장음표시 사용
131쪽
r i5 Arictotelis Stagiritae Meteorologicoram
in proxima potentia ad ignem, ob penu nus lacile ignem concipiunt, & subindeo Tiam vocabulorum dicuntur absoluteis semper noui ascendunt spiritus; ideo nee ignis; Shaec est vera. N propria opinio omnes cui pcrsunt accensi, nec siinulo m. Aristotelis de igne in eo neauo Lirnae; quia nes acceuduntur, & fiunt apparentiae , de tamen isti halitus non sunt omnes eiusdem quibus in sequentibus. rationis & natutae, & ali) facilius, ali3 mi-
a m Is iactis landa mentis iam tandem iri ineipit Aristoteles explicare apparentias me corologicas , & incipit a lupi a nominatis, & quia dixerat supra, illas di fierre secundum magis, & nainus, hic ex. plicat quomodo hoe intelligat: hoc est, dist rre prodiuersitate quantitatis di formae pabuli accens; dicit ergo illam partem superiorem huius totius corporIS , quod replet totu
spatium inter uoiaca una aerem, &Lunam, ex motu s
& agitatione Deiole accendi ex illa
habbi a d ignem νconcip enisum, bc est maxime d spo. fra illa consistentia , seu consistens,
ct adunatus halitusmon accendi tur ergo tota illa regio , sed accenduntur illae partes,quq suce magis ido
s se neae. ut aliqualiter lum u accendantur, di in θη is cν ista aeeensione, si fiat noctis tempo, per lumen se
modo positus, & ordinatus fuerit,& diuer sam magnitudine ni habuerit, diuersam c flendet apparentiam, & diuersis nominibus nominabitur. . Numerat autem in isto Textu praecipue tres primo loco ponit Damam .
seu ardutem area quotiescunque einnim fomes longitudinem habet , latitudinem, quia ex illa ampla for- a, quae nullam habet figuram, nullo alio certo nomine potest vocari,
nomen, S dicitur flamma, &quia videtur referre speciem veluti areae ardentis, in qua stipulς sunt acceu
o Secundo loco ponit apparetiam
vocat Capram; diacit ergo, quod si succensus fomes,stu halitus, qui est velut semes illius flammae maior sit secundum longitu
TEXTUS XIX. igitur maxime Opportu
ne ii habeat talis consistentia, quando a circulatione mota suerit, aliqualiter exuritur . , Differt igitur secundum succensi fomitis possicionem, aut multitudine. Si enim
latitudinem habeat, & longi rudinem succen sus semes. sάpenumero
videtur accensa flamma , veluti in area ardente stipula Si autem secu
dum longitudinem solummodo,qui vocantur Trabes . N Caprae , de Sy-dera, a & si quidem maior fit succensus fomes secundum longitudinem, quam secundum latitudinem, quandoquidem quati exscintil Iat, simul autem ardens thoc autem fit pro. pterea quod ignitur lecudum modica quidem, ad principium autem:
Capra vocatur: quando autem sine hac passione, Trabs. r
proditissa flamma Dissert igitur haee flamma, &diuerse
apparet se eundum fomitis positionem , aut multitudinem; prout enim somes , seu
halitus ille, qui sonet uanimam alucris
Capra, quod sic intelligendum , non quasi longitudo sit ab oriente in Occiae-tem, S latitudo sita Meridie in Septemtrionem, ac proinde debeat habere maio
132쪽
Oeeidente, ut aliqui falso putarunt,decepti Lemm/ illo loquendi modo, quo utuntur Geographi,dum dicunt longitudinem mensuranda ab oriente in occidentem , latitudinem a Meridie in Septentrionem ; quod veru est in regionibus terrae, non apparentijs Cς-li , in quibus mensuratur apparentia quaqua versum,& maior demen sio ad quamcunque sit parte directa,dicitur hie longitudo, breuior extensio dicitur Iatitudo, verum hoe non sussicit, ut dicatur capra DItas, sed debet quasi ex laintillare, hoc est quasdam evibrare flammulas, ex quo fit ut tota illa apparetia quasi saltitare videatur. μ. um 2 Rationem huius exscintillationis ponte Aristoteles per parenthesim . hoc autem sit, inquit, propterea quod illa exhalatio ac να-- ceditur, de igni turseitilum modiea quidem, . . . i. hoc est, subinde per varias particulas ad 'pum mnaipium aut . hocin flamula reuertatur semper ad principi u illud, a quoi neepit. aliqui existimant exhalationes illas, quae exhibent hane apparentiam esse per modiea lateruali a dispositas, de determinatas, civna partem post aliam aeeendi, undenon eadem flamma faIlitare dicenda est, sed
subinde nouae flammulς aceenduntur,quia tamen distant modicis interuallis,ideo eadem flamma saltare videtur. Haec expositio non videtur ad mentem philosophi, quamuis non negem posse contingere, ut aliquaodo fia: talis apparentia. Expositio Olympiodori , & Philoponi est,Capram fieri euaccenditur aliqua exhalatio, & subinde alis quae scintillae emicant, & decidunt, ita ud videatur se quodam modo contrahere, de
dilatare', di per hoc quasi fallitare, & hoc est, quod dicit, Philosophus ad principium autem, hoc est illa flamma, subinde dii
latur,& quasi rarior effunditur incompta,& insermis, ve sunt vellera caprarum. r uertitur tamen ad suum prineipium, & eo,
Si autem non habeat hanc passionem, S proprietatem mouendi se, & saltitandi, habeat vero maiorem logitudinem, quam latitudinem iam dicitur trabs; & est telatia apparentia.
