장음표시 사용
121쪽
ate diuerses se se ostentare colores, qui utrum verὶ simi colores, an, ut est iam sere communis loquendi mos, sint tantum apparentes, insta erit locus opportunior exa minandi interim de re costat, ex dineris Iuminis eum vaporosa opacitate admixtione diuersos se se obijcere colores. Hoc idem Soli aecedit, & lux, in proprio etiam. sente spectata, tales patitur tinfitiarall, qua ratione autem ex luce, & opaco hi eolo
Dico seeundo , loquendo de eo loribus, qui proprie in Sole cernuntur , & non nascuntur ex vaporibus , totum solare codipus non unicam ostendere coloris speciem si exactius eomepleris. Notauit hoe Schςine rus curiosissimus Solis rim irator, diei e enim, quod re ipsa est, in Sole partes esse subobseuras, quae nubeculas quodamm .do immitantur, quae Solem tegunt. Aliae sunt partes accensiae in modum flamma rum, croceae , vel ceruleae . aliae denique albescentes , At eandidissimae; suspieatur autem hic auctor, hunc esse proprium s laris substantiae e lorem, candorem nimiis rum, & albedinem ἔ idem enim nunc milai utrumque est, & sienti purgatissima flamma , quae videri possit candorem albissimi, ostentat,hune eundem coIorem luminosissimum corporis putat solaris. Hanc rem non possumus, nisi eoniecturis definire , Te enim vera certum est nos has eolorum differentias in Sole adnotare , virum autem in Sole ipsomet, & ex illius substantia oriantur, quia non sit eo pus homogeneum, an ex aliquo illi extrin- ieeo accidente proueniant, nulla est mihi hoe eonficiendi ratio. Illud certum est, haseolorum varietates non certas habere in Sole sedes,cum externa iacies Solis sit --
luti Pardi pellis, diuersis trieea coloribus. sed subinde macula illa, quae in medio arparebat , disparet, & eandor ibi sese osten
eat, di qui eandebat in Sole locus, nunc
eroceum induit colorem , nune salahum .& tetrum ; de ita colorum illa varietas, Ut in floreti prato, subinde mutatur,hoc seu sus, non ut arbitror illusus depraehendite Non ego ex hac coniectura, affirmarem certe Solem magnam esse veluti fornacem igneam , ex qua subinde exhalane sum rum atrae nubes, glomerentur pallentes flammulae, vibrentur ardentes soci,cande- stant accensae partes; non mihi talem fi go Solis naturam . persectissimum suspicor corpus , nec tales auguror turbulentias . sed ad summum; ut circa terram nubes ro tantur, & volant; ita ei a Solem oberrae caliginosae evaporationes , si eredibilo est, ex ipsa Solis substantia expirantes, inquaS nubeculas, ubi diverso modo solis radis se insinuant, . diuersi se ostentante ores; mihi hoc vero similius videtur. Eel quamuis illa colorum varietas ex motu, ecapparentia, non diuersa, diuersis in locis, adli eleere, non circa Solem rotari vide tur, tamen si per Io. aut aci. milliaria di.
starent a Sole nobis hic eostitutis in tanta distantia a Sole non esset sensibilis illa distantia, imo nec longE maior; sicuti si quis esset in Sole, & terram aspiceret, non posse iudicare nubes a terra divulsas, sed er derentur haerentes in superficie terrae. Pato ergo vero similius Solem unius, &eiusdem similaris esse substantiae, aequali in tota substantia lumine ditatum, cuiuS Pr prius color sit luminosus candor, non flammulas vomere, non tetras eructare nubes,
non sumum rotare, sed potius cirea solem agitari vapores . Vtor hac voce, quia alia non habeo, non puto tame esse ibi vapores aqueos nostris similes , sed longἡ diuersos, qui vapores solares , dum lumine implentur diuersa sua densitate, diuersos ostentae colores, di quia isti vapores non longE distant Sole; a nobis in tanta Solis distantia consti tutis, Soli adhaerere videntur, & haec de Solis colore.
122쪽
Actis veluti sundamentis huius clod ri- iam delabitur Aristoteles ad tractationem ipsam .Hactenus enim dicta sundamentum quodam sunt futurae tractotio. ni3. Proponit autem inquiredam primo lo
rent stellet discurretes, seu eadente Satertio, cur videatur trabes aliqua do luminis. Quar to cur videatur caprae saltantes . Pri mae sic appellatur, quia eum non haheat aliud insigne, nee in figura, nec
forma, per quod nominentur, ideo nee habent aliud
nomon,sed comuni, quodam voca -
hulo dicuntur sa-mae , secundae ex proprio accidente
cadetes: tertiae hahant figura quandam oblonga teris retem, unde dicit. tar trabes. Quartae, vel quia motu habent valde incertum, Ec ineonis
statem, Squia al- hae sunt dicuntur caprae saltantes,sicuti de pulsus inq- qualiter siliensi dicitura Medicis ea prinicus, vel quia ut putauit Olympiodorus, dum &saliunt, oc etiambus ς caprarum barbam,seu vetera imitari videntur. Quia tame haec figura istis igneis spectris accidentalis est; ideo est etiam inconstans, & nunquam sere eadem ; monet Aristoteles istas omnes apparentias differre solum secudum
T Is autem determinatis,dicax I mus propter quam causam
Flammae accensae apparent circa cς-
lum, de discurrentia Sydera, & vocaria quibusdam Trabes, &Caprς. haec
enim omnia omnia sunt idem,&per eandem causam: disserunt autem ipso magis,& minus. Principium aute& horum,& multorum aliorum hoc est, Calefacta enim terra a Sole, exha. lationem necessarium est fieri, non
simplicem, ut quidam putant, sed duplicem , hanc quidem magis va
porolam, illam aute magis spirituosa illam quidem quae eius, quod in terra& super terram cst, humidi, vapore; hauc autem, quae ipsius terrae existetis siccς, fumosam, harum, spiri- tuo iam quidem supereminere, propter calidum; humidiorem autem subesse, propter pondus j Et propterea hoc modum ordinatum est quod in circuitu . primo enim sub circulari latione est calidum. de siccum, quod
