장음표시 사용
141쪽
1, 6 Ari, relis Stagiritae Meteorologicorum
arium & dieit Ombia elementarii moueri seeundum diametrum ei reuli ,& sphaerae sursum. aut deorsum non secundum circu. serentiam in gyritin . qui motus est motus coelestium , non elementarιum , & totius, non partium. Sela sistitur planus huius Textus est . Proposuerat stipra Aristoteles duobus modis fieris, dera discurrentia uno modo cum acceditur pars materiae post partem: alio morio cum to. ta simul materi M.
protruditur,& quasi prm icitur. hic ergo primo expl: caelocum, in q io fidi huiusmosi syd radiscurrentia, & di. eir duplicem esse iuxta duplicem tationem formandi hane apparentiam.quando igitur in supremo loco fiunt tales Stellε, ibi nunt ut plurimu exustione, quia materia successi aE accenditur in illa suprema regione; quaesuque autem huiusmodi Stel. ij fiunt demissius ,& magis prope terram , istae fiunt ex segregatione, quia nimirum exhalat o segregatur, & repellitur a vapore seleido supra ipsam exhalationem conden fato. . & propterea quod congregatur, me sit bumidior bilitus , seu exhalatio, hae eongregata,ct inspissata deoGum tende exhalationem calidam ab ipsa segregatam proicit deorsumi ponit ergo Textus ex duplici modo, quo fiunt Seeit e dilaurrentes, duplicem locum , in quo fiunt, & primo modo fieri in loco superiotir secundo modo iii in seriori in secunda Textus parte opte positiovem , dic. intendit explicare motum huius apparentiae , dc similiter explicat semper per ordinem at duplicem illum motum . quo fiunt tales Stellae; si igitur fiant primo modos quia una pars maiateria post aliam accenda ur, Stella diuerso
modo moueri videbitur secundum diu - iam positionem . & ordinationem exhalationis i quae suce ei liue accet; ditur; prout enim in longum erit disposita. di qualite cunque ordinata illa exh uatio, quae habet
aliquam latitudi nem . & prosunditatem , sic fertur, aut sursu ,a uideor sunt, aut ad latus;
si enim sit ordinata secundum longitudine, ut ascen dat sursum si conet piae igne ex parte inferiori, videbitur flama ascendere si cocipiat ignem ex parte superiore: videbitur descedere: si sit ordinata in
transuersum ad latus excurret flamisma ; omnino semis
per splendor sequetur pabulum flam
agi vero fiant huiusmodi sydera se cudo
modo, tuc ut plurimu seriitur ad latus,propterea quod tunc a dupli ei principio duplice habent motum, unum deorsum a violeta illa detrusione.& Proiectione vaporum, alium sursum a sua leuitate I dum enim ardent, magis adhuc leues fiunt, & eonantur ascendere: ex isto autem dupli ei principio consurgit motus ille transiuersalis .elitae quis putaret motum illsi sic in transuertum posse oriri ex natura ipsa illius exhalationis et huic Aristoteles sapientero currit, & dicit omnia taIia, id est elementaria , serri sua natura, aut sursum, aut deorsum iecudum diametrum sphaerae, nonia transuerium secundum circumferentiam, & ita vapores densati seruntur deorsum;exhalationes vero alte nuatae seruntur sursum,
exhalatio, haec enim congregata. &in spissata, deorsum tendens propellit& deorsum facit calidi proiectionem Propter positionem autem exhalationis ,qualitercunque posita ha beat latitudinem, & profunditatem, sic fertur aut sursum , aut deorsum,
aut ad latus ut plurimum autem ad latus, propterea quod duabus seratur lationibus, violentia quidem deorsu
natura autem sursum. omnia enim secundum diametrum feruntur talia,
qua propter,&decurrentiu syderum
142쪽
DVo concludit in hoc Textu Aristo.
tes es causas,& locum harum impressio ium;puro autem Aristotelem loqui adhuc de Stellis cadentibus, non Perd de omnibus hactenus supra commemoratis a P. parentiis. Causas duas coM-ς, cludit a mate male,
causa νε . ex qua fiunt, di momouem . uentem, a qua incitatur: causam ma
terialem cocludit esse exhalationem hoe est , parcem quanda sumidae e uaporationis, quae tenuis est, subtilis, sulpiaurea, & faci-cile acee sibilis: cauiam effciente, quq
sic mouet, aliqua . do esse lationem
sursum serunt uri si transcendat regloanem nubium,non amplius recta ascendunt,
sed a motu cireulari Coeli obliquantur, Scita si concipiant flammam,& successive ac. cendantur , ex eo, quod fumus ille alce dens qu isi obliquatus sit a motu Geli, intrant uersum moueri, de volare videtur, Eccauia huius apparentiae fuit motus Coeli, de latio sursum. vel certε eausa liuius volaintus est sursum latio, idest non motus Coeli, sed alaensus ipsius exhalationis, quae dum ascendit, se quasi in virgulam eomponit, ex qua, si flammam concipiat, dum sueces- siue accenditur; quasi volare videtur aliquando autem causa mouens est coagul tio aeris eonsistentis, & crassi dum vapo. res frigidi accensam exhalatione deorsum
b Secundo explicat locum ipsum,in quo fiunt huiusmodi apparentiae, S dieit fieri infra Lunam , &quidem terris vici in do in loco. Probat hoc euidenter ex motu; istae en inuis Stellae apparet moueri maxima velocitate, quae longE
tem Lunae , Solis . oc astrorum; erg non possitne esse in tanta distantia a nobis, si enim ess procul, etiam si velocissimE moueren Vine
tur, non videretur velox illsu .notusa ras .
