장음표시 사용
301쪽
cap. III. Humanae rogestionis.
cum ideartim quibusdam pugnent, in quibus complexa nostra in isto genere entium coagmententur. Exemplum hic a me positum , ideo e corpuscularia 'b . Nipothesi desumitur , quod ea qualitates corporum ita, ut facilius intelligantur , e plicare perhibeatur'; atque vereor , ne mentis humanae tua decillitas aliam excogitare non possit , quae connexionem neceis riam, & pote ut larum coexistimiam . quae in plurimis conjunctae reperiuntur, nobis pei sectius di clarius explicet. Hoe saltem certissimum est , quaecunque ea
sit hypothesis , in qua perspicuitas, di veritas maxime elucet', de quo statuere haud nostri jam instistituti est nos nullius harum livpothesu in Ope ad
substantiarum corporearum cognitionem esse prius Perventuros , quam ostensum suerit , quae qualitates& potentiae corporum necessariam inter se connexionem. aut repugnantiam habeant , eo autem in statu , quo
nunc Philosophia est, hoc , parum perspicimus. At que verum est, ut generalis nostra cognitio non dico particularis experientia facultatum adminiciato, quia. bus nunc praediti sumus, ulteriores in hac re factura fit progressus . Hic in eo manendum est , quod experimento addiscimus,& quidem optandum esset, ut illud magis excoleretur ἔ perspicuum enim est, qua
ti hinc fructus ex singulari quorundam studio & industria in Naturalem Philosophiam manarint . Et si alii , ii praesertim , qui in philosophanas ignis adjumento utuntur , in naturae Observatione eam diligentiam , & in rerum relatione fidem ad hi huissent, qua, eos uti , par est , qui se Philolol hiri Moellari vo Iunt, cum corporibus circumstantibus nobis intimior esset
'ὶ Huius corpuscularἰae Philosophiae Patroni vulso vocari s lent Philosophi Materialistae ; explicant enim illi effectus naturae per solam istisicirptionem molia, ii urae. 2 morus particularum
302쪽
esset c suetudo , atque in illorum Praesertim potentias & operationea multo magis Penetraremus .
Quae Diritus spectat, une nor es .
SI eirea corporum potentias , atque operationes halis lucinamur ita , Probabile est , muctos nos maeis in errore versari circa Spiritus ῆ quorum naturaliter nullas ideas habemus , nisi quas haurimus a nobis ipsis, quando nimirum mentis nostrae operationes contemplamur . Quam humili vero in loco spiritiis litisnt . qui corpora nostra incolunt , si ad: varia . de innumera sistasse , nobiliorum lcmne entium genera εomparentur ; quam longe etiam a Cherubinorum, fleSeraphinoriam ; atque innumerabilium id genus spirituum perfectione absint , breviter alio in loco per rinximus.
Fertio, Hiarum relationum havd tacile es, Hetere , . quo uisue Pertivae , Cygnitionis nostre Tertium Genus est, convenisn-ria , avr repurantia quarundam idearum noWr eum in 'alia quaυis relatione . Ut in hoc campo cognitio nostra latissime ex patiatur , ita , quo usque pertingat, fiatuere dissicile est. Quoniam enim pro-ἔressus, quos in hac cognitione facimus , e sagacis re nostra pendent , in ideis intermediis inveniendis , quae ideariam relationes & habitu fines ostendunt, qu rum coexi e rea non spectatur, scire haud facile est , ad hujusmodi disqu1sitionum sinem , quando sit perventum , & quando demum rationi omnia ista, quael peditari ponunt, adjamenta adsint . , ad argumen-
303쪽
cap. III. Human.e G itionis. 2Syta invenienda, latque idearum remotarum convenientiam aut repugnantiam expendendam. Oui brum minime Allent , quam mira in hoc genere bea praestemur , amniis vix concipere postulat; .& quae alia ad alias scientias adsumenta , mentes hominum sagaces adhuc Invenire possint , statuere haud s facile
demonstratio: , 9 scientiae capaces; verum in aliis iisque utilioribus longe contemplationibus nos ad scien-
vi affectus, de emolumenta nostra conantibus istiui modi rePugnarent . MU
. Q niam δή a En iS. Supremi , i Potentiae , Bonitat', Sapientia: timuitae , icussus opificium nos sumus ,& a quo Pel Petuo pendemus atque nostri etiam aps Oium Mea , mente nimirum ti rationei praedito- trum, ua nobA clara eli, nullus dubito , quin eae nodis, ento animo eas intuentibus, ossiciorum funda-