dicimus ignem. in nominatum enim est, & commune in omni sumosais regatione . attamen , quia maxi me natum est tale corpus exuri, sic Λ necessarium est uti nominibus. Sub
Iλs emittunt, qui- in magis , & minus quod utrum verusit , dicetur P
, Ut igitur Philosophus horum, si causa inuestiget incipit in uniuersum doctrinam ponere de evaporationi,& spirit. bus , seu halitibus,q ii vi caloris extrahuntur ex terra; tale igitur inquit, est principiunt horum. &multorum alioru , imo omnium, qui
parte colideratur. Calefecta terra a Sole, & a subterraianeis ignibus necesse est fieri exhala. tionem , seu euaisporationem partui subtilium, quae Pa tes subtiles noni simplices sunt, ut quida putant quaisu omnes sint eius. dena generis , M
rationis, quia Omnes vi caloris ex
trahuntur, sed sunt precipue in duplici differentia, quae differentiat, nec sudspeei fies specie infima, sed adhue ita. bent sub se speciea
longe diuertas,duci Da Io est tame sunt illarum νgenera; aliquat e otinim evaporationes G. sunt magis sapo-
123쪽
Aristotelis Stagiritae Meteorologicorum
rosae , aliquae magi spiritosae , primae eua- p Irationes, si v esstu uia, qtiae extrahuntur ex illis rebus, qua: iunt in terra, sunt magis humidae humiditate aquea, de dicuntur vapores . quare omnis sumida extractio , quae vi caloris existrahitur ex corpore huinido humiditate aquea dieitur vapor. At verosumosa evaporatio, quae extrahitur a terra , Ac ab omni al: o corpore
sicco , seu non hu- nudo humiditat aque ducitur ex halatio,seu spiritu . Porro optime monet Aristoteles haruduarum evaporationum, istam spiritosam, qhia calidior est , extrahitur enim semper spiritus maiori calore, de subtiliorem esse, de tenuiore; ideo super omnes, Sc al. tiorem petere locum, illam vero humidiorem Libesse,& terrae viciniorem loeum occupare propter maius pondus, quod habet in se. 4 Ex hoe repetit Aristoteles ratione mi
cur hoc modo ordinatum iit totum illud corpus, quod est in circuitu te irae,& aquae v ne ad concauum I nnae: primo enim sub concavo Lunae, quae in circulari motu fertur 3n Dyruin, cst pars illa subtilior leuior, de magis spiricosa harum evapora. tionum I v Idctur enim Ariti Oteles innuere, quod dicebat Gilbertus de magno magnete tellure, totum vocatum aeae enes fluuium horum corpor uui inscriOru,quam partem subtilem dici assirmat ignem , quia proprio caret nomine, di est in nominatum quid ; dies autem ignem, non quia vere sit ignis,ut supra etiam dixit rex. I 4.
sua . ideo utimur hoc nomine, unde intelligas Aristotel non ponere verutra ignem in concavo Lunae, ut aliqui Peripatetici imaginantur ; sub isto voro spiritoso corpore est pars illa humidior, &erassior , quam partem aerem vocamus. ε oportet autem. inquit, intelligere hoc corpus. seu eluuium , quod nunc appellauimus ignem, eo quod sit veluti fomes accelasionis, & quia facillimὶ inflammatur; ti ideo dueitur ignis; istud, inquam eorpus esse extensum , circa ultimum sphaerae Lunae , qnae citra terram est, unde fit ut qnolibet motu saepe exuratur , dcconcipiat stam mam ;samma enim nihil aliud est, quam aceensio horum spirituumὴ ergo cum illa materia sic facile accenda tur quotiescunque a circulari moin Coeli distrahetur , & attenuabitur , concipis
intelligere , veluti succensum semitem, hoc, quod nunc diximus ignem extensum esse circa ultimum sphaerae quae circa terram est , ut modicum motum tbrtiens exuratur is pe, sicut sumus. est enim Flamma spiritus sic. es ardor,
VAESTO I. Quot sint genera sumofarum a
O Vamuis calore,siue interno, siue existerno omnia corpora sublunariactat ruptib.La in duas partes soluantur quas quil bet etiam vulgaris,& notar-,oc distinguere pote ii, quarum altera subtilis, fit tenuis est, quae in fumum. Sc auras abit,altera crassa, & consistens est , & in cineres, ac teri am cocidit:nihilominus,ut bene ann tauit hic Aristoteles, illa pars, quae ab ij tinauras, & sumum, non semper, de in omnibus est eiusdem generis, & naturae; &quia ex illis spiritibus fiunt enectus meteorol giei, qui in hae philosophiae parte cosid
rantur, quia ascendunt i li spiritus,de sublimantur; ideo subtilius horum spirituam naturam hie distinguere necesse fuit. Duo igitur in uniuersum facit istarum evaporationum genera Aristoteles hie. di cit enim dum a calore lacessitur globus iste terrestri S,Dn modum calore omnia quae in isto globo continentur extraordinario agitantur, educi evaporationem, siue spiritum, qui non est quid simplex, hoc ess, non in omnibus, &ex omnibus eiusde rationis educitur, quamuis sensus non ita primo aspectu percipiat dcfferentia, in uniuersum tamen sic prima discussione duplex est .aliis quae enim evaporationes humidiores sene quae ex substant ijs humidioribus , & magis aqueis educuntur, de hae crassiores,sunt oc
124쪽
eonsequenter etiam grauiores, aliae vero sunt spiritosiores quae ex subitantijs magis siccis educuturi di iliae qnia & calidiores sunt, ει tenuiores, spiti tus enim Seperexerahuntur vehementiori calore, per se ' sunt etiam natura sua leuiores , & amato ri ista leuitate secernuntur , oc separanturissimi. ab humidioribus, & grauioribus, quae in inferiori parte subsistunt , aeque hinc, in inquit Aristoteles, oritur ordinatio corporum , quae siunt in circuitu, quia enim ista emuuia spiritosiora altius euolane, quia calidiora, & leuiora sunt tenuissima, quae calidissima, deleuissima sunt supremam
oecupabunt sedem; ista vero euruuia quia calidissima, ερ minime humida sunt humiditate aquea, vocamus propter consuetudinem igne, ut dicebat supra Text. Imno
quia verE sit ignis; est ignis sit excessus quidam caloris , dc veluti feruor .