sicut motus syde-ru,& Solis, quavis adeo sit velox , ve ix mente concipi possit,singulis enim mometis innumera peragit milliaria, tame vix sentitur; cotra vero quae mouentur hic apud nos, ut sunt proiecta & missilia, quae si conserantur cum Stellis, vix censentur moueri; nihilominus videntur velocissimE moueri, di hoc quia prope stat . Huius rationis vis est euidens, nec enim
si proeul essent, di remotissimq a nobista quaemcunque partem serrentur, possent vinco e Velocitatem astrorum , sed uberius mox explica
ut materia quidem , exhalatio , ut autem mouens, aliquandoquidem quae sursum latio, aliquando
autem aeris concrescentjs coagulatio. - Omnia autem haec sub Luna fiunt. Signum autem est apparens ipsorum velocitas, similis exiliens iJs quae a nobis projjciuntur: quae, quia
3rope nos sunt, multum videtur ve
143쪽
i 18 Aristotelis Dagis, Meteoraluteorum
Q AESTIO I. De loco, in quo sunt bdera discurrentia, s de motu, quom concipiunt. ubi demonsratur
eur ex vicinitate Uictatur velox.
Concluditur ex Aristotele , Ac ex sensata experientia huiusinodi sydera cadentia non longe a nobis fieri, eum se ad terram usque decidere visa fiat . unde
dicebat ille Cernimus I a euram se condere BL
nos, etiam si tardius moueantur, videantur tamen moueri velocius , oritur ex ratione proportionali parallaxeos; quando enim aliquid mouetur non polsumus motum
compraehendere illum , nisi intelligamus duo stare, videlicet oculum nostrum, qui sit veluti centrum immobile, di aliud aliquod corpus ultra id, quod mouetur, positum; vel ἔ regione illius, pari ter immobile, nos enim tunc stantes,& videntes rem
quae mouetur coexistere seu esse indi rectit ad rem alteram stantem, se successi ut diuersis partibus illius coexistere, per hoe cogntoscimus moueri de quo eodem tempore pluribus diuersis partibus coexillie, dicitur celerius moueri, quo igitur res, quae mouetur, est remotior ab illo termino iaordine, ad quem cognoscimus motum seia videtur moueri velocius. Signantemque vi an tum longo Emira sustus
fumanta Vt non solum locum, sed etiam materiam eruditus Poeta monstraret, & non sinis is ris tum Poetae, sed Historici narrant huiusmo
di Stellarum reliquias in terris aliquando
visas, & ratio etiam vicinitatem luadet; -. cum enim fiat ex sulphurea materia, quae facillimE accenditur, cito& ex qualibet ροσειλ. levi causa, dum adhuc in proximo sunt a ce ciuntur . Adde quod etiam in inferiori regione faciliores occurrunt, & frequentiores eausae distrahentes, & agitantes s midos spiritus , & censequenter calorem νεe ignem prouocantes: pacata fortasse magis est suprema regio. sed aliunde argume inlatur vicinitatem ingeniose Aristoteles, nimirum ex motu velocissimor no posset a tem apparere tanta veloeitas non solum
si supra Solem essent, aut Lunam, sed ne- νε- με que si Lunae proximςe sient, cum per ord nem ad sydera tangE maior appareat, qua Solis, aut Lunae, istarum motus, Ac serE i ictu oculi sextam partem Coeli peragrent quam partem Lun , nisi quatuor circiter horis absoluit. Cum igitur non sit credibi- se tacitam in illa flamma esse velocitatem, ex eo sequitur necessario esse nobis propinquam,quo enim res propinquior est oeulo, - eo p raeci SE ex vicinitate maior apparet ve
s. iam .u Ratio autem cur quae mouentur Propera μ- . Non possum non explieare rem apposita figura, ut Omn silla possine intelligere sie oculus videntis in Α , sit ma aliqu a , seu ripa fluminis stans B Cr sint duo homines. qui moueantur, unus in H , & alter in D. S uterq; illorum moueatur omnino aequali velocitate, Ita ut uno quadrante singuli perficiant tot passus,& cum incipiunt m tum ambo aspicienti ex A, sint e region puncti B, & moueantur ut uno quadrante
perficianr ducentos passus, puta spatium H G, D E, quae sint lines aequales: aspizeti ergo ex A, qui trat in D , videbitur in C, ei ita videbitur peris .isse spatium BC , qui
vero erat in H, videbi ur δ regione pun.cti I, cum tamen aequalem percurrerit via di ita videbitur longe minorem perfecisse viam ex eo praecise , quod sit remotior ab oculo,dum unus videtur perficere spatium
B C, alter videtur percurrisse solum spatias I. Ivimo addo unum, quod etiam Math
144쪽
Dber Primus. Textus XXIII. 3 ι ν
matice verum ostenditur,eandem esse pr portionem, ut distantiae ad distantiam , ita D-- a velocitatis apparentix ad velocitatem etia data paritate motus realis. sit in supra
posita figura triangulu Α , B. C. ducantur duae parallelae basi D Ei H G, ct sine inter se aequales, S ex A, ducatur AI, per puncta C , di ex E pariter per G, docatur ΕΚ,quo erit parallela ipsi A B . cum enim H, a. D. E. sint parallelae, Saequales,claudent item parallelas aequales D, H: E, G quia ergo duo triangula Α F Dis F G, sunt similia, di s militer posita, angulus enim L , i , Λ, aequalis est angulo E, F,G. eum sint ad verticem, Se P,G, E, aequalis est angulo F. D, A, internus externo; habebunt ergo trian. gula latera proportionalia; igitur, ut Α, D, ad E G,ita E, F, ad F, D,sed ut E. F, ad P, D, ita C, I, ad L B. ita fimiliter ut Α, D, adi E,
di inuertendo, ut D,Η, ad D, Α, ita B, I, ad I, C , ergo & componendo ut Α, D, ad A, H, ita A, I, ad B, C, ergo ut distantia ad distantiam, ita apparens velocitas ad apparentem velocitatem , quod erat demonstrandum .
