장음표시 사용
111쪽
deret perfidiculariter,ut, sit bobarda A B,
quae horizontaliter collocetur . & sit supra planum horizontis parallela, C, D,ut distet ab illa per lineam, B, E, excidat globus ex ore hombardae, seu ex summitate illius versus E, eodem propsus tempore, quo globus exploditur ad partes D, eodem temporiSarticulo, & globus cadcus peruenit ad E, di alter proiectus perueniet ad D, ad planii
C,D. Hoc ego non admitto, donec experimentis credam , quod experimentum hactenus facere non potui, fiet autem facile, si in littore supra mare quietum, aut lacum constituas bombardam hori ZOntaliter col-
Iocatam , di supra hombardam in B, consti tuas globum, & explodas; dum enim explodis, ex illo motu decidit globus. videatur aute, nu eode articulo torporis aqua
uterque globus feriat, quamuis superficies suprema aquae non fit horiχontalis, qui , non est recta . interim illud difficultatem saeit, quod si sint decem tormenta, alia a parua , alia magna, alia, quae longissine ei aeuientur globos, & alia, quae proximum solum selopum seriant , di omnia ista tormenta collocentur in eodem plano h
riaonti parallelo , & simul explodantur exempli causa in littore maris. simul globi, eodem temporis momento, necessario in
mare decident tantam,quae proxime soludemittut,quam,quae longissime impellunt. quod nec ego credo, donec experiar, nec
ORitur ex dictis alia quaestio, utrum sequalem concipiat impetum quodlibet graue aequali motu, siue magis, siue ea. minus graue sit, & siue fit grauius fim- M. pliciter, siue grauius in specie,hoe est,data parietate malis Ratio dubitadi ex eo oritur, quod si duo grauia ex sublime decidar, si simul dimittantur, simul etiam ad terram cadunt . Sume globum maximum Meem libratum ex plumbo. aut marmo
re, fit ex eadem materia globulum paruuis Ner in tum unius unciolae, simul utrumque graues ιγ hei mittat decidere ex turi. videbis pror sus aequali momento temporis ad terram uuquem peruenire Vtrumque globum, etiam si tan-μπε. ta sit grauitatis disparitas , atque huius rentissa te capiat dubitatio.quidqaid scribant aliqua Auctores ; experimentum enim ste quentissimum sumptum est, eodem semper essectu . & tu te tibi facile exhibere pote
ris, ergo eum eadem velocitate mouean tur utrumque graue magnum, & paruum videntur ex motu aequalem conet pere impetum immo expertus ego ipse sum ex edita turri nollum penitus sensu percipi discrimen, dum decidit globus plumbeus et plurium librarum, di ligneus prςcatorius globulus: si enim simul dimittas ligneum, di plumbeum simul ad terram allidunt.
In hae emo re. primo toto, non putores per descensum squalem concipet impetu aequalitate Geometrica , sed equa, μνων litate Artimetica, hoc est, si graue cen memtum librarum descendet, & graue unius librae non aequalem coneipient impetum ἱ sed grauius centies maiorem imis impetum concipiet, ita ut, sicut se habet impetus unius, ad suam quantitatem, ita se habebit impetus, alterius ad suam. quod non sint aequales impetus , omnino puto patere ad sensum, nec puto rc maiori indi gere probatione, ut autem experimento cognoscere possis quantum quaelibet, res grauis ex quolibet motu impetum concipiat debet autem res tantam habere grauitatem,ut dum cadit, vincere possit omnino medium, S cadere perpendiculariter, nec fit aeris ludibrium , ut pluma, vel --me attula, ve videas extitisse prius aliquos I is qui men iurare potuerint huiusmodi impe- ρε M.tum. ante illos, qui se iactaui primos. Sume bi lancem, & ita apta , ut subensa
maneat tota ex sulcro nulla tua opera ν&ita aeco moda , ut aequilibrata lance a I tera scutella mensae immineat, altera libere in aere dependeat. in tabulς imminentiscutella, pone notum pondus , v. g. librale tum permitte aliud pondus ex eleuatione palmari super scutellam vacuam cadere μ& vide quantum ponderis ex illa altitud, ne decidere debeat, ut libram in altera Iace pofitam assii rgere faciat, iterum peris mitte pondus decidera ex distantia duorum palmorum; mox trium, quatuor,& cς-tera,& inuenies, consecta tibi tabella,quaistum graue pondus unius librae , ex qualibet distantia decidens assiargere faciat lata altera parte laneis, ct inuenies ex distantia qua inor spitamariam, unum attollere sexdecim. ergo acquisiuit impetum, quod aequi ualet sexdecim. qnod experimentum secl Parme. anno 161 3.
112쪽
sie vides suisse aliquos alios etia prius,
qui nouerunt mensurare,& examinare ad νηπι - - bilancein momenta huius impetus. Vtrum
vero hoe incrementum procedat in pto' '. - portione illa, ut uncia acquirat , unciam
libra aequirat libram, & sic proportio natitet in quolibet pondere, potest hac ipsa avia per bilancem depraehendi, sicuti cognosci etiam potest, utrum grauia diuersae speciei parem acquirant impetum, si paria fine in grauitate, & proportionatu, si proportionata, ut v. g. si tantum acquirat impetum descendens ex altitudine cubitali
libra plumbi,& libra ligni,& Iapidis,quamuis sint diuersie magnitudinis, & exactEhoc prorsus cognoscetur, quod vix alia Tatione certo de praehendes . Nec ego hietabellas pono , ct experimeta a me iacta, quia cu res sit facilis, 3e obuia, nee magnurequirat apparatum, maiori cum voluptate , tu ipse lector poteris exhibere tibi.