Ex quo intelligant illi,qui derident Ara
. . . noteIem,& Peripateticos,eo quod ponant -- somniatum , ut v aut, ignem in conea--- - uo Lunae, sciant Aristotelem non ponetera a ibi eae m vniuoeum cum nostro igne, qui noster ignis excessus quidam est caloris, de veluti seruor: sed quia res plures sunt, quam sint voces, quia non habemus vo
H ,-γ som, qua significemus illam substantiam, .aria accipimus vocem ignis ad illam sienifica
- -a dami, quia illa materia facile ignescit; sa- ω μι- cillime enim isti spiritus accenduntur , tum quia,eum isti spiritus a summo calore educantur , calidissimi censentur, &, quia recedunt ab humido aqueo, siccissima etiadimatur ab aliquibus . I terim tamen in concavo Lunae, seu inlaprema huius sphaerae clementaris partea his vi Ponitur ab Aristotele id, quod omnes ho-miami . mines admittere debent, nimirum corpus Dr.-tenuissimum, ει leuissimum. dc quia ex om-aΤυφεβ. nibus effluuijs, quae vi caloris e corpori-- hus edueuntur illa, curae spiritosiora sunt, de altius sua leuitate ascendunt, educuntur maiori calore , de ex minori humido a-
queo, ideo supremam illam regionem istis esse repletam non solum Aristoteles pro nunciat, sed quilibet prudens rerum maior iudicabit; istos autem spiritus, qui ita in sublimi euolant, iacillime accendi non solum auctoritas Arii totelis, sed experientia ipsa, Si sensus demostrat; ergo qui sique concedere debet inter omnia effluuia, quibus aeriste repletur, cum non sine omisnia eiusdem nasi Iae, aliqua esse, quae supi
mam sibi vindicant sedem ex sua natura,&, si non impediuntur , ad illam sed reducere tentant; non semper autem impediri, vel ex eo quisque persuasum habeat, quod natura non debet semper suo frustrari fine, nee violetum potest esse perpetuum, quod si indigentia vocabulorum effecit, ut istis
nomen ignis tribueremus propter aliqua analogiam, & similitudinem tu Vero igne -- nostrate; non ideo ridiculi censendi sunt tam vis.
Peripatetici, qui istum ignem ibi agnoseue
importatum i sua leuitate, non Vero gratis , & frustra collocant ibi ignem no- '
Quod si dieas terra sua natura grauissima est, & infima; aqua vero illi superem,net, ergo etiam essuuia, quae ex terra educuntur gratii ora esse debent, quam squae educuntur ex aqua, ergo aquei vapores debent altius euolare, quam terrae exhalationes . Respondeo primo hanc Obie ctionem naturae ipsi opponetam esse, non Philosopho , qui naturam considerat, non docet I de naturam admonendam esse huius erroris , quod ex terreis , & grauiori' nn iabus corporibus educat leuiora emuuia, ex rhis
aqueis vero, di immidis , quae leuiora sunt, νε usum educat grauiores vapores. interim nos, qui Mit, se naturam cotemplamur, obseruamus, quos
illa effectus producat. Respondeo secundo, quidquid esset de isto,& ex quocunque educeretur e Ruuia r esse nihilominu& hoc discrimen, quod aliqua leuiora sunt & ealidiora, alia vero ponderosiora sunt,ex quo- cunque educantur singula , ex quo sequiquitur illa ordinatio corporum, quam LO- templabatur Philosophus, S leuiora altius ascendant, & consistant iu suprema regione, crassiora vero deorsum prenuntur: ex quo eonsistit vocatus ignis in concavo Lunae . Respondeo tertio me explicaturum mox, qua ratione illa eiauuia educantur,
de quae sit singulorum natura , interim i men dico posse optimE eontingere , vequamuis aqua sit natura sua leuior quam terra i tamen id, quod de terra educitur, possit esse leuius eo, quod educatur ex Mqua; potest enim magis illo attenuari, immo esse magis atenuabile natura sua, Dices iterum. videmus spiritus eductos ex corporibus, de ponderosis pςr artς i, is a ricam magnum habere pondus , erisgo non est verum illos spiritus Ieuissimos esse. Respondeo, nos in vitro non habere t MM.