EXplicatis illis impressionibus, leu imaginibus, quae per exhalationemsunt, cum solum lumen cernitur aeeensae exhalationis: tran sit ad explicandas i Ilas, quae Praecise per colores apparet ex impressione alterius luminis,
videntur autem dupliei ex capite eoalores in aere, vel e , quod videtur Ol-- sit lumen Solis , di ex MM. Stellarum, & tales sunt colores Iridis Coron ς , &c. di de his tractatur libro tertio . ubi et amanos agemus qum consistens qui sursum aer, ut ignitio
lis fit ut nam ma videatur ardere, ali-
ctu, serenitate existente, consistentes multae imagines in Coelo . veluti Hiatus, & Foueae, dc Sanguinei colores. ρ Causa autem, & in his eadem, Cum enim manifestus estrum ; si exhalationes . quae mi in suprema parte aeris , sursum fiant consistentes, Ndeinde accendantur; dicit vero hoc fieri noctu , di serenitate existente, nulla apparente ibi nube , ubi fiunt illae imagines. necesse quides XXIII. est aerem non esse purum , si fiunt istae
impressiones ex impuritate aeris, sed aliud est aere non esse puru allud esse impeditu nubibus; non ergo apparere debet nubes , si debet fieri tales ima colo es in vapori-hus ipsis, & exhalationibus,qui colo. res non sunt ipsius
syderis, nec Solis, di hos colores hic explicae Philoso
phus;numerat autem tres foueam.
quando autem veluti trabes ferantur& sydera, nullum inconueniens est, si coloretur idem hic aer concrescens omnimodis coloribus. - per spissius enim trans parens minus lumen , &
aerem , qui surium' est,quo nomine, Vecomuniter inter I M. Mpretes explicat,in- θέ patelligit regionem ignis , ve videas quomodo verum
Vς φ, refiactionem suscipiens aer; omni ignem non essem
modos colores faciet: maxime autem
puniceum, aut purpureum, quia hi
fieri indicat, dum ponit particulam, veluti; ostendit enim ista tria e si per modum exepti; ε eausam igitur horum colorum eandem dicit esses quae superio-
igitur ille aer , qui sursum est, sit manifestus , quod fit ex consistentia, &adunatione exhalationum, quae illi sunt admixtae, & accenduntur siue per
145쪽
Aristotelis Stagiriω Meteorologicorum
turi & vere Sol prope horizontem videtat purpureus: alterum exemplum detum . dum enim lumen ad nos trum oculum dirusertur, si inueniat fumum opacum, in illa opacitate coloratur, hoc idem igitur eue nit in istis color iis permotum, siue ex alia causa: ex quo vides per Aristotelem totam illam regione non esse accensain, nec actu ignem . Ex hac ignatione diuersa existunt spectacula, aliquando enim videntur trabeses flammae, aliquando Dees, alimaxime ex igneo,& albo fiunt, per- bus, mistis secundum superappositiones,' ad eYplicauit.,fveluti orientia astra, & occumbetia quomodo fiantisti si fuerit per sumum punicea
apparent. , Et refractione etiam fa- transiens colora-
cient . cum speculum fuerit tale , ut tur, iam explicat
non figuram, sed colorem suscipiat, seisi hI Oeest,
- Quare autem non multo tempore reflexione, si non maneant haec, consistentia causa est :nt lume,& o .
