장음표시 사용
81쪽
6 6 Artintilis Si intritae Meteorologicorum
sex, non t1men tantum calorem producet eodem temporis tractu, si subiectu sit Wal-
Me frigidum , & si sit obsessum a valido in
frigidante , & quo maius est frigus , di obstin itius obsidetur a robusto ilio oppugnatore minus aequali tempore producet. quam re non semper, quando minor sentitur calor, necessario insertur minor virtus in ea te saeiente; cum ergo in hyeme Sol obliqueaeeidit ad terram, vel in oriente , aut Oecidente conssiluitur, dum a ite cadunt de maribus umbrat, oblique solis spiculis per- eu Me minore terrε superficies excipiisit radiorum quantitatem: minus ergo calefacit; quamuis ergo erigatur aliquid supra terram, quod Solem directe aspiciat, &exeipiari, dum aere frigido circum obsidetur, retunditur actio luminis, nee sentitur maior ille calor, imo nec reuera producitur. Quare posito quod uniuersaliter, sole
oblique terras seriente, minor radiorum quantitas eandem terrae parrem seriat, &ita minus radi j a dunentur, iam costat eurtota terra uniuersaliter minus calefiat,vniuersaliter autem relicto subiecto in suo maiori frigore etiam particularia minus seritiunt calorem, etiam si aliquando a Sole magis calefierent. Haec mihi in praesentia clariora visa sunt in hac obscurillima luminis ealesaetione, reliqua tortasse comis
Q AESTIO II. De replexione soni, ac si a
REm hae de reflexione soni, & de Echo
accurata, & noua r tione tractauit Bianeanus in tractatu hae. re edito, qui
Echometrica interibitur , quia)damen hielocus videtur etiam aliquid postulare non omittam aliqua hie adscribere ex illo, &alijs, ut hoc totum de reflexione magis
Ad intelligendum autem hoc totu layonendum est in primis , quod supra dice. am, non solum Iumen, lad di alias qualiatates , de sonum ab opposito obliaculo re. necti hac lege, ut seruetur ualitaSanguli ilici dentiae , reflexionis, modo supra ex. plicato: agens enim naturale agit toto suo conatu ; dum igitur eius actio terminatur ad aliquod corpus, quod peruaderenoa potest, retaret suam Utionem, & alio
dirigit hae tamen Iege ut an ulus res exio. nis sit aequalis angulo incidentiae, & hoc experientia ipsa in omnibus demonstrat, Vt appareae Naturam quodammodo Geometrizare; non est igitur Eeno aliud quam reflexio soni, qui sonus recta propagare tur, sed quia inuenit obstaculum, siue ctram sonus sit tremor, vel vibratioaeris, e no, Certe, nec producitur, nec propagatur abseque tremore, & motu medit, qui motus ubi appellit ad eorpus immobile, resistat aer, ficuti resultat pila ad parietem impellens, S cum aere refultat sonus, ii aliud est sonias, At experientia constat nanc resultantiam tali lege fieri. Hoc seposito multa sunt de Echo mira,& se tu dignissima quar si plurima notauit Blancanus citato opusculo . primum est resultare Eeho ex omni omnino corpor opposito, solido, & durci, quod ad motum aeris moueri non possit pcdita debita distati a. haec autem di stantia dupliciter potest Echum impedire: vel quia corpus repelles nimis distat vel quia nimis prope est. tunc corpus reflectens nimis prope est eum non satis temporis est inter sonum directam , Ne reflexum, vidistinet E uterque percipi possiea sensu, & non tam vox exauditur reflexa quam boatus. dum enim vox directa aerem commouet, sonum sensus percipita commotio aeris pergit usque ad reflexionis eorpus ,& reuertitur ad aurem; iressectens nimis vicinum sit, tam cito reuerti rar', ut sensus auditus non distingat duos illos linnos. quanta autem debeat esse distanti haec, ut distingatur saltem repereauio vatu sillabae, & Echo reddat unam silla am,ob seruauit Blanc anus multa operientia ella saltem quinquaginta passuum hominis c muniter ambulantis,quos voean t illi passus ambulatorios ad differentiam passuum s Geome tricoru, qui duos huiuisodrpassus continent, cu ex quinque pedibus constent, puto tamen experimentum Blancam tactu ab ipso solum propria voce, nam sortasse pro diuersitate vocum variatur haec minima distantia , & voces aeutiores minorem requirerent; quia tremores,quibus propagatur sonus di distinguitur,incitatio. res sunt, di citius absoluuntur ut alibi explicabitur: si autem sit distantia maior ista, tune duas, tres, aut Plures etiam Eeho responstebit sollabas & cum multas respondet voces . & carmina integra ex sola otitur distantia maiori.