spiritus a verbi gratia , antimonii , aut
125쪽
iso Aristotelis Stagirio Meteorologies rum
plumbi in esse spiritus; sed, dum extrahitur, S attenuatur, in recipiente concrescere , S addensari, & ex maxima amplitudine ad maximas rodigi angustias; vnde non licet ex pondere tali, spirituum pondus in serre, dum in sua natura ma
His positis quaere ς , dum duae dicuntur ab Aristotele essi uuiorum disterentiae, ut 1-- aliqua sint aquea , seu ut communiter a se Perinateticis dieitur, aqua alterata , sed
-- ,.., substantialiter aqua ; alia vero terrea, seus . . . substantialiter terra istum alterata , de ca- ore attenuata , virum vel E sint soIum
duet species e siluviorum specie infima, an vero duae istae nominatae differentiae sint genericae primo d uidentes efiluuia in tota
tua latitudine,& in fingulis illarum subdiaui dantur verae species. Respondeo in hoc me multum dissentiret plurimis Peripateticis, quo ad modum loquendi saltem, qui
non videntur agnoscere aliaestiuuia m si vapores, & exhalationes, de vapores con- fer M tendunt esse substantialiter aquam, exhala-μφ tiones substantialiter terram, nec alias co memorant differentiaS , puto autem
re e .Ha ego tot sera esse egluuiorum differentias , t - ν ε' quot sunt rerum species, neque in hoc meis' ' ab Aristotele discedere existim , qui is lasse sapienter ideo dixit, vaporem educi non ex aqua, sed ex humido in terra, Si supra terra existente , ut innueret, sicuti diuersa sunt humida, ita diuersos etiam esse
Vapores. Sic ergo hac in re philosophari mihi videor.
In yyo aere omnium rerum attenuata effluuia esse permixta
A rosaru, nemine, ut, arbitror dise
sentiente , specie differt ab aqua aris Ailiis vi denti quae ex vino educitur , de ab aqua ci-- coriae , de ab aliis aquis, quae arte educun- μμ ρομ' turpereIambicu ex herbis .ilotibus, ecta quamuis omnes communi vocabulo nuncupentur, Sc dicantur aquae, quod si ex illa si .m ... diapbana, Sc fluenti natura, quae omnibustus.. communis est,eontenderet quis Omnes illas aquas esse eiusdem ijecie lue profecto tollaret omne rerum differentiam , Se praecideret viam . qua distinauntur rerum species t videmus enim in singulis odorim, saporem, facultates, vires, vi miteS esse
diuersas , illa calefacie, ista refrigerat, illa humesaeit, ista ex siecat, illa ignem acce dit, ista extinguit, illa solii it sales e ito, ista no,& ita singularum propriae sunt di Aserentiae virtutum , & proprietatum , quae diuersa accidentia cum perpetuo , 8 con
ser uetatur in isto subiecto fle sint, inferimus esse ibi diuertam substantiam , & essen tiam cui debeantur proprietates diuersae , nec ab am habemus philosopliandi ratio nem nisi ex diversis accidentibus ,& pr
prietatibus diuersam inserendo naturam .hoe iacto sundamento, Iam contemplor, qua ratione,& quo artificio aquarum istς desserentiae educantur ex suis corporibus, & in uniuersum obseruo,hoc omnibus sere commune esse, ut immisso calore, vel per ignem, vel alia vivi scalefiant ita illa cεr pora,vt ditatuto composito partes tenuiores , & subtiliores cogantur euolarc, crassiores vero, & corpulentiores remaneat, de hoe est qlas he bas. exempli eausa, ex siceari vi caloris. Ut autem fiat aqua, illae partes subtiles, quae separant m a crassioribus j non per mittuntur libere evolare , & in auras abiare , sed expanso veluti rete capiuntur intra elambici cauitates, ct a fri ore ipsius vasis, di medii circum ambientis concrescunt coercitae, de in guttas decidunt. In hoc, quia commune est, Et oculis etiam vulgaribus subiectu no immoror. fit ergo aqua rosarum, verbi gratia, & etiam extrahuntur spiritus, quia vi caloris. dum siccantur rosae, separantur partes illae tenuiores,de, dum euolare contendunt det nentur, dc coguntur in aquam , & humorem. ergo si aqua rosarum est diueria ab aquae cicoriae, etiam tuae partes tenues, ex
quibus fiunt aquae, erunt diuersae in rosis de in cicori .i, ergo si illa efflauia permitisterentur liberἡ euolare, nec imposito Glamhico cogerentur concrescere,suam illa detinerent diuersitatem mucerentur quidem in isto communi campo aeris , sed quemadmodum arena nigra simul eum alba miscetur, de sicuti limatura ferri, aviri, eupta , marmoris, εe aliorum possunt quidem simul misceri, non ideo tamen vpa fit altera, , neque in alterius transit
naturam , sed unusquisque pulnisculus suam
126쪽
Liber Primus. Textus XVIII. iii
si iam retinet propriam sermam, sed etiam . omnium sere generum corpora sensitivo-
illae partes tenuiores , quae vi caloris euo rum , vegetabilium, minerali: m. ,st unie