quado stellae disturrentes , de quibus supra dictum est; nullum igitur in-Conueniens est, si illae exhalationes
accendantur, colorentur, du concrescunt, S colorentur omnimodis coloribus. 4 di manifestam reddit rationem , quia lumen transparens, seu penetrans maingis spissiim medium transit in colorem , vi mox explicabo,& dum lumen refrangitur in aere Omni modos colores lacie. Hoe dictum Aristotelis , quod colores fiant ex admixtione luminis eum opaca, aliqui dicunt intelligendum solum de coloribus apparentibus non de realibus: ego hactenus non inuem apud Philosophum istam distinctionem colorum, quod alijsint reales, alij apparentes Iscio quidem alios permanenteS,alios transeuntes; sed omnes .identve reales ; verum haec pluribus infra. interim satis sit Aristotelem absolute pro . nuciare colores fieri ex admixtione luminis cum opaco, quod inquit, verum est de omnibus coloribus, sed in casu nostro, ubi fiunt colores ex lumine igneo, magis manifestum est in colore puni ceci , ct purpureo,& reddit rationem, . quia isti colores maxime fiunt, qui ex igne acceius in materia erassiori purpureum ostendit: eoIorem ex densitate materiae , & albedine Iucis , eum ista duo permiscentur secundum super appositionem, hoc est,quod ex addensatione exhalationum una alteri superponatur. f Affert autem ad hoc duplex exemptu, astrorum scilicet Orientium, & Occidentium , du enim lumen astri transit per maiaiorem portionem sphaerae vaporosae , quod contingit, dum oritur, vel occidit, ex eo, quod lumen transeat per maiorem densitatem miscetur quodammodo, di colora- vapor, sed lumino. so opponatur aliquod corpus, quod habeat rationem speculi, sed imperfecti, quod nimirum non possit reflectere ad nostrum oeulum spe ciem, S imaginem ipsius luminosi, sed so- Ium remittat umen, quod fit cum specul non est persectum, non quia in particulas minutas praecise sit discretum, ut conte dit Vlcomercatus , tunc igitur reflectendo solun lumen, ita reflectit, ut admittat etiaintra se aliquid luminis, & fiat etiam ipsum luminosum , quia tame imperfectu est, teperat illud lumen cum suo opaco, & ita temperatum reflectit ad oculum , lumen autem temperatum habet rationem colo ris, sed haec copiosius alias.
1 Reddit denique rationem , quare isti cis . .
colores non multo tempore maneanes de Emisis& durent, & dieit rationem sumenda , υνε a materia, quia scilicet illa eonsistentia, sea exhalatio, quae cencreuit,& accensa est velociter transit, non quia loco moueatur, ut aliqui interpretantur mirantes, hic Arist. reuertiad ; Stellas discurrentes velociter e
loeem esse ,est mateis riam cito a sumi.
146쪽
Nollem, si quando minus communirer dicta in hac mea Philosophia occur-
rent,statim indicta causa exsibilari,& ouiam minus latrasse communia sunt, praecISe ex hoe rei jei . nulla aIia adhibita consutatione. S noua quidem quantum potero nunquam dicam; hoc enim ipsum mihi iuspicionem faeeret salsitatis, & fallaciae, si sci.
rem nemini unquam in mentem venisse: li-
. hetissimE nihil dicerem, quod ex alijs nonis. M ' sumerem. indignam Philosopho illam vo-
inqua. cem iudico: ego primuS hanc veritatem inueni, caeteri Omnes autem in huius rei
ignorantia suerunt; quis scire potest, quid ali j sciverine, si nesciri potest nec quid scripserint. quis enim est , qui omnium scripta
perlegerit qua ergo iactantia profert ali quis, ego solus hanc veritatim sumasse. Cuius . non ergo ex me . lector , expectes
singulares illas opinione , sed si quando
aliqua tibi opinio, quae ex bonis auctoribus desumitur, non communis videbitur, quae so illam rationibus impugna non admiratione, aut stomacho reiicias tam cito. Ponit hie Aristoteles suam opinionem , quam verissimam iudico, quomodo fiant Coloνεν colores, dieit ergo colores fieri, dum luismen transir per medium magis sipissum , &rest actionem suscipit Iumen ta aere, vult ergo colores oriri ex admixtione luminis cum opaco; Vt autem tota haec quaestio decoloribus, quae pulcherrima sanε est,ia minus pertractata. accuratius exam metur. Possunt considerari colores in duplici 'differentia, non quod ali; sint reales , alis Gli is apparentes, mihi enim nunquam placuit -- rea ista distinctio, eum omnes colores.si sensu,t & oculo percipiuntur, reales videantur, nec colores, qui dic.ntur apparentes mi. nus reales saui; non enim sunt entia rationis, nec per imaginationem eonficta docoloribus , ergo qui oriuntur ex lumino. de illis enim loquor, di eo istos esse in du-phei differentia, aliquando enim lumeu est, clarum , & perlectum, sed antequam per-ri ,. - ueniat ad oculum transit per medium mi di nus purum , & non persecte diaphanum, &ab illo medio opacatur, diea ista admix-
tione luminis cum opaeo medii resultant diuersi colores pro diuersa admixtion ἰquare lume est qui de perfectu in suo principio , sed ex medio non in impeditur propagatio . quam aIteratur. & rcsultant eo-lores diuerfis. sic expressE philosophatur Aristoteles, & probat experientijs, mediunon retardare propagationem luminis , ut non pergat eum illa intensione, di efficacia, qua propagaretur,si non esset tale medium,sed diuersificate illud lumeis, di se illi commiscere, v propagetur iam diuer sum, di hoc est iam non esie purum lumen, sed vocari colorem i haec est doctrina Aristotelis euidenter. utrum autem sit verum necne, patebit ex dicendis, quantum res
obscurissima , quale est lumen, explicari potest. Alterum genus eoIorum est,quando ipsum principium luminis non est purum , &illud luminosum,quod lumen primo diffundit, non spargit lumen perfectum,&,ut ita dicam, candidum, sed vel quia ipsum luminosum impurum est, vel quia talis est naturae ; tame quamuis in suo genere sit purum, transmittie lumen eo loratum diuersis coloribus , di a suo principio permixtudiuerta opacitate,quamuis autem hic Aristoteles no videatur expressam fecisse me
tionem de isto, sed solum de primo, de quo& exempla, & rationes adducit,tame nec
ab Aristotele . nec ab alio Philosopho negari poterit lumen a diuersis luminosis propagati tinctum diuersis coloribus, &in sua prima origine, non a medio, tinctumram illam habere; quis enim non videt di- L mea aversos esse flammarum colores, & in ea.dem flamma in diuersis partibus illius, di- uersos esse ρ quin immo pallet Luna, rubescit Mars, plumbeus est Saturnus, di diuersis sunt in suo lumine tincta coloribus Sy dera. hoc posito tentadum nobis est, si posissimus, ut explicemus causam colorum
veriusque generis , profiteor autem mei loqui solum de eotoribus , qui apparentio sublunaribus, &in istis elementaribuS. Video comuniter a chymicis dici. quos thymicos puto ego veros esse Philosophos c., Physicos, fi de bonis chymiei S loquamur P ul μοι non de quibusdam rancidis , & fumidis Alehim istis, qui sua audacia infamarunt nomen chymicorum: video inquam a chymidis dici colores omnes oriri ex sulphure, & in unaquaque re pro diuersitate tulphuris illius rei diuersum apparere
colorem, quam rem puto veram omnino, nec
147쪽
i ι α Aristotelis Damitae Meteorologicorum.