. Iu aneeps fui, & adhue firmum nihil
. sta uo,Vtrum Teophrastus Paraeel sus in suis Meteoris serio loquatur, an animi causa qnaeuam iocose proserat, uel potius an idem sentiat, quod verba significae
prima fronte. an vero in mentis recessu aliquid repositum habeat magis arcanum ac sublime, Sc rem unam verbis pro ferat, alteram sensu abscondat, ut solene
Alchimistae, quorum se gregem ducer non dedignabitur. Videtur enim vello
omnia ad lydera reuocare cum Causas ante oeulos positas habeamus. Dicit enim ut sunt arbores in terra, quae producuna poma, pyra, ceraias, amigdalas, di cstera, ita esse alia astra, quae producunt pluuias, .mmm alia, quae producunt naues, alia grandines, nebulas, ita ut singula horum sint diue sarum stellarum fructus, & sicuti ex arboribus decidunt fructus, cum maturi
sunt, ita His temporibus ex istis stellis de. eidunt nives, grandine ,& alia huiusmodi.
Haee suam secum ferunt consutationemredi ut gratis dicuntur, ita nec operosius
Sed ridieulum prorsus est, quod asserit Striti mde stellis cadentibus capra saltante , de
alijs; de quibus hie satis Aristoteles, di-
eit enim , sicuti animalia cibum sumunt, non tamen quidquid assumunt, id totum conuertunt in suam substantiam , sed pariatem Conuertunt, partem repellunt a se, &proiIeiunt, ut excrementum, ita stellas Iucem , & partem aetheream comedere . at vero ex affumpto cibo, quod u on conueristunt in suam substantiam secernere, & reicere tanquam excremetum; & ex hoe fieri stellas cadentes; quare illae apparentes lurninosae stellarum imagines sunt excremeta stellarum. Abundarem nimis otio, si veI Item ista impugnare, quae non alia confirmatione confirmantur, ita nec improbatione refutantur, nisi sola prolatione. Miror sane reperiri homines, qui se cordatos reputari velint, & has ore versant, & an iamo *das ineptias, nisi sorte hoc rudi cortice , sapientiae medullam texit vir non insipiens, ut dicebam: dicam ergo, quae
mihi physch speculanti, ut saepe pollicitus
sum in mentem venere, quae vcro similia
videntur, & quae ex sensatis experimentis Di iti
133쪽
118 Aristi telis si tritae Meteorori corum.
eis deduci videbuntur. In aere isto ire strati, ut sellas altissimas suis in sedibus relinquamus, magnam esse nitrosi, S sulphurei spiritus copiam non
longa probatione egere arbitror . Vldc-mus quotidie nitrum e parietibus laterit ijs efflorescere, non tam zgo puto ex tui Stateribus educi nitrum , quam volitant Sspiritus nitrolos , qui per aera scruntur viventorum, huc illucque, dum ad fixum sal- nitrii decoctu,&ia calee vi ignis appellunt, illi adii rere;hoc enim communc ominnibus est, ut omne fixum trahat ad se suum volatilem, de iam ille spiritus corpus accipit , de apparcre incipit , 5 hac vera est,&'physica philosopl ia, quam experien tia. in plurimis alijs confirmant, nec alia subinde commodior deerit c. ccasio hoc pluribus confirmandi, & ostendendi in hoc communi aeris effluuio esse omnium se te spirituum differentias, ut L pra etiam monui; sunt orgo ut iam nitri, sunt sui 'huris congestissimae partes . N si de vulgari sulphure velis interpretari, quot toto or l, e tetrarum subterranei ignes sulpitureas erudiant nubes quae per aerea disper aesese alijs deinde comiscent dum fornaeos ardent, dum ferrea, ct alia comburuatur , nos ex ipso sensu percipimus sulphureos efflari ardores, S cum odore spiritus qui in aere communi capiunt hosipitium; quod si in qualibet re sulphuream iliam esse parmin cognoscis, quae facile accenditur.& quaere. oluto corpore spiritosiissima est,& lO um in eorporum anato me per Chymi eam f..cta depraehenditur, vides ex communi , de quotidiana tot corporum rC- solutione, quanta huius sulphuris diuersa Ium Oinnis, O rerum copia in communi hocaeie hospitauri immo quasi domicillum
vi m sulphureos , de nitrosos i osce spiri- L. t i tu; naturae imperio in sublime euolar ,
... R vi omnia . quae leuiora sunt natura sua , supra grauiora tibi locum statuunt; ita hoste spiritus sola maiori sua leuitate a grauioribus corporibus secet ni,quae grau Iora in inserioribus subsistime, di ad altiora con te de re loca non tentant: quo posito , tum propter naturae similitudiuem, qua similia' ad eundem locum deseruntur, tum quia sepe contingit, ut ex eadem terrae plaga magna huiusmodi spirituum expiret co- pia, quae simul, quocunque tan lem casu id
fiat, ad eandem Coili Plagatu ac furtur, &quia, ut dicebam, iro sunt isti spiritus semper omnino homogonei, sed iunt aliquae particidae, quae facillime quacunque leuinsima causa accendun tur, illis accensis fiunt apparentes ima nos , de quibus hic disputatur , dum ab illis accensis aliae acce a
Primo ergo si contingat sulphuream mat riam, nitrosam habete admixtam, occong omerari In unum , ct quasi constipa- Uri, non t men aequaliter aduentari, sed veluti laciniosam . & hae, illac que diffluentem nubeculam imitetur nubem appello, non quia opaca sit, di lumen sistat, sed quia partes, materiae similitudine, in unum coeunt eo modo, quo vapores ad formanodam nubem si hec sulphurea nubecul ex aliquo aecidente, & ex aliqua particula magis inflammabili ignem concipiat, leo. . cdote statim se prodit, dc lucet ex conce e. pto igne, atque ex laciniosa figura, qua vellera caprarum imitatur, capram vocavit Aristoteles, cuius tamen nominis non fuit ipse inuentor, ut male eum reprehendit Seneca, scd hoc nomen sibi praecipuε ex eo coni parauit hae e apparentia , quod quodammodo videatur salti rare.