An omnium cadentium velocitas si aequalis .
Putarunt aliqui posse cognosti quantum quaelibet res impetum concipiat ex velocitate motus,qua descendit.& utruomnia grauia aequalem coneipiant impetum , si aequali velocitate descetidant; aduertedum autem est,me loqui, non de simpliciter grauibus, sed de illis , quae absolute descendere possunt recta,& perpendicu
lariter, ut dixi; nam etiam pluma, de car
tuta simpliciter grauis est, tamen si cadat
deorsum a vento asportatur in lianc, & illam partem nec recta descendit;loquor e quor ergo de graui, quod tantam habeat glauitatem, di talem corpulentiam, ut superare psilot motum aeris; & si temoueantur impedimenta per rectam omnino li.
neam feratur uersus centrum terrae, quod
repeto, quia aliquibus videtur valde hoc
G .ia .. Sint primo duo grauia eiusdem ratio-σιεm ms, ut duo plumbea, siue omnino sim tem - ἐψιμ habeant figuram, ut quod ambo sint sphaeri ea, siue non, quae simul ex edito loco decidant; dico simul physice ex quacunque. altitudine ad terram peruenire: hoc mul.
vis experimentis, & ego ipse sum expertus, &alii etiam experti sunt, & semper
omnino aequali tempore descedere depraehendi, etiam fi unum esset unius unciae, alterum quinquaginta, nec quolibet posito magno discrimine in pondere potest notari sensibile discrimen in casu , ex quo infe
runt aliqui, quantum Impetu concipit graue unciale in tanto motu , tantumden concipere graue maximum proportionaliter eouem motu .
Verum sertasse alicui suspitionem asseris
ret, hoc experimetum, ex eo, quod videae non solum duos globos plumbeos, valde impares in pondere. Sed etiam globos va de impares in materia, Vt plumbeum, &ligneum, & dispares in figura, ut quadratum, seu piramidale, di rotudum , si simul
ex edito lo co, traquillo Coelo cadant, amisbo simul ad terram peruenire, ita ut quarumcunque sit discrimen ponderis, non
possit notari sensibile discrimen temporis, quo ad terram allidunt; & ut discrimen facilius sentias, si fortasse adesset, sae ut de .eidant podera super tabulatum , ut sentias virum uno, an duplici ictu feriant tabula- οῖ tum; sic enim vel exiguum diserimen per- -mo ocipies . di tamen exqtracunque altitudine musu no percipies sensibilem diuersitatem tem- poris, ergo per se εquali velocitate sertisue omnia grauia deorsum, & velocitas no videtur respondere proportionaliter grausetati, quia ibi est minor grauitas, etiam data pari rate mo is in uno, quim in altero . & tamen aequalis est veloeitas.
In homogeneis ergo, ut in plumbeis, si-mul, vel ligneis, ratio alicui consentire videatur,quod aequali serantur tempore ma- γονa, gnum ,&Paruum; nam in pondere librali me , possunt concipi duodecim partes unciales, quae intelligantur aequales plumbo unciali,& si intelliguntur moueri l ua grauitat is, aequali prorsus geometricc: debent mometis deseendrre aequalibus , ae proinde etiain coniuncto, di maiori videtur eadem ratio, siue enim vescus globus untialis, siue tres, sue decem simul deiiciatur, simul deorsum serentur aequali velocitate; ergo etiam duodeeim; qui in maiori illo pluminbo simul conueniunt, & vniuntur, cum vnciali cadent. Neque tamen haec ratio,si non esset exinperimentu,mihi persuaderer.qui enim aere adducunt, siue pro, siue contra motum,ut inducane velocitatem , vel tarditatem, vequod aer resistendo retardet, vel raptim a I tergo
113쪽
s a Aristotelis Stagir, Meteorologuorum.
re go cosia edo, impelledo uecelleret qua
--m sunt diuerta hominum ingenia , aliqui Vo f runt aerem rei rdare motum et am cade-' tium, alii augere velocitatem cum in par uo globo maior proportionaliter supers- cies plumbi aerem i agat , quam in magno. non liceret ex globulis in maiori contentis aequalibus minori argumentari paritate motus, quia illa comunctio is, iucit superficiem aeri iuuanti , Vel nocentὲ 'Τmo potius hoc experimentu de facto sensit perceptum certum, di conii 1s,quod grauia omnia cuiuscunque magnitudinis, imo& figurae, eodem prorsus teporis momcnto per idem spatium moueatur,nobis pc r suadet aere nil ulessicere in isto motu , nec Pro nec contra velocitate ; si enim aer aliquid faeeret, nece stario importaretur inae. qualitas te poris in easu, neq, in hac materia est , cur citemus auctoritatem alicuius Philosophi,hoc, vel Illud asserentis cum experimentum promptum habeamus tam Deile,. quam facile est grauia descendere.
Sed quidquid sit de duobus pisibe is quid
Omnia dieemus de plumbeo, 3c lignc S tamen ex editissimo. eari, di turri meus sensus non potest notare discrimen. Ilia me adducunt, ut dieam grauia omnia ineommuni medio quaecunque illa sint ferri deorsum aequalive locitate,per se loquedo, remotis his quae sunt per accides, & ita impetum ex magni indine, grauitatis mensurari, non ex quantitate molis; grauitas enim libralis, vel uncialis,quaecunque sit magnitudo corporis quod talem habet grauitatem, tantam concipit in motu velocitatem, S tantuus ex motu impetum, quare magna rudo, figura,ec aliae qualitates per accidens se habent ad motum, & ad eius velocitatem, & conis sequenter ad impetum, eum solu pendeantista ex grauitate, quae est causa per se m eus, & ideo etiam vulgus hominum, di senistit, & dicit tantum habere ponderis libra plumbi, quantum habet paleae,siue enim ex una parte bilancis ponas plumbum , ex altera serrum. aut cartam, si utriusque po-dus sit librale, aequepe. deant, si excedat pondus serti, attollet plumbum, similiter tantum ex casn super bilaucem acquiret impetum lignum , quantum plumbu. masnitudo; ergo impetus, seu grauitatis explorabitur per bilancem modo supraposito, ut videas num aequalem quaecunqROrrauia concipiant impetum.