nec quicquam magis aptum, & Physieum posse diei in hae re, quod tamen sic intelligo. In unaquaque re , ut supra etiam dicebam , tres partes inuen iuntur una est cra se, & consistens, quae semper apud nos r manet , altera est spiritosa, & vivida, quae si res diffoluatur, in fumum abit,& auras,
S separata facillimE accenditur. tertia est humidi eas quae has duas partes quasi comtrarias simul eo nectit, di quasi adglutinat,
vi illam p r tem vividam i quam in unaquaisque re esse experientia docet; dum enim tu - . unaquaeque res dissoluitur abit in auras &fumum, & arte ex qualibet re spiritus ex trahuntur,hanc inquam parte placuit sulphu rem vocare, hoc tamen est nomen genericum, quia in unaquaque re sulphur est ην-- diueris natur aer in aliquibus enim pars ista
Στα elara est, in aliquibus obscura, in alijs pu
'ra est, in aliis impura. & omnino pro ut diuersa est in singulis natura diuersa etiam in singulis est haec pars; in omnibus tamen hoc commune est, ut facillime accedatur: iam vero res accensa, & ignea splendet, &γ ia, . . . imis proprium est lucere; quia vero spiri μ-m M. tus ille diuersus est , etia aceensus diue Min. sum traiismittit lumen , S pro diuersitate illius luminis magis vel minus permixtiopaco, diuersum nos vocamus colorem. si ergo sulphur separatum sit, di accendatur,
quia diuersum est ex unoquoque, diuersutra limittit lumem, nunc magis nunc minus opacatum. & consequenter diuersos osterat colores .
Hactenus non puto quemquam disse n. tire , semper tamen istud retinendum est partem iliam sulphuream, ut natura sua ignea est , i ta ex natura sua apta est splendere , & illuminare , quod est proprium ignis,& proue diuersa est,diuersum emi dit lumen , & diuersum ostendit colorem hoc est lumen magis vel mimas purum, ubimemam accensa suerit; immo ut ego arbitror, iste προ- est ille ignis, quo tanquam elemento di- πε si eunt Peripatetita componi mixta ἔ neque
enim ex resolutione &anatome corporureperio in illis alium ignem , nisi partem istam sulplaurea, quq vere ignea est spiritosa, vivida,activa. vocare autem istam partem ignem elementarem, puto omnino peripateticum esse; istum enim nostru ignem, quem dixit supra Aristoteles en excessu caloris di seruore,affirmauit longe distare ab elemento ignis, nec quidquam componere, sed omnia destruere videtur. Secundum, in quo puto etiam serε omnes facile conuenire est lumen clarum , & Merium
candidum, siue purum , quod a luminoso prouenit, dum per medium propagatur, si 'in ei dat in spiritus illos sulphureos, qui per medium sint dispersi separati a suis corporibus , illud Iumen, dum tr1sie per illos ulphures, sed spiritus,ab illἔs alterari, Ssdiuersificari , prout enim illi spiritus purici
res , seu impuriores sunt, pro ut fuerint ex sua natura magis, vel minus opaci, lumen etiam, quod per illos transit, magis vel
minus opacatur. Selendum enim est, & Omnino notan L, is
dum tanquam praecipuum in hac materia, M. lumen, esto sit qualitas, de qua re hic non disputo, habere duplicem latitudinem om nino diuersam , altera est gradualis latitu. do , secundum quam lumen est magis . Vel minus intensum; altera latitudo est secundum quam lumen eli magis,vel minus opacatum, nec hoc proprium est luminis, sed istam duplicem latitudinem habent multς aliae qualitates , di vi exemplum dem in are clarissima, quam nullus negare poterat: semus & vox duplieem habet latitudinem: i,
altera esl seeundum quam ascendit agraui tiam. a ad acutum: altera est secundum quam asce- si.
