장음표시 사용
421쪽
dum est, veteres in subtilitate, siue eam rationi, me Oratori ipsi tribuerent, eas maxime Virtutes cogitasse, quae ad probandi docendique artificium necesiaria ensent. Quod cum philosophorum et inprimis Dialesticorum proprium esset, etiam subtilitas illa, qua horum sollertiam et artem proprie et κατ εοχην significare solebant, orationis partibus iis tributa est, in quibus tractandis quasi philosophum quendam et Dialecticum
orator agere videretur. Vid. Cic. d Orat. I, IS. 23. Tuscul. 3, 3. et 5, 32. Sed ut quis recte probet et doceat, ingenio, et acumine et prudentia, et doctrina opus est, elocutionis autem forma ea, quae ad probandum, docendumque accommodata sit, non graui tvehementi, vel picta et comta sed sedata, humili moderata, tenui. Unde idem illiu jubtile genus dicendi, variatis nominibus acutum etiam, et temse, et humile, et remissum, et sedatum appellari, iisque oratoribus, qui in probando, docΡndo, dissi rendo, rebusque acute videndis et inueniendis excellant, non jubtrutas solum sed et actimen et te initas tribui solet. Ex multis Rhetorum locis, quae huc pertinere possint, pauca adseramus, e quibus, quae diximus, comprobemus. Cicero in Orat. 23. . Erit igitur eloquens inquit, qui
in foro gusisque ciuilibus ita dicet, ut probet, ut delectet, ut sectat. - Sed quo Officia oratoris, tot sunt genera dicendi subtile in probando, modicum in delectando, vehemens in flectendo. ibidem aptum et decorum esse negat, si quis de stillicidiis, in quibus nonnisi probandi et docendi industria opus est, verbis amplissimis et locis communibus utatur, de matellate autem populi summisse et subtiliter dicat. In Bruto 23. duas summas in oratore laudes, nam subtiliter disyutandi, ad docendum alteram grauiter agendi, ad ani mos auditorum permovendos, commemorat. Locus
autem Ciceronis classicus, in quo singulas si btilitatis, et elocutionis jubtilis partes exponit, est in Orat. Cap. 23. Absolutissimam jubtiliis oratoris imaginem sistit, cuius omnia lineamenta huc redeunt, ut illa subtilitas maxime probando, docendo, disserendo apta sit, rerum
maiorem, quam verborum aut ornamentorum Curam
habeat, et in omni locutione verecunda et remissa. et tenui reperiatur. Talis orator summissus es , inquit,
et humilis,' consuetudinem imitans, ab indisertis repluis
422쪽
plus, quam opinione, disserens. Itaque eum qui audiunt, quamuis ipsi insantes sint, tamen illo modo confidunt se posse dicere. Nam orationis subtilitas. imitabilis illa quidem videtur esse existimantibus sed nihil est experienti minus. Et enim non plurimi
sanguinis est, habeat tamen succum aliquem portet, vi etiamsi illis maximis viribus careat sit integra valetudine. Primum igitur eum tanquam e vinculis numerorum eximamus. Solutum quiddam sit, nec vagum tamen. Verba etiam verbis quasi coagmentare negligat. Habet enim ille tanquam hiatus Concursu vaculium molle quiddam, et quod indicet non ingratam negligentiam, de re honiinis, magiS, quam de verbis laborantis. Tum remouebitur omnis insignis ornatus, quasi margaritarum ne calamistri quidem adhibebuntur. Sermo purus erit et Latinus dilucide planeque dicatur, quid deceat, circumspicietur. Verecundus erit usus oratoriae quasi supellei ldis. Ergo ille tenuis orator, modo sit elegans, nec in faciendis verbis erit
audax, et in tranSserendis verecundus et parcus a priscis, reliquisque ornamentis et verborum et sententiarum demissior translatione fortasse crebrior. Hoc ornamento liberius paullo, quam ceteris, utetur hic
summissus nec tam licenter tamen , quam si genere dicendi teretur amplissimo. Illam concinnitatem, quae verborum collocationem illuminat his luminibus, qua Graeci σχήματα appellant, adhibet quidem hic jubtilis, sed paullo parcius, sunt enim pleraeque aptae huius ipsius oratoris, de quo loquor, parsimoniae. Nam illa, d quibus ante dixi, huic acuto sugienda sunt, paria paribus relata, et similiter conclusa, eodemque adtocadentia etc. etiam illa sententiarum lumina assumat, quae non erunt vehementer illustria. Non faciet rempublicam loquentem, non ab inferis mortuos excitabit. Valentiorum haec laterum sunt, nec ab hoc, quem informamus, aut expectanda, aut postulanda. Erit enim, ut voce, sic etiam oratione depressior
Haec Cicero. Sequuntur etiam in illo loco de actions de risu et ioco, huic subtilitati apto, praecepta,
quae Omnia moderationem et tenuitatem et erectan.