Hoc sic explico: Vidisti sepa eandelae
flammulam ex cera, εἰ praecipue ex se-uo emicare, & tremulis undationibus vi. EmieM . . brari, ita ut procul praesertim aspicienti-lus quasi saltitare videatur, hoc idem in nube eu a illa accensa puta accidere; dum .is--. enim ex medio quasi illius nubis partes accensae resoluuntur, de ex igne magis adhuc attenuantur, elabi, oc expirare conten indunt, Oe ad extremas, quae non ita fori .ula inflammat sunt,impellentes, eas propellere tentant. unde tremor ille, ex vibratio cor surgit ; inflammari enim , & accendi materiam aliquam nihil aliud est, nisi quod excessus ille caloris, sic seruor, ut supra vocabat ignem Aristoteles, materiam illam paulatim afficit, quod ubi fit, vi illius cal ris partes materiae successive attenuantur dc magis rarescunt, prout successiuE illum
calorem concIpiunt, attenuatae autem ειε Q.
partes, quia maiorem, Sc per se superiorem requirunt locum ; ideo lagain arripere vudentur, & hoc est, quamlibet materiam comburi, quod Obseruandum est . Iam vero cum in illa nubecula partes face essiuEcomburantur, hoc est, attenuentur exiseeisuo illo calore , du attenuatae expirata qua faciliore aditum is, ueniunt, tremorem
illum, oc vibrationem in partibus non a
134쪽
posthi cum eadem stellit,cum qua meridianum subit, cum eadem oriri, ει occidere ,
etiam si sipatio viginti quatuor hcirnrram avna cum morti diurno circa terram compleret Orbem , eo quod iaman diuersa ab horizonte distantia diuersiam ostenderet habitudinem ad stellas fixas; sed de hae reluculentius fortasse dicam,& clarius, eum de cometa agam. interim satis sit,ex ili rum obseruatinnibus nullam exhibuisse parallaxim, ex quo collegerunt Trabem illam longe eminere supra regionem eleme.
Ego eo eam illius Anni caIlus enim mea aetate nondum se prodidit, dum ego
scio quid sit philosophari) sepius, S d illingenter obserasam,totas etia noctes insomnes duxi, ut per me metipsum differentias sumerein aspectuum. Trabem , ut fateor nulla idi; non tamen ideo fidem auctori- T M Misbus denego, sed penes illos relinquo. Dum se de eometa agam, ego ipse quid obseruaue risu prostram de Trabe ista, nihil habeo ex meo, quod addam. integram, ergo haerem relinquamus examinandam intractatu de comet a; si enim admitti debet cometas dari supra regionem elementare constitutos: eodem etiam modo poterie
Τ Rabe appellat Aristoteles appare admitti dari Trabes; illa enim ratione , de
tem quandam albedinem, seu laeem ex illa eadem materia, qua formantur co metae , cur non possunt etiam formaru trabes ι interim nullus, ut arbitror negare poterit non polle dari apparentes huiusmodi luces etiam in region e elementari, si enim in hae regione congregemur sulphureae , dc nitroiae exhalationes, quae ita longum protendantur, & simul accendantur, necessario ex illa luce splendebunt, &apparebit lux illa candicans in longum protracta; & hanc vocat Aristoteles Trabem praecise ex figura oblonga, & angu- utrum illa apparentia sit vere Meteorol lastiori; non enim placet debere longitudi-gica . atque in regione aerea; alWus eniti nem illam excurrere liomzoti parallelam, aliqui eius originem repetunt, simus enim M. vocetiir Trabs, alioqui a , si erecta sit eum cometa anni l6I 8,ut de ali tineam, id verticem, appellandam ect columnam, observarunt mutri curiosius apparuista, hoe enim neque Aristoteles requisiuit, nec 'Trabam luminosam, longam vari e pa- videtur nectae inutiliter nomina multiplitentem; obseruarunt autem multi e viii mre; ex tota igitur figura oblonga, &an-
tempore in Flandria, in Lusitania, in Ita- gusta Trabs diei me, & quod fieri posse inlia, in India, & nulla apparebat aspinuum regione elementari, non video posse dubi-
differentia; omnes enim videbant eum tari.