QVAESTIO VII De pendulis, cis eorum
OVia aliqui putarunt posse mensurarὶ
impetum, quem concipiunt Ma uiam casu ex pendulis, si graue aliquod ex filo dependeat; dum enim remouetura perdendiculo , deinde permittitur. Isebere descendere, nou sellam ad perpendiculum reuertitur graue, sed a perpendiculo ascendit, ad oppositam partem . α quia rem tractauit accurate Galilaeus in suis Dialogis , sed habeo multa, quae ad dam dictis ab illo, & multa, quae ab ipso di. euntur, non videntur experientijs, di rationibus et respondere ideo non iudicaui . omittendum hoc in praesentia Primo ergo supponit, si sit pendulum ex B,per filum di remoueatur ex perpendicuis minalo B , C. ad Arct postea relinquatur non lum descendere rursum ad C, sed physice tantumdem ascendere ad D, quantum. iasininat descendit ex A. Primo di eo hoc esse falsum, physic E enim & valde sensibiliter minus ascendit, quam descendat ex quocu que filo dependeat etiam tenuissimo, & si pendulum sit duarnm, vel trium via elarum , etiam in prima undatione . dum cadit ex ' , stabit sensibiliter procul a , D quod si dicas id oriri ex grauit te fili contra nitentis, quia uniformiter di formiter partes fili und itiones breui res faeiunt nosuum, Ut constant: sed incitatiores alia
ratione , ex qua perturbatur motus , non loquor ego de causa, sed de re,& dico non tantumdem ascendere , nee mathemati-cε, nec phy siee , immo puto, quod, etiam fi non esset refistentia fili, tan te absolue retur fluctuatio , & ita singulae fluctuationes minueretur; quia ibi motus est maiorvbi vis motiva est maior, sed virtus moti. ua, qua ex A . mouetur ad C . est maior . quaqua mouetur, ex C, ad D, ergo motus ille erit minor probo minore; na in spatio A, C, motus est a grauitate propria, di ab p. , ν impetu subinde cocepto,at vero, dii move stur per C , D, solus impetus mouet , &-- grauitas non conspirat, sed resistit, ergo est ἀμ- r.
ecundo, videtur supponere si immi
114쪽
a e tur undatio es , ut de iacto contingit. imminui per partes aequales,ita ut singulisv udationibus subsistae in maiori, & maiori
distantia a primis terminis Λ di D, quod est salsum Nam si totum spatium A, C, diuidatur in quatuor partes ε quales E,F.G, Η ,perpudiculum triu unciaru, certa fili longitud, ne incipiet subsistere in E , post quatuor, aut quinque undationes, si distantia Α, C, .. sir magna, nee post alias quatuor subsistet mutam. in P, sed post I4. ne post quatuordecima alias subsistet in Gi sed post 6 o. reliquam
G, C, ita ut prorsus quiescat in C, non absoluet so . undationibus ἱ ergo no a aequalem semper partem amittet ex spatio Α, C, etiam si pendeat ex filo tenuissimo:& hae differentia tanta est, ut non lyn seum requirat obseruatorem.
Quod si pendulum fuerit grauius, puta
duarum librarum, singulis vicibus minus amittet, ut quinquaginta undationibus sistat in E, de post centum sexaginta, solum in F, post xoo. nec subsistet in G. omnino nunquam experimento didiet , aequaliter singulis undationibus recedere ab extremitatibus A, & D, sive varietur longitudo fili, ex qua pendet pendulum , siue vari tur pondus, quod dependet. Tettio supponit undationes fieri aequa-darime η si omnino temporis articulo, siue pendu-- ταμ tum fit graue, fiue mi S graue, & solum variari tempus undationum si filum , ex quo graue dependet, vel producatur, vel deeurtetur, quo enim magis: producitur eo undationes longiori tempore fiunt,quo hreuiatur magis, eo cotrahitur etiam magis tempus. Hoc si rudi Minerua, di erasesori mensura examinetur, verum videbitur, di ita phyficis experimentis, verum
potest supponi , sed fi exactius, di linis
giori experimento res diseutIamr, salsum esse eonstabit mathematice I si enim ex quali filo duo valde inaequalia pondera t suspendantur, & remotis illis a perpendiculo utrumque omnino eodem temporis puncto Iiberetur, post primas undat io nes statim incipiunt dissentire, nec solum aequales, quo ad magnitudinem, undati nes non faeiunt; sed nec aequales, quoad tempus, &sieut grauius longiora alia metitur, ita etiam longiori mora producitur . Sum ego saepenumero hoc expertas, & alios mecum adhibui veritatis tenes. immo & ab alijs experimentum sumendum curaui, & semper eonstander omnino obseruauimus , si pondera sine inae qualia, aequaIa tempore inaequales numeroneri undationes, ut si suspendatur ex filo decem pedum gIobus plumbeus fio. scrupulorum, & Iiberetur ex competenti altitudine, puta grad. s. a perpendicuIari, do Perfiete centum undationes alium globuXI. icrupulorum ex aequali filo perfieer I s. ergra non aequaIes sunt vadationes,
nee physice in magno; di in paruo pondere uex aequali filo. mihi hoe eontigit. dubitaui uuν autem quid per filum, seu distatia aequale
intelligat; ut si sit pondus G, Et F, Η, quor
rum prunum pendeat ex Α, seeundum evB, utrum filum aequale intelligat, E, Α: in B, nimirum quod verὸ eminet extra pondus , an vero inuoluat in longitudine ipsumet pondus, ita ut fit aequale spatium. Α, Et B, P, an denique sumi debeat centrum
ponderosi C. D, ita ut decida ur pondere dicatMex filo aequali; si aequalis fit distantia A, CrB, D, hoe postremum, quia videtur mihi
magis secundum naturam rerumi, Putaul magis ad rem , & m experimenis curaui
aequalitatem ista, neque aliquis mihi obij- I x ciat
115쪽
a oo Arimulis Ita ritae Meteorologicorum.