dit a submisso ad contentum , quod nos φω ε Italice dicimus orte epiam; iste enim astu-siis a graui ad acutum potes,fieri,& demis. sa, di contenta voce, di inferior vox leuerauis diotest prodire contentissima. sicut
acuta potest proserri maxime de ista , &tamen.sic demissio erit acutior. Ergo alia 'est latitudo, qua vox mensurator inter acutum &graue,& alia qua meosutatur inter forte, e plano, sicuti ergo in sono patent istae duae latitudines diuerst cita etiam intelligendae sunt in lumine, quod alia se
latitudo luminis , qua mensuratur inter staintensem ει remissum, ut communiter ac .cipitur, di alia qua mensuratur inter ma- - . gis , & minus opacum . spiritus ergo illo sulphureus lumen potest Hierare, quoad Col mistam latitudinem opaci, et o non alteret, Iih. - . quoad intensionem nisi eommuni illo mo .so,quo sphaera activitatis crescit, si tamen hoc
148쪽
hoe lumini aeeidae; de quare valde dubitatur a multis,qui non putat Iumen habere sphaeram activitatis difform. quoad hac
latitudinem elari & opaei, sed solu habere quoad latitudinem intensi, & remissi,& ex hoc sequi luminosum posse videri ad quacunque distatiam, dummodo paruitas anguli ve serii non obsistat. sed de haere dicitur Hrtasse alias copiosius, quia res sit
no Obseruata, nec examinata comuniter.
quod igitur colendo,hoc est,tume prseisEseeundum istam latitudine magis, vel minus opaei, habere rationem diuersorum.
eolorum; di hactenus dixi istam opacitate in sublunaribus oriri ex sulphure, vel quod
accendatur, & lumen produeat , vel quod lumen ab alio productum, taquam me diu, transmittat ulterius diuerso modo attem Peratum. Et hactenus dicta,ut sussieiunt ad saluandam doctrinam Aristotelis, ita videntur satis clara .
Dico tamen tertio,spiritus istos sulphu- . reos, dum deseruiunt quasi medium, per quod propagatur lumen a luminosci puro productum, non solum alterare, de diuersifieare illud lumen pro ut diuersam habent naturam ipsim et spiritus, sed diuersificare
1 - - etiam, & diuersam, ut ita dicam, induee-
n re colorationem, prout diuersam habentisiaia.quantitatemὲ & radius luminis transit per
ωm. maiorem vel minorem partem huius sulphuris . Ad hoc probadum multae sunt ex perientiae unica solum affero,quae me con
vincit, & ex illa alias sibi quisque suggerat. sume triangulum vitreum, quorum hie magna habemus copiam,pri unum scilicet triangulare ex vitro puro, & ante rimam oculos pone, ut imago rerum transeatre uota per vitrum. dum respicis obiecta, videbis
ita , . omnia circumquaque colorata eoloribus
Iridis, praesertim in extremitatibus obiectorum. colores isti diuersi manifeste proueniunt ex illo vitro , inter obiectum, de
culos posito , nee possunt prouenire ex divorsitate sulphurum I quia vitrum illud corpus est Physice Homogeneum r ergo
oriuntur praecise ex transitu lucis per ina iorem, vel minorem quantitatem vitri
Si enim se obiectum luminosum Α, Β, &idem est de quolibet colorato, ut mox diis eam ; & sit oculus in C, interponatur autem triangulum vitreum ἔ radii, qui transeunt per summitatem D , quia transeunt per partem subtilem vitri, dc consequenter parum opacantur , perueniunt puri ad oeulum , nee tali permiscentur opaco, ut eolorentur: at vero radii , qui transeunt per partem magis crassam vitri, versus basim E, F, incipiunt opacari, de consequenter tingi ab illa opacitate, di in Croceum
colorem degenerant . qui vero adhuc ma- Coim mos opacantur, dc per erassiorem vitri par- ι ex istem transeunt. purpureo tinguntur colore; maxime opaci ,c uleo; εc is i sunt eo. 'lores, qui sere primi ex commixtione lu-eidi cum opaco nascuntur. Hoc experimentum videtur mihi con- iuincere euidenter; lumen praecise , ex ad earum D mixtione opaci degenerare in colores , & υών. consequenter colores non esse aliud , quam lumen diuerso modo temperatum Clim
opaco. neque dicas esse silos colores apparentes ; nam sunt vea apparentes,quia sunt reales, & ideo apparent, quia sunt,
dum enim dicuntur apparentes, non est sensus oeuluillos fibi fingere; re enim vera tales sunt, di lumen per maiorem illam vitri crassitiem transiens tingitur illo cΩ-lore, dc quoties per talem transit crassitiem , sic tingitur. Haec est enim natura lucis. ergo praecisε ex admixtione luminis cum opaco consurgunt colores; seu , quod mihi idem est, lumen habet ratio- Rem coloris, seu repraesentat e lorem talem, vel talem, pro diuersa temperatura
Verum quidem est istos eolores, qui CHM., dicuntur apparentes, non tales omnibus porram , oculis apparere, sed etia ratio est manife- πο μοι .sta; quia cu fiant ex transitu per tanta vi
tri quantitatem , vel per tale medium, si oculus constituatur in alio puncto, quam in C, puta in G, Η, vel alio simili, radi ex Α, Β, non sic transibunt per vitrum; εe
conseque ter, non talem induent colorem; oc hinc est, quod oculus praec me ex muta
tione loci, non amplius in obiecto uideat colores illos, quos in uno videbat loco,
149쪽
i34 Aristetis Stagiritae Meteorologicorum
quia radi; non amplius transeunt per taIemedium, & consequenter non sic colora tar, & ideo ab oculo non iudicantur reales, sed apparentes; quia in uno loco apparent, de non in alio. caeterum eausa manifesta est, quia in uno loco transeunt per tale medium radii, & non in alio, praecise
autem ex hoc talem induunt colorem ,
nec sunt colores rerum , quia illam tincturam non habet Iumen a sua origine. sed a medio; & ideo male oculus iudiearet illos esse colores rerum.