diam commendant. Iam planius intelligemus quare Cicero Lysiae, unquam characterem jubtilitatem semper tribuat ut de r. 3, T in Bruto , Iu in r. r.
423쪽
quare Demosthenis Leptineam ad orationes eius stibii-Ies referat in orat. l. c. quare orationi suae pro Camcina idem dicendi genus summissum et subtile tribuat. Cap. 29. o Tota mihi causa pro Caecina, inquit, do verbis interdiisti fuit res inuolutas definiendo explicavimus, ius ciuile laudauimus verba ambigua distinximus.' iurgo totius huius orationis argumentum ita comparatum erat, Vt Cicero eque grauitatem et vim oratoriam, nec suauitatem ex ornatu et elegantia, sed
solam adhibere poliat probandi, definiendi, explicandi docendique subtilitatem. Nam cum in Orationibus forensibus saepenumero accideret, ut rator rei demonstrandae, vel aduersarii confutandi causa, ipse computare, Calculos ponere, haereditatem recensere, et similia, cogeretur, in qua quidem orationis parte neque Copiam neque vim neque ornatum ostendere poterat,
ea omnia jubtilia dici solent trochene, alte Stella westhe her ei, en Philayophen, de Mathematther, ais elue Redne verrathen Sic Plinius Lib. 6. epist. 33.
de oratione, quam Arria apud Centumuiros habueratris Sunt in ea multa lata, inquit, multa pugnantia multa bubtilia litteruenit enim acribus illis et ereetis, si se queas necespita computandi, et paene calculos tabulamque obcendi, ut repente in priuati iudicii formam cenis tumuirale Vertatur. Luculentus etiam locus est des Orat. 3 8. Vbi Sulpicius limatus et subtilis, hae veluti explicatione quadam addita, dicitur: rern e sican propriis aptiSque verbis, haeret in caussa bisnper , et quid iudici probandum sit , in eo mentem oratιouemque de figit. Et Lib. . pist ad Diu. q. cum Sulpicii scriptorum subtilitatem et elegantiam iunctim laudat, mihi quidem
videtur ita omnem eloquentiae ambitum declarasse, ut subtilitate doctrinam et acumen, quae in rebus cognoscendis tractandisque cernitur, flegantia autem eloquendi suavitatem et copiam significaret. Neque adeo tinguae graecae subtilitatem elegantiamque, quam Antonius apud Cic. de r. a T. Catulo tribuebat, ad solum modum eloquendi tenuem, gracilem et urbanum, cui agrestis et vasta pronuntiatio opposita sit, cum Stre-baeo reseram Feinheli, Deli atus in de Syrache sed
utramque virtutem ita potius distinguendam existimem, vi prior ad eruditam et quasi θεωρητικήν linguae scien-.tiana, posterior ad elegantiam quae proprie dicitur, hoc
424쪽
est puritatem, suauitatemque eloquendi pertineat. cs. Briit. s. ubi e aris et eruditum orationis genus, eodem sensu laudari videtur: theoret the an prasiti heSprae ah heit . His addo unum Ciceronis locum ex quo intellia a tur, quam constanter ille subtilitatis notionem susceptam retinuerit Libro . de Orat. . in recensu earum rerum, quae Oratori suturo scit necessaria suat, thaec quoque ponit: Accedat eodem oportet lepos quidam acetiaeque, et eruditio libero digna, Celeritasque et breuitas et respondendi et lacessendi, subtili venisate atqrte urbanitate coniuncta. Rectissime quidem Ernestius in Clau. Cic. docuit jubtilem ventissatem nunc esse, quae non emineat uno aliquo loco, ut lumina verborum et sententiarum, sed quae per totam