ciae incutiam in experimen o sumendo, non enim emper hoe fuisset, onod constanter apparuit, pondus cilicet minus Ieue plures exhibuisse eodem tempore undationes
Non omittam tamen in istis pendulis magnam fortasse anomatiam a filis pproduci, quia grauia, ex breuiori filo pen. dentia breuiori tempore ostini nδ suas peragunt undationes ἰ hinc fit, ut partes fili
superiore R. undationes breuiores esse ere
- . eonentur, ut di ipsa grauia quaedam sunt remoti m vero a tenero, longiores,di initia partium pugna, potest contingere variatio undationum, at quia pondus magis graue, sua maiori corpulentia superat ia. cilius rc sistentiam hane, Squasi conflictu
partiun fili , quam pondus leue non Ita
iacile superare potest, ideo in leuiori pon
dere,fili partes, praesertim superiores, maiorem illam accelerationem causare possunt; interim tamen . num ex natura rei
aequales sint undationes,data inaequalitate pendulorum, non potest quis, nisi diu nando assirmare.
Quarto supponit, undationes aequales esse, priores, & posteriores eiusdem pen-ν-Γ, duli quoad tempus,quamuis enim priores, - ειω .ia quo ad spatium maiores sint, posteriores petiani3 13 vero minores, tamen aequale tempus insumitur omnino in maiori . di in minori undatione, in prineipio, & in fine. Ego, si re
mathematice definire vellem, adhuc, vi ve
rum satear, larEsto in ancipiti; nam si duo aequalia pondera pendeant ex aequali filo,ci alterum illoru moueatur per arcus decem graduum, & alterum per arcus triginta quinque graduum, etiam si in initio
1:mul incedant, tamen post multas vadationes patebit disentire, nihilominus verissimum est dissensionem utam valde exiguam esse,& vix unquam post longissimum numerum v nius undationis discrimen inuenietur; semper ergo idem pendulum, ex eodem filo, eodem tempote fluctuatioties peragit aequeses numer . Ex hoc habetur utilissimum sane in m. mentum, vel potaus horologium ad mensurandum tempora es mssima: ita ut exserico filo suspende ado globulum plumbeuminon solum tibi possis instruere horologium, quo minuta secunda me laris, sed
etiam 3. 4. iinmδAcs. unius secimo poteris metiri, ego mihi comparam , satis pertinaci labore mensurando init gram
horam, longitudinem fili penduli exactissime, qua unam liabeo secundam: longit do fili est v ne. s. pedis Romani antiqui globus plumbeus, selopeii & isto instrum
to ad multa usus sum. Denique quaeritur utrum iste impetus impressus ex motu, duret etiam, du res nomonetur, an cesset statim sublato motu. vi- -- detur autem cessare, quia sumpto quolibet graui, quod ex motu conceperit impe intum, si ilatim post primum iu stans quietis
ad bilancem examinetur, apparebit omni no eiusdem ponderis, atque sit post horam quietis , ergo impetus conceptus ex motu non durat post motum, seu sine motu , dehinc est, quod proiecta, quacunque Uehe mentia proij clautur, si tameu lento gradu di paulatim si antur, ut dum impellunt ad
corpus mole . & cedenν, impetu amittavi. Est tamen in conixarium experimentum quoddam . cui commode satis sacere non is ρνοι possum, sume rotulam paruam ligneam tornatilem , cui diameter sit duorum digi-- atorum. oc erige in mensa aequilibratum superpone dig tum,de retrahendo vehem ter praeme, ita ut rotula elabatur extrusa adigito retracto in tabula: videbis: rotulam ex protruntane illa, adanteriora ferri aliquanto spatio, quo absoluto reuertitur reistro, motu circulariistoc non potest contingere , nisi quia quantum nune cognoscere possum, ex eqmprassione digiti, di tabulae
extruditur antrorsum, quia autem ex retractione digiti concipit etiam vim se retro rotandi; ideo prius primum exequitur motum . ut valentiorem, postea etiam 2- icundum. Aliud etiam est experimentum , defclopo turbinatim strigiato, in quibus stlopis lirige spiraliter primum incedunes deinde recia , de quamuis hac de re alibi sortasse plura dicam, Interim tamen pars illa tubi, in qua strigae rectae sunt, quamuis globum dirigat in motu, tame non auferue illam vim sertasse, qua turbinatim inceis debat; ergo dum etiam per strigas rectas procedit, durat ille impetus conceptus ex motu per curuas. Sed ut dixi hac de re
alias. quia haec materia de selopis stri ιν ua iucuada est di non tractata. . vita
116쪽
Liber Primus. Textus XVII. QVAEsTIO VIII.
