장음표시 사용
381쪽
necessitate reipub. nominasset, sortes mitterent,
eamque obtineret quis'; quam sors ei dedisset: iecirco itecesse erat, si extra sortem prouincia aliua daretur,populu,cuius summa erat potestas, e ea re contuli. Postremis temporibus , adeo- qtie aetatis Ciceronis hanc suis e ratione decernedarum prouinciarum reperio. Consulares erant quaeda in prouinciae, quaedam praetoriae . Erant autem consulares,quae singulorum annorum consulibus assignabantur, & in quas missi magistratus proconsules erant. Praetoriae uero, quae singulorum annorum praetoribus decernebantur,ta in quas misit magistratus propraetores erat. Et quanquam summum esset utrisque imperium in prouincia, maior tamin erat proconsulum dignitas,quam propraetorum. Quod uel inde apparet,
quia non modo maiorem exercitum, plures fasces
habebant proconsules, sed etiam reliqua omnia
consularia ornamenta:propraetores uero minor
exercitum habebant,& fasces pauciores, Praetoriaque tantum insignia prae se serebant.In quas ergo prouincias cum imperio consulari mittendos magistratus Senatus decreuisset,liae erant consulares prouinciae. Decernebantur autem singulis annis
duae iis consilibus qui adhuc designandi essent. Ruib. post designatis nominatae a Senatu prouinciae in sorte mittebatur. Deniq; illud intelligi oportet, consulares prouincias non fuisse certas
quasdam ex Romanis prouinciis, quae no possent nisi consulares esse: sed pro Senatus uoluntate cosulares siebant, in quas cu imperio consulari mittebatur: praetoriae, in quas cu imperio praetorio: ita ut uicissim quae consulares fuerant, praetoriae serent:& quae praetoriae ante fuerunt, consularesserent. Porro autem solebant postremis illis teporibus consules sere totum annum sui consul tus in urbe consumere,nec fere in prouincias proficiscebantur, nisi ad finem anni praesertim si nultu in esset in prouincia bellum quCd ad maturandum urgeret. Qua ratione fiebat', ut cum anno consulatus continuarent & alterum annum proconsulatus.Nec sicut prioribus temporibus te minato anno consulatus rogandus erat populus
de prorogando imperio,sed absque ulla rogatione, propter decretum senatus habebant in prouincia imperium,finito etiam anno sui consulatus . εErat autem hoc commune omnibus prouinciarii magistratibus,ut tamdiu obtinerent imperium,
quanidiu successor non mittebatur, siquidem ipsi in prouincia esse uellent peracto tempore senatus consulti:nec singulis annis serendum crat ad populum de prorogando imperio, sicut prioribus temporibus fieri solebat: sed semel obtentum im-
, perium eousque retinebatur,dum successor mitteretur. Alio modo triuatis extra ordinem prouincia decernebatur,si quando Reipublicae tempora requirere uiderentur,ut praeter cos qui magi l α- tus gerebant, aliquis singulari uirtute Imperato seligeretur qui inprouinciam mitteretur. P terant etiam prouinciae extra ordinem dari his qui in magistratu erant: tam iis qui in urbe erat, quam iis qui extra urbem imperium habebat .Et, ut summatim de consularibus prouinciis dicam, suffragium populi ad creandos consules nunclita Opus fuit,nisi extra ordinem aliquid fieret. Cumucro extra ordinem aliquid fiebat, ante lese quidem Corneliam interdum a populo, pe a Senatu absque ulla populi rogatione imperia extraordinaria dabantum post legem uero corneliam,neces lario populi rogatione,sed interdum ex Senatus etiam decreto, saepe praeter Senatus uoluntate creari proconsules oportebat. De prouinciis uem praetoriis eadem ferὰ dici possunt.Nam a Senatu quoque decernebantur. Quas uero Senatus nominauerat, eas deinde sortiebantur inter se Praetores:sed hoc diuersum a prouinciis consularib. erat, quod Consulares in incertum decerni solebant a Senatu,antequam designati essent Consules : at praetoriae decernebantur ipsis Praetoribus cum magistratum gerebant.Fortasse, quod omnibus Praetoribus suae erant in urbe prouinciae iniure dicendo, quas necessario debebant toto anno suae praeturae administrare. Itaque statim deligia ali Praetores sortiebatur inter se urbanas illas prouincias sibi per leges iam dudum decretas, ut nouo Senatus decreto in ea re opuς non esset.Quia
igitur duas limul prouincias eisdem Praetoribus
deccrnere no licebat. iccirco luincias extra urbe Praetorib. decernere non poterat Senatus,nisi coanno quo praetura gerebant. Sic aute decernebatur,ut nisi exacto anno praeturae in prouincias noproficiscerentur:in quo illorum temporum a sit perioribus differentia obseruari potet . Superi ribus enim temporibus Praetores inito statim magistratu sortiebantur prouincias in quas etiam statim proficiscebantur ii, quibus extra urbem obtigissent prouinciae,annum suae praeturae in prouin cia gesturi:quibus si successor non mitteretur, de prorogando imperio ad populum ferebatur.
At Ciceronis aetate Praetores ii iri dicundo in umbe retinebantur toto anno suae nraeturaemisi quid accidistet tumultus, cuius caussa omissa iurisdictione,urbe exeundum esset:quomodo accidit in contii ratione Catilinae. Ipso autem anno suae praeturae sortiebantur eas prouincias , quas Senatus
praetorias decreuisset,in quas profecti tamdiu imperium habebatur,quamdiu successor non mittebatur idque per legem Corneliam, uti diximus. Atque illa quidem erat praetoriarum prouinciarum ordinaria administratio, ad quam nullis o
pus erat comitiis,quib. prouinciales magistratus crearetur. Sin extra ordine decerneretur, hic dicedii est,qd paulo ante in costi larib. diximus. A nte lege C.Cornelii, qtia legib. soluendi potestas inconsulto populo Senatui detracta cit, sere praetorias prouincias extra ordinem Senatus sine ulla rogatione
382쪽
rogatione populi decernebat. Post legem uero
Corneliam perlatam,omnino creandis extra o
dinem propraetoribus,necesse erat haberi comitia siue decreto Senatu siue a populo praeter Senatus sententiam prouinciae darentur:hoe est alia cuius Tribuni pleb. rogatione,quae non Centuriatis, sed Tributis eo mitiis serri solebat. Ae de prima quidem caussa habendorum comitioru Tribunorum hactenus. Sequitur altera caussa ad sacerdotes collegiorum creandos in qua explicanda primum animaduertendum est, Roniae multosae diuersi generis sacerdotes fuisse. Erant enim Pontifices, Augures, Aruspices, Curiones, Vestales, Flamines, Epulones, Sibyllini sacerdotes, Fecialcs, Salii, Luperci , Fratres aruales, sacerdotes Galli, Rex sacroriim,Cereris Grsea sacerdos , &sodales Titii. Dionisius ctiam .Ceterum praes ctos adiicit:sed eos sub regibus tantum fuisse opinor. Ex hoc aute o ni numero hi soli suffragiis populi creabantur, qui publicae religionis administri assidui erant,ae non fungebantur sacerdo
tio,quod semel tantum atque iterum toto anno