Maxima distantia ex qua Echo sentitur
82쪽
rare Primus. Texlus Undecimus. 67
non habet detetminationem , quia pendet ex magnitudine vocis . sic autem potesttnensurari r sumatur vocis tota sphaera
3-- sensibilis, hoe est,tota illa distantia ex qua .' vox sensibiliter exauditur, & intra hanc
sphaeram collocetur eorpus reflectens; si is, qui vocem repercussam audire cupit, tantum distet a repercutiente corpore quantum ab se inditur de sph a activitatis, aut Paulo minus , Echum exaudiet ; quare maxima distantia est vi tantum distet a corpore repercutiente quantum ultra illud eorpus protenderetur hqra vocis aut paulo
minus , ut si sit sphq ra activitatis vocis tot linea Α, Β , si reflectens ponatur in C , maxima distantia ex qua exauditur Echo de
bet esse, C. E. aequalis ipsi C, B, si vero
reflectens ponatur imnime maxima dista ' tia erit F, quia αἴ,Motest eseae qualis ipsi
D, B; aduertas autem semper distantiam reflexam C, P, debere esse ut minimum
quinquaginta pasuum ex supradictis; quare
N. . quod dicit Blancanus Theoremate 6. maximam distantiam imar sonorum. 6cresserictentem esse dimidium lineς activitatis tuedemum verum est, cum Echo, seu reflexio
debet audiri ab ipso loque te: quod si propius audiri debeat ab alio illa non erim rima distantia; nam in E , optime auditur reflexio soni ex Α impellentis ad C, qui
sonus tamen non pertingere e nisi ad B, &consequenter C, non est in dimidio activitatis. sic ergo rectius fiet uniuersalis propositici,si dicamus maximam distantiam effe si ex linea recta, oc reflexa integratur tota sphera actiuitatis vel paulo minus . quia fortasse in reflexione retunditur aliquid vocis . I. in .ecundo constat non esse verum .ialium Meselis ea ex anstactuosis solum, di cauernosis locisa mina. resultare; constat piam & ratione, di e
erientia ex quolibet plano pariete iudiantia debita vocem remitti, etiam si nulli sint anfractus, nec senestra, nec aliud,&experientia qui'ue se docere potest; nee tanti vox emitur quin possit quisque sibi
magistrum agere. verum qoidem est obseruandum esse qua ratione paries clamanti obijeiatur;si enim illi ad an olos rectos opponatur vox repercussa ad ipsum claman. rem resertur; si autem obijciatur obliquo, vox eo dirigetur, ubi angulus reflexus ae
qualis sit incidenti; quia tamen res phvsica est, non mathematica,physiee sumenda est
non mathematice.hinc aliquando uno i loco exauditur Echo , di non audietur ne que a loquente . nec ab alio atque distanti quia radius reflexus ex reflexionis lamis eo non dirigitur. Tertio constat, cur Eelio Fria Faudiatur facilius interposita valle si ex mo. ιη te contra montem clames ; quia facilius tunc ex praeruptis rupibus & motium exesis sis lateribus vox ad angulos aequales incidentiae melius remittitur ad loquentem, quam si ex valle quis clamitet, Se ad plureSpartes reflectitur. Quarto constat, eur in ripis magnorum fluminum frequentissime Eeho sonee, de
currentibus enim aquis exeduntur ripae,ex
quo fit ut frequenter erectae aquis immineant, unde apulis vocis imago resultat.