eisdem stellis oriri, & oecidere; si autem Sed adde, quod resere Framundus lib.
fiasset apparentia haec proxima terrae, & in L. Met. C. s. a, I. anno Ioa I. Obseruatam regione aerea ex ta diuersa Poli eleuatio- fuisse ingentem Trabis molem intempesta M'μαι. ne , ut est in Flandria,& Lusitania, nisos nocte ab occasu exortam, paulatimque
Di non diuersus apparere aspectus, nee ad Ceeli culmen evectam Lunam clarisi, tenuatis , 8e eons rquenter adhuc relu antibus eniciunt, O hincilla apparet salti tatio Posset etiam fortasse eotingere aliquam do, ut tota illa materia, dum intestina laeqvit incendio , di partes attenuatae quaerunt
aditum , ut erumpant ex non attenuatis,
tota illa materia, quae in medio tali est costituta, in quo facillime mouetur, vect tu ta fluctuet, ae proinde saltare videatur, α incertis motibus quati; primus autem modus explicandi hos sistus magis est ad mentem Philosophi, de videtur vero simia Itor; in istis enim rebus solum coniecturis rem assequi polIumus. Cur autem maiore longitudinem, quam latitudinem in icta materia requirat Aris Meles, non est, nisi .t figura animalia. de caprae magis reprae sen tetur, quam no repraesentaret globus, aut phaera.
Rabe appellat Aristoteles appare tem quandam albedinem, seu laeem in Cetto angustam quidem, sed oblongam.
aduertas autem non esse sermonem de nubibus vaporosis , quae aliquando praeit stunt, di in longum extenduntur; istae enim non ex eoncepto igne lucent, sed a radi )s Solis potius colorantur: de etiam interdiu se produnt, Trabes vero, de quibus hic est sermo, solum noctu visuntur. Rem hae breuissime commemorat Ariastoteles . sed nostra tempestate non videtur ita Deilis, valde enim multi dubitane,
135쪽
me fulge ntem intustasse; si ergo h e Trabs
Lunam eclypsauit, ergo erat intra Lima .li enim suis let supra ipsam Lunam noliseelypsisset saltem ex parte, ergo euidenater ostenditur Trabes insea Lunam in re. gione es ementari aliquando produci rue
r. M Mis rum istas Trabes elementa res non puto e .st visi vir se uniuersales, sed particulares unius, auefaciti alterius regionis, nec puto ad multa S no.
Ora durare, ita ut motu diurno circumse/rantur , sed paucis horis extingui; neque enim materia i Ila tenuis tam diuturnos sustinet, de inuet ignes. Fiunt autem hoc modo , ut arbitror tales apparenti . colliguntur sulphurei spiri- tua, vel ex eo quod simul ascendant ex eo τ .ue, dem terrae loco , vel ex eo , quod liropter naturae similitudinem in unum conlluant, re in eam, quam casus affert figuram se colligunt. Dum sic manent, quantumlibet uniantur, &, ut ita dicam, densentur Nis M. Vestatis, seu unionis studio,& nobis non sed- illi produnt, diaphani enim sunt halitus illi,
re . i. & nec lucent, nec colorantur; si vero contingat accendi. & sint illi spiritus in lom '' eam seriem dispositi, de omnes fimul a
cendantur , & conceptam sammam aliquo longioris temporis tractu foveant, fit hale apparentia. E 'lum Huius exemplum, si licet, ut inquit ille, I asis νω parua coponere magnis, obseruaui ego steu/--'rst quenter ad ignem; vidi enim ex ligni a dentis nodo, vel ex eius extremitate eru*
pere lingulam tenuis sumi, ita ut, si quis
proelii distans sit ab igne, fumum videro non possit, quod tenuis sit, S subtilis: iam vero subinde aecenditur ille fumus, di in famam euadit, & tunc fit apparens, sic ergo etia spiritus ille prius non apparebat ν aceensus splendestit. Vt autem illi spiritns nulla sibi ex sua natura determinant figura, sed ea omnino ex contingenti materiae concursu sortiuntur, ita diuersas omnino flamma illa sortitur formas, & pro diuersis sormis, diuersa etia nomina, ut enim dicitur Trabs ex quasi tereti longitudine, & eadens stella ex globosa congerie,quq cireumferatur, ex emicanti, di oblonga figura capra mis saltans, ita si oblonga sit eius apparentia , ex medio autem lata. in extremitatibus gracilescat, Iolet dici draco volans; si vero unico tantum ex capite Producatur, at extremitas sit late est uxa, dicitur piramis,
omnino tot erunt nomina, quot rerum
formas referre flammam illam qui ne si-hi animo fingat , ut enim nubium, quaa sparsim per Coeilum feruntur aspectus eam solent sere imaginem resertre , quam quisque mente concepit , ita & flain mae istae diuersas species , &
136쪽
IAm explicat AristoteIes stellas eaden-L tes quid sine, & quomodo generetur,&.---. dicit duos modos , quibus huiusmodi apparetiae fieri possunt primus est, si illae exhalatione, quae in longum dispositae suae,&dicuntur ideolon .gitudines exhaIationum, si laeunduhane dimensionem secundum qui νclicitur Iongitudo ipsius exhaIationis
fuerint disposita siecundum parua, &multipliciter dispersa interualla sab aere propter frigus, ea ius est constrin
gere, de condensare, co cto vapore extruis
ditur, & segregatur exhalatio, dum enim exhalatio illa calidior quasi premitur, deteritur a densiore vapore, per motu illum
SI vero longitudines exhalatio.
