장음표시 사용
81쪽
tur, inquit, omnis insignis ornatus, quasi margarita-xum ne calamistri quidem adhibebuntur Explicatio
nes Grammaticorum veterum de hoc vocabulo attulit Wogelius ad Cic. Brut. s. p. 82. Cf. Schul Zius ad Dial de corr. Eloq. p. IO4. Berge de nat pulcr. Otap. 6. et quae ad voc concinnus diximus.
Cilli dis . Hoc verbo Cicero inprimis, et primum ita quidsm
utitur, ut significet talo oratoris ingenium, quo se non uni potissimum arti accommodet sed , ex omnibus, quantum oratoriae facultati satis sit. perceperit nulla in re tiro vel rudis, qui et ex multis artibus rebusque multa sciat, it acute videre possit, quomodo iis consequi, quae vult, optime queat: uili Universal-Genie
mat ches Trochen heit ebiciet. Classicus sere locus, nisdo illa Nerbi vis inprimis lucet, est de Orat. I, stari Si boni oratoris, ait, multa auribus accepisse, multa Vidisse, multa animo it cogitatione, multa etiam legendo percurrisse, neque ea, ut sua, possedisse, sed ut alisna liba Fateor enim, callidum quendam huneo nulla in re tironem ac rudem, neque peregrinum atque hospitem in agendo esse debere. Et mox Cap. I. 4, Orator, inquit, ita peragra per animos hominum, ita sensus, mentesque pertractat, ut non desideret philosophorum descriptiones, neque eXquirat oratione, summum illud bonum in animo sit, an in coriapore etc. sed acuto homine nobis opus est, et natura
usuque callido, qui sagaciter per uestiget, quid sui ciues, iique homines, quibus aliquid dicendo persuadere velit, cogitent, sentiant, Opinentur, EXPectent te. Aliud nimirum est, ut Cap. 8. notat, esse artificem cuiusdam generis et artis, aliud, in communi vita et vulgari hominum consuetudine me, hebetem nec rudem. - Deinde a Cicerone veluti κατ Ἀξοχην allidi dicuntur, qui in genere dicendi subtili et acuto excellunt Nam Orat. Cap. 6. cum tries dicendi genera, graue, subtile edi medium. copiosius exposuisset, Demosthenem dicit unum in singulis magnum suisse. Hanc
autem sententium mox ita inuntiat hoc nec grauior extitit quisquam, nec callidior, nec temFeratior Atque
82쪽
quo antea etiam in eadem re versale et subtiliter dicere
iunxerat. Cf. Cap. 28 ubi ad genus subtile et acutum hoc refert, ut qui callide arguteque dicat. s. deor. I, 2Ο. m. magis proprie dicuntur casiide dicere, qui ita se Oratione elaboranda et accuranda comis parant, ut non solum doceant auditorem, sed et delectare et tenere cupiant non sine quodam blandiendi,
insidiandi vel sese insinuandi consilio. Sic Quintil. 4.
I. T. cum Obseruasset, a quibusdam iudicibus exigi orationes accuratas et diligentes, quibus non doceri tantum, sed et delectari velint, haec addit: est difficilis huius rei moderatio, quae tamen ita temperari potest, ut videamur accurate, non callide dicere. Calumniari.