usui essent.Vnde sit,ut omittendi nobis sint Salii, I-uperci,Fratres aruales, sacerdotes Galli, & sodales Titii. Neq: enim eorum sacerdotium publicὀsemper usui esse poterat,sed semel tantum in .at no sacris quibusdam peragendia uacabant. Salii ad sacra Martis peragenda mense tantum Marti adhibebamur, i uperci ad Lupercalia. mense Februario peragenda:e odemque modo alii alio tempore.Quae caussa erat,ut quanquam eorum esset
quoddam collegium, suffragiis tamen populi nu- quam creatos credamus. Salii enim a magistris collegii legi solebant patricii adolescentes, quorum uterque parens uiueret,nec in magistratu es
sent. Deligebantur ergo ex patriciis iuuenibus a magistris collegii Salii iacetaotes,non populi suffragiis creabantur. Quod idem de Lupercis, &huius generia aliis sodalibus dicendum esse existimo. Neque enim tanti erant haec sacerdotia, ut magnopere contendendum esset de iis assequendis. Ego uero Potitios & Pinarios in superiori lacerdotum enumeratione omisi quia iam inde a
temporibus Appii Caeci ad seruos publicos id genus sacrificii transierat. Restant igitur nobis spe ctandi reliqui sacerdotes. Ae primum Vestales ita fiebant, ut Pontificis Maximi arbitratu uir nes caperentur. Aruspices etiam populi suffragiis non creabantur,ut qui uel Hetrusci erant, &ex Hetruria acciri solebant, si quado opus esset pro digiorum interpretibus: uel Romani ciues ab Hetrustis edocti. Relinquuntur ergo ex omni numero sacerdotum considerandi Potifices, Augures, Epulones, Feciales,Sibillini sacerdotes , Curio anes, Illamines, & rex sacrorum. Ac regem quidem sacrorum supra ostendimus centuriatis commis creari. Curiones autem iam inde a Romulo singularum cutiarum suffragio creabantur, non aut ein ab aliis Curionibus cooptabantur. Curio uero Maximus comitiis a populo crea batur. De Fecialibus non habeo certum quod
affirmem. Epulones quidem eadem lege Do mitia populi suffragiis creabantur Sibyllini sicerdotes principio duo fuerunt, qui Duum uiri s crorum appellabantur. Post Decemuiri facti
sunt cautumque ut pars ex plebe, pars ex patribus fieret. At post Sullae dictaturam Qtii nil cimuiri facti sunt, & per eandem legem Domitiam populi suffragiis creabantur. quod idem de Auguribus & Pontificibus intelligendum est. Tributis autem comitiis hoc fieri lex eadem demonstrat, citia cautum erat, ut non ab uniuerso
populo, sed a parte populi minore, hoe est, a si
ptendecim tribubus sacerdotes crearentur . ea
uero comitia,quibus tributim suffragium ferebatur, tributa fuisse , negari non potest. Quod autem supra de collegio pontiscum diximus,eos ante legem Domitiam cooptatione collegii creari solitos sic accipiendum est,ut tamen Pontifex
Maximus excludatur.Nam mortuo Pontifice Maximo a collegio alius quidam cooptabatur, qui Pontifex tantum fieret, non etiam Maximus Pontifex.Tum deinde suffragiis populi Pontifex Maximus creabatur. Deinceps sequitur ut tertiam habendorum comitiorum tributorum:caussam
exponamus. Ac legum quidem ferendarum caussa haberi comitia tributa nomen ipsum plebisci torum satis ostendere potest, ut alia probatione ad cam rem non sit opus. si enim plebiscitum est, ut ait Iustinianus, quod plebs plebeio magistratu rogante constituebat: facile est intelligere tributis comitiis non centuriatis, utpote quae a plebeiis magistratibus uocari non poterant, Plebiscita seri solita.quo in numero sunt rogationes de pace.bellum enim lege centuriata indici solebat. Item eae quibus superioribus temporibus legibus aliquis soluebatur : omnes denique quibus per populum triumphum decretum , publicas quaestioncs constitutas,& ciuitatem datam legimus. Superest ut quartam caussam persequamur. nam si magistratus aliquis faceret aliquem reum ad populum,nec capitis eum accerseret, sed multam indiceret, tum tributis comitiis id iudicium fieri solebat. At si de capite ciuis Romani ageretur,per leges duodecim tabularum cautum erat , ne nisi comitiis centuriatis iudicari posset. Illud tamen non est ignorandum, si capiti, die dicta in exilium abiisset reus antequam dies aduenisset , tum ad decernendum ei id exilium, satis fuisse comitia tributa uoc re, nec fuisse ad eam rem opus centuriatis c mittis .
383쪽
uentu comitia Tributa Peragebantur . Caput Ira.
ORD NARros magistratu minores, Pa tim Tribuni pleb. partim Consiles creabant. Plcbeios enim magistratus, ad quos patricij non admittebantur, Tribuni pleb. creabant. Huius generis erant Tribuni pleb. & Aedi-las Feb.Nam utrorumque comitia Tribuni pl. habebant.Semel tantum 1 Potisice Maximo cre tos reperimus Trib. pleb. Quia tum nulli essene Tribuni, Pp Decemuirorum imperium, in quo instituendo cesserant omnes alii magistratus: nec posset ipsi ab Interrege patricio magistratu creari. Reliquos ordinarios magistratus minores creabant Consules,aut Dictatores, si quado comitiorum habendorum caussa creabatur , aut T ibuni
militu cosulari potestate Nam Quaestores quidea Consulibus creatos constat e quod idem de Aedilibus existimo. Sed & Tribunos militares ,& Triumuiros tam Capitales, quam Nocturnos , di Monetales arbitror creatos ab aliquo maiore magistratu: siquidem plebeios tantum rogarent Triui uni pleb.Porro autem ordinarios ma str tus subrogandi munus proprium erat Conlulum, neque id Praetores unquam leguntur factitasse Consulibus praesentibus. Consulec ergo illa comitia habere solitost necessario concedendum erit Quod autem ad extraordinarios magistratus attinet,sciendum est, nsulibus, Praetoribus, &Tribunis pleb.tantum ius fuiste eos creandi . Ex
historiae autem lectione perspici eotest, modo
Praetores , modo Tribunos plebis,interdum et Consilles habuisse comitia aci creandos extraordinarios magistratus . Sacerdotum autem comitia tributa Consules habebant ex L Domitia. antequam legem comitia triabula,quae Pontifici Maximo creetndo habebatur,
ab uno quodam Pontifice haberi solebant. Post uero ideo existimo Consules liabuisse comitia Potiscis Maximi, quod certum sit sacerdotes eoi Iseiorum a Consulibus creari. Non est autem pro
abile,Pontificem Maximum non potuisse habere comitia Pontificibus lassiciendis,cum interim unus de eollegio Pontificum posset habere C mitia Pontificix Maximi. In quo si me fallit comiectura , in reliquis certe collegiorum sacerdotibus uerissimum est quod diximus. De legum iudiciorumque comitiis tributis facile est intelligere,ijs magistratib. licuisse habere ea comitia, quibus ius erat cum populo agendi. In historia autelagimus interdum Gnsules,interduin Praetores,
sepe Tribunos plebad populum de his rebus rogationes tulisse. Ac de personis quide quib. ius es in habendi comitia tributa hactenus.De persem
candidatorum pavea dicenda sunt.Plebeios magistratus petendi ius erat plebeiis tantum hominibus: binosque ex lingulis classibus Tribunos esse oportebat. Illud etiam reperio cautum fuisse de Tribunorum,Aediliumq; plebis persona, ut eos magistratus gerere iis non liceret,quorum pater,
qui sella Curuli sedisset, uiueret. Candidati quaesturae tam patricii, quam Plebeii esse poterant:
tantumque in sis prouidendum erat post legem annalem, ut aetatem taberent lege definitam: &ut emeritis decem annis stipendiis, nullo infami iudicio a petitione reiicerentur. Tribuni uero militum non temere quiuis fieri poterant: sed eum uigintiquatuor Tribuni militum a populo erearentur , qui quatuor ordinariis urbanis legionib. praeessent,singuli singulis millibus: nemo ad id deligebatur,qui non gessisset minimum bina stipendia . Quod ad magistratus extraordinarios attinet, hoc unum lege fuisse cautum de candi datis reperio , ut neque ei qui tulerit de aliqua curatione ac potestate , neque etiam collegis eius , cognatis, assinibus ea potestas curatiove mandetur. De sacerdotum competito mbus hoc primum annotandum est, sacerdotes horum collegiorum dimidia ex parte patricios, ex altera plebeios esse debuisse. itaque frustra plebeius petiis let,li in locum demortui patricii sufficiendus esset sacerdos: & contra patricio locus esse non poterat, si pro demortuo plebeio substituendus esset alius plebeius. Hoc etiam loco animaduertendum est , non perinde definitam legibus aetatem fuisse petendi sacerdotia , sicut erat in petendis magistratibus. Nam praeter id quod legimus apua Suetonium , Caesarem septimo & decimo aetatis anno factum suisse Flaminem dialem , Cicero scribit Bruto , se liel le ut Cicero filius qui uixdum annos uiginti
unum natus erat, in collegium Pontificum cooptetur. Nec tamen ante annum decimum septumum , quo anno ui filem togam Romani iuuenes accipiebant , id licuisse existimo : quan doquidem ad eam usque aetatem pueri censerentur: nec ullam Reipublicae gerendae potestatem haberent. In Pontifice Maximo creando id pro priὸ sertiandum erati, ut non posset nisi ex iis qui Pontifices essent, Pontifex Maximus fieri. Aede personis quidem propter quas habebantur comitia tributa,fatis.Deinceps sequitur, ut de personis ius suffragii habentibus dicamus. Omnibus ciuibus Romanis quibus data erat ciuitas eum iure suffragii,licebat comitiis Tributis sua dicere sententia. Simul.n. cu pleno iure ciuitatis Tribuni accipiebant,in qua suffragium ferrent.Nam qui j v
suffragii no habebat,no in reuera ciues erat,quam honoris caussa dicebantur. At omnes ciues, qui
in tribus Romanas descripti erant, ius suffragii larendi habebant:etiamsi tribu moti essent, factiq, aerarii a Censoribus, aut publico iudicio , mo
384쪽
do ne simul notae causa in Ceritum tabulas relati ellent. Rribu .n. mouere nihil aliud erat, quam tribam mutare iubere. At qui in tabulas Ceritum resercbantur, iure suffragii privabantur. Vtriam
autem Latini suffragii ius haberent in is comitiis, obscurum est propter illum Livii locum: Testu sis datis Tribuni populum submouerunt: sitella Que allata est,ut sortirentur ubi Latini suffragiuserrent. Verum ego potius id beneseio & beniagnitati Romanorum magistratui attribuendum puto, concedentium illud societati & consanguinitati Latinorum, qui tum sorte Rom. e ellcnt , cum haberentur coinitia. quam iuris ac legum necessitati.
gamus,in quo hoc primum animaduertendum est: commune omnibus omnium generu tu comitiis suisse, ut haberi non possent Ioue fulgente aut tonante. Interdum tamen ad lege aliquam serendam, quam omnino uellet Senatus pro temporis necessitate perferri, ut nulla ratione impediretur lator illius legis, soluebatur his lelegibus.Quanquam autem tributa comitia hactenus auspicato haberi debebant, in reliquo tamen genere auspiciorum nulla sere. religione astrinsebantur. Nam cum plebeii magistratus nulla auspicia haberent, siue legum, siue magistratuu cormitia client, quae a Tribunis pleb.habebantur,
non auspicato habebantur: nisi quatenus obnun
clationi p)rendum erat. Nam si quo die creati essent,aut fulgurasset,aut tonuisset,uitio creati dicebantur: Quia cotra comune Augurii decretia cupopulo aut plebe actu esset, quo die seruatu erat
de coelo.Quod uod dixi Tributa comitia, a plebeis sinagiliciatibaruspicatb non haberi, idem ad omnia Tributa comitia quae etiam a Patriciis habebantur, transferri debet. Nunc quaerenduin est,an sacerdotum comitia auspicato haberentur. Qui in eoilegia sacerdotum cooptabantur , ante
.a quibusdam collegii sacerdotib. inaugurari stilebant. Atenim inaugurati erat augurib ad deos cosulendos adhibitis,inter eos nominari, qui sacerdotio digni essent: ut locus inaugurari dicebatur, eum Dis ab Augurib. cosulebatur, placeret ne cis ad aliquid agendum ille locus, Hoc ergo affirmari potest,ante sacerdotum comitia tributa, auspiacijs hac saltem ex patre opus fuisse quatenus inauuratos esse oportebat eos.de quib. comitia itinebantur. Consides uero comitia deindeliabituros his auspiciis contentos suis te existimo, ut eis opus non es let denud auspicia priusquam combtia haberent captare.Erat igitur hoc diuersum in comitiis tributis de centuriatis, quod his habendis auspicia ante ab eo captanda erant, qui erat ea habiturus: illis uerb, minime. Hoc etiam erat diuersum, tributis comitiis patres audi ores fieri non oportebat,sicut centuriatis. Id quod ad magistratuum comitia potius pertinet quam legum. Leges enim ex Senatus decieto serri solitas, argumento uel hoc unum esse potes qubdin historias pe videmus rogationibus Tribunorum ple.intercessiima collegis,quia non ex auctoritate senatus serrentur.Quia tamen multa legimus plebiscita non inodb absque Senatus auctoritate,sed etiam contra Senatus decretum perlata, iccirco
existimo quod in centuriatis de curiatis legibus
neces lariun crat, in tributis consentaneum P
tius fuisse, quam necessarium, de decreu iste magis , quam oportuisse. Illud etiam erat discrimitiis,quod non sacra seri ante haec comitia oporteret , quemadmodum ante centuriata. Cetera quae diximus centuriatis conuenire ante ipsa comitia, cum tributis communia sunt. Nam & his comitiis praemisso edicto otus erat, & promulgari trinundino leges, quas tributis comitiis perferre quis uellet. Ac de iis quidem quae ante comitia tributa fieri solita erant, hactenus: deinccps de ipseruin comitiorum modo dicendum. Quonia plebeiis magistratibus ius non erat plebeios aduocare, fatis plane intelligitur, praemissum ab iis edietu in ad plebem tantum pertinuisse,curia interim liberum esset patriciis adesse,uel non adesse. Quae uero comitia tributa a patriciis magistratibus habebantur, quod ad edicti quidem uim attinet,uni. uersi populi erant: sed tamen quis his comitiis
nulla liabebatur ratio census, ordinis, aetatis, pr
pterea primores ciuitatis sere his comitiis adesse non solebant: quia cum numero longὸ superior esct reliqua multitudo, es nulla erat suum sese
fragium uim ullam habiturum contra plebis tr duntatem. Vnde eueniebat ut omnia tributa comitia sere peragerentur ab humilibus, ut uix unquam primores populi adessent. Ex iis. inuenire caussam possumus, cur eum de tributis comitiis
agitur,mod5 plebis, inodb populi fieri mentio.