orationem aequabiliter usu, non nisi ab intelligentibus et peritis intelligatur. Nos autem illis etiam respondeamus, qui fortasse illius explicationis causam rationemque requirant. Nempe a subtili venustate in illo loco celeritas et breuitas res oudindi et lacessendi non aliter, atque alibi facetiae a dicaeitate, distinguitur. Iam vero dicacem aliquem et breui celerique dicto acutum saepe sola natura siepse casu temeritas em-cit: de ychnelle, liberr chende Ioz das Bonmo is of nt das Ver einer natiirlichen Aniage , iner augen-h ohlichen Stimmii , eine localen Ver lassu in verum
ut quis eam venustatem et urbanitatem adhibeat, quae sit per totam rationem aequabiliter sum et apta, ubtilitate, . e. acumine et ingenio literis, artibus, doctrina subacto opus est Feinhei des Vitaes, der Laus te, de ScherzeS. melche inen anzρn Vortra charah-
Neque vero huius Ciceronianae rationis, quam supra demonstrauimus, dis suntlis Quintiliani disciplina est. Libro O, i. 8. Lysiam biιbtilena appellans, hoc addit: is quo nihil, si oratori latis sit docere, quaeras persectius. odem modo Lib. II, O tria dicendi genera, turtiis, grande vel ob ultum et medium vel floridum appellat; quorum haec ratio iit, ut primum docendi secundum mouendi, tertium delectandi ilicium praestet. Eadem genera deinde ita eloquitur, ut primo culmen, secundo grauitatem, tertio lenitatem tri.
425쪽
Quo pertinet illud etiam, quod a Favorino do Lysia
et Platone dictum refert Gellius . . , ox Platonis oratione verbum aliquod demas mutesque, des elegantia tantum detraxeris 1 ex Lysiae, debententia. - Praeter haec, quae hactenus de subtilitatis notiono disputauimus, omnino legendus est Manutius in doctissimo Commentario ad Cic. P. Lib. q. q. cf. quae
Restat ut declaremus aeuo Senecae ita videri immutatam paululum rationem loquendi, ut subtilitas diceretur illa quoque virtus declamatoris, qua efficiebat, vi singulae controuersiae quaestiones, de quibus dii tu, rus erat, notae et apertae auditoribus essent, se insidias iis facere, aut aliquid callide dissimulare id retur. Sic enim Seneca Lib. I. Controu. praef. p. 7. Biponi Latronis Portii, facundissunt declamatoris. Dbtilitatem interpretatur: Antequam dicere inciperet, sedens, quaestiones eius, quam dicturus erat, Contro- Versiae, proponebat; quod summae fiducia est. Ipsa enim actio multas latebra laabet, nec facile potest, si quo loco subtilitas desuerit apparere, cum rationis cursus iudicium audientis impediat, dicentis abscondat. At ubi nuda proponuntur Verba, si quid aut numero, aut ordine excidit, manifestum est. paullo post: Nescio, inquit, an maximum vitium 'btilitatis sit, nimis se ostendere. Magis nocent insidiae, quae latent. Utilissu a est dissimi ulata subtilitas, quae esse uapparet, habitu latet. Quamuis et in hoc θrbi stanonnulla illius primarii sontis, quem in principio monstraui, vestigia deprehendo. Nan si quis ita est accuratus, sollicitus et religiosus, ut nihil dissimulet, ut sedulo caueat, ne quid lateat, vel insidiarum et calliditatis suspicionem habeat, sed operam potius det, ut sint plana et definita et manifesta quae dicat, is vel hoc ipso, quod oratoriam calliditatem et τεχνην respuens, nudam veritatem et euidentiam et retiam rationem philosophorum ritu amplecttitur, subtilitatis laudo dignus videatur. Speramus fore, Vt, qui haec legerint, iam plius,
quae vis subtilitati a veteribus tributa sit, intelligant, quam qui ad chelleri praecepta stili latini Proo m. Bb et S. II.