Quintilianus in prooem Libri 8. calumniari dicit
eos scriptores vel oratores, qui in cura verborum et omni eloquentiae studio ita modum excedant, ut singulis saene syllabis anxie inhaereant, et commorentur: qui etiam cum Optima reperta sint, quaerant aliquid, quod sit magis antiquum, remotum, inopinatum. Iisdem anxietatem, moram, dissidentiam tribuerat, miserosque et pauperes declarauerat, qui nullum verbum aequo animo perdere possint. Libro IO, I MI Calvum, ait, nimia contra se calumnia verum sanguinem
perdidisio. Scilicet Guintilianus ita rem breuius et
uno calumniae vocabulo expresiit Cicero autem in Bruto a ita de Caluo , nimium inquirens in se, atque ipse sese obseruans, metuensque ne vitium colligeret, etiam Verum sanguinem deperdebat. Infelicem calumniandi se poenam damnat etiam Quintil. Cap. 3.ao et g. et infiticem verborum cauillationem Cap. T. I 4 cf. Senec. ip Idem vitium est eorum, quos Quintil. IO, a. . IT arses et ieiunos ob eandem causam appellauit. . Nam cum Pollionis diligentiam laudas
set, quae in reo a Verborum cura et eleetu cernitur, reprehendit nonnullos qui cum proxima virtutibus uitia comprehendant, trises et ieiuni Pollionem aemu
Iinge. Cf. Cap. 3. I Vbi hoc hominum genus pluribus describitur. Et Libr. Ia IO. T. eandem infelicem semeitudinem appellat, quae Sque ad Vltimum ser quatur, et maceret coquat, aegre Verba vertentem, et
83쪽
et porpendendis coagmentandisque eis intabescentem. cs. Lib. 9 4. S. Vbi eidem metum et humilitatem quandam tribuit an Ilicher Dinis heiis inu. Hoc omne diligentiae nimiae vitium, Graecis κακι τεχνια dies um, Callimacho etiam statuario, quem Plinius Η. N. 34, 8. p. 23. semper calumniatorem fui, nec nem habentem diligentiae dicit, nomen κακιψοτεχνου peperit. Vnde et laetum videtur, ut, cum lima statuariorum propria sit. etiam in oratione expolienda imae abusum Rhetores reprehenderent. Itaque Quintil. IO, . . eandem illam emendandi nimiam curam notans: sit aliquando, inquit, quod placeat, aut certe quod lassiciat, ut prιspoliat lima, non exterat. Quem locum praeceptoris sui haud dubie imitatus Plinius Lib. s. epist. I. Cum se in edendo haesitatorem professus esset, perfectum opus, ait, absolutumque est; nec iam plandescit lima, sed atteritur. radem Lib. . p. s. ad Appium: diligentiam tuam in retractandis operibus valde probo. Est tamen aliquis modus, quod nimia cura deterit magiS, quam emendat. Neque aliud vitium ibo ii notat Sueton. Cap. O. cum eum selectatione et morositate nimia stilum obscurasse dicit. Et Seneca Controu. Lib. I. praef. p. q. Bipont. Illi, qui scripta sua tori queut qui de singulis verbi in consilium veniunt, necesse es, quae totien animo suo admoverint, nouissime ai
Si de scriptore, eiusque oratione sermo est, Rhe- tores Latini candidum accepere pro aperto, dilucido, facili intellectu Nempe in candore notio lucis subest, quae deinde perspicuitati notandae seruit, ut obscuritati tenebrae. Quare et Graeci in illis generibus τολευκον et σκοτος habent vid. Lex. gr. techn ad Voc. λευκος et φως. andem metaphoram nos sequimur,
cum dicimus, in Echivosier, helter, larer, Oder dunkler Vortrag. Sic Quintil. a f. 39. ego, inquit, optimos quidem, et statim, et semper, sed tamen eorum candidissimum quemque, et maxime Xpositum velim, ut Liuium a pueris magis, quam Sallustium. Quo sensu et Lib. O I. 3 candidum Herodotum
appellat, cum in breuitate densa Thucydidis, quem lu ponit, magis obsemitas quaedam insit. Candida
84쪽
VOX est, Clara pura, explanata, quam canoram Cicero
dicit demat Deor. 2, 38. Nam ibi itidem, ut Quintil.