huic additur quod aquarum a qualis, & ia. ns planities commode voci substernitur, ut sicili negotio propagetur; ex quo vide
mus contingere, ut soni etiam remotissimi a tia G. Per aquarum excurrentem planitieta dessen μα- stratur ad multa milliaria. aqua igitur cinmissam sibi vocem transmittit facile ad auteram ripam , & ab illa reuehit fideliter . . . nto constat, eur tamen inelius,& fir- Inius ex praeruptis rupibus Be cauernosis resiliet vox, quam ex planis;quamuis Onim, ut dictum est,resultet etiam ex pIanis, tam ciam communi suffragio Echo in antrin, dc specubus habitare putatur. ratio autem hius tua fere est, quia melius,& fortiusex eculis nemo reflectitur lumen, quam ex plano.
cum tamen ex Utroque reflectatur. cum
enim, ut dictum est,uox refectatur seruata aequalitate anguli incidentiae, di reflexionis,ex plano recto ad aurem, puta loquentis, non reflectitar nisi ex uno pun cto; vox enim impellens ad alia puncta alio diuer tit; at vero si planum sit excavatum muli qmces,seu multi radis voc3les ad diuersa puncta plani reflectentis diuerso modo in cIinati poterunt reflecti ad idem punctum phqueum, di ita ibi reflexa vox melius ex audietur. imo ingeniosum est valde S ae tum quod notauit BI canus Theo. t .
83쪽
68 Araeotelis Stagirite Meteorologicorum
ex planis angularibus per diuersias, S reci-3. limita procas reflexiones vocem valde replicata resultare; vox enim dum ad unam, sic sub. e. DUM inde ad . de aliam partem impellit, augetur ι melius ergo ex plano cauernoso refultat Echo. Non puto autem contingere in istis radiis vocalibus quod contingit in luminosisi si enim ex diuersis punctis ad unicum concurrant radii rellexi progredientes vltra punctum concursus decusantur : at v ro radii vocales fortasse non decussantur.
cum non propagentur nisi motu,de concur
rentes recta procedunt. imo suspicor radios illos ex diuersis reflexionibus concurrentes ad unum punctum vehementius urgeri quasi ex digit:s exclusus nucle .ciniati Sexto collat cur fornices aliquando vo... - ce1 reddant etiam valde submisse creditasea,4 in angulo Sunt enim alicubi saepe cubicula, uno in ra imo ta aulae satis magnae, quae putantur tali. - . arti licio fornicatis,ut si quis in uno angula
verbulum dicat, ita submilla voce, ut Omnino in medio ausae non audiatur. tamen siquis sit in alio anguIo opposito, distinctoeentris describitur elypsis. Ratio huius rei valde recondita est Besublimis, pro qua sciῆdum est in qualibet estpa
in eius diametro longiori duo esse puncta Quae puncta vocantur soci in Specularia scientia: haec enim duo puncta,quae semper aequaliter distant a centro,quae talia sum v si ex uno illorum ducatur linea ad eircumferentia elipsis, si illa liaea debeat reflecti, ut faciat angulum cum tangente elipsim in illo puncto aequalem angulo incidentiae, SemPcr reflectetur precise ad punctum oppositum soci alterius di isti duo soci ideo suae semper determinati in diametro elipsis; sic praeterea hoc est mirabile,quod si dueantur
duae lineae ab istis lacis ad quodlibet punctum circumferentiae elipsis , semper dum illae lineae sunt inter Ie aequales in quocua que puncto tangant circuterentiam elipsi ut, si sit eliplis, cuius diameter A , B, duo