Quomodo rota pro syciant permotum circularem, S Utrus terra moueretur motu dirno vertiginis grauia prodic
DIcta sunt haec omnia hactenus occa sione ducti Aristotelici, quod ignis
protrudatur motu circulari Coeli ad haec inseri ora, ut igitur propius ad hane rem ac cedamus; examinandum est, quomodo aliquη proiiciantur rotatione, in quare duo mihi dissicilia sese offerunt, alterum est, cur dum rota rotatur,quq separabilia sunt, ab ipsa separentur , di impetum concipiant
remouendi se a centro rotae I alterum est, cur separata,recta, vel quasi recta moueantur, ει non continuet potius motum circa larem , quem in rota conceperunt. De hac
etiam re in uniuersum aliqaa ponit Galilaeus dialogo secundo, pag. i 8 .6c deinceps licet de primo nihil prorsus dicat, cur nim curreren te rota, si repente sistatur, vel lium incipiat motum , cum prius eircularem haberet, iam extrudat corpora fibileuiter infixa, non miror . nec valde dissicile
iudieci eausam afferre.uam eadem est ratio,
atque sit illius effectus; cur in naui stantes, a Ma si naui repente ad litus , vel breuia impeIs,int mν- lae,capite ad proram directo ead ant homi
nes sepra enim dicebam rationem esse , - quia totum corpus coneeperat impetu ad motum, ex motu nauis quae dum sistitur repente, pedes eontiaee, naui adhaerentes,
at vero non ita sistit, caput, quod proinde egit ad illam eandem partem moueri, di ita concidit corpus; sic etiam dum ro latur rota aliqua motum cum illa concipissicininia illi adhaerentia; si vero repente rota subsistat, vel a:ium instituat eursum, res quaelibet,fi potessia rota diuellitur, ut coninceptum continuet quantu fieri potest, motum ex impetu eoncepto, & haec communis est causa proiectionis eorum, quae sunt circa rot m , dum rota fistitur repent At maior di me ultas est, si rota aequabili motu circumagatur , & neque iubi istat,
nec retardetur, nee motum variet, cur res
proueiat a se , di quo velocius mouetur eo magis prossciat, ut videmus accidere ista rotis, quae mouentur per aquam. Ille enim
aquam illam, quae parti iubinde immeris
adhaeret circumquaque aspergunt; sitniIiter rote curruum dum incitato eursu seruntur' rca limum adhererentem circum quaque de si j-c;unt. Et omnino quaeeunque in gyrum taguntur, etiam aequabili impetu pro Uciunt sini adiacentia . Primo ergo quaero cur se parentur a rota, & prohciantur quaqua versum illi adhaerentia , nec enim solum deorsum truduntur a grauitate . Causa alia nunc mihi non occurrit, nisi causa ' quod qualitas motiva rerum elementariu ias ρνε , non producit motum circularem, nec cor- μρ 0. pus elementare videtur capax qualitatis motricis circulariter per se ; dum ergo per rotam in gurum aguntur, eoncipiunt ex vertigine ilia motum circularem, sed quia
iste motus, seu vis ista ad motum in ipso
corpore elementari reeipitur; ideo etiam admotum rectum inelmat, Sideo fertur ad rotae circumseeentiam, oc ab eadcm etiam rota separatur, te consurgit motus
iste proiectionis. Vel certe dicas, quia motus ille vertiginis, vix potest colpori Hementari imprimi, quin aliquo modo siteontra illius naturam; ideo per illam eandem qualitatem , qua corpus induetur ad proprium locum, per eandem se subducit amotu illo sibi inconueniente ;& ideo acc-tro rotae. ubi motus est magis ine itatus, seu circularis magis recedit quantum potest ad peripheriam;&tandem ab ipsa diuellitur; ει ita iste motus, si ista esset, vera eius causa, posset dici productus a grauitate ipsa rei,
quia natura per eandem qualitatu resistit motui sibi contrario,quo mouetur, ad Prinprium locum , ut consideranti patebit, sed ipse motus proiectionis oritur ex eo , quoaillud corpus resistit motui circulari . ut sic, tanquam sibi contrario ἔ ergo oritur ex qualitate moti quo ad primum locum . .
Verum aliam do causam, quae nisi ego fallor est vera, ct propria caula huius proiectionis, ct in mea philosophandi ratione deducitur ex propriis principiis. In omni motu, ut alibi susὲ dictum est, dum res mouetur a principio intrinseco,semper in ipso motu acquirit impetum se magis, ac magis mouendi ad illam eandem partem, & quo
magis mouetur,eo maiorem aequirit impetum,it facultatem se velocius mouendi, nec
solum illa res, quae per se mouetur illo motu; sed quaecunque sunt illi coniuncta , aequirunt eundem impetum maioris . & maioris motus; ergo dum rota circumuoluitur per illum motum , illa rota a circum.
117쪽
rox Aristotilis Stagim Meteorologicorum
uoluente eundsm acquirit impetum , nec Blum ipsa rota, sed quaecunque rotae ad hae rent talem coneipient impetum; quia auteilla rotae adhaerescentia, si maneant coni -cta rotae non possunt moueri, nisi illa velocitate, qua mouetur ipsa rota; id ed ut libe- εὶ illam maiore velocitatem,quam ex mo tu circulari conceperunt, exequamur, concedunt ad peripheriam, ubi motus est velo. Iocior recedentes a centro, tandem renelluntur a rota, & proiciuntur ex illo impetu concepto, ut velocius moueatur,pr natura illius impetus. Hanc habeto eausam, cur a rota res proijciantur, donee melior
Quo ad secundum,quomodo,& per qua. lineam res proiectς per rotam moueantur. TV, ' Contendit Galilaus moneri per lineam rein
a pn ctam tangentem circumferentiam rotae in
puncto, in quo mobile diuellitur rota , &rationem reddit, quia sicut quod proijeitur per Iineam recta, ut quod exploditur per fistulam; dum separatura prolj ciente, pro eedit per lineam,qus nullum facit angulum eum proliente , ita, quod exit proiectum a rota , cum exeat per lineam rectam debet procedere per lineam, quae nullum, vel potius certε minimum faciat angulum cum m 'rota proijeiente. Verum haec ratio suppo-
2 is 2 n it, quod probare deberet, fle in illud inei.