II q. fuscae opponit. Et Seneca Controu. Lib. I. praef. Cam dicere vellet, Porcium Latronem nimiis lucubrationibus vocis illum candorem et veluti puram claritatoni perdidisse, ita ait vox sordida lucubrationibus, Et negligentia, non natura, infuscata. Simili metaphora το λευκον Aristoteles in Topicis appellauit, ubi ipses interpretatur ευ κοον die helie reine, ver inliche, metalivolis tim11 f. id quae pluribus notauimus in Lex. gr. techn ad Voc λευκος Pi et in . ad voc. fnis.
amo et S. Vox canora maxime in virtute ponitur, oratorisque persecti propria dicitur a Rhetoribus, qui et canorum oratorem laudant, ubi de praestanti voce et actione sermo est. Sic Cic. r. 3, T in Carbone profluens quiddam et canoriam laudat quorum illud ad expeditam suavemque orationis copiam, hoc ad concinnitatiscam stiuitatem pertinere Videtur, quae cum Pronuntiandi modulandique iucunda varietate coniuncta sit. vid. Brut 88. et a ubi cum concursus hominum foriqus strepitus dicantur desiderare canorum Oratorem, patet magnam vocis claritatem intelligi, quae nullo strepitu obruatur . sed eum penetret, et sua vi superet. Sic partianus escennium Nigrum ita cauora vocis fuisse dicit ut in campo loquens per mille passiis audiretur. Enimuero idem Cicero vocem canoram Diic. I, T. . ita commemorat, Vt in viti esse videatur. Ibi de Catulis , sine contentione vox nec lanquens, nec canora, ubi pro tinnula accepit Ileusim gerus, recte quidem, si Cantum quendam tremulum cogitauit et firma intentione carentem, ut est apud Quintil. II, 3. s. Non dubito illorum verborum Ciceroni eundem sensum ess e qui Cassiodori Lib. de Anima, ubi describens hominem virtute et sapientia praeditum, voxima, inquit, mediocris, nec debilis vicino Pentio, te robusta clamore dilatato. Quamuis in loco Ciceronis illud etiam vocis vitium cogitari velim, quo illa propter modulationis assectationem ad mollem quendam
Cantum accedit. Vid. quae ad voc Cantus diximus. Ceterum in canoro veteres non solum praestantiam et
splendidam claritatem 1 sed et suavitatem et elegantiam
85쪽
auribus iucundam cogitasse, patere videtur ex Horat. Art. Poet. 32 I. ubi, a canorae dicuntur Versus, non rebus ac sententiis, sed solis elocutionis Ornamentis, numero, concinnitate etc. excellentes schone Morte
Ohne Versand. cf. resoll. Vacati Aut Lib. . p. 84. a iiii Ie a. Vulgaria Rhetorum praecepta Cicero de r. I, 23. cantilenam e scholis dicit. Huc pertinet locus Libria, I 8 ubi Catulus, is non mihi opus est, inquit, Graeco aliquo doctore, qui mihi peruulgata praecepta decantet. Alia ex metaphora Gellius S, at grammaticae disciplinae inauditiunculaS, . . Vulgare regulas, quae audiendo percipiuntur, commemorat. De alio cantilenae sensu id ad Voc cantuS.Caistis . Modulatio illa, qua in omni oratione vox dicenistis varie immutatur, et modo acutos, modo graues, modo temperatos ex Vtroque genere sonos emittit, cantus obscurior a Cicerone Orat. 8 dicitur, eum quo loco conferendus est Quintil. II, 3. O. et resoll. Vac. Aut Lib. . p. 9O. Itaque ad eandem rem notandam Cicero has fere verborum formulas adhibet: modulari orationem, variare , mutare, omne bonorum, tum intentendo, tum remittendo, gradu persequi Scilicet haec omnia modulationem illam et cantum rationis efficiunt. Deinde vero, cum cantare proprium D
set histrionum, unde cantorem pro histrione oratius dixit Art. Poet. 5 s. omnis autem modulatio scenica in oratore vitiosa haberi soleret, Ouintiliano i I. 6. cantare etiam impliciter dicuntur, qui in illo modulato flexu pronuntiandi modum excedant et Cap. 3. T. vitium antandi, et modulatio scenica synonymice Commemorantur cf. Plin. p. 2, 4. 3. et resoll. Vacati aut 3, T. p. 84 sq. De hoc cantandi vitioso genere, quo declamatores laborarent, inprimis agit Avel Dial de corr. Eloq. Cap. 29. quem locum dolis exposuit et Schuletius. Haec sunt frequentamenta varia, quae Gellius N. A. I, II. suo verbo appellat. h. e. Vocis variae flexiones et modulationes. Haec est cantilena rhetorica, quam idem Gellius vocat Lib. IO, I9. h. e. sententia lepidis et ventisis vocin modisoluta.