Iai rex rosis, cicoriis, de ceteris, & quae tallorum consummuntur , & resolvuntur per elainbi cum eoactae in aquas diuersas subinde libero Caeso; ita dicere postumus transirent, si libero excipiantur coelo, ta metito, R debemus in isto communi ae. in aere Vagentur, istς non transeunt in na- re permixtas esse particulas , & spiritus turam illius, sed singulae retinent propriam omnium rerum cuiuscunque generis. Ne formam. que in hac re quisquam, ut arbitror dissi-Neque dicas pulveres,& cineres no cultate in liabere debet, nili cui aqua ro- haber activitatem , aut non ita miice- Iarum videatur esse eiusdem speciei eumri per ininiana, nam proportionali ter ha- aqua ardente, quae ex vino educitur , vel bent fixa vim agendi ad vim, quam ha- cum spiritu calcantis, de non dicatur diiabent resistitiuam , sicu ti habent volatilia . ferre ab aqua cicoriae , a qua tamen puto vim agendi proportionatam facultati re- differre,&cOtra nemine tentire arbitror;
sistitiuae, nec minus miscebitur per mini- quod si aqua illa disteri ab illis spiritibus: ma puluis impalpabilis, & cmis, atque , ergo etiam illae particulae, ex quibus aqua misceantur spiritus; denique probandum illa concrescit differunt a partieulis qui- esset, non supponendum istos spiritus pos bus concrescunt sp ritus, ergo etiam Ii-
se ad inuicem transmutari , tam enim, bero volantes Craelo quamuis permisceri. dicam non posse spiritum rosis transmu- tur simul, eandem etiam retinent diuersi. tari in spiritum ei coriae, sicuti nec rosa tatem . mutatur in cicoria, ergo nec ex eo, quod Neqne mutabunt suam naturam , sicut per commistionemi iuxta positione mi- non mutant pulueres permixti: ergo in sceantur, una natura transit in aliam. isto aere communi permixtae sunt ouantulam vero quot rosae in tota terra exsie- rerum formae, S substantiae in tenuissimas cantur , quibus non supereminet e lambi- particulas disiiributae.eus qui particulas, dum separantur, co- Neque dicas, dum in aere Omnia mi , ..gat in aquam . sed permittuntur particuis scentur, non solum confundi, ut consua --haialae illae libere in auras abire qnot cico- diintur duaersaruna rerum cineres , sed simae exsiccantur, immo quot herbarum mul etia sedestruere, & alterum in alte- infinitae disterentiae, qnot lignotum, quoe rum commutari, quare in aere non sunt fructuum differentes species a celore de permixti isti diuersi spiritus. Respondeo struuntur λ quot animatia, di animalium enim primo hoc gratis dici ,& absque vi- partes vi caloris resolvuntnr quibus om- lo physico fundamento experimentis ro nibus, dum sic exsiccantur, si stiper impo- borato : sicut enim pulueres permiscensitus esset elambleus diuersae cogerentur tur simul, & confunduntur , ita ut in se aquarum , quas vocant, species sed quia parabiles reddantur physice , non tamen Non imminet tale corpns dii suunt ilia eL nainra unius natura alterius destruit, qua fluuia, particulae illae spirito se in hoc com- uis non careat sua activitate ; videmus muni campo permiscentur, immo quot enim tales suam habere vim activam, nec nilneralia ubique terrarum, quot metal- illae tenues particulae, dum altera cum alla, quot lapides vi caloris, aut ignis, vel tera confunditur per iuxta positionem alterius agent s resoluuntur, ex quibus aliam ibuertit, aut destrui, ergo neque dissolutis diuersorum generum spiritus per partes istae tenues inuicem pugnabunt,i S artem cogerentur Z ergo dum libero per- probo hane consequentiam , qnia si mi. mittuntur partes illae euolare Coelo dineris sceantur aquae ex istis spiritibus consectae,
sam tamen retinent naturam, dum etiam ut aqua rosarum, cum aqua ardente vini,
Per minima miscentur . vel eum spiritu vitrioli, miscentur quidem Ergo in isto aere non solum sunt effu- per minimam fortasse, non tamen destru uia humida, & sicca, vapores, & exhala- se inuicem, nec se immutanti ergo nectiones, quae sint aqua, & terra; sed tot du sunt adhuc tenues illi spiritus destruet sunt species e Ruui cirum simul permixtae, se inuicem. Antecedens probatur, qui , ωπι --& confusae, quot sunt species rerum , ex ideo arte medica misceatur istae substantiae quibus vi caloris, aut ignis, aut alia simili simul,ve unius qualitas corrigat, voltu uee in mactione reseluuntur , ta sicuti re vera , qualitatem alterius, orgo non transmu-
127쪽
it et Aristo elis Stagirta Meteorologicorum
tant se ad inuicem ; si enim transmutarentur , non retinerent suas qualitates proprias singulae substantiae. Deinde emeacius Probatur, quia si quis , vel mediocritersit instructus , postquam aqua rosarum cum aqua ardenti, vel eum spiritu calcantis fuerit perniixta,alterum ab altero iterum separabit, ergo non sunt transmutata ἰ ergo si non transmutant se illi spiritus postquam in corpus concreuerint, dc con-ῖequenter maiorem acquisierint activitatem , nec se transmutabunt, dum tenues adhue perliquidum volitant aethera. Respondeo secundo , si tenues partieulat , & sipiritus per aera dita si alterius sibi coniuncti, & conscisi destru ut patres, &m
se conuertunt, ergo iam omnia tandem concedent in unum illum spiritum, cuius suit maior emeacia , de ita omnia esstinivnu, 3e omnia cederent in naturam illam, cuius spiritus praeuariissent, sed hoc non videmus contingere, ergo non transinu- . tantur ad inuicem.