rent, ut scientia, circa mores quae Mersatur, ex ill rum numero haberetur, quae Demon rationes reci i mr
In quibus certus sinu , quod e propositionibus p r se Caras , Per conlequenti .ls necetarias , iis non maris db irx ς0040 ς - , quae. in Mathesi repe r ivit mr n'ensuxae Justi ti inJusti iis omnibus clare demonstrari possint , qui ad unam ex hisce scientiis animum, aeque, M ad alteram attenderit. Relationes
304쪽
aliorum Modoram aeque certe percipi possunt , ac uine numeri sunt & extensionis . nec video, cur non Demonstrationem etiam caperent , s 'modo homines ad illarum convenientiam, aut repugnantiam examinandam idoneas Me inodos exquirerent . V. G. Vbi nulla εβ proprietas , ibi in intit haut committhtur , Propositio est non minus certa', quam Demonstratio uitae vis apud Eucli tem : Cum enim pro rietatis hic id a iit jus ad rem quandam ; atque idea , cui vox Ditistitia tribuitur , si juris istius Violatio i perspicuum est , postquam ideae istae , nominibus iis annexis constitutae ita suerint, me non minus certo scire enunciatum hoc' esse Verum , quam , quod trianguli aturali tres aequales sint duobus rectis . Rursus , cum dico ' nulla politia absolutam libertatem ρermittit , duoniam ita .politiae est hominum conjunctio certis uuibus lina regulis, sive legibus fundata, quae servandae necessario sunt atque libertatis absolutae is a sit, quemque pro lubitu & arbitratu suo agere , ideoque affati hujusce non minus milia clara est, quam alte-xius cujusvis Mathematici enunciati, veritas.
Quos ideae morales Demostationem recipere, hau
putentur, Duae res essecerunt .
od Mea quantitatis aliis praecellant, atque certitudinis es demonstrationis magis capaces esse putentur, hinc proVenit. Primo. Quod delineari, & per notas sensibiles re-Craesentari possint, Mae majorem cum ias & propinquiorem congruentiam habent, quam voces aliae aut soni quicumlue . Diagrammata in tabulis ectypa sunt. idearum in mente , non ambiguitari obnoxia , quae est in vocabulorum significati Q ne. Angulus, circulus , sue quadratum in charta descriptum plane in con-
305쪽
Cap. III. Humanae coenitionis. 29Ispectum eadit, neque ex eo error nasci potest . Tabulae haeret immobile, ita, ut illud contemplari, .expendere diligentius , & quoties lubet aut . vacat , omnes Demonstrationis Partes Percurrere possimus , idque sine ullo periculo , ne ideae interea minim* ex parte immutentur. loem in i seisi morsibus fieri nequit , nullae nobis notae. sensibiles . luppetunt ad eas exprimendas, vocibus tantum utendum est: quae quamvis, scriptis traditae, eaedem maneant, ideae tamen , quae iis denotantur, in uno eodemque homine saepius alterantur ; atque raro accidit, quin in diversis dbversis sint . 'Secvngo. Alia causa , cur in Ethicis major sit difficultas , est , quod itaeae moriales vulgo magis complicatae lunt, quam quae in figuris Mathematicis spectantur . Unde duo haec incommoda oriuntur . Primum, quod illarum nomina magis incerte significationis sint , quoniam haud facile adeo convenit de definita congerie triarum simpliciu in , pro quibus su stituuntur , , proinde signum , quod in communi sermone , & in cogitationibus nostris saepius , pro iis
usurpatur, non ei deni semper ideae', annectitur. Hinpcomuso & error non secus nascuntur, quam si quis, de Hesta no quippiam demonstraturus , angulum unum ex Diagranam te praetςrmitteret, aut ex incuria figuram depingeret , uno angulo ea majorem , cui nomen illud tribuitur . Hoc saepius accedit,&quisdem vitari vix poteti i* complicatis valde ideis moralibus , in quibus angulus unus , i. e. smplex quaedam id a praetermittitur, aut in complexam eodem semper nomine appellatam in interitur . Deinae , ecomplicatione harum isarum moralium aliud nascitur incommodam , quod nimirum mens definitas istas complexiones axcurate & persecte adeo retinere ne queat, ac necessariam est ad Habitudines, de plurium illarum convenientias & repugnantias inter se exa
306쪽
plurimarum idearum complexarum interiave tu opus est, ad duarum remotarum convenientiam, aut repugnantiam probandam .