86쪽
vin a. f. Senec. Suasor. a. ubi de Fusco Rhetore has, inquit, explicationes Fusci, alius alia inclinatione vocis, velut sua quisque modulatione cantabat. Ca p, t. Apud Quintil. 3, II. in haec sunt: Theodori schola omnia refert ad capita His plura intelliguntur uno modo summa quaestio, item ut status altero ceterae, quae ad summam referuntur tertio propositio cum amrmatione. In uniuersum autem, quicquid probandum est, erit capiti. cf. Audi Herenn. I, 2. Vbi rationem videtur dicere, quod Hermogenes κεφαλαιον. Vid. Lex. gr. techn. in voc. κεφάλωον. Non alienum videtur paulo accuratius inquirere in locum Ciceronis ad Quint. r. Lib. a. epist. I 3. Variis interpretum nonis
nullorum sententiis agitatum. Ibi de Philisto historieo: Siculas ille, itiquit, capitalis, creber, acutuS, breuis, paene ifillus Thucydides. Quaeri potest, quo sensu Philistus ille capitalis dictus fuerit. Manutius quidem,
capitalem nunc esse, grauem, cayita tantum rerurn attingentem, Censebat. Muretus autem Uar Leet. 2, s.
quem et Getaerus in Thes et Ernestius in Clau. Cic. secutus est, negat illum sensum esse posse, I quod, si Philistus capita modo rerum attigerit, plane Thucydidi similis non fuerit a quod nomen capitalis eam vim habere apud Latinos non existimet. Itaque caseitalem nunc pro ingeniose dici contendit, auctore usus uidio, cuius in Fast. Lib. 2 839. haec sunt capitale scamus Ingenium sollers quibus addit a Pollione otiam capitalem iocum pro acuto et ingenioso dictum. Ego quidom, si quid in illo Ciceronis loco explicandum et definiendum est, fateor me ad Manutium potius quana ad Muretum accedere. Primum quaero, quid sibi hoc loco uniuersalis illa ingenii laus velit, inter res tam desinitas et proprias qualis est breuitas vel acumen. quod et ipsum carere ingenio non facile potest. Et cur ingeniosum dicebat, quem mox u lilium Thucydidem appellabat, in quo nomine imitationis quidem qualiscunque significatio, at profecto non ingenii laus esse potest Et cur Cicero, cum sexcentis in locis ingenii vim verbis notis et satis significantibus exprimere consueuis et, nunc tam ambiguo minusque trito vocabulo utebatur Neque eadem ratio est, cingenium vitale.
