.
Porro sententia Quintiliano 4, 2. a I. dicitur animaduersio quaedam vim loci communis habens, quae
subinde in narratione interseri soleat. Talis est in illo loco Ciceronis pro Milone: Fecerunt serui , quod suos quisque servo in tali re facere voluisset Sue Reflexion, clin Sentiment, eine moraliscite emer mig, die tu derMEuhiun Dicht eingemebi xud ingemorsen ira.
Eanc Quintiliani mentem esse, cum exemplum illud Cicerone allatum, tum, quae apud illum sequuntur, declarant , , ne sententia quidem, inquit, velut fatigatum intentione stomachum iudicis reficere dissuaserim, maxime quidem breui interiesta his manifesto Seneca Controu. Lib. I. praef. ubi Latronem Porcium sententias amasse commemorat. Solebat, inquit, ali. quo die nihil praeter has tralatitias, quas proprie sententias dicimus, scribere, quae nihil habent cum ipsa controuersia implicitum . sed satis apto et alio transferuntur: tanquam quae de fortuna, de crudelitate, de seculo des diuitiis, dicuntur. Hoc genus sententiarum suppellectilein vocabat. ε
ctae sunt, veluti κατ εοχ v, orationes suasoriae in se. natu dictae quales sunt Philippicae Ciceronis in Antonium, et prima quartaque Catilinaria . - Ab his distinguit contiones, ut ad populum vel Quirites habitas, qualis est Maniliana, oratio contra Rullum, aliaeque notae.
tur, alienum a causa, non e ipsa causa natum adeoque vitiosum. Contrarium est, quod Graeci τ άγχι- στροφον vocant, vel ἐκ τοῦ κωμοῦ vid. LOX. gr. techn in