nem saepe eodem in loco reperiamus. Quod enim ad ius suffragii attinet , omnia comitia erat populi:quia nemo ciuissus ragio excludi poterat,si comitiis adesse uellet. Quod uerb ad potestatem de ius uocandi attinet, cius magistratus a quo comitia edicta sunt:aut uero si ad eos speci inius vi couens re ad ea comitia solebant: non immerito plebis tantum suisse ea comitia dicuntur.
Erat aute hoc commune his comitiis ccturiatis,
ut priusquam in suifragium mitteretur populus, concio a magistratu habebatur,qua de magi Ir tibus aut sacerdotibus ereandis , uel di; legibus serendis uerba codcm modo fieba t quo supra diximus in cuturiatis comitiis. Hac peracta cocione
.populus in suas cuius ac tribus discedebat.Tu sortitionea fiebant a magistratu: quae diueisi i generis. Ii s erant.
385쪽
erant. Vna erat ae prima omnium, ad sortienduin qua tribu Latini suffragium serrent i id quod
superius attigimus. Altera erat in magistratibus uidem creandis,& legibus ferendis, ad sortiemum quo ordine tribus quaeque suffragium semret . Ad quam seriem peragendam omnium tribuum nomina in cistellam quandam eoniiciebantur, tum ut quaeque prior exierat,ita prior suffragium ferebat. In sacerdotum uero erratione, quia septendecim tantum tribus suffragium se rem lege poterant , idcirco sortiendae tantum erant hae tribus septendecim, quae erant sus pium laturae. Nam trigintaquinque tribubus in cistam eoniectis, septendecim ex eo numero educebantur,quarum suffragro staretur. Apparet igitur oles tributis comitiis pro praerogatiua fuisse eam tribum, eui Hrte oblisisset, ut prima exiret e cistella. Verum id diuersum erat a Centuriatis, quod sortitione praerosatiuae centuriat fa- , reliqua comitia absque iste pro censu,ordine, atque aetate peragebantur. At comitiis tributis sorte utendum erat ad finem usque comitio-m ad uocandas ordine tribus. Quod uero supra diximus de tabella suifragij, di de pontibux
per quos suffragium ferebatur, id commune Grat tributis comiti js cum emturiatis. Verum hoc erat proprium tributorum, quod rogatores
in ijs non adLiberi selebant , sed custodum, diaribitorum & praeconum ministerio tantum peragebamur . Vocandis enim ad suffragium tribubus ut quaeque sortiente magistratu exierat, prae
eonum opera erat necessaria:tum uero dc renum
ciandis singularum tribuum sententijs postquam dixerant suffragium. Quia uero his quoque comitis diximus tabellas populo ministrari iolitas, cum ad pontes uenerat, iccirco necesse est, ut ad hoe ministerium diribitores adhibitos dicamus. sed & qui fraudem animaduerterent , quae uel in diribendis tabellis, uel in colligendis sustra js committi poterat, & qui sententiarum numerum pro eandidatis inirent, emos quosdam h mines suisse necesse est. Hi autem eram qui custodes appellabantur Iam uero in certum quenda locu uocari singulas tribus his comitus sicut in centuriatis,hine ostendi potest quod cum mentio est horu comitioru,non modo uocari trib.sed etiam intro uocari reperimus. Vnde apparet seorsim divisa, suis locis fuisse singulas trib. priusquam v carentur, ex quibus deinde locis migrarent, ut Prontes in alium quedam locum introduceretur: quod nos supra ouile Ac septa appellari diximus.
Vt autem omnes qui ex eade erat centuria , uiritim rogabantur , ut post numerus iniretur eorum , qui plures fuisse in eadem sententia eo perirentur ; ita uiritim omnes qui ex eadem tribu erant, rogabantur. Ac postquam tota tribus suffragium dixerat, sententiae numerabantur, ut ea demum sententia tribus renunciaretur,m quam plures consensisse perspicerentur: adeo ut omnia quae de renunciatione fit pra diximus ad haec comitia accommodari possint , si tantum pro Centuriis Tribus ponas :nis quod quaedam erant proprie obseruanda in comitiis Tributis legum, alia quaedam in magistratuum, alia in stacerdotum. Nam in magistratuum comitiis Triabulis tot dabantur Tabellae, quot erant candida ti , quorum nomen receptum esset. Et quoniam xxx V.tantum tribus erant, oportebat decem Seocto tribus ferre quemque candidatum, ut a m iore parte populi creatus diceretur. Vt aute quis. que prior eum numerum tribuum tulerat, ita prior renunciabatur. Cumque tot creati erant, uot ex lege in eo magistratu esse oportebatauinnis fiebat comitiis. Veluti Aedilitiis comitiis, quia duo tantum creandi erant, statim ubi ex omni candidatorum numero duo ob oc todecim tria bubii, facti Aediles erant, finis sebat uocandarutribuum.Ac si consensissent in eo ille octodecim tribus,quae pri inae serte exierant ad suffragium serendum, reliquae tribus non uocabantur: sin uarias lent octodecim illae tribus, quia alios candidatos aliae tribus fecissent, tum cousque uocandae erant tribus, dum legitima suffragia duo eonfecissent: hoe est, donee duo ab octodecim triri bus creati Aediles essent. Quod autem indu .