soci H. I, si exH, ducatur linea H , D, si
debeat H, D , ex D reflecti ita ut angulus
inciri sitiae fit aequalis angvio reflexionis,
non reflectetur nisi ad I. similiter si deleatur radius ad L exH, veI ad P, vel ad a, verbum percipiae . hoc igitur aliquando
putatum est maximum artificium, di maxime absconditu re tamen vera non ita
est,eum sit communis res,& obuia Quoties emim fiunt fornices angulares sursum ver- ώου. sum convcrsi u/νys anguli oppositi eliptice curuati te aspiciant, toties hoc contingit, solum igitur requiritur,ut rurnicatio angulorum steliptica seu oualis, non circularis nec portio cireuli, & anguli sint sursum conuersi non cadentes deorsum, nos dicimus italiee viam a schiso. Quoties igitae fiunt ligna sornieis filo cum duplici centro,
quo artificio utuntur etiam vulgares h
mines , quia illo filo describitur elipsis,toties cubiculum hoc h bebi , ut perba in uno angulo dictarn altero angulo audiantur, etiam si submitsa voce proserantur νptssertim si exiguam habeat curiatatem quod contingit si centra sint- prope ,
extrema, di prope avgulum, ex quibus
no reflectetur nisi ad I, si debet reflecti ita ueanguli incidentiae, & reflexionis finisquales, & hoc demolistratur in Specularia. Similiter semper duae lineae H D, D l, simul sunt aequales duabus H F, P, I, simul αquibusvis alijs. si ergo sistas filum in H,& L, ita ut pertingat ad D, di circumducas filaeescribes elipsim, quia semper longitudo ise a fili est aequaeis quocunque in puncto mstatur, & huius elipfis foci erunt H . I. si
ergo quis vocem emttat in Puncto H, ominnes rad 3 voeaIes qui feruntur ad forniceHelipticum,ad quodcunque punctum feranis tur , omnes per reflexionem simul uniuntur
in puncto I, di quia in illo puncto omnes omnino radij reflexi uniuntur, non est mi- tum quod ibi percipiatur vox, quae per tot radios reflexos eo peruenit simul unitos. eum non audiatur in medio ad quem locum non peruenit nisi unietis radius voca istis directus . ia
84쪽
Si ergo fiat aula, cuius Arnix angularis sit A. II, C, elipticus & puncta fili constitura sint propὰ extremitates in H. I : si quis
loquatur in angulo,& constitutus sit pliy sice, hoc est, plus minus in II, I, vox audietur in alio angulo, Se non in medio, de Tatio est, quia figura illa elyptica sornicis convexa reflectit omnes radios vocis ad oppositum angul4 simul unitos, & non reflectit ad medium. Vtergo fiant huiusmodi cubieula ex arte non debet fornix nimium elevari, noloques nimium distet ab angulo, quamuis,lieet distet aliquo spatio, hoc no impediat, est enim res physica , non mathematica,
nec deeussantur radii concurrentes: deinde non debet magnam habere curuit a-tem fornix ne soci, seu puncta, in quibus
firmamus filum, multum distent ab extremo, seu angulo ; & ideo anIuli positi sine
in finibus focoru, ct tunc mirabilis Hie sequetur est etiis qui selietur, ut dixi, etia si res no sie praecise mathematieε se habeat, praefertim si loquens erectus loquatur Ore ad fornicem conuerso.