87쪽
vρ loem capitalem, an aliquem seminem simplici fer capitalem dicam. Nam O capitalis per se magnitudi- Iais et prae cuiusdam notionem habet ergo si avo ingenio vel ioco adponitur, non potest aliud nisi magnum ingenium vel admirabilis iocus intolligi. At exinde non sequitur capitalem scriptorem continuo et solum ingeniosum esse, praesertim in eo loco, ubi do genere dicendi et charactere orationis proprio sermo est. Iam Gra ei et Latini, qui de Thucydide sententias dixerunt, in eo omnes consentiunt, Vt revom, densum, aptum et pressum acutumque sententiis dicant, idque genus dicendi sere proprium Thucydidi iudicent. viii quae ad voc Presus notauimus; et Dionys Halic. Iud Thuc Cap. 24. p. 869. ἐκδηλοτατα ὀ αυτου inquit',
ακροατὴν κύσεσθα , καταλι reiw φ' ων σσαφὲς γίνετητ βραχυ. . . . ' Philistus autem erat Thucydidis imitator, sed ita ut solam breuitatem sententiarumque abrupta acumina, quibus ille praeter alios excellero Credebatur, exprimeret, relictis aliis dicendi tractandaeque historiae virtutibus, quas si Philistus adsecutus fuisset, non pusillus, sed plane alter et germanu Thucydides appellandus suisset. Sic Cicero in Orat. 9. de Thucydide Huius nemo neque verborum neque sellentiarum grauitatem imitatur sed cum mutila quaedam et hiantia locuti init, germanos e putant s. Thucydidas. Itaque ex his cogi arbitror, etiam in verbo capitalis aliquam qualemcunques breuitatis, vel densi crebrique generis dicendi partem a Cicerone significari. Iam
quemadmodum Graeci Rhetores τα κεφαλωα argumenta seu capita rerum nude et sine exornatione Verborum et copiosa tractatione exposita dixerunt, et τακεφαλαιώθη, veluti capitalia, hoc est, summatim et breuius contractiusque vel dispersius elata, quo sensu Dionys Halic in Iud Thuc Cap. I. P. II. συντομιον καὶ κεφαλαίει γραφhi coniunctim dixit ita Latinos quoque capita breuitatis cuiusdam, quae in rebus et sententiis et argumentis tractandis inesset, causa adhibuisse, ex uno loco Cicoronis in Bruto Cap. 44. intelligi poterit, ubi de L. Crassi oratione aliqua haec disputat: , Est etiam L. Crassi in consulatu, pro Q. Cae- Pione,
88쪽
pione, defensione iuncta, non breuis, ut laudatio, ut oratio autem, breuis, postrema Cenilaris ratio , qua anno duodequinquagesimo . usus est In his omnibus inest quidam sine ullo fuco veritatis color; quin etiam comprehensio et ambitus ille verborum erat apud illum contractus et breuis et in membra quaedam, quae κωλα Graeci vocant, dispertiebat orationem libentius. Et mox paucis versibus interiectis Illa ipsa censoria contra Cn. Domitium collegam non est ratio,
hei quam capita . ertina, ct irationis Commentarium paullo plenius. Itaque cum Cicero Philistum omne 1mitandi Thucydidis studium in breui, denso acutoqae genere dicendi declarasse significare vellet: cum porro eundem pusilum Thucydidem appellaret, inuidioso hoc et paene lepido nomine usus, ut illius imitationis imbecillam assectationem notaret; iam intelligo, quibus rebus is sensibus inductus Cicero Pli ilistum capitalam dixerit, quem imitandi Tina cydidis ambitio quaedam
impellebat, ut omnia breuius o summatius et densius, quam par erat, diceret et tractaret. hoc modo se ad vim dicendi et charadierem liticydi deum proxime accessurum ratus Habet omnino illa Ciceronis ad Q. fratrem epistola lamiliarem quandam hilaritatem et leporem, e quo etiam nonnihil ad crisin Callisthonis et Philisti redundauit. Manifeste Cicero, cum ad Fratrem
scriberet Graecarum rerum amantem, in Graecis coloribus elocutioni allinendis lusit: Ad Callisthenem et ad Philistum redeo. inquit in quibus te vitiis volutatum. Callisthenes quidem vulgare et notuna SOtium, quemai modum Graeci aliquot locuti suut, Siculus ille. vita- Iis urebcr, acutus, breuis , paene pusillus hue ydides: sed viros eius habueris libros i duo enim sunt corpora)au trOSque, mestio. magis de Dio ipso deletrat: f enim es veterator asinus, ut perfamiliaris Phili. Io. Nonnes lases sunt illarius it iocosius iiij inflNonne in tali ioco natura comparatum est ut si non reperiamus verba, quae istam hilaritatem nostram adiu- Veni,' nonnulla movemus . vel aliunde transferamus δItaque cum illud vulgare et notum negotium e Graeca consuetudine loquendi non sine lepore quodam translatum adlii buisset, ευκαταψῖρονητον πραγα κα - πολουούειον ipse stiti retus ex Luciano contulit quidni credamus et italam tiam dix ille, quem Graeci libetores
89쪽
φαλαboni vel κεφαλωαδως λεγοντα dicturi fulsioni. . Quod uulsem Muretus illum, quem ostendimu , senissum ecte posse negat, propterea quod si Philistus capita modo rerum attigerit plano Thucydidi limilis non fuerit, his duobus naodis occurri potest. Prii num Philistus paene u lilius Thucydides appollatur, in quo cognomine profecto non absolutae similitudinis sed mediocris et minutae imitationis d claratio contino tur. Deinde si vo maxime ipse Thucydides dici non possit capita tantum rerum attigisse tamen Philist v, eius imi tator cogitari potos ita se imitando compani Te, uti
quam breuitatem elocutionis affectaret eandem etiam usque ad rerum argumentique raptationem extenderet.