Aedilibu x dixi,idem in decem Tribunis pleb. de viginti Quaestoribus & uigintiquatuor Tribunis
militaribus,& aliis quotquot errandi essent, ordinariis extraordinariisve magistratibiis, dicendii est.Verum enim uero in tribunorum pleb.renunciatione primis quidem temporibus id proprium
erat, ut si euenisset ex numero eandidatorum decem non eon cisse legitima suffragia, tum ab iis qui legitima lusi agia eonfecerant, cooptabantur absque suffragio populi, quot erant necessarii ad perficiendum numerum decem Tribunorum. Sed ea ratio lege Trebonia quae cooptationem sit stulit,mutata est. Unde apparet, post eam lege si accidisset Tribunos pleb. ad numerum legitimum factos esse, reuocandas Lisse tribns adiu se fragium. eousquedum decem Tribuni plab. creati essent. Nam ea Iese latum est,ut qui plebe Romanam Tribunos pl. rogarct, is usq; eo rogaret , dum decem Tribunos pl. faceret. Quod idem in comitijs Aedilium non fiebat. Nam si quando a eidisset, pares sust agi is este candidatos, non reuocabantur tribus, sed serie decernebatur eui cederet magistratus:sed non fuit eadem in ceteris magistratibus ratio. Itaque Quaestoriis comitiis hoe casu idem factitari solitum exi stimo, quod in Tribunitiis , ut reuocarentur potius Iribus quam ut sorti committeretur. In Tribunorum uero militarium comitiis si ad legitimum numerum non peruenerant qui creati erant, Consulis, ut opinor, hae in re iudicio stabatur.Erat enimis magistratus quem Consul creare posset. Nam
386쪽
qui Rusuli appellabamur, omnes ab imperatoribus non a populo creabantur. In extraordinariis uero magi liratibus idem quod in Tribunis pleb. scntiendum est. Id enim totum sui iudicii esse,populus uolebat. Etenim cum omnes potesta tes, imperia, curationes ab uniuerso populo Romano proficisci conuenit,tum eas prosecto maxime quae constituuntur ad populi fructum alique& commodum. In legum comitij tributis idem modus omnino, qui in Centuriatis, seruabatur. Quod uero attinet ad comitia iudiciorum,ea Cincero pro Domo sua docet fuisse rationem ut nemo nisi praedicta die accusaretur: tum ut Magistratus ter reu ante accusaret. quam multam irrogaret. Hac uero irrogata, trinundino prodenda erat dies, qua ad populum multa certanda esset equae dies cum aduenisset,quarta accusatio fiebat a magistratu. Cum dies dicendae caussae aduenerat, atratus reus & sorditatus,barba & eapillo promisso a magno amicorum item atratorum comitatu
in sorum deduci solebat. Magistratus interim in rostris sedebant, reus sub rostris stabat, populus
ante rostra in comitio erat. Nam rostra sic erant aedificata, ut qui inde conciones habebant,comitium & euriam spectarent:sed ita tamen,ut etiam liceret in forum se conuertere. Praeco interim cum Magistratus iusserat, ex rostris reum citabat.Qui s uellet pro se dicere, in rostra ascendebat,ut inde orationem haberet ad populum. Sin per alium se uellet defendere, is item iussu magistratus in rostra ascendebat,reu quae defendebat. Quod si orationibus lepus usque eo consuimeretur, ut non satis uideretur rellare temporis,quo
ante noctem peragi comitia possent, dies producebatur:hoc est, in alium comitialem diem diffs rebatur populi iudicium.Qui dies cum uenisi et, dem quod priori peragebatur nisi quod spacium dicendi fere magistratus constituebant. Cum dicendi finem utrinque fecissent, populus in suffragium mittebatur. In quo non eaedem dabantur tabellae,quae iudicibu κondemnandi absoluendi &liandi: sed quales in legibus serendis, VettROGA AE ANTIQvo . lege enim lata multa dic batur. Quae lex si a populo acciperetur, tantae pecuniae damnatus erat reus, quanta erat multa quam dixerat magistratus : sin populus antiqua ret , absoluebatur. Neq; uero ex eo quod supra
rostra comitiumque appellauimus in iudicio e puli discribendo, existimandum est, eo tantum in loco comitia de multa haberi. Nam alijs quo que in locis haberi postea demonstrabimus: sed quia eo in loco saepius id usuueniebat, propterea eum locum posissimum accepimus: seὸ ita ut de aliis locis idem uellemus quod de hoe inligit. Praeterea in reoria sauorem proprie institutae fueunt duae rationes effu gi endi iudicii :quarum una erat in auspiciis, qnae si diem iudicii diffunderent, totum iudicium sublatum erat: benigna scilicet
uoluntatis Deorum interpretatione, quasi nollent omnino de hoc reo damnando cum populo agi, quando bona auspicia non dedissent. Altera causa erat in excusatione legitima: quae si die iudicii obtendi poterat, tota caussa tollebatur ita ut reus non possct hoc nomine caussam dicere , nisi renouato de integro toto iudicio, perinde ac si nihil priore actum esset. Erant autem excusationes legitimae , morbus , exilium uolumarium, seneris familiaris procuratio, aliaeque generis eiusdem. Quod uero attinet ad sacerdotum comitia, in his id iam diximus proprium fuisse, quod septendecim tantum tribuum suffragio staretur earum, quibus id sorte obtigisset. Itaque propter incertum sortis beneficium omnes tribus conueniebant, ut nulla se exclusam conqueri posset: sed in sorte tantum id coniicere poterant, quae in suffragium uocatae
non erat. Statim ergo,iit unus competitorum nouem tribus tulerat, sacerdos renunciabatur. Auts ita uariassent tribus, ut nullus competitorum nouem serret tribus, tum qui plures tulerat, reliquos superabat.Sin L ffragiis pares essent, tum reuocari tribus oportuisse existimomisi potius hae in re colle ii iudicio staretur,ut is sacerdos csset, quem potissimu cooptat set. Erat etiam nominatio necessaria iis, qui petitionem sacerdotii profiteri uolebant. Neq; quisquam sacerdotii petitionem profiteri poterat, qui non sbi aliquem ex
collegio conciliasset, a quo in concione nomianaretur.Id quod a plurib. qua duobus e collegio seri non poterat. Oportebat praeterea eum qui aliquem nominaret, publice iurare dignum esse eum quem nominaret eo sacerdotio de quo ag retur. Quod ego iuramentum: eo institutu suisse
puto,ne quem suffragiis suis populus indignu s
cerdotio crearet. Post sacerdotes inaugurabantur:quod tum fiebat, quando adhibitis ad duos considendos auguribus. pronunciati erant Diis accepti ad fungendum sacerdotium. Atq; ante lege quide Domitia omnino cooptabatur in collegita, qui inauguratus erat. At post legem Domitiam omnes competi tores inauguratos esse oportebat, sed is solum cooptabatur, quem populus creasset. Na si in quibus sacerdotiis ante lege Domitia populi suifragio opus erat, in iis post competitorum inaugurationem populi habebatur comitia,queadmodum nos supra ostendimus in Regis saerorii ae Flaminii creatione. Pari profecit oratione dicendu est in his creandis sacerdotibus
qui lege Domitia suffragiis populi fieri coeperiit,
inaugurari ante copetitores oportuisse, qua de his comitia haberetur. li .n .post comitia iis inau-gii radis auspicia captata suisset illis no addicenti b.optari no potui stet que populus creasset: nec suisset necesse hac i re stare populi iudicio. Ac si forte euenisset, ut post comitia i uno qui creatus esset, auspicia no addixissent,rursus ad creadu al-
387쪽
terum habenda suissent e mitia. In quo si rursus euenillet auspicia non bona esse, iterum uocanda fuistent eomitia. Idem que dici potest in tertio& quarto competitore, si ut usuuenire poterat tot esse accidisset. Hac igitur ratione efiiciebatur ut bis, ter, luaterve frustra populus in sustragium
mitteretur ad uniam sacerdotetra creandum. qa
fine est absurdissimum. Itaque dicendum,inaugurationem quidem fiet i antequam populus in suta fragium mitteretur: sed quia non alios populus creabat, quam qui ab aliis sacerdotib. inaugurati
essent, ita ut iudicium sacerdotum populus confirmare tantii uideretur. Icirco factu ell,ut apud Latinos auctores tot si hoe creandoru laccrdota negocium . uerbo inauguradi contineret urtita urinauguratum fuisse aliquem sacerdotem dicant, cum factum fuiste sacerdotcm dicere uolunt. Post dicta suffragia, in magistratuum creation eadem sere quae post Centuriata fiebant. Post- qtiain enim a praecone&a magistratu renunciati erant,quos Populus crearat, domum a frequenti amicorum comitatu deducebantur. Pol l legunt
comitia id modo restabat, ut publicarentur. id quod meis tabulis per sora & templa fixis fieri solebat. citus lib. i I. Aspiciuntur etiam nunc in aere publicandis plebiscitis per fora ac templa fixoIn iudiciorum uero comitiis sidanatus erat reus,illico praedes dare soluendae mulct.e cogebatur:alioqui in uincula duci iubebat a magistratu
DE LOCO TRIBUTORVM comitiorum. Cap. V.