AESTIO III: Explicatur Democriti opinio
DIcet aliquis si in isto communi aere
sunt permixti omnium rerum spiis ἰ- ritus , nec transmutamur, sed soluin con-μ ηυμ su nudntur di partes etiam fixae , & cineres suam retinebunt diuersitatem in confusione ; N ita hoc erit Dmocriti exeitare sententias, & ex suo puluere atomos reuocare, S: nouum inducere elinos.Respo
deo me sincere ad philosophandum animuattulisse, qui solam,& nudam quςrat veritatem, nec nouarum rerum studio, aut popularis aurae desiderio in hanc, vel illam venire sententiam. longe hoc est a mea vivendi ratione, longissime a genio.displicent milii summoperε qui naturam in uertentes,
volunt intellectum praecedere voluntatem,& prius erga aliquam opinionem assiciun--, Isis tur , de inue intellectum cogunt, ut rati nes venetur, quibus illam opinionem ve- .um VI. ram ostendat. praepostera haec est philosophandi ratio: veritas facῆ praelatre debet, veritas amanda. qm a prius cognita. Aqua rosarum differre ab aqua ardenti
vini certum mihi videtur, di si hoc est, etiam illa effluuia, ex quibus diuersae aquie
concrescunt, d uersa erunt: S si hoe est. quia tam ex vino, quam ex rosis effluuia infinita quotidie exeunt, quae non statim in aquam concrescunt, sed libere pera ra volitant; erunt hie in isto aere permixta haec diuersa effluuia, & omnium sere rerum, quae permixta quidem erunt et consula, singula tamen retinebunt propriam naturam, haec mihi certissima,& verissima videntur, & ab omnibus admittenda, S debuit hoc sentire, & Aristoteles, B Dc moeritus,& quilibet alius Piilosophus, N staneque qui dicat, aut dixerit hoc, debet,
quantum videre possum, derideri a quo ha, ιε quam, aut exsibilari. ω- . Afferantur argumenta,quq conuincant,
aut aquas illas non disterre inter se, aut si aquae disterunt no differre efffluuia, ex quibus aquae concrescunt, aue si differunt seorsim sumpta, non differre amplius eum confusa, & permixta sunt, de sicuti cineressalicis disterunt a cineribus vitis, quercus, olivae, etiam si simul cineres misceantur, etiam in illa massa unusquisque puluisculus suam retinet naturam: dicat, di probet eurnon etiam idem dieendum de spiritibus. &ita in hoc aere non sint permixta emuuia singularum rerum, S in terra pulueres rerum omnium permixti, & ita haec sentetia cuiuscunque illa sit erit admittenda; &, si hoc voluit Democritus, non revoco ad Iucem mortuoS, tantum enim mihi non tribuo t tantulo meo ingeniolo possim mor Ari .estuos suscitare, sed suspicio viventem, oriate dominantem veritatem , quae non possit O cauillantium obrui sallacijs; ex qua quan- tae veritates, quam patentes deducantur, quam praeclarae , oc physicae rationes rerualioquin abstoditarum reddantur,patebie infra suis Ioeis, ut scias me non frui ira ino
rari in illis. Illud unum addo nos eirca Aristotelem
ita animatos esse debere, ut quoniam muIta praeclarissima scripsit, it diu.na quadam ingenij vi praeditus suit, si sorte aliqua osis
fendemus, quae minus vera videantur,non debeamus statim danare, & cachinnis e
plodere , sed potius suspicari aliquid latere magis recoditum,&ad bonum trahere sensum dicta. sed cur non hoc etiam cum Democrito sacere debeam etiam iste au- , D 'tiquitatis maiestate praesuvet, fuit sua aetate Philosophorum Princeps , dc Choragus, habuit admiratores, & sequaces,
128쪽
tar tatus vir, que suspexit antiquitas, queingeniorum vertices venerabantur, apud,
nos ludibrio sit, & ridie ulus p N hoc ipso quod opinio dicitur Democriti sit exsibilanda Ego totam suspicio antiquitate, de Aristotelem, & Platonem , & Anaxagoram , & Democritum, di alios omnes, ct solum ubi a recta sentiendi regula recedunt, hoc est, a nostra sancta fide, illos reis spuo, & detestor, quod in senten tia illa de atomis non placet, illud est, de figurarum diuersitate, quod differant solii ex hac figuraru diuersitate, & antiquos philosophos, qui hoc dixerui, puto allegorice locutOS. Isti spiritus, & halitus no certa habent figuram; licet, ut dicam alibi, multi habeat
seeum vim forma tricem materiae , & om- ινώδεα niu rerum diuersarum spiritus , ta habitus νε utis da tota iubstantia inter se differunt. Hanc veram puto sententiam Democriti, & antiquorum. Maneat ergo effluuia no solii eme diuersaru specieru, sea tot in hoe aere esse enfluuioru species, quot sere lunt res sublunares disteretes: ex omnibus enim vel calore. vel igne, vel alia eorruptionis forma educuntur ista e Huuia, quae per medium disperguntur.
Quod si quaeras quid tandem fiat de istis
. . . effluuijR, & numquid per aera uolitent.
ι . z. Respondeo cum Aristotele infra hoc eodem libro Text. 4s. qvem ex Ponam, &νum vnisi sequar ibi; sicuti cum e viuuia perueniunt προ ad luperficiem et amnici , illa trigiditate conerescunt ,& in aquam de Qedunt, ita
cum perueniunt ad regionem nubium squae nubes loco elambici succendunt con-
Crescere pariter.per se loquendo,& ad terras cum pluuijs nivibus nebulis deserri ad finem, de quo alias: & haec,inquit Philolophus, est circulatio naturae. intcrim certuputo, & satis patens, iterum concrescere emuuia, & citius, vel tardius ad terram reuerti, pluuiis,vel ventorum vi delata: inpluuia enim non aquam solum commune, . sed omnis generis aqua deserri credo, sicuisis, ' , ii omnis generis e Muuia ascenderunt edu- h. isui cta a calore, & ita erunt permixti cum -ηυ. aqua pluuia, spiritus herbarum , fructuum ex omni genere vegetabilium,mineralium
imo ,& animalium , di hoc modo per pluin uiam animalia generamur, & plantae. sed de hoc alias, interim, ne quaeso lector subsanes, sed rationibus te oppone; libentissime enim dedocebor.
Cur Arictoteles duo tantum genera ponat FHAArum. 1
es quomodo intelligendum dicitim illud Chim corum omnia componi ex sulphure, sale, cs Mer Ario.