Contra haec incommoda, Diagrammata Sc Figurae, in tabulis quae manent immota, Mathematicis quanti sint usus, nemini non perspicuum est , secus, dita ficile .esset memoriae rite ea retinere, dum mens, ut eorum con Uenientiam expendat , partes singui s gradatim percurrit. Et licet in longa summa conficienda, sive adlenso fiat, sive multiplicando, aut dioidendo , Pars quaelibet mentis tantum progressio sit, ideas suas com templantis , atque illarum conventiam, aut repugnani iam expendentis; es quae itionis solutio nihil si nisi summa totalis , & particularibus constata , quas mens 'clare Percipit nisi tamen partes diversae per ligna notarentur , quorum determinata significatio nobis nota est , quaque oculis observantur , si vel maxime memoria elapsae fuerint ; haud video , quomodo tot ideae divertae animis ita mandarentur , ut non pars aliqua compuli memoria excideret, atque ita ratiocinia nostra circa illud plane frustranea essent. Quo in casu.ciphrae, sive notae menti nullius sunt usus ad duorum quorundam , aut plurium nume-meroruni convenientiam , aequalitatem , sive analo-ziam inveniendam: Id mens assequitur intuendo tantum numerorum ipsorum ideas , quibus ipsa praedita est. Numerici vero cliaraeteres nobis adjumento sunt. ut varias istas ideas , circa quas demonstratio versatur, memoriae mandemus, unde scire licet, cognitio intuitiva , in plurimis particularibus recensendis, qu usque progressa sit; ut, sublata ita consus One, ult rius ad incornata procedere , & tandem percepti Mum, & ratiociniorum omnium summam simul intue
307쪽
ΙΝcommo rum pars una, morales quae circumstanti eas, eis ciuntque , ut Denaonstrationis haud capaces esse putentur , per Definitiones magna ex parte tolli poliet, statuendo nimirum , quae smpliciunaidearum congeries termino cuivis subjicienda sit; deinterminos istos definitae isti ideartim collectioni coi si anter tribuendo . Quas methodos Ala fra , aut sista nilis ars aliqua posthac suppeditatura sit , ad difficultates alias tollendas , conjectura assequi haud facile est . Nullus dubito , quin . si homines eodem
modo, atque eadem animi aequitate veritates mora les exquirerent , qua mathematicas solent, viderent,
eas arctius inter se colligari , a claris & distinctis i iis no liris magis necessario sequi , & propius ad
persectam demonstrationem.accedere , quam vulgo creditum est. Illud vero magnopere speranduna non est , dum ea summae existimationis , divitiarum MPotentiae cupiditas efficit, ut, quae publice obtinent,& e quibus utilitatis multae & magnae nascuntur , opiniones amplexentur, & tunc argumenta exquirant,
quibus gratiam de cinustatem ipsis concilient , aut illarum turpitudinem , tanquam figmenti & luco , occultent. Quod fieri ab ipsis necessarium esse ideirco putant , quod oculis nihil tam Pulchrum , ac ve- Dunum si , quam quidem veritas menti est ; nihil deformius. aut intellectui magis alienum , quam mendacium . Etsi enim plurimi fatentur , haud formosarum conjugum amplexus satis sibi jucundos esse ; quis tamen palana dicere ausit , se . quod salsum est, amplecti, & rem adeo deformem, uti est, mendacium sinu suo fovere Dum sectas & parti uini studia sequentes , dogmata sua iis imperant, quos in potestat' continent, nec liberum illis relinquit , veritatem T s aut
308쪽
aut salsitatem illorum examinaret; quos in hoc genere progressus ; quam lucem meso em in scientiis moralibus sperare licet e Periculum potius esset , ne humiliori loco nati, simul cum AEgyptiaca servitute in tenebras AEgyptiacas inciderent ; nisi Deus ipse candelam suam, quam restinguere penitus nequimus, in animis nostris accendistet .
Quarto, quod ad realem exi en tam artinet, exi entiae cognitionem inruirivam , Dei existentiae Demonsrativam, aliorum quorundam entium sensib Dm habemus . AD quartum genus cognitionis nostrie quod ait,net, realis nimirum, aritualis , rerum exissentiae , intuitivam habemus cognitionem exi entiae no-Drae ; Demonstrativam exi entiae Dei ; alterius cujusvis rei exi onriae non nisi sensitivam cognitionem habemus, haud ultra objecta pertingentem ἱ quae sen-sbus obversantur .