Duo autem aduerto. Primum est, istos colores non esse illusiones oculi aspicientis , sed talem tincturam in ip*m radium, ex transitu per e te medium induci; ita ut radius ille Iiaeis, trasiens per tale medium,h beat illam tinauram, ut quod: Sprobatur . Si Soli exponas phyalam vitrea splenam aqua . videbis ex aduerso Solis proijci radios supra cartham coloratos coIoribus iridis . ergo vere radii in se, vequod, colorantur ex transitu per tale medium. hoc idem videbis contingere , dum Sol transit per vitreos orbes, quibus senestrae solent obduei, quia orbes illi no aequali vitro, sed inaequali constant. Ex quo
utroque experimento constat, colores illos generari, dum radius transit per malo rem medi; crassitiem. Alterum quod adquerto illud est, in triangulo vitreo adueraetendum esse ad refractiones , quae fiunt in triangulo, in ingrestu , N egressu radia; ex quibus refractionibus obiecta transportatur maxime . sed de isto triagulo vitreo, de quo multa quaerentur , commodius dicetur alias . cum de Iride sermo erit. Immo ex hoc manifeste sequitur, si sula 2 . . phur diuersi , diuersos ostentant coloia
res, hoc praecise oriri , non ex speetali virtute , neque ex alia proprietate, sed praecise ex eo, quod ex natura sua, utpote spiritosa, Signea, lucida sunt, tamen non nihil op a ; diuersa vero opacitate apro diuersa natura: S ideo luminosum illum fulgorem in diuersos sormant co-
Hactenus explicaui, ut existimo, satis dilucide istos colores, qui in aere, & astris
cernuntur aliquando, vel potius in nubibus, di saporibus, quod fiant; vel quia ra- . dius luminosus astri transeat per diuersamopaeitatem, vel quia diuersi spiritus sul-νωisis .. Phurei accendantur, di lueeant diuersia, o sein. luce, di diuersos ostentencolores. vad
isti spiritus sulphurei dupliciter ad oeulum deriuant radios coloratos , vel dum habent ratione medis, per quod medium transit radius alterius corporis visibilis, de luminosi; quia non habet ratione puri me- di,sed tua opacitate radios illos alterant,& inficiunt: vel dum habet ratione obiecti; quia illi ijdem spiritus, seu exhalatione&aceenduntur, S lucent ex sua propria, tamen natura impura, opaca,& tali lueis radios disseminant tales , sic opacos, quos
colores vocamus. oc hoe valde notadum
est, quia longE, multumque facit ad inteIligendam tridem , S alias impressiones coloratas, de quibus suo loco. hic Aristo .eeles loquitur latum de istis secundis apis
parenti s , cum ipsae met ex natationes accensae vident ut, ut quod; & hoc satis videtur esse ad explicandum id, quod hic tractat Aristoteles; cum praesertim iterum de hac eadem materia sit agendum , ubi do Ptis Iride, & similibus apparentijs agitur; ta- Pωρθ-men ad uberiorem doctrinam, quia in intendo hac occasione omnia sere ponere, γ' ''quae Philosophus Phyficus, qui rernm naturam Physice contemplatur,ex senis posisit inuestisare, dum mihi aliqua sese dabit occasio, remanet quaerendum, quid sitat colores, qui in rebus istis terrenis, ct compositis cernuntur , ω quomodo fiant. AModus Ioquendi multorum Philosophorum est, colores esse qualitates seeundas, sensibiles sensu visus, ortas ex temPeramento primarum ἱ unde ex tali temperamesito talis nascitur color, ex alio diuersus. mihi, qui istas subtilitates non aeu te sortasse percipio, haec mera videmur Verba, quae rem non explicent , sed inuoluant; nihil enim fere amplius scio de eo lore his verbis, quam quod sciebam, cum primum interrogaui. quaero enim, quid sit ista qualitas p quomodo produeatur e a quo, quando di aliquid ampinis scire euis Eubein perem , quam colorem esse, qualitatem, sHi secundam ortam a primis; haec enim δε- tum est ratio genera ca. Et tantii dem terescit quilibet non Philosophus, nisi sorte
hoc nomen, primae, di secundae, aliquid insinuet erroris. Dico igitur,in unoquoque mixto, ut omnes e iam fatentur partem quandam esse ignea,&sulphuream saepe nominata, quam partem dixi esse ignem elementarem, ex quo mixta componuntur. hanc tamen PIGtem
150쪽
tem sulphuream in unoquoque mixto di- vdiea uersam id uico pro diuersitate mixti, sicutum ' diuersi sunt sulphures in unaquaque re ex
arte sp agi rica . utrum vero haec diuersitas