Sexto, constat qua ratione possent fieri instrumenta apta ad audiendum pro illis, qui sensum habet hebetiorem si enim quis
laceret speeulum, seu rubum ex materiais apta vocem reflectere, cuius sectio esset parabolica, troe est esset eo noides parabolicas excavatas, sed detruncato vertice, si huiusmodi instrumentum ad aurem appi ces, ita ut focus parabolae sitiit extrem M. aure, εἰ pars latior ad loquentem, concurret omnes radii sonori, qui ingrediuntur, di seriunt paralleli latera huius annuli deutubi,& reflectentur ad Heu, & maxime I uabunt auditum , quia unite seruntur ad
Fiet autem instrumentum hoc modo a describatur parabola acuta, sed oblonga euius deserabedi rationem docebo fortasse alias. descripta parabola fiat excavatus tubus , cui exactis Isim ε inseratur haec parabola : tum abscindatur extremitas, ut remaneat perforatus, ει tantum aliscindatur, ut
lacus, qui est in quarta parte lateris recti,
remaneat exclusus, est autem latus rectum
parabola: talis linea, ve quadratum , quod fit a linea ab axe ad parabolam ducta per pendiculariter, quoeunque in loco ducatur, sit aequale rectagulo compraehenso sub axe praeciso verticem versus, di sub alia linea , & haec linea dicitur latus rectum , de
parabola iocum habet in tanta distantia , vertice, quanta est quanta pars huius lines
hoc instrumento roborabitur quidem auditus , non tamen absolute isto audire poterimus ad quamcumque distantiam, sicuti tubo spicillo videmus; quia species reorum visibilium , cum non propagetur m tu, nee habeant contrarium, propagantur ad quan cunque distantiam solum,quia angulus semper minuitur pro maiori distantia,necesse suit inuenire rationem magis,ac magis angulum dilatandi; at vero sonus, quia non propagatu rnasi cum motu, ad tantam solum peruenit distantiam non ubterius, ad quam p ruenit motus,ac prDinde ultra illam distantiam nullo instrume
to fit sensibilis sonus, quia reuera ibi nullius est . Septimo tonstat, vel certe constare po- VH. Matest, quid antiquos mouerit, ut in theatris vasa illa collocarent, de quibus Vitruvius 'libro f. cap. quinto, de qua re pluribus,ta
ingeniosE, ut solet , disputat Bonaventura Caualerius intractaru de Sectionibus Conrcis cap. 23. vi capite praecedenti egerat decubie illis, de quibus ego supra ἔ verum illa subtiliora, iudico quam par sit , neque antiquos tanta subtilitate sabrieam strv-xisse arbitror.
Crediderim ego potius illas in superiori
parte theatri, & consequenter in parte r motiori a loquentibus, ut vocem iuuarent, sicuti nos velum expandere solemus, ita illos arctasse ingenio voci fines, ut vim acti. uam coercerent, & cellulas in susteriori parte fabricasse ritudas , & excavatas sor-nteibus, in similitudinem furta propemodufabricatas, siue illi sornices essent eliptici, siue sphsrici, siue alia figura formati, quos
considerat ingeniose citatus auctor Iste ergo cellulae, quae tredecim fuisse diculur, vel plures pro magnitudine theatri, voee excipiebant, di collectam reddebant sede libus in gradibus, & ne boatum redderent ιμμι sis, inter cellas erant aenea vasa, 8c fortasse in mala. foco sornieis constituta, quae vasa, ut mihi videtur elici ex vitruvio, non pendebant ex sornice, sed inuerso ore contra fornice hiabant, ut boatum vocis, si ex sornice prodiret temperarent; erant autem vasa tali proportione Iacta, ut voces armonicas redderent, quod contingebat si in magnitudine, & pon dere haberet proportionem armonicam diapason, vel diatessero, veI diapente, hoc est, vel duplam , vel sesquitertiam, vel sesquialteram. Dum ergo cellae vocem excipiunt. & reflectunt
85쪽
flectunt, & ad vasa aenea, quae in socis sunt,