TR i 36r s eomitiis uocandis no erat unu destinatus locus, quemadmodum Centuriatis . quia religio non erat,extra ne n intra pomoerium haberentur. At magistratuum
quidem comitia Tributa sere in campo Martio habebantur. Reperio tamen interdum etiam in pratis Flaminiis, qui pesi fuit circus Flaminius, item in Capitolio atque etiam in Comitio habita fuisse. Quod uero extraordinarii magi stratus alibi quam in campo creari possent, argumento esse potest quod in Capitolio creati sunt Triumuiri agrarii ex lege Tiberii Gracchi. Legum comitia plurimum in comitio haberi solita,uel hinc intelligi potest quod Cicero in oratione pro Post- humo indieat eu rostris leges ferri dolitas. Erant
autem rostra, tribunal aut suggestus, unde eo ciones sere habebanturuic dicta a rostris nauium quae huic erant praelixa. Erant autem ad comitium, prope iuncta curiae. Itaque cum ex rostris eonciones habebantur, populus in comitio stabat, a quo ctiam populi in cum locum conuentu nomen habuit uocaturque a Graecis auctoribus ι ---. iis . Quanquam autem iraec pars sori quaedam esset, concionibus populi propriὰ destinata unde etiam leges in soro latae dicuntur , quae in comitio latae sunt: attamen cum propriδforum accipiebatur, diuersum e r.it a comitio.
Quod uero dixi comitium locum fuisse propriὰdcllinatum concionibus populi, non ita accipi debet, quasi uelimus eo populum non conuenire solitum, nisi ut uerba ad euin ex rostris fierent. Cicero enim in Bruto min a quedam iudicia apud unum iudicem in comitio exerceri solitate- statur.Quin etiam praetorem urbanum in comitio ius dixisse constat. Et quoniam Praetori urbano suum quoddam tribunal erat, in quo sedendi multis cum Praetore locus erat, propterea hoc Praetoris tribunal ita ad comitiu aedificatu fuisse existimo,ut longe a rostris disiunctum esset: alioqui simul ex rostris cociones haberi, & ius a I raetore reddi ex suo tribunali non potuisset:quod tamen sectis csse multis cx locis constat. Rrioniam ergo una ex parte rostra comitium spectarent, ex altera parte Praetoris urbani tribunal, iccirco p ri ratione utraque in comitio Histe non male dici postulat. Erat igitur comitium ea pars sori quq potissimum coneionibus & comitiis populi de stinata erat. His porro habendis comitiis septa quaedam suisse,quo introuocarentur tribus cum suffragium inibant,cum ipsum introuocandi uerbum argumento esse potest, tum uero quod lege Maria per pontes suffragium ferri, iis etiam comitiis quae in foro habebantur,conueniciat. Neque enim pontes intelligere pcissumus uiam sutiast, qua suffragatores introuocarentui : nisi in ingressu septorum quorundam hos pontes fuisse institutos concipiamus. Neque enim aliud erant huiusinodi pontes, quam angustae quaedam substructiones e tabulatis, gradibus e solo sublatae,ad id institutae,ut per eas suifraguim ferretur absque omni fraude ac eonfusione . Neque uero in comitio tantum legum habebantur comitia, sed euata interdum in Capitoliomonnunquam etiam in circo claminio In iudiciorum autem comitiis idem quod de legum comitiis dicendurneq;. n. in comitio tantum habebantur: sed etiam in Capitoli
COMMVNε omnibus comisis crat, ut nisi
comitiali die non possent haberi , sicut iiii pra docuimus. id quod cum hac excepti ne intellectum uolo,nili nominatim, ut aliis etiadiebus cum populo agere sibi Ilaeret, quisque legem tulisset. Erat etiam hoc omnibus cornati scomune,ut cum populo agi non liceret ante prima horam diei. Por aut in ut propius tempus c mitiorum definiamus,id non potest, nisi in ordinariis magistratib. fieri. Nam legum iudicionimque de extraordinariorum magistratuum comitia certum tempus habcre non poterant: quandoquidem pro publica necelsitate ac uoluntate magistratuum
388쪽
stratuum uarijs anni temporibus haberentur. Sacerdotum comitia cum erat in demortui locum sufficiendus alius,non alias habebantur, nisi aut noui instituerentur sacerdotes, aut numerus in collegiis augeretur. Ordinarii uero magistratus
fere ad finem mensis Iulii,& principium Augusti curabatur. Ac Tribunorum qnidem, Aediliumq;
pl.comitia primum erant: ceterorum masistratuum prima erant consularia, tum praetoria mox
aedilitia, post quaestoria, postrema tribunorum militu:quae omnia de his temporibus intelligi debent, quibus Calendis Ianuari, magistratus inibitur.Nam superioribus aetatibus creatio magistratuum,praeter Tribunos Aedilem; plebis, eo tempore fiebat,quo superiori libro diximus Cosulestum creari solitos. Ego uero propterea Trib nos Aedilesq; plebis excepi,quia non eodem tempore inibant magistratum , quo ceteri magistratus . Nam postquam primu creati sunt Trib. ple. semper mense Decemb. magistratum inierunt.
DE COMITIS ROMANORUM.Libri terti, Epitome .
U R I A T A comitia a Curiis perinde nomen habuerunt, ut Tributa a Tribubus,
Centuriata a Cent riis. Αe Romuli quidem instituto curias numero triginta fuis--seseumq; numerum ad extremae usque reipublicae tempora perduras.se,superiori libro demonstrauimus, cum a tribubus curias semper fuisse diuersas ostendimus . Quid autem qualetq; es lent hae curiae Dionysiuslib . et . his docet uerbis : Romulus diuisa in tres partes omni multitudine, singulis partibus praefectum constituit eum, quem illustrissimum aenobilissimum censebat. Tum singulas trium partium rursus in decem partes distribuit:totidemq; sinsulis praesectos dedit,qui essent sortissimi. Aemaiores quidem partes tribus minores curias appellauit,ut etiam ad nostram usq; aetatem uocantur. Diuisae autem rursus sunt curiae in decurias ruocabaturq; singularii praefectus, Decurio. Postquam autem hoc modo omnes in tribus & e
mas descripti sunt, solum urbanum uniuersum in triginta aequales partes distribuit, ae singulis curiis suam partem attribu it. Exempta ex singulis tantilla portione, quae sufficeret templis delubrisq; construendis: simulq; parte aliqua in commune relicta.& alio loco ei usdem libri de eodem Romulo e Sacra sua singulis euriis constituit: suis cuiq: diuis, quos uenerari semper deberent, assignatis.& sacris faciendis certos sumptus desiniuit:quos ex aerario suppeditare oporteret. Porro autem una cum suis sacerdotibus saeris sibi solennibus peragendis Curiales adesse oportebat rumq; epulabantur ferijs, in curialibus idcliniis ,
ecenaculisve. Erant enim suae cuique curiae cceis nationes, in quibus communis ueluti secus singulis euriis consecratus erat. Huiusmodi autem aedes curiarum nomine etiam Cutiae appellabanetur: quod nomen nostra adhuc aetate retinent.