426쪽
S. I. confugerint, cuius disputatione nihil inconstantius est, nihil indoctius.
Quam vim suceiis habeat, si de virtute oratoris dicitur, patet e Ciceronis de Orat a 2 a. bi, Cum ericlem in iis oratoribus numerasset, qui fuissent acuti, subtiles, breues, et sententiis magis quam verbis abundantes, eidem mox juccum tribuit, hoc est rationem iam vim et formam, quae magis illa sententiarum' grauitate, veritate et ubertate excelleret, quam verborum cincinnis quibusdam Ornata specie externa
deciperet Unde et simili metaphora alii ossa ct nervos eidem rationis generi tribuere solent Gellius adeo Lib. 8, . cutem et speciem Tententiarum, n-guini et me tuae verborum opponit . at Cicero ad Attic. 4, 6 in alia quidem re, amisimus, inquit, omnem non modo juccum et sanguinem,' sed etiam colorem et speciem pristinam ciuitatis. ' s. quae ad voc color di-eta sunt in Bruto . , Succus ille ait, et sanguis incorruptus usque ad hanc aetatem oratorum fuit, in qua naturalis esset, non fucatus nitor. In imagine autem oratoris jubtilis , quem et tenuem acutum, summissum appellat, et qui, quamuis ab amplissima grauitate absit, tamen imbecillitate careat, hoc etiam veluti lineamentum quoddam ad pinxit Orator Cap. 43. etsi enim non plurimi sanguinis est habeat tamen succum aliquem oportet, ut, etiamsi illis magnis viribus careat, si tamen integra valetudine. vid. voc. Sanus. In primis autem huc pertinet elegans locus Quintiliani Lib.
IO, a. de imitatione: olis, quae in exemplum C sumimus, subest natura, et vera vis: contra omnis imitatio feta est, et ad alienum propositum accommodatur Quo si, ut minus sanguinis a virium declamationes habeant, etiam orationes; quod in illis vera, tu his a simulata materia est. ε
Auctor Herenn q, O figuram s. genus dicendisii tum appellat, quod grauitatem vitiose excedit, ut
tumor oriatur, in elocutione. Nam ut corporis bonam habitudinem, inquit, tumor imitatur saepe, ita grauis oratio saepe imperitis videtur ea, quae turget
427쪽
et insata est, cum aut nouis aut priscis verbis aut duriter aliunde translatis, aut grauioribus, quam res postulat, aliquid dicitur SchwuIs, Bombast Graeci γ-
κώδη, υ ποτυφον 'χηνειαν, nominatim autem Proclus in Chrestomath. apud Photium o πyρμενον οδος, no minarunt. Idem est inflatum et corruptum genus dicendi, quod Cicero Brutos . amplo oratori cauendum
praecipit. Hi sunt sufflati et tumidi, qui pro beribus
fallunt, ut ait Gellius N. A. , 4. Suffo at s. Vox Iuncata Quintiliano II, 3. I. Vocatur, quae,
dum ultra vires urgetur maiore nisu claritatem amittit. Ei amnis est elisa, unde sonus erumpit immaturo gallorum cantu non dissimilis die beryurieene, rei- schende Stimme. Sum m ijsu S. Summissum dicendi genus, quod et lene, et temperatum et remissum appellatur, ad vitam et mores maxime accommodatum , significationem habet affectuum mitiorum, Θων timoris, doloris, humanitatis, probitatis, oppositumque est contentioni asperita. t oratoriae, quae ad τῶ ποκ.θη et vehementiores affectus exprimendos adhibetur vid. Cic. r. 2, 3. ΕΟ-dem sensu suppressus oratione dicitur, qui illo summisso et tenui rationis genere utitur, apud Cic. r. 23. legans inprimis locus est Cic. l. c. ap. 8 ubi Demosthenem in oratione pro Ctesiphonte, per gradus quosdam orationis ad summam contentionem procedere dicit. Itaque primum gradum ita definit ut sit si missus h. e. tranquillior, sedatior, et voce, et actione, et genere dicendi. Unde summissa vox, qua leniter dicitur Cap. 7. Et Plinius Lib. 3 epist. 3.-Non affectanda sunt, inquit, semper elata et excelsa. Nam ut in pictura lumen non alia res magis quam umbra commendat, ita orationem tam summittere, quam attollere decet. Cui simillimum Quintiliani praeceptum est Lib. 8, 3. I. Non augenda semper ratio, sed submittenda nonnunquam est. Uim rebus aliquando et ipsa verborum humilitas adfert. vid. Occ. Subtilis, Tenuis.