In nobis quanta imorantia c oniain, ut ostendi, cognitio nostra adeo anguis sta est , haud parum , sertasse , luminis nobis affert ad pr sentem animi statum perdit cendum, si latus illud , quod lumini oppositum est , speet
anu. , atque inorantiam no ram contemplemur, quae quoniam cognitione nost1a infinitis intervallis latius patet , magni usus est ad dirimendas conir Versias , & rerum utilium cognitionem promoven-
dδm ; si , in quibus clarae nobis di distiuinae id
309쪽
Cap. III. Numa e coknitionis. 995 suppetant, diligenter animadvertentes, cogitationes, nostras rerum intra contemplationem contineamus , quae positae lunt in intellecIus comprehensione , iainani opinione, nihil mentis nostrae aciem effugere, tumidi, in jmmensam br caliginosam istam abyssum non expatiemur, in qua nos Oculi ad videndum, at que lacultates ad percipiendum deficiunt. Quam v na st haec persuasio, quis est, qui non uideat e Ille rerum omnium penitus ignarus est , qui nkscit , se multa nescire . Rebus vilissimis , quae maxime vulpari sunt in usu , tantae Offusae sunt tenebrae, in quas vel ingenia perspicactissima penetrare nequeunt . Qui mentis aritatione, atque sciertia aliis longe antecellunt,:vident plane, in minima quaque materiae pa ticula nodos esse , quos ipsi solvere nequeunt . Hoc ita se habere , haud mirum videbitur , caWas in rantiae nostrae quando expendemus: quae, ab iis, quae dicta sunt, tres praecipue esie deprehendentur. Primo, Ideartim Defeerils . Secundo , Desectus manifestae connexionis intorideas , quas habemus .
Tertio, Studii Ilisectus in ideis nostris investigandis & examinandis.
Primo, una i ius causa es idearum defectus,
vel gruas nequaquam concipimus , vel aquas non habemus .
ΡMmo, Res plurimae sunt , quarum Ignorantia in
nobis ex ideartim defectu Provenit . Primo, Simplices ideae omnes , quas hahemus , ii
terminantur ; ut ostendi quas per sensus , atque
mentis nostrae operationes Nanciscimur : cuius rei nobis ipsi consci si mus . Quam rarum vero exigui hiatque angusti aditur congruentes & apti sint ad omnes
310쪽
α96 . De Termino i Lib. IV. hujus universi res complectendas, faci Ie iis persuaderi potest , qui intelligentiam suam rerum omnium capacem esse, non sibi falso fingunt . Quas alias ideas .iimplices alia, in aliis hujus universi partibus degentia , animantia , sensuu in hu facultatum adminiculo plurium, aut Vegetiorum .is quibus nos Praediti lumus, torte adipiscantur , a nobis definiri nequit . At si nullas ejusmodi facultates dari propterea statueremus, quod illarum nullam habemus ideam, perinde esset, ac si caecus nullam visionem, nec ullos dari colores, obstinate idcirco assirmaret , quod nullam colorum ideam , aut Visus notionem sibi in animo. formares ossit. Ex ea , quae in nobis est , ignoratione ει ca- irine , quod in aliis animantibus non longo Perspicacius ingenium inesse possi , aeque minus , ac eKTalpae caecitate , Aquilam oculis acutissimis non esse , concludendum est, Qui infinitam potentiam , sapientiam , & bonitatem rerum omnium conditoris intuebitur , negabit , omnia a Deo congesta esse in hominum , abjectum adeo atque impotens animal , quem inter res creatas, mentis & rationis participes,
infimum obtinere locum , ProbabIle est . Quibus ita
facultatibus ad naturae abdita, atque intima rerum Timanda aliae creatae res Praeditae' sint, quas ideat, a nostris longe discrepantes, ab iis nanciscantur, nos penitus latet. Hoc compertum habemus, ad res Persectius explorandas . necessario requiri , ut in alia , quam nunc, luce nobis conspiciendae proponantur. Et quidem extra dubium est, ideas, quae facultatum n
urarum ope adipiscendae sunt, rebus ipsis parum congruentes esse , cum Substantiae , quae reliquarum omnium fundamentum est , positi vani claram & distinetam id am nesciamus. Cum vero ita arum:hujusmodi defectus tam pars sit, quam causa ignorantiae nostrae, verbis describi nequit. Hoc tamen di-Cere ausim, mundum intellectualem & iens bilem in