dirigunt , vasa voce percussa resonant a monio ca ratione, ad quam sunt fabrefa .cta,Sc non solum boatum impeuiuiit, sed di armonicε sonant, nec tamen vox dispergitur haec mihi videtur ratio cellarum, &vasorum theatralium: certh hoc totum negotium ad vocis reflexionem spectabat. octauo conllat cur , & quomodo fiat Echo multiplex. Celebratur ab Antiquis Olympica porticus , quae septenis vieibus vocem multiplicem reddebat; sed , ut alia Ioca omittam, in agro Mediolancia si palati uest,in cuius impluvio non septies, sed de .cies,& pluries pro vi clamatili vox est multiplicato repulsu geminatur; dupliciter ergo vocem congeminari posse arbitror, & Echum multiplicari, quod etiam obseruauit Blancanus . primo si vox replicatis vicibus sepius reciprocetur; dum enim quis clamat in A, eontra B, in debita dista ria, ut helio audiri possit, pura passum quinquaginta, vox ab A, peruenit ad, B, & re sectitur ad , A, de clamans in , Α, audit Eelium; si veris locus ubi clamat sit paries, qui vocem ad se repulsam iterum pellere positi, & remittere ad B, &B, rursum repedat ad A,& ita clamans in A, semel, iasecunda vice audiet Echum, & sc tertiata, qu1rta, & decima ; Sc Echo multipIex fiet, de pluries reflectetur, quo prima vox remissa, ex, A , suerit robustior, & ita videmus de facto eo tingere in idificio illo Mediolanensi , & in aula Papiensi; debene
autem parietes, Vt replicatis vicibus sibi mittant, dc remittant vocem esse inuicem
paralleli, & qui clamat ex Α, debet sistere
se ad angulos rectos contra B, alioquin no fluctuabunt voces, quia reflectuntur semper seruata aequalitate anguli incidentiae,& reflexionis. .
Quoties ergo continget dari duos parietes in debita distatia parallelos,si vox repulsa vehemens sit, poterit replicatis vicibus fluctuare, & fiet Echo multiplex;quod contingit in impluui is magnis; aduerte tamen hoc raro contingere, quia nec debet
esse nimis naagna distantia parietum, alio. quin nec vocem remittent prima, & cito finietur reciprocaeio , nec debet esse breuior distatia, ne remittatur potius boatus, quam vox, ut accidit in aulis, & in magnis Ecclesiis, ubi tam frequens , S concitata fit hae e repercussio, ut distingui non valeat voces,sed, dum una aliam sequitur, assequatur, & boatum non Echum effetae.
Aliud, quod Echum multipli ear, est, si
sint plura resectentia ordinatim oppomta sonarii, vel clamanti, dum enim singula unam post aIteram voce remittunt,mu tiplex auditur Echo; duo autem requiruntur, ut hac via Echo multiplicetur: alteruest, ut reflectentia sin tordinate diltantia , ut si primum reflectes distat per quinquaginta passiis, quia r equiritur interuallum inter auditionem primae voeis, S secundae, quo vox peragat eentu passus,quinquasin ta gradiendo, di quinquaginta regrediendo, debet inter secundam,& tertiam tan Lumdem temporis interponi ; debet ergo distare per centum p assus , & sic deinceps: semper enim inter unam, di alteram vocem tantum temporis debet intercedere quantum insumit sonus , dum peragit centum passus, ita ut eundo, redeundoque tantum temporis insumatur; quatum vox peragit P.issiis 1 oo. Tertiu re nectens tam tum dillare debet, ut vox eundo,recleudo que 3 oo. passus peragat, seu tempus itin ris ponat 3 oo. passuum et sic enim recurrit, tertia vox tali tempore ut inter secundam, S tertiam repercussionem sint Ioo. pas
sus, & ita quartus reflectens distabit per
2oo passus, de s. per 2 o. Alterum quod requiritur est, vereneis ctentia respiciant loquentem aequali, seu cum simili aspectu, ut aequalem angulum in ei dentes voces eu reflectentibus planis effetant, & omnes ad loquentem reflectatur non ad diuersas partes dirigantur ali
quin non multiplex audiretur Echo, sed vari j suecessive unicum audirent.