428쪽
Super latio. Gr. περβολη, orati superans veritatem, augendi minuendiue causa. Sic Auct Herenn. 4, 33. andem esse, quae Lib. 3, 6. Muperatio dicitur, opinatus est Graeuius, cuius ad illum locum adnotatio conferenda est. Cicero de r. 3, 3. veritatis siperlationem et traiectionem vocat, eandemque formam in Orat. O. his verbis designat: Dpye supra rem feret, riam feri possit. Et de orat. 2 66. cum docero vult, saepe sacetiis et risui hyporbolen quoque seruire , Naid riden tur, inquit etiam illa. rsae minuendi aut augendi causa ad incredibilem admirationem esserunt&γ. Quintilianus Lib. 8, 4. 29. Scio, inquit, videri posse quibusdam seriem amplincationis hyperbolen quoque nam et haec in utramque partem valet sed quia excedit hoc nomen scit ampli picationis, et vltra aliquid lignificat in tropos differenda est Cap. 6, 68 ubi enientientem superiectionem interpretatur, quΟ-niam omnis hyperbole mentitur, non ita tamen, ut mendacio fallere velit. Tum est hyperbole virtus, cum res ipsa, de qua loquem dum est naturalem modum excessit. Conceditur enim amplius dicere, quia dici, quantum est, non potest. Si minu S. Qui in oratione circumducenda, verbis dilatanda,
portodisque Circtim agendis modum excedit, quem iam raeci πτιον dixerant, ut in exico gr. techn. Copiose docuimus, apud Latinos Rhetores jupinus dicitur. Itaque Quintilianus Lib. O a. T. , otio si et Iupini, inquit, si quid modo longius circumduXerunt, iurantita Ciceronem locuturum suisse. Nouimus et hodie multos, cum doctorinae, tum latinitatis etiam fama satis celebratos, qui in periodis per plures, non dico, versus, sed paginas extensis ita sibi placent, ut illis legendis nec mens ad intelligendum nec memoria sum-cere possit. Hos homines, vere supinos, et πνηλῆς, ἀναβεβλημ ενους et νωθρους, quos Graeci vocant, hortamur ut incipiant arti suae dissidere, et Quintilianum audiant. cf. Diui de Orati Cap. 8. et inprimis Cap. za. ubi vitia antiquitatis, quibus Ciceronis orationes laborent, ita describuntur: Lentus est in principiis, longus in narrationibus, itibus circa excessus, tarde
429쪽
commouetur, raro incalescit eic Atque eodem sensu Georg. Trapez. Lib. s. hei p. 3. dormientem et bomniculosam orationem Θο πνηλον. πτίον ut αναβε- βληαένον τῆς ρ3 Glveiας celaritati, h. e. γοργοτητι, vel ταχει τῆς λέξεως , Opponit.