nis secundum parua, & multiplicitet dispersae suerint, & similiter secundum latitudinem, & prosundi
tatem, S=dera, quae videntur volare, α hoe idem habue fiunt ,- Aliquando ieitur a motu extitudinem, &pi n ιδ io exuita generat Ipla a Iiquantunditate, & He- do autem ab aere, propter frigus c acto,extruditur,& 1egregatur caliduqua propter, & latio ipsorum aisimilatur magis proiectioni, sed non exustioni. - Dubitabit enim aliquis, ut Iuveluti quae sub lucernis posta exhalatio a superiori flamma accendit inferiorem lucernam; c mirabilis enim .& huius velocitas est , & similis proiectioni, sed non ut alius, & alius fiat ignis: an Proiectiones eiusdem corporis sunt di lcursus Videtur itaq;
propter ambo. etenim sic, ut quae a
lucerna fit: & quaedam, quia expelluntur proiiciuntur. veluti ex digitis
nuclei, ut, & in terram , & In mare videantur cadere , & noctu , A per diem, serenitate existente, deorsum autem iaciuntur, quia densitas deor
sum inclinat propellens. qua propterti fiuin
rint veluti multae paruae exhalati nes dispositae una post alteram perexigua interualla fiunt sydera, quae identur volaro; aliquando ε igitur exhalatio ipsa accensa, & exusta generat istam appa
tera priua tiua ἔDG-- qu mulS miim j dus volare videa-mmum tur, re vera nihil mouetur, sed una particula exhalationis sequentemaeeendit, & sequestertiam, Se sic da. inceps , dumquo flamma discurrere
nullus est motus truditur, & illa
tammula accensa s=dera votam extrusa ab illa tantia vecompressione, qua fugiens a suo con
uetur, &volat,dΟ- nec absumatur, &evanescat, di iste motus assimilatur
quam exustioni , quia non tam esti lamma, quae se
pae, quam globus igneus proiectus.
plum per modsi dubitationis ad probandum,seu ostenis dendum quomodo ex his duobus mois dis fiant stellae cadentes . primuia exemplum est primo modo de lueedinis, seu cullelis o-
enim aliquis, inquit , virum fiant stellae discurrentes eo modo , quo si
lueetna extincta Ponatur, dum adia
hue sumat sub flama luminis ardentis, ita ut fumus il le , di exhalatio, localis . . Secundo ponte aIterum modum, quo generantur sydera vOἰantia per verum , &realem motum localema aliquando enim quae expirat ex tuis cerna extincta, duascendit, perueniat
ad 'ammam stipe riorem aecense, tunc enim aecenditur ille sumus, & paulatim a superiosi flama imis propagatur usque ad inseriorem, de accen-
137쪽
Aristotelis Stagirita Meteorologicorum
lias ignis produ- & fulmina deorsum cadunt. omni u Pore densato, pro
: ,i; enim horum generatio, non exustio, Caelo. .er te iue videbi- sed sgregatio ab expulsione est, quo- Quia autem dissi niam&secundum naturam calidum ' ai-lanii, st
husum natum est fieri Omne, dera non ascendetur sie fieri Stellas discurrentes salijs videbitur discursus Stellarum esse proiectiones eiusdem corporis , sed reuera fiunt propter ambo. &vimque in do ex dictis; etenim sic fiunt per proiectio nes eiusdem corporis,& per novam,& n -' uam productionem, ut fit flamma, quae a I ucerna superiore transmittitur in inferi
1 Ponit seeundo similitudinem ad explicandam proiectionem seuti compressis db Di tuis extruditur aliquando nucleus, verbi μ't I gratia, eetasae, ita dum se vapores constrin- . tunt, & densant, & a tergo post accensam e m. exhalationem, illa impellitur ad terram,&rene potius, nam vapores, si condensatione extrudunt exhalationes, videntur potius sursum pellereia. respondet deorsum iaci, quia densitas in clinat deorsum, di probat, quia etiam sulmina deorsum cadunt, di tamen fulmina dissum fiunt per extrusionem, neque illorum ge- ne ratio est accensio nouae , & nouae materiae, sed est segregatio quaedam, & expulsio eiusdem materiae, & quia fit a condensatione , di Digore ista expulsio; ideo fertur deorsun, quia frigus feritu deorsum,sicut calonstitur sursum is
SAtis per se clara,&, ut verum fatear,in geniosa est Aristmelis doctrina deis Stellis cadentibus, & si quid reliquum erat
obseuritatis,conati sumus explicare in comento textus; satis ergo erit hic remi insam quasi retexere. . . 'εια - Duobus igitur modis potest intelligi fie-- . - ri stellas disturrentes, vel enim re vera - - - non disturrunt. nec mouentur localiter, sed illuditur sensus, iudicatq; moueri quod verit no mouetur, vel re vera discurrit ae censa flamma. primo modo fit, si intelligamus per aera dispofitos esse sulphureos spiritus,sulphureos voco spiritus iacile acce- sibiles in lueentem flammam, quos nomi ne exhalationis iam c5prqhendimus. si di-ipositi sint in longum, ficuti est virgula suis mi , quae astendit ex eandela recenter ex tincta ; si enim contingat partes superiores
huius virgulae, vel quia aptiores sint ad coineipiendum ignem, vel quia impellit ad vapores in luperiori parte iam densatos, Nibi quasi conterator, si contingat, inquam, accendi partem illam supremam . raptim propagatur flamma per totam illam vaporosi fulphuris materiam , & sie videtur flama illa discurrere , dum successive accenduntur partes dispositae in longum; re enim vera nihil mouetur localiter, sed materia successive inflammatur.