Sed ne Thucydides quidem videtur prorsus abstinuisista illo genere breuitatis, quo aliquis scriptor capita potius rerum attingit, quam res berius et explanatius oxponit. Huius quidem Consuetudinis vestigia satis Expressa Dionysius Halic in liucydide monstrauit. Ita Cap. . eum reprehendit, quod narrationem neque locis neque temporibus satis distinxerit, sed omnem hi storiam in aestates et hiemes partitus sit hinc enim ortam esse rerum coniundi arum se Darationem et diuulsionem perspicuitati contrariam Pauca quae hil inprimis pertinent adscribamus: 'Lφ' ω Θαυμαζειν α ιον,
ut alia similia praetermittamus, ipsum Thucydidem quodammodo capitalem fuisse, satis uincunt. C a e. Carpere membris orationem est, membratim caesimque scribere, cui generi periodica dictio opposita est quam conuersionem, et comPrehensionem verbo. a rum,
90쪽
tum, et perpetuitatem quandam dicit Cic. r. 3, 40. In eadem re verba vellere dixit Seneca ap. o. ubi id continuae orationis volubilitati et cursui opponitur. Caraci IIa Di o. Genus illud facetiarum, quod in omni sermone aequabiliter fusum sit, a quo differt dicacitas, quae in
breuitate peracuta cernitur. Sic Cic. r. 2, Sq. Ibidem mox utrumque genus Variatis verbis ita quoque explicatur ut illud, quod cauillationem dixerat, in perpetuitate sermonis, haec autem dicacita in celeritate et dicto insit; porro ut illa perpetva festiuitas, quam appellat, imitatores et narratores faceto faciat, hoc autem facete dictum emissum ante haerere debeat, quam Cogitari potuisse videatur. Nempe dictum veteri loquendi consuetudine proprie pro facete et salse dicto surpatum esse, locus Ennii a Cicerone laudatus declarat. Vndo in Bruto 47. cum acrιDo et male dicto facetum aliquem dicit. cf. Orat. 26. Quintil. 6, 3. 6 et 36.
et quae notauimus in LeX. r. ad Voc. χάρις - De alia vocabuli significatione ad molestam et putidam Orationis accurationem pertinente id quae ad voc calumniari dicta sunt. Ia usa. Duplex huius vocabuli vis est, quae quidem ad
hanc, quam tractamus, technologiam rhetoricam pertineat. Nam primum causea dicitur materia dicendi, seu argumentum quoad dicendo explicari atque tradiari debet, praesertim in rebus ciuilibus, quae vel coram iudicibus vel in concione disceptantur. Vnde dicta sunt genera causarum tria, seliberativum, iudiciale, demon-1trativum. v. Audi ad Herenn. I, 2 vel alia e ratione, quatuor, honestum, turpe dubium humile ibid. Cap. 3. Talis causa, prout ab oratore tractatur in iudicio vel concione, ex disciplina Ciceronis de nuent. I, 2. est et implex, qua absolutam in se continet Unam quaestionem, vel coniuncta, ex pluribus quaestionibus s. statibus, aut ex aliqua comparatione m qua Percontentionem virum potius, aut quid potissimum sit, quaeritur cf. Quintil. 3, O ubi et comparativum ge