His ex locis intelligi potest, Curiata comitia ea suisset in quibus populus curiatim suffiigium diacebat : hoc est,in quibus populi curias diuisi se tetia rogabatur: ut quod plures euriae statuissem. id iussum populi esse diceretur.
eomitiorum. Caput. ILCAussae horum comitiorum diuersae pro diis
uersis reipublicae temporib.fuerunt. Nam post curias a Romulo institutas usque ad tempora Seruit Tullii sexti Romanorum regis,
omnia quae suffragiis populi a Regibus committebantur, fatis comitiis peragebantur,ut ex eo
intelligi potest, quod necdum centuriae, nec tribus erant, quae suffragium dicere possent. Itaq; non modo Reges, sed etiam ceteros magistratus curiatis comitiis erratos fuisse interpretandum est, cum apud auctores reperimus a populo cos creatos: & isses omnes quae ad illud usq; tempus latae sunt, curiatae fuerunt: & iudicium Horatii a populo euriatis comitiis peractum est. At post classes a Seruio rege institutas, tum duo coeperunt esse eomitiorum genera,curiata & centuriata: atq; illis duobus tantum generibus usus est populus usque ad iudicium Coriolani, anno urbis CCLxI II. Quo primum anno ceperunt Tributa comitia. Creandis etiam magistratibus euriataeomitia in usu fuisse, demonstrant Tribuni pl. quos ad legem usq; Voleronis perlatam curiatis comitiis creari perspicuum est. Et ante Coriolani iudicium multa iudicia populi leguntur habita in soro, ubi centuriata esse non poterant, u de relinquitur curiata fuisse. Postquam uero ad illa duo comitiorum genera accessit tertium genus Tributorum comitiorum,tum minus nequetari coeperui curiata: & maxime postquam lex la
389쪽
ta est, de plebi is magistratibus errandis Tributis comitiis. Ego tamen adhue post illud tempus
rvperio duas generales caussas fuisse horum cO- mitiorum habendorum : unam legibus serendisi alleva sacerdotibus creassis. Ac legum qui de caussa tot lex trahebatur, quoties legibus Curiatis o pus suisse legimus. ii genus rarii legii erat, quas de magistrat uia imperio ferre oportebat, tametsi Tribuni & Aediles pl.eo in num .n5 sint.Neq; uero ordinariis magistratibus latum ea lege Curiata opus erat , sed etia extraordinariis . Neq; enim rem militarem cuiquam attingere licebat, nisi lege Curiata id ei nominatim datum esset. A qui nemo eum imperio rem militarem gerere poterat, nisi Consulari aut Praetorio. Quicunq. e
go in prouincia cu belli gere di potestare mittebatur. lege Curiata ante habere debebat. At enim nemine Praetorio aut Cosulari imperio in prouincia fuisse, qui belli se redi potestate non haberet, dubitati no potest. Neq; uero illud omittedu est, quod prouincialibus magistratibus praeter legem
Curiata opus erat senatusconsulto, quo decretae
prouinciae ornarctur. Ornaria uic prini incie ma
gistratuu dicebatur,quando a Senatu decernebatur,quo silmptu, quo comitatu instructi de public O,magistratus inprouincias proscisceretur. Naquo id Senatus liberalius secerat,eo ornatiores dicebitur esse prouinciae de magistratuit quidelege Curiata satis diaetu est lege Curiatata alterius generis reperio eam, qua reuocatus cst ab exilio Camillus: qua de re scribit Liuius li. s. Fuit etiam alia uetus lex Curiata , quae ferri olim solebat testamentis confirmandis, quo tcmpore Calatis coinitiis in cocione sebat. Erat & alia qua adoptiones fiebat,ite alia qua sacrorum de testationes sebant, id est omnes consecrationes, quas publice in eoncione populi fieri oportebat. Atq; ego
illas primis temporibus a Pontificibus tauus Calatis comitiis existimo, quae comitia erat Curiata. At post utam legem Papyriam, quae uetabat aedes, terrain ram, consecrare iniussu plebis, magistratib. plebeiis coepit potestas cf. huiusmodi consecrationes faciendi: quas Tributis comitiis pera Serent .in quo satis erat collegio Poti ficu, ut adesset denunc lare: ad quod etiam pro imperio Tribuni cogere poterant Pontifices. Altera caussa habendorum comitiorum Curiatorum erat ad creandos sacerdotes: id quod ad Flamines tantum & maximum Curione pertinet. Nam lingulos Curiones suae curiae creabat. Erat aute maximus Curio, Festo auctore, cuius auctoritate Curiae omnesq; Curiones regebantur.Vnde ego potissimum collegio Curiarum suffragio creari , ac suisse eius comitia Curiata. Par enim est,ut quemadmodii singulos Curiones singulae Curiae creabant , ita Curionem maximum omnes Curiae r u omittam,cum hoc sacerdotium institutum est,no alia luisse in usu comitia, quam Curiata.