Rem hanc explicat Aristoteles isto ipso D --.u
exemplo de sumo ; si enim candela extin' a ia,Pcta adhuc fumans ponatur insta eandelamae censam in modi ea distantia, & sumus extinctae feratur ad cadelam accentam, ab accenta accenditur sumus, & ruit flamma per fitiarum ad candelam usque inferiorem accendendam; finge igitur ad imo virgulam sumi repraesentare lulphureos halitus, per quos successive samma propagetur,& habebis di scurrentem Stellam.
Quod si magis domesticum, & facilius
parabile quaeris exempl um, sume tormen- ρί-.tarium puluerem, & longo , sed gracili ductu
138쪽
ctu illo Elito consperge, si admoueas ex
Vno capite ignem, videbis puluerem successive concipere trammam, Ita ut prorsus ea dein flamma discurrere videatur; quam uIs reuera no sit ibi motus localis, sed sua-
cessu a productio in suecessivis partibus subiecti . Ide puta aceidere partibus sulphureis halitus successive dispositi:sic generantur discurrentes Stellae nullo decursu , &Ω- RVllo vero motu.n din. . Se undus modus generationis huiusmodi Stellarum est , cum globus aliquis, seu multitudo huiusmodi l .alituum bene conglobata , & simul condensata accenditur, di deinde ab aliquo accidente mouetur, dc per liquidum aethera re vera d:scurrit. Ingeniosiam sane excogitauit Aristoteles rationem , eur moueatur ace la illa flamma, di sic phiIosophatur i potest aliquado contingere, ut exhalatio aliqua , dum in subli. . m. mc effertur, Offendat aliquam partem aeris maturi vaporosam ,& frigidam, qυae ex suo natiuo stigore condensetur, ac proinde exha- Iationi aditum praeeludat ne liberὰ ascendere possit, quod si contingat, ut exhalatio illa, vel ex illo afflictu ad densarum vaporem, vel ex alio accidente accendatur, tunc ex repercu ssi one. dum impelli eaddensatum vaporem ,& ex eo, quod dia
satus vapor suo stigo te. & pondere deor-ssim seratur.& pergat semper magis,&magis deorsum densari;protrii ditur halitus ille accensus deorsum, sicut en tinnest exeo plum Aristotelis, si quis inter poli. eem, indicem nucleum ceratis habeat, & praeismat nucleum, dum a parte posteriora illius conitringuatur digiti nucleus extruditur a MD- digitis, de protrouitur,sic etiam, si concipias vaporem constringi,&addensari pone exhalationem accentam,& qua si raptim post tergum illius adunari, protrudetur exhalatio illa accensa, di fiet Stella diis
Sed cur non veniat in mentem eredere 1la Stellas discurrentes ea ratione fieri, qua M. fiunt missiles quaedam saces ex cartaruniasia ἀψcuris inuoluero nitrato puluere grauido, quos di pyroboIos vocant ut enim millis, duin I ρ aeeenditur iuelusus puluis, de euomitur flamma ex uno capite, quo solum patet aditus,altera enim extremitas egregi. obisserata est, toto discurrit impetu, di pone trahit flamma , sic halitus ille agglomeratur , di paulatim accenditur,& toto sertur
Primo igitur videndum est, eis missiles
illae nam mae moueantur, tum virum motus iste Stellis discurrentibus accomodetur et
Dum eiIcitur igitur ignis sulphureo cyli dro, & ignis peruenit ad inclusum puluerem rareicit puluis ille, de aer ibi inclusus, vehementer, & ex illa raritate maiorem si- . hi quae rit locum, di dum non satis comodo tactus patet locus rarescenti aeri a te SO quantum sume it, dum enim inflamma- - -- partes locum sibi quaerunt aliae subinde 'de nouo inflammantur ad anteriora , quae pariter sibi locum quaerunt, &quia ex par
te posteriori non valent locum inuenire squia liee prius accensis stimete, dum di ipsa adhuc dilatari conantur; ideo pyrobolus
tanto impetu propellitur ad anterior . ut ad illam partem locum inueniant rarescentes pulueris partes . haec mihi videtur causa, cur ad anteriora mouea urmis- files flammae, de ad parte, ex qua non euomunt ignem, nisi tu meliorem assignes,quae
mihi non occurrit, quam caulam virum
accomodare possis stlopis , qui repercuti ut cum exploduntur, de hombardis, quae retrocedunt explosae, dicetur cum agemus detulmine.