CVm tot ponamus nos effvulorum
geuera primo diuersa , quot rerum. quaeret aliquis eur Aristoteles non distinxerit haec effluuia, ut Chymici sapientiores, in sensitiva, vegetabilia, Smineralia sed reuocet potius ad duo genera vaporum scilicet, S exhalationum Respondeo Pin dishoc sapientissim factum; revera enim in sum a t tota arte lablimatoria , quae unica Meteora docere potest, duo constat esse genera 'essivulorum, quae ascendunt: humida,&scea, seu aquea. & spiritola . qua uis enim postea singula istorum genersi in diuersas dividantur differentias; tamen omnia in hoc conueniunt, ut aliqua humida sint, aliqua sicca, seu spiritosa, & hoc fortasse sibi voluerunt Chymici,dum dixerunt,omnia, quae usquam hic apud nos sunt, continere , praeter salem, hoc est praeter fixam illam partem , quae non ascend t, nec re soluitur in emuuium, sed semper remanet grauis, & cadens; continere duas partes sulphurem scilicet, & Μercurium, & in his duabus partibus omnia resolui; nec repugnabit quicunque Philosophiam ex sen- Mereuriavsu addiscit , si Mercurij nomine intelligat partema queam, seu humidam, qua res omnes tontinuantur, & e Ohqrent,& nomine sulphuris intelligat spiritum, seu partem S-l spiri totam, subtilem, vividam, activam ,
Quaecunque enim apud nos sunt & hae puto veram, S physicam mixtionem ita V
constant ex materia, & sorma, ut una pars sit corpus graue insistens, nunquam resoluishile per calorem , altera pars sit forma spiritosa , vivida, quae ex resolutione mixti insumum abit, & auras. Verba haec tibi suspicionem non ingerant nouitatis, rem te- rene,quq antiqua,imo an liquissima est.& c munis . verba tibi affero mihi eommoda. constant ergo omnia ex corpore, de spiritu: nomine corporis partem illam iti relli
129쪽
Ari'hulis Stagiritae Meseorologicorum
go terreg, & quae quacunque tacta, vel co bustione, vel resolutione semper apud nos manet se sibilis,& crassa: nomine .iritus, non intelligo substantiam intellectualem , ut intelligentiam, sed partem illam eorpoream iubstantialem , quae in unaquaquere est. & vi caloris dissoluentis,& eorrumpentis essuit, die uolat , Sc in fumum abit, di auras ; & hoc bene memineris, quia quoties spiritu nomino absolutE in hac Philosophia, hanc partem intelligo; nollem tame semper hoc inculcare. Verum iste si iritus cum tali corpore non unitur se ipso. quidquid enim unitur, unione unitur , &haec duo adeo diuersa sunt, ut se ipsis uniri nequeant; requiritur ergo aliquod vinculum , εἰ unio, non quae sit modus quidam, aut formalitas, quam vix lonsa capitis db. fatigatione percipere possis; l dumo physi a,3e realis; sicut physicae & reales sunt partes, & l aec vino, seu gluten naturae, est vinculum illud , quo spiritus ille cum eorpore suo ligatur, ει hoc glueen est humidi,tas , quam humiditatem isti Mercurium voeant. Hum, ditas ergo, quam,si non haberes aliam vocem, a Chymicorum vocibus vocabis Mercurium , ea vinculum illud, S ligamen, quo sulphur, hoc est spiritos a. S uiuida illa pars , quae in reiolutione abit in auras. & subtile etsi uirium, conia iungitur cum sale , hoe est cum parte illa fixa, stabili, & consistente, quae semper reis
manet, se in persecta rei tu .lone nunquam resoluitur.
Neque alienus erit Aristnteles ab hac doctiina, qui z. de Gen. Tex εν. dicit per hoc probari, in quolibet m:xto esse humiadum , quia terra sine humido non poteste sistere; sed hoc est , quod continet. si auferatur ostis. ino humidum decidet utique . quamuis enim fortas te aliud spectet Philosophus ibi, tamen ostendit se hoe admittere , humidum scilicci continere, di quasi colligare ; ergo lium id as ista, quasi vinctilum est, quo colligantur partes inter se , di quo hoc humidum melius est conis
pactum, &concoctum, eo res Lilac,lius corrumpitur, & resoluitur.
Hinc est, quod in qualibet dissolutione primum quod statim abit, est hamiditas aquea, & quo magis aquea est , eo celerans, & facilius avolat, dum enim unita debent di lui , unio prius austrenda est, Stunc partes V nilq ree edunt, ita dum dissoluitur compositum , vinculum prius , &gluten tollatur necessio est; deinde partes spiritosae a corpore recedent; & rtasse
hoc sibivolcnt, qui die unt Mercurium seruum esse iugacem, n rc posse continerit hoc enim de more en gmaticum est, ut Morin solent, etiam ubi impur. E clare loqui pos- f sent, sed sensus est, humiditatem, quae mediς euiusdam naturae est inter corpus, &spiritum, ut sit quasi vincitum duorum extremorum, prius tolli, ut deinde extrema dissoluantur. Concludamus ergo tot esse emauiora differetias, quot rerum propemodum sunt formae: dum resoluuntur corpora, effia-ui a d uersi ex sinpulis educi ;&ita etiam diuulsa diuersant inter se retinere natura ἐomnia tamen benEad duo summa genera reuocari, quod alia hutnida dicantur, alia sicca, seti spiritosa.de litimida grauiora esse, ac proinde in inferioribus consistere, quaed icuntur sicca,leuiora est e,di magis ascendere, ut autem in singulis maior, S minor est leuitas ,ita diuersa sortiuntur loca.