DCinceps sequitur de personis, ut pavea dia
camus. His comitiis ius habcbant suffragii non omnes qui cities Romani erant, sed hitatu qui in Curias descripti erant, quas nos supra ostendimus eorum latum fuisse, qui urbe habitabant . Quae caussa fuit ut postquam Italiae municipia ciuitate donari coeperunt , minuς haec comitia frequentarentur. Nam quod ad magistratus attinet, ego omnes minores a p incipio existimo Curiatis comitiis creari solitos, no al: ter qua
Tribuni Aedilesq; plebis, usq; ad lege i Voler
ne perlatam. idq; eousq; durasse a donec ex municipiis Italiae ciues in horum minorum magistratuum Centuriis admitti uoluerunt, sicut iri maioria comitiis Ceturiatis. Neq; cnim aequum uidebatur hac suffragiorum parte cos priuari, qui aequo iure ciues estent. I ii igitur ea ratio in ueta est omnes ciues admittendi, ut illi magistratiis tributim non curiatim crearentur: sed ita tamen, ut post de
eisdem illis magistratibus, lex curiata ferret: idq;
auspiciorum caussa, id est, ne in eorum magistratuum creatione negligi uiderentur auspicia. Tributa enim auspicato non habebantur, nec patres auctores fiebant. His ergo magistratibus ut sua essent auspicia, lex Curiata ut de iis qui designati essent Fributis comitiis serretur,cautu et t. Atq; illa quidem lex a principio iustis comitiis Curiatis terebatur.at luccessu tandem temporis factum est, ut non triginta curiae in suffragili uocaretur',
sed pro triginta euriis triginta lict γ res suffragiumirent: adeo ut legem Curiata magistratibus ter. re, non esset populo cutiatim conuocato lcgem
iubenda dare, sed ad usurpationem quandam v tu statis, triginta lictorii suifragio legem coinittere. Quod ta inen de iis comitiis quae adoptionis aut sacerdotii caussa habebatur, ductu nolla. Nam magistratibus creandis ratum auspiciorum caunsa re tanta erant liaec adumbrata coinitia : siquide eos populus iam ante iustis comitiis designasset. Vnde tiebat, ut rursus coire populus popter eos
de magistratus minus curaret. Itaq; reo innino deserta R infrequentia populi uiderentur, constitu
tu in uidetur ut pro triginta curiis, triginta lictores conuenirent. ad ceteris in rebus retinenda uidetur fuiste Curiata comitia qua do nullis alijs comitiis de iis iudicium esset populi. Ego taliae hac in re nihil pro certo affirmare ausim. Tatum hoc dicere possvinus, si quae adhuc essent iusta comi lia Curiata aetate Ciceronix in iis tui fragis ius habuisse ocs ciues, qui curiarii descriptione continebatur. iin nulla erat iusta comitia, in iis omnibus triginta tantum lictores in suffragium mitti solitos. comitia Curiata habe di ius erat patriciis tatu magistr
390쪽
magistratibus.& potis cibus'. illis quide, legibus
Curiatis se redis: his uerb sacrorum caussa. Magistratus aute intelligo ex ordinarijs quidem, solos Consules & Praetores' de extraordinariis uerb, Dictatores & Interreges. Neq; enim uerisimile est,
eos qui a Cosulibus errabatur, ut Aediles, Quaestores,& Tribuni militu, potuisse Curiata legem de suo imperio ferre: praesertim cum lege Curiata iustius magistratum acciperet, quam Tributa: ut omitta auspicia eos, nisi per lege Cu riata no habuisse. Pontilices uerb iacrorum caussa ius h buille uocadi comitia Curiata,ex eo intelligi potest quod supra ostedimus,Ceturiata comitia habe di ius habuisse. & Calata comitia propria erant
Pontificii: Flamines aut e Calatis comitiis creab tur. Quonia aute no modo a Potisce Maximo inaugurari Flamines reperi utur, sed etianusqua in eoru creatione ulli interuenire magistratus coperiuntur: idcirco a Pontifice Maximo haberi comitia creadis Flamini b. existuno, ab ': ullo inteructu magistratuit praesertim cu ei pro sui sacerdotii auctoritate ius esset agedi cu populo . comitia maximi Curionis potius alicui magistratuum maioru qua Potis cibus attribu edaces eo: comitia uero lepis Curiatae de adoptione feredae ab aliquo magistratu potius quam a Ponti scib. haberi solita existimo: tametsi hae in re Potifices interueniebant, ut de iure adoptionis cognoscerent, ne scilicet populus legem iuberet contra quam iura adoptionis postularent.
Modus horum comitiorum diuersus fuit
diuersis reipublieae teporibus. Na donec Tributis comitiis creari minores magistratus coeperisi i comitia Curiata, quod ad magistratus quide attinet habebatur ad designa dos magistratus ex cadidatis alijsve . quos populus uellet. At postea reicia sunt ad lege Curiata de imperio magistratuu fere da, perinde ut ante serri solebat de imperio maioru magistratuit: adeo ut post illud te pus nulli designaretur magistratus comitiis Curiatis, sed talum de eoru imperio , quos iapopulus designasset,lex serretur: ob idq; duas tantum caussas posuimus habendorum eo mitiorum Curiato ru,ad leges scilicet se redas, & ad sacerdotes creados. Curiatis omnibus comitiis comune erat, ut auspicato haberetur, & patriciis auctoribus. sic aute auspicato haberi debebat, ut no modo obnunciationi parendii euet, si de coelo seruatu esset. sed etia ut adesse augures oporteret, qui latori legis in auspicio essent, & ut boni ominis esset praerogatiua curia. Intercessionis ius cita in his comitiis ualuit. I egibus aute Curiatis de adoptione serendis, trinundini promulgatione opus
crat, priusqua ad die qua magistratus i dixi stet, comitia haberi possent. Qiiod autem ad leges imperio magistratu si feredas attinet, existimo eas prima quoq; die comitiali ferri solitas, nee trinudini promulgatione opus fuisse, sicut in lege Curiata de adoptione: quia no perinde noui aliquid ad populum reserebatur in lege Cusiata magistratuit, quando id ordinariu esiet , ut in lege de adoptione . Caussa uerb promulgationis per trinundinumerat, ut populus ante rem cognosceret, quam in suffragilim mitteretur. Indictis ergo comitiis tantu opus erat,no ctia legis promulgatione Ad in
lege adoptionis tri nudini promulgatione opus erat,iat est i examinadae legis spacili. Multa enim erat quae in adoptione legitima ero .ii deda erat: quoria cognitio ad collegi ii politicu pertinebat. Itaq; praetor latore legis,eosq; inter quos arrogatio fiebat, poti lices aderat: qui de caulsis & om ni iure arrogadi cognosceret. In quo certii quoddaerat iuramentu a Pontificibus conceptum, quod hi iurare debebat inter quos fiebat arrogatio. Actum Potifices publice prostebatur, utrum caussas adoptiois probaret, nec ne. Quod si omnia se probare Potifices pala professi e stant, tum populus a magistratu rogabatur, ut legem iuberet. Q gaute attinet ad comitia sacerdotum proprie obseruadum erat in creatione Flaminis dialis ut tres patricii cofarreatis natis paretibus nominaretur, ex quibus deinde unus legeretur. Neq; uerb fi men Dialis tatu inaugurabat a Potisice Maximo, sed ut omnes Flamines attributi erat collegio Potificum, ita eos omnes inaugurandi potestas erat penes collegi ii Pontiscum. Curio uerb Maximus ex iis qui peteret,creabaturino secus quam in magistratibus, aut quo modo post lege Domitia in collegiorum sacerdotibus neri solebat. Ac de iis quidem quae ante suffragia specta da uidebatur satis. In ipsis comitiis Curiatis, quae iusta ac no adumbrata erat populus, postquam magistratus aut Poti sex expostierat sua rogatione, in ilias cuiusq;
cutias discedebat: quae deinde eo' ordine suffragium dicerent,quo sorte exibant. Quodq; l lures ex triginta curiis iusserant, id ratum habebatur. ac si primo uocatae colenti rei, statim atq; sedecim ex illis suffragium dixerant, finis fiebat comitiis: quia tum certum esset a pluribus curiis id iussum
esse, quod sedecim Curiae ius,illent . sin distenti
rent,eo usq; uocabantur, dum sedecim Curiae consensissent. Iam uero qui in tribus descripti erant, locis ac regionibus erant distincti: qui in classes, censu,ordinibus aetatibusq; at qui curiis continebantur, nulla habita istorum ratione tantum sacrorum quadam distinctione distinguebantur. Erant enim ex omnibus tribubus qui urbcm in
colerent, ideoq; in curias descripti erant. unde sit ut in Curiis esset tribuum & e lassium distillior quae tribus classesq; quoniam erat populi Romani partes praecipuae, ut ex eo constat quod Censores in partibus populis describendis tribuu mo-