Iam vide utru ista eausa , vel similis poGs t Stellis disturrentibus accomodari: dubitabit quis . si enim dieamus accensum halitum paulatim absumi eoncepto igne, ut
dicere debemus, non solum cum Aristotele dicemus a densato vapore protrudi globum igneum sieut nucleus ex digitis, Id etiam suo impetu deferri, ut pyrobolus ad
anteriora fertur, dum enim ardet globus ille, partes aliquae semper magis rarescunt, hoc enim est ardere, & igne absumi, quod nimirum partes in Rammatae materiae semper magis attenuetur, & rarescat,quaeriine igitur sibi longe maiorem locum,quam haberent prius, fit quia istum locum ex parte vaporis; hoc est, qua parte a vapore circu- dantur, inuenire non possunt, hoc est, ex parte superiori, quia densatus vapor illi, quasi murus obsistit, ideo ipsum mei globum accensum deorsum impellunt. cum Ni ergo, ut supponit etiam Aristoteles,igseus iste globus solum ex parte superiora densa eo prematur vapore; ideo dum expirat
attenuatas partes rarescentes ex flamma, quae ex maiori lenitate ad superiora contendunt , & ibi vapore praepediuntur, ne
locum sibi susscientem inueniant, protruditur globus ipse deorsum, id ruit ad inmriora , vel in transiuersum agitur, dum nOuis semper partibus rarescentibus affectae
139쪽
locum nouum, nunquam vero sursum fertur, quia dum expiratae partes locum quae runt ampliorem, excludunt alia corpora ,s s se ne duni admittant. elobum ipsum , ct haec es propria causa , cur nunquam istε Stellae
fie discurrentes ascendant; sed aut descendant, aut in transuersum agantur. ini eres quonam modo ex his tribus .
putem ego , vel frequentius , vel simpliciter discurrentes Stellas produei. Respon--M ... deo me existimare, cepε fieri primo modo dum dispositus somes in longum incce ui-
- μη ue raptim acceno itur,puto tamen frequC
tissim h hoc tertio modo accidere; nam illo seeundo , quod explodatur a nubibus , vellit nucleus a digitis . & seratur halitus accensus deorsum praecise motu proiectionis, videtur potius quaedam ratio fulminis, uuam Stellae discurrentis. illud me mouet. quod videam Stellas distur retes paulatim moueri; non ita incitatu cursu , ut ruraet flamma per dispositam materiam, di videtur ad sensum globus igneus delatus non flamma prop gata. ex altera partσStellae discurrentes serenissimo vagantur Coelo, .bi nulla est condensat vaporis suspicio , si adesset . sensum non essugeret, ectantus esset, Wi globum detruderet .velut nucleum digitis. prima autem ratira vide tur potius illa , qua fiunt aestate serena noctu fulgura . * sulgetra , ibi enim vere apparet propagatus velociter per materiam secus.
Quaeritur causa cur gubernaculum nauium regata quoque
DV m Aristoteles exhalationem dicit
protrudi sicut nucleus ex digitis in
Pisiecta mentem reuoeat opinionem illam de motu proiectorum et illorum , scilicet qui dia' esit proiecta moueri a medio, quia raptim commotus, & diuisus effluit a tergo,& ta. ta ui eonstringitur ad replendum vacuum relictum a mobili, ut mobile protrudat veluti ex digitis nucleus, sicut enim dum diis
siti eonstringuatur a tergo nuclei, eositur
nucleus proeederer sic quia perpetuo aer confluit a tergo cogitur proiectum moueri de illo ipso utuntur exemplo, i se opinio, quamuis amici sunt, quibus placuit, mihinu quam placere potuit ob rationes , quas alias adducam fortasse, quae mihi euideater hanc sententiam refellere videntur in terim verum est tamen medium , siue sit aqua. siue sit aura lateribus mobilis consuere ad tergum, quamuis hoc motu non efficiat, sed sequatur, si non retardat.