aam. dit, quod repraehendit, suppanie enim pro. iecta per rotam semper moueri per lineam rectam , quod nec experimetis, nec rationibus probatur; globus quidem, qui per fistulam exploditur, per se omnino contiis
nuat motum illum.quem habuit antequam exiret ex fistula,& haec videtur natura ommium, quae mouentur per motum aliorum. ista enim omnia, quae prius mouentur, c uallo deinde etiam ab ipis separata , ex vi
illius motus pergunt moueri, continuant motum secundum illam directionem,quamc perant, dum mouebantur coniuncta cum pro ijeiente, & pergunt moueri adi Illam, eandem partem per se,de motu eiusdem directionis, quo mouebantur, dum mouenti M iri s erant coniuncta, non mouentur per lineam quae faciat, vel non faciat angnium i ergo -. mouebat circulariter, pergue moueri motu cirentari non recto; ita trocus, quia dum reuoluitur funiculus mouetur motu cireulari, & vertiginis, etiam sublato lane pergit moveri eodem motu , quo fuerat invitatusi similiter aqua in vase posita , si digito circulariter ineitatur extra
cto digito pergit moueri circulariter, S l,
gnum, aut aliud in aqua positum, vel aquq
admixtum , si eircumagatur manu circulariter in aqua stagnante pergit, se mouere circulariter. Cum igitur videamus, qu*circulariter circumaguntur, dum separan tur, vel destiuuntur a mouente,pergere in motu circulariter, eur debemus dicere ex vi proiectionis eire utaris rotae,proiecta moueri per lineam recta, per tangentem , mhuius non habeamns experimenta certata sicut enim aqua ex illo motu motum e n-cipit circularem;etiam ex motu rotς eire lari, cur debeat concipere motum rectum apparet enim rem motana circulariter dudestituitur a miniente moueri motu circa lari non recto. Ncque aliam emeaciorem impugnationem, requiro huius motus per tangentem, sed requiro experimentale obseruationem, si enim oeulis aspicias proiecta per rotam semel, iterit,ac tertio, videbis manifeste no moueri per lineam recta, nee per tangentem, sed moueri per lineam curuam, ut patebit etia ex machina, quam subdam, quae aquam aspergit, nec enim aqua per lineam rectam, sed per curvam aspergitur, ut oeulis licet intueri, ad quos
Imo ex discursu quem idem auctor facit
eodem loco, & cotedit esse demostrativum im g probatur euidenter non esse verum, pr iectum per totam moueri per tangetem, ex his quae de facto videmus contingere. Contendit ipse si terra mouerentur mota vertiginis diurno, non ideo suturum, ut ab illo motu disijeerentur, & repellerentur circumquaque grauia, ut contendebant illi. qui cx hoc capite terrae motum imp gnabant, quia cum deberent moueri per tangentem, ex vi proiectionis, ex vi propriae grauitatis nihilominus etiam ad cen-xrum mouerentur, tali etiam existente
proiectione e & prope tr indivisibilitatem anguli contingenti , qui non potest per sisneam rectam diuidit no posset unquam separari a terra, in ipso enim initio separationis conatur deorsum ferri; ergo sum pto quocunque minimo tempore post separationem designato, per partem illa uis tangentis,per quam proiectum intelligitur motum breui illo tempore, debet etiam posse duci aliqua linea ad centrum globi, qua exprimatur spatium consectum ex vi
grauitatis, cuius vii, etiam dum krebaturmo in proiectio in S, tendebat ad centrum, hoc aute in non potest fieri, ergo non potest da ri talis motus, ct ut palam fiat, tam, quod
118쪽
quod ipse dieie , quam quod ego oppono .
Sit tirculus B, G,F, cuius centrum Α, exin puncto B, separetur proiectum, quod tendat per tangentem .B , C, sumatur tem Pus unius minuti quo proiectum moueatur
per lineam B, D, & quia dum mouetur perissam lineam, grauitas non cessat deferre graue versus centrum A; ideo illo minuto recedendo a tangente B, C, venit etiam ad
eentrum, & perfecit aliquod spatium , fiehoe spetium linea D, E, si ex isto puncto Lm rapisse ducatur linea recta ad B, illa see abit circu--era, tum, οἱ eum reuera per hanc lineam rectam , non per tangentem, debeat moueri proiectum , debebit penetrare circulum .hoe fieri non potest, ergo terra sua verti . ne non proiiciet grauia.Haec responsio, leuco uisatio supponit, quod probare deberet, nimirum proiecta per rota mo ueri per lineam rectam, S itru formadam esse trian gnium ex lineis rectis B, E, D, quo mensuretur distantia, qua recessit a vera tangense
ex punctis latermediis inter D ,ει B, nam si
etiam admitteremus proiecta per rotam moueri motu recto per tangente, & eodem tempore conari versus eentrum. dicemus ex his duobus differentibus , nimirum ex vi proijeiente, & ex grauitate cosurgere motu per lineam curuam, B, I, circularem, quae tinea curua eireularis potest diuidere angulum eontingentiae, de triangulo mixto ex eurna, & tectis lineis E, B, D. in interm
dijs spatijs mensurabitur diseelsus a tant te; debet ergo probare motum illum proiectionis esse de facto per lineam rectam,; nedum probare proiectionem fieri per tangen. t m, quod nec mihi est per se notum , nee probatur, di ita corruit tota illa domoa-
Deinde si esset verum hoe, quod iste sup .