sulphurum ne substantialis , an vero accidentalis, ex diuersa puritate, & perfectione, non resere ad praesens institutum; satis mihi est partes istas sulphurear inter se eia se diuersas, prout sunt in diuersis specl a subiectis; oc in hoc conuenire , quod fiat omnes spiritosae, igneae, luminosae, & hoc
Puto patere ex continuis experimentis, de dissolutionibus corporum ; Ac qui hoc negaret, sensum eontra se stantem sentiret. quavis igitur pars sulphurea luminosa sit; ex sua tainen imperfectione opaca est, &luminositatem opacitate maiori, vel mi- Nisi, ηι nora temperat sic Conseqnenter, lumen a. se productum , diuersis tingit coloribuτ.-sa m. verum i stae partes sulphureae, quamuis ex cm. se luminose sint, dum sant separatae, &χ- iunct a mixto, & facile accensibiles, dum tamen iunt in mixto, & caeteris partibus
coniunctae, retardatur earum ras, di retunia
ditur, de remanent, si cum Aristotele loqui vellemus, solum in potentia luminosae, Zenon actu . ex illa igitur permixtione cum reliquis partibus nuxti , redduntur poten- η - tia solam luminosae, non actu. loquor, vitiati plurimum, nam in aliquibus particularisa. bus mixtis , oc in aliquibus casibus retinet actualem vim illuminandi , nisi a maiori lumine obruantur ; sed est hoc aliquando singulare aliquorum . mixta igitur, quae ex partibus sulphureis, quas in se habene, sunt potentia luminosa, tali, vel tali lumine sic temperato, quod lumen tempcratum nos vocamus colorem fiunt, actu taliau lumine externo ad illa delato : dum igitur lumen externum, puta Solis, vel canae lae per medium Diaphanum desertur ad aliquod corpus non Diaphaniam , illae partes sulphureae illius corporis, quae sunt in Fic et e,terna superficie reeipientes illud lume, ΙΣ-- inins ex potentia luminosis, actu luminoiseri mo. sae ἰ & quia ex sua speciali natura, luminositatem habent taliter cum opaco tempe.
rata, sie lucent tali luee; de hoc est, talem
Non sunt igitur actu eolores in mixtis, nisi sit lumen externum;quia non sunt actu C.υνιι η3 luminosae illae partes sulphureat, nisi adsit
sunt astu lumen externum s a quo, ex potentia bri luminosis fiant actu luminosae; fic ita re.
ium est, quod dixit doctissimus Poeta
Nox ab H atra eoclom.& ille magis sapienter adhuc; Rebusque iam eolis redit
Uustu nitentii Bderis.& tamen colores sunt proprii rerum, non vero sunt lumen reflexum, lulphureae enim Colo ea illae parte si quae actuatae a lumine externo lucet, hoc vel illo modo,sut propriae partes rerum, dc mixtorum, sic ipsae sunt, quae lucent , ut quod utor communi modo loquendi Philosophorum non vero est lumen Solis, aut candelae, quod luceat reste-xum in colorato . coIm igitur cuiusque
mixti nihil aliud est, quam partes ipsae sui. ' '
pl ureae cuiusque rei, quae, quia admixtione cum alijs partibus mixti , non i a. bent actu lacere, recipientes lumen exter
num, actuantur secundum illas parteu,quae ad externam sunt superficiem, ut iam luceant , di prout talis , vel talis naitirae sunt, hoc est plus, vel minus opacae, tu cent hoc , vel Ilo modo , seu actuali ina luce, de hoc modo lucere, dicimus este eo
Haec sententia fuit Platonis in Thimςo,
dum dixit colorem esse veluti famam , et pfulgorem quemdam e singulis eorporibus emicantem; quam sententiam secuti sunt Arabes, Auempa a, Alfarabius, Ex Averr. Com. 63, in a. de An. est etiam Avicennae,imino, & Alb. de sensu, te sensili. verun ex hoc, quod ista opinio manifeste luetie Platonis; cum Aristoteles illam non impugnet mihi euidens est Aristotelem non iu- l .mam uicare illam falsam : cum enisa tanta soler- a st Dtia , quaerat occasiones impugnandi Pla. tonem, trahendo etiam aliquando ad salsum, Ee contrarium sensum dicta ipsius , ut
illum impugnare possit; quod patebit d
Tartaro e si hanc opinionem filiam putasset, non pepercisset calamo. cum igitur illam nusquam impugnet, signum euidens est, eam falsam non reputare et quae probatio, quod ista sit sententia Aristotelis, apud me magnam vim habet, Ee habebit apud omnes . qui morem Aristotelis norunt. sed probaui illam esse AristoteIis directὸ ad secundum de Anima; nam secundo de Anima , Textu decimo octauo dicit, lumeria facere colores , qui erant solum in potentia actu colores;ergo duni non erat lumen. non erant per Aristotelem actu colores;
sta erant solum inpotentia , de hoc ipsu inest quod dixi; partes illas sit ipli ureas in M a mixto