Quomodo accendantur huiusmodi spiritus,seu fumos balucis.
modo motus possit esse causi caloris, & quaestionem in uniuet sum discu tinniadam pros otii. Hic mihi peculiaris, se se offert diffieultas, quomodo accendantur illi spiritus , quos superius supposuimus natura magis calidos , ubi .lli leparati sue rint a vaporibus. Aristoteles videtur manifestε velle , ex
motu aecendi; dicit enim modicum mo. . . tum sortientes exuri saepε. mihi tamen accuratius rem considerant l, adhuc mo. . situm non puto per se producere calorem , nec accensionem , sed puto essh ali in id
consequens ex m 'ru: exq)io sequatur ca. Asarus azior; probaui enim supra motum localem ,
Ut sic noesse productivum caloris, sed ea- Iodem asticatione, di attritione produci. hie praeterea addo , etiam si motus posset
producere calorem, motum CceIorum,ad
mitia etiam illorum solid itate, & ad macita omnibus , quae a plerisque Peripateticis supponuntur , non posse tales spiritus i si ammare, nisi, ut ductum est supra. Supponunt enim isti, totam liἰam reis gionem aetheream circumagi simul cum
Cetto: quod si est , idcm stre erit, ac si non
130쪽
moneretur , sicut enim dum mouetur vas, inclusuique in illo aer circumfertur, nullus excitatur in aere calor , de dum ego timem pugno 1nclusim circumago , non percipio ex motu illo calorem ullum; dum autem duco, reductique manum per funem eator vehemens in manu excitatur, ita dum exhalationes Coelo contentae simul cii eodem quali in vase circumrotantur, non F
deo quid caloris in illis excitari possit,dum
Praesertim motu aequali, & uniform moueatur , ut igitur res tota iterum explicetur in particulari. ην' Primo suppono non solum effluuia om- o ' nia non esse eiusdem rationis i& aeque faci
rin. Pores humidos in aquam concrescere, non
in ignem inflammari ; sed nec etiam iptas
exhalationes aequaliter ad ignem concipiendum puto esse di politas sunt enla ut etiam constat ex sapientioribus aliqui- ων M. hus,alia ui spiritus magis alijs inflammabi--M - les, neque ii 3c , quod faeilius iste spiri tus se is lara inflammtitur, puto dependere ex actuali ca V lore, neque ex tenuitate, & crassitIe; aqua ' enim ardens etiam frigida, facillime accenditur; aqua vero communis etiam serui diistina ignem extingitit. Secundo ilippono e illa aliquos spiritus sulphureos, qui facilii me , vel leuissimo at- Parin, - πιcu accenduntur. Audiui ego de puluerenua ista arte non dissicili ex auro coniecto, qui sin His . vel leuiter digitis fricetur, si vel leui motu eoteratur, statim inflammatur; non ego
rem sum expertus, quia nec materia, nec ratio formandi pulverem talem Obu Maest; tamen ex Viris nobilibus fide dignisTcm accepi, qua bus ex alias visis fidem, praestare debeo. Si ergo pulvis tormcnta rius ex salnitro, non nisi igne accenditur,
tamen puluis iste longe facilius quolibet affrictu instammatur eo quod spir tus illo sulphureus, & nitrosus lono magis d.*O- situs sit ad ignem concipi eadum . his P stis Di eo posse contingere , ut spiritus ali-ε iram se qui maxDnE aeeensibiles accedautur etiam tu diurno conuersionis Coesi, si Coum I esset isti dum; probatur, quia videmuo de facto in puluere illo aureo, esse talem dispositionem, ut vel leuissimo attritu aec datur , quot ergo putamus per actionem, ec seblimationem naturae posse huiusmodi spiritus ex toto terrestri globo eQuerer αex mineris exhalareῖ si ergo contingat huiuimodi spiritus, vel alios, qui fortas
etiam faeilius in flammam habeant, in ali
qua parte colligi, ex motu, seu attritu in flammari poterunt; dumen mi latium ieruntur ex tua leuitate, di a Coeli conuersione in svrum aguntur, vel certe, ut Om nibus probabilem asteram causam , dum recta surtum tendunt,eontingere saepe PO'test . ut alios ibi spiritus offendant, S aliaeaeuuia pigra , de haerentia, quae viam illis
praecludant: & dum viam sibi aperire tetant , sequitur necessario attenuatio, & at tritio, ex qua flammam concipiunt; immo& alios spiritus in contrarium, vel in tra uersum actos saepe obuios habebat, a quibus retardati, dum violentiam patiuntur, eoguntur attenuari, & alteri, &consequenter sequetur accenso. Hanc puto veram causam illius innam. mationis, praeserturi quod, ut dieebam ex illo motu , &distractione partes diuel luntur ab inuicem , ia qua diuulsione . 6c quasi comminutione partes minus calidaea aue ...
seu tenues a erassioribus separatur, &qu a - -- ex illa permixtione partium aetherogeno rum retardabatur inflammatio , laeta s Paratione, dum similes simul accurrunt a facilius ignem concipiunt. Duo ergo Leit motus ille , & sep rat partes illas ab impuris, & aeterit, taquasi fricae partes ad inuicem . dum istae vel iores,illae minus velociter mouς-tur, di istae ad istam, illae ad contrariam partem incitantur . Ac hinc sequitur attri tio, de ignitio. Aduertendum autem est satis viderim
huiusmodi aecensionibus, si inter illos spi' p .
titus sit pliqua particula , vel exigua exil Di, iis, quae iacillime ignem coneipiunt, Vbi mast. enim illa accensa suerine, accendit deinde alias sibi contiguas, quae alioquin ex motu illo ignem non eoncepissent, haec enim particula tenuis causa est actu ignis, & est reluti lames ad alias partes accendendas,sieut enim solemus sulphurem assigere existremitati arundinum, ut Ignem accenda. mus; dum enim igni admovemus sulphure, statim aecenditur, di accenso sulpi urearundo inflammatur, sic etiam accese illo tenuissimo spiritu ad ignem coneipiendum paratissimo ex illo accenduntur iam ali spititus crassiores . & firmiores. Totam igitur illam supremam regione vult Philosophus, & ut arbitror, valde ra- tionabiliter plenam esse huiusmodi spiritibus. & sumosis halitibus, qui qua faeil- lime ignem coacipiunt ; Mideo dicuntur