ponit non solum ex motu terrae non seque. retur rerum proiectio, sed ex. nullius rotae motu, quae rotetur in plano verticali seque--
retur motus, &proiectio alicuius rei, ex μου medietate rotae, qnae est supra lineam hane horirontalem, sit enim in eadem figura a prates . rota quaelibet, B. G, F, quae rotetur supra
centrum, A, dico si graue debet prodet
per tangentem ,& eodem tempore accedere ad centrum terrae per grauitatem aquamuis non intelligatur accedere ad centrum rotae; sed ad punctum extra illud centrum, nimirum ad centrum terrae,quod tamen est in linea A, F; infra centrum ro tae , semper accessio ad tentrum teriae in toto semicireulo B, G, H, erit infra tangetem versus circulum, & ita si sumatur mesura descensus per grauitatem in quolibet
tempore, semper erit punctum insta tan- 'gentem versus circulum, & si mobile mouetur Per lineam rectam, semper fiet tri 1-gulum D, B, E, rectilenium secans circulum per lineam rectam motus B; E, & ita semper graue penetrabit rotam, si debet proijci, quam cum non possit penetrar
Ron proijeietur, sed de facto proijcitur.
etiam ex illa parte superiore rotae; ergo non est verus illius discursus, nec move tur Proiectum per rotam, nec per tauSen tes, nec per lineas rectas. Magis ergo experientijs consentaneum Mar-ννε mihi videbitur, si quis dicat, quae mouentur G πη proiecta per rotam, vel per se moueri per lineam radiosam , quae ex centro seratur grauitate tamen impediri , ne fit omnino linea tecta, vel eerte magis consentaneuerit experientiis, moueri per lineam spiralem, cuius motus eonstet ex recto , & eur uo, sed spira essi uente a ceuit , non con fluente ad centrum, neque in hoe mihi videtur recedendum ab illo communi primcipio : rem dum aliqua vi mouetur, etiam postquam separata fuerit ab illo motore pergere omnino in illo eodem motu, quecum illo motore habuerat quantu potest. Hae oecasione referre non grauabor machinam quandam, a meo praeceptore Bla cano excogitatam, ad hauriendam
aquam. quae quamuis parum se te utilit iis habeat ad attolled am aquam; multum tamen iuuat ad intelligendum, quod hie
agitur, de motu proiectionis per rotam. In axe aptato, ut possit commode circumuolui, constituto perpendiculari er , apta circulum paruum horizontaliter in parta
inseriori; di similiter circulum in parte sopo
119쪽
164 Aristotelis Stagiritae Meteorologicorum
superiori lons maiorem pariter hora Zonis taliter. Appii centurh s rotis , seu circulis fistulae plumbeae , aeneae , vel extimili male ria, quae fistulae coeuntes in partia rota, in
Nam . magni expandantur, demergatur in aqua machina, ita ut extremitates inferiores tu
horum sint sub aqua; si axis huius rotae, vel inachinae parpendiculariter stantis, velociter. & rotetur, ec rotentur circuli, di insistentes tubi, aqua per tubos ascendet, in motu illo . & proiicietur ex parte superiori proiectio fiet spiraliter, quae proiectio ostendit proiectionem per rotam non fieri per tangentes , nec per lineas rectas
Tν,-ui da Nolo hic omittere ubi ag de ut tor bina sedit o tim in eitandi monile , unum lauε ingentorum v c- sis iucundum ; si obserues quoties , α tro cus in gyrum agitatur, ει quilibet a ius' ' circulus axi infixus circulariter mousIur ' super axem , videbis celeriter Pro virtute impressa, circulariter moueri ad hori Eon. tem , exempli causa, a sinistra in dextram,' ubi vero vis illa cesserit, & iam non stat trocus super axem , sed concidit ad pnam partem , & inensam , seu planum rangit, videbis statim conuertere in oppositum motu,& iam ex sini ira in dextram refluere, quaero ex te amice lector causam huius aerio ., rei, cur Motus ille immutetur. rem ex acieris αι iis. Considera , Sc scito rem a summis ingentiscosa. quaesitam,nec sententiam praecipites, dum causa reddere vis Non te decipiam;scito trocum non reuerti, sed eodem itinereia, procedere,& si cibi videbitur regredi contrario motu, salteris. in eo totus sis, ut cognoscas quomodo,quamuis r egredi videatur eundem continuet cursum, sed a lonia
glori explicatione supersedeo, quia rem oculis subijcere non possum
non tamen mutat motum, nec conuertit cursu M.
Quomodo Caelum si solidum stposit ignem deorsum tradere suo motu circulari .
Il omnibus positis iam ad id delabi-
tur oratio, cuius occasione Iaaec omnia disput ta sunt, utru adeo pueri liter,&ridicule affirmauerit Arilloteles , ut quida asseuerant a C lo diurna conuersione pro trudi deorsum partieulas illoru spirituumν riuis is qui supremas habitant regiones, S ignem θ νa staex consuetudine appellamus, quibus infla- spum mmentur, di accendantur phenomen , do quibus infra.