Supplosio pedis, terram vehementer concutientis, pars actionis Oratoriae, et παθηταῖς quidem , quam saepe Rhetores commemorant. Cf. Cic. Orat. I, 3. 3,
59. Brut 38. Quintil. Lib. IO, T. 26. II, 3. 28. Fusius de hoc genere disputauit CresOllius Vacc. Autum. Lib. a. Sect. l. p. 373 sqq. s. Senec. Epist. S. Vbi supplodere pedem, manum iactare, attosiere vocem, toratoriae contentionis propria, iunguntur.5 Gyp eis se me. Quintilianus Lib. I i, 3. s. ad dilucidam pro n-tiationem inter alia et hoc requirit, ut observemus, quo loco sermo suspendendus vel sustinendus sit, et quo deponendus. lam illud suspendere hanc vim habet, Vt interuallis et moris quibusdam, verborum incisis et interieci ionibus a se inuicem distrahi orum, coniunctionem signific0mus. Sic in Virgilianis Arma, virumque cano, Troiae lι primus etc. Hic post vinumqu , suspendendus est sermo, quoniam ea vox ad sequentia pertinet item post Italiam, quia interiestio, fato profugus, sequitur. Cum autem venerimus illuc atque altae moenia Romae, tum deponitur sermo, quia integra sententia simita est . . . sinitur spiritus, longior sit mora, et sequentia noua respiratione exordienda
sunt. Nam in priori genere distinctionis, quae sitso lyendendo et sustinendo, vel suae respiratione immorari debemus, vel saltem occulta, id quod surripere ni- ritum Quintilianus hoc loco appellat. Eodem sensu
Lib. I , 3. 40. depositionem sententiae commemorat, cum ad me sententia non illa quidem plane eodem tenore pro sertur, sed nec praecipitatur, verum moderato quodam flexu et inclinatione deponitur cf. S. 38.
Sulpicio, vel suspiciones Rhetoribus dicuntur,
cum accusator, in narratione inprimis, uel facta vel
430쪽
dicta omnibus modis suspect a facit, quantum fieri potiost, si fortes ex aliqua tali vel leuissima macula, illius culpa augeri possit. Itaque apud Aufit. Herenn a a. hoc praeceptum legitur: In causa coniecturali narratio accusatoris jus iciones interiectas et dispersa habere debet ut nihil istum, nihil dictum, nusquam ventum aut abitum, nihil denique actum sine causa putetur. Defensoris narratio simplicem et dilucidam expositionem debet habere, cum attenuatione suspicionis. Deinde vero etiam in constitutione coniectourali proprie suspiciones dicuntur argumenta et περιστα τρος quae ad fastum probandum vel arguendum proseruntur vel
ex rebus vel perinis. v. Cic. inuent. , 2. 3.
Alia fuypicio est, quam in controuersiis figuratis, si
coloratis, quas Graeci ἐσχημιατισμιενας et χρωματα dixerunt, Quintilianus commemorat Lib. . . et a ubi
ait genus illud esse causae, in quo per vanaam suspicionein, υπονοιαν Graeci vocant, ut docuimus in Lex. gr. technol. quam non dicimuA, accipi volumus aliud latens, et auditori quasi inueniendum. Unde Seneca Controu. Lib. , . suspiciosam actionem vocat, quam rectae et apertae opponit. Et Lib. 3. Controu. 6. Fuerunt et alii, inquit qui non quidem alam dicerent, sed per u lpicionem et Muras vid quae ad voc. Figura disputauimus, et Cresoll. Theatr. Rhet P. II. Sustentat O. Celso Rhetors, teste Quintiliano , 2. 22. δε- flentatio dista est, figura quaedam orationis, s schema, quo, cum diu suspendimus iudicum animos interrogando et dubitando, cinde aliquid inexspectatum subiicimus, quod multo sit peius et improbius iis . quae antea reprehenderamus. Est species quaedam communicationis, quam Graeci ανακοινωσιν et θιωτισφιον dixerunt,
coniuncta cum inopinato, quod παρα ὀοεον appellatur. Ex illo loco hausit, ut et alibi, Iulius Rufinian. p. 29. Cum παραδοξον et πομονην, susentationem et inopinatum coniungit. Hoc schema, inquit, suspendit sensum, deindes subiicit aliquid contra exspectationem auditoris. siue magnum, sui minus, et ideo bsentatio et inopinatum dicitur. Cum autem nonnunquam dicendum sit, nobis imis aliquid inexpectatum accidisse fuerunt Rhetores, qui et hoc peculiare Schema sacerent. His se accedere negat Quintilianus L . Tardus.