Obseruaui hoc ego saepissimὶ studio veritatis indagandae,ci quia hoe in aqua cla-
rius conspicitur ex ista ad aerem gradum feci ; videbit ergo quisquis voluerit si moueat aliquod lignum per aquam, illam aquam rei mota latera successiuὶ lambere donec post tergum rei motae constring tur; non enim accurrit aqua , quae a tergo
est, sed qnae a prora nauis diuidit tir per latera ipsius ad puppim delabitur, &post
puppim constringitur cum aqua, quae pa riter ex alia parte a prora defluxerat ad puppim. Ex hoc clarissima, lepulcherima ratio
deducitur, cur gubernaculum nauis na' Nauis e vim dirigat ta certo cursu, quod ut Marius bis mea
intelligatur: sit nauis aliqua, si gubernator velit prora deflectere sinistrorsum, manuis
brium gubernaculi deducit dextrorsum, si autem velit nauem ad dextram cursu tenere, manubrium ad sinistram deducet. Hoc posito tanquam certo, quod experimentum ipsum edocuit, & quotidiana cogit experientia iam quaeritur ratio l u- I ius rei, quae ex supraduct smanifeste reddi.tur; dico enim dum extremitas gubernaculi deflectit ad dextram proram conuerinti ad eandem partem, quia aqua, quae raptim labendo nauis latera ad tergu se conia stringere sestinati, offendit gubernaeulum ad extremum nauis positum, di quia offendit inflexum ad illam partem, aqua retaris datur, ne libere se post nauem constringat incitato illo cursu. quem ceperat in
gubernaculum impelledo,in quod non impellit aqua fluens ex alio latere nauis, Sesie propelletur gubernaculum ,& puppis , cui adhaeret, ad parteS illas, quia autem puppis no potest defferri ad illas,quin pro ra seratur ad oppositam, ideo ex illa inneiaxione gubernaculi sequitur motus nauis ad dextram , quod erat demonstrandum.&ex contraria directione gubernaculi sequitur motus ad sinistram.tota igitur causa vera, di physica cur modicum illud gu
140쪽
bernaculum totam navim dirigat, siue in extrema puppi ponatur, siue ad latus alii. gatur,es , qu a aqua, quae a prora diuisa labendo Quis latera ad puppim properat, dum offendit gubernaculum it Iud , vel impellit, vel non impellit, prout inclinatum reperit, unde si directum mane eguberna inculum , recta nauis cursum tenet. Ex hoc eodem causam habeb:s, cur unico solum remo in una parte nauis impellens nauiculam peritus nauta quacunque velit dirigere potest, ad puppim uno ex later remigando: diuersa ensm remi inflexione puppim adducit, reducitue, ex quo Prorae motus in dexteram, vel sinistram sequa
Simile quid cotingit in piscibus, ex quibus fortasse homines artem nauticam didicere , illis enim cauda est pro gubernaculo, di si obierues, ut fici ego frequenter, pisces natantes , cum praesertim Iento ineedunt gradu, Videbis illos caussam mouere, dum cursum inflectere volunt, dum enim volunt ad dexteram diuertere cauda ad eandem partem dexteram eontorquet, ut aqua, quae refluit ad caudam, ad illam
impellens pellae illam ad sin stram , & c sequenter caput ad dextram diuertat, ve-
rum quidem est etia pinnulis, quibus quasi remigio utuntur corpus ipsum insectere
nunc una tantu parte, nunc altera ad aqua ductantes, sed etiam eodem ari: ficio utuntur triremes, quae non solum gubernaculose dirigunt, sed etiam remi in moderatione ad celeriorem motum ad hanc, vel illam partem utuntur. Ex his, di praecipue ex piscium natatu eouuohoe idem etiam auibus euenir , ut moderentur eursum, dum volant, &quantam fieri potest obseruo experimento, nam aues in volando visitur cauda pro gubernaculo, quam ad hanc, vel illau partem inflectunt, dum eursum inflectere volunt. Et videmus in accipitribus,& alijs auibus, quibus homines uti solent pro v natoribus , ut ostendant imperium hominis non esse mere ferrenum, sed assu rgere etiam supra nubes ; videmus enim in istis auibus magnum existimari argumentum dexter: talis ad praedam capienda, si quasdam pennas in ea uda habeant maiores. Zenumerosiores. ει in uniuersum si avibus
cauda detrahamus, vel certe ex parte ex. pilemus, aut non volare , aut certum cursum dirigere non posse; est enimvelut nauis absque gubernaculo.
ΤExtum illam no videtur mihi satis explicare Interpretes, neque accura. tiores; videntur enim velle Aristotele repetere modum, quo fiunt Stellae cadentes ratione Ioci,quod scilicet expellantur surium a vapore den.
tio est in parte suis periorie aliquando
deorsum, cu exhalatio supra se densatum habet apois rem: laborant deis inde quomodo possit explicare motu transuersale, quod oriatur ex duplici causa, ut vult Phlialosophus,ex motu violento protrusionis,&naturali ascensus sursum; immo minus placet, quod verba illa:qua omnia tal seundum diamttrum ferantur ; sint de ista exha- Iatione, quod feratur in transuersum, &iste sit motus secundum diametrum , quia diameter in quadrato in transuersum duincitur , quid enim unquam dieit de Madrato, & ad quid qnadratum indueitur
Vaecunque igitur magis in superno loco coguntur, exustafivi exhalatione . quaecunq; aute demissius, segregata, propterea quod congregatur, & frigefit humidior
modo videtur mihi haec mens Philosophi, quia si extruditur sursum versu exhalatio , duplex illa causa motus non in contrarium aget mobile; tamenim impetus, &viole ea protrusio. quam naturalis iu-clinatio seret, su sum , quare ex hoc non consurgeret in tus trasuersalis: deinde quod dicitur de motu diametrali , nullo modo est ad mentem