Dico igitur, pi sito, quod Caelum esset solidum , durum , & consistens, & posito,
quod cireumferatur motu diurno , futurum omnino necessario, ut deorsum dein d 'atrqdantur particulae accensae, seu spiritus, ρ.m d. r. quos ex consuetudine ignem vocamuS, sum momprobo hoc ex duplici capite. Quando gra- -- .uia deorsum descendunt, permotum ill uapnaturalem acquirunt impetum descendedi etiam insta locum sibi debitum naturaliter et patet hoc non solum ex pendnlis, sed ,
si lignu decidat, super aquam per impetu tum main conceptum, per motum , descendit etiam tu mininira aquam, quamuis illi locus insta aqua non debeatur, unde postea ascendita, debe mus ergo eodem modo philosophari de leuibus, quod sicut grauia ex descensu con. cipiunt impetum descendendi, etiam infra locum sibi debitum, ita etiam leuia ascea- dedo naturaliter, ex motu illo concipiant impetum ascendendi, etium ultra locum sibi naturaliter debitum, di quamuis pari tas rationis, hoc persuadeat, addo tamen experimentum. Si quis lignum oblongum, - - vel vi protrudat infra aqua , vel demersum detineat, sed erectum perpendiculariter; deinde remota vi lignit sibi ipsi relinquat, videbit lignum illud toto impetu ascendere,ut tot u ex Maa resiliat, sit trabs lignea. ΑΒ, quar ex pondere, & proportione, qua habet ad aquam si erecta maneret perpendicularite r demergeretur , usque 44 C, re liqua par.s C, B, emineret supra aquas, si quis trabe tota vi demersam detineat in
altillinao ,acu, deinde relinquat, videbit
120쪽
non solum emergat pars C. B, sed & totaC, A, imo eiaculari cernes vehemeter, ergo ex illo motu sursum. qui a leuitate producitur concipitur impetus , quo res sertur supra locusibi debitum, in quo loco
eu consistere nequeat ire. rum relabitur. Hoc po
.doctrina Peripatetica , quam plurimi cordati viri, nee ridiculam, nec puerilem; imo nec salsam putant, perpetuo, aut saltem subinde spirit saς. di subtiles exhalationes ascendere ex infima hae regione ad superiorem. Has ergo exhalatrones dico , dum ascendunt impetum concipere, & altius etiam euolare ex illo impetu, quam illarum leuitas naturalis postularet , S sicuti graue deI tum ab impetu ultra suu locis, per grauitatem iterum ad proprium relabitur locum , etiam illud leue ab impetu eleuatum ultra suum locum ad proprium reuertitur . du que relabitur,ex motu illo circulari Coeli, cur nou dicatur ad inferiora vehementius trudi, S etiam in transuersam agi, ut dic, mus de ventis Deinde dum sursum exhalationes ser tur recta, si ostendant ibi spiritum actum in gyrum ab il lo circulari motui non solum impediretur assensus, sed etiam in gyrum abigerentur, di deorsum protruderetur, ut videmus accidere, dum exhalationes a terra in sublime euolant,dum nubes frigidas offendentes, impediutur , ne ascedat, quia impetum ex motu conceperunt, qua si repercussae ab illo eorpore frigido,impediente institis tum motum, non solum In transuersum aguntur, & ventos excitant,
sed impetu itei um ad terram ,si non recta, per transuertum saltem, repelluntur, pari modo etiam exhalationes, dum perueni ut ad corpus actum in gyrum , quod corpus impedit motum illum rectum , quem conperant, ut talem motum impdit, censetur habere reflectentis rationem, & si non recta, altem oblique easdem deorsum trudit, Ecdum Aristoteles dicit ignem detrudi alnotu Cgli, intelligit istas exti alaticines iste enun sunt, quae die tur ignis, ut supra dixit, di iterum in sequenti textu clarius re-
Petet, de neque Aristoteles, aut altius dixit ignem protrudi reaa perpendiculariter
Et confirmatur ex supraposita machina, in qua videmus, ex conuersione aquae in in t Min gyrum, quamuis illa circumlatio hori- aon talis, non sit contra naturam aquae, sed , iaselum per naturam ι tame aqua illa agi per fistulam contra suam naturam,cur ergo sit adeo puerile, & tidiculu assirmare ex motu illo cireulari,qui illi corpori,quod igne vocamus solum est praeter naturam, in Prbi mi motum eo utra naturam ipsius corporis p sicuti motus circularis rotae illius h rizontalis imprimit motum in aquam contra naturami maneat ergo ex motu circu-
Iari Coeli, si selidum sit, posse ignem cir- cum agi ,& etiam deorsum protrudi, quod dixerat Λristoteles.
QVAEsTIO X. De Solis colore qualis proprius 'illius sis.
HAnc quaestionem examinat Christo
phorus Seheiner in sua Rola Vrsine, dum adeo accurate , di obstinato labore Solem rimatur,quam etiam tangit Aristoteles , sed contrario euentum ; nam hic Auctor ex colore, putat si posse deducem s. - Solem esse igneum , di eo veluti fornacem accensam,ex qua flammulae,& faculae prosiliant. Aristoteles vero ex colore Solis i ferri putat Solem non esse igneum. Verum suidquid sit hac de re, ut ruin vere Sol sit igneus, & peras flammellas vibret, an sint
mere apparentes , hac de re nunc non disputo, sortasse enim coti tendet aliquis omnia belle per solas apparentias saluari, neque admittet esse ibi verum ignem, & ea minos expirantes, eiusdem rationis, atque sint nostrae fornaces, quod si sint alterius naturae , iam haec vox ignis aequivoca erit.
Dico igitur primo, si sermo sit de col
ribus, quos in Sole cernit communis , &vulgaris oeulns, quibus nunc Sol vide ur l. . croceus, nune purpureus, nuc ardeus,nuc .sit. palidus, istos non esse Solis colores, sed arparentias ortas ex corporibus, sicuti diueriis coloribus res tinctae apparent, si vitra colorata interponantur. Constat enim ex admixtione luminis cum vaporum opaci-LMQ