86쪽
P Roposita hae dubitatione refert solutionem, quam possiet aliquis afferre pro hac quaestione,cur solium prope terras Cogantur nubes ἱ quia nimirum vel ex Omni aere non possit aqua generari, aut cer te possit quidem ex aere fieri aqua, P. sed debeat aer hab re va η' porem, unde qua uis ex aere videatur fieri aqua, non tamen fiat ex aere, sed ex vapore, vi quia aer, qui eirga terra eli, admi-xicis habet tales vapores, ideo ex omin aere, qui circa terram est fiunt obes. & aqv squia no solum aeris; sed veluti in
P τ, ac proptereavit vapores rursus aereuntur in aqua; at vero dicet aliquis, ga totus aer
debet esse unius alicuius naturae, B: non corpus mixtam, ideo etiam partes suPeriores aeris vaporosae erunt, quod si omnia essent ex aqua, &aere, & consequenter totum spatium esset plenum his duobus corporibus i vapor enim aqua est attenuata; iam nimiam haberent magnitudinem haec duo eorpora, si comparen tur cum alijs , si ponamux superiores distatias & regionem cςlestem, in qua regione vagatur sydera, plenas esse aliquo corpore nimirum isto aere vaporoso mixto ex aere, di aqua; siquidem, ut probatum est supra igne qiii de impossibile est esse pIenas, quia illo ealore ignis exsiccarentur utique alia
ι Concludit erisgo quod essent plenae aere, S aqua: si enim plei ς Sut ae. re vaporosus vapor est aqua disgregamea: fit enim ex at tenuatione aquae .& concludit Aristote I. haec dicta esse dubitando. &ex aliorum senistentia, quare nihil hactenus ex ductis de hae quaestione,
te, & sentetia Philosophi, unde si aliis rem M a sine hic, quae
non cohaereant cuantecedetibus, aue sequentibus,no est mirum, quia non
sunt dicta 1 FhiI lapho ex propria sententia; sed ex aliorum sensu, dum diis
sputationis causa rem examinat pro utraque parte, quod est valde notandum ; est enim iii lus Aristot. unde deseruit ad intelligentiam multorum locorum, ut alibi dixi quod enim hic expresse dieit, alibi solii indicat; priuε enim quἔstionem examinat ad partes, & dubia affert pro utraque parte, postea determinat ex propria sententia.
AVt igitur non ex omni aere nata est aqua fieri: aut, si simi
liter ex omni, qui circa terram est . non solum aer est, sed veluti vapor. quapropter rursus coguntur in aqua. At vero, si tantus existens aer omnis vapor est, videbitur utique multum excedere aeris natura,&aquae, si quidem superiores distantiae plenae sunt corpore aliquor & igne quidem imposIibile, quia exsiccaretur utiq; alia omnia: relinquitur itaq; aere & quae
circa terra totam, aqua. vapor enim
aquae disgregatio est . De his igitur dubitatum sit hoc modo:
87쪽
1 Neipit ergo iam propositas quaestiones
soluere ex propria sententia, oc proponit se velle ista ita determinare, ut deserviant, & ad dieenda, & ad nunc dicta, hoe est talem tradere doctrinam, quae ita deseruiet ad soluti nem propositam quaestionum, ut simul deseruiat etiaad dicenda in se uentibus de reis bus Metheorologicis., Dieie enim il- Ius corpus, quod est sursum, & r plet totum spatiii
TEXTUS XIII. NO autem dicamus, simul &ad dicenda determinantes, &ad nuc dicta. - Quod enim est shrsu,& usque ad Luni, dicimus esse cor-
illa etiam calesti substantia est aliqua dil- ferentia maxime in i sta parte,quae perti sit ad fines lphaere elementaris. . Hoc pacto incipit iam sic probaret in illo confinio sphaerae caelestis, & elementa-utum oris esse ignem, de Μ πῆ XIII. se probat. Cunias illud primum et icamus, simul & mentum, seu Coein Id enim est sursu, corporum , sertur dicimus esse cor- circulo , & o e
est sursum, &r imo & in ipso , hoc quidem purius runtur corpora .
plet totum sp tivo illud autem minus syncerum, Testir
T. T intellige incipien- & disterentias havere,& maximequa tae,corpus illud hu' do octaua sphae definit ad aerem,& ad eum,qui citra ius mundi inseri α ἡ Etudo sa terra, mundum. Cum autem sertur penquum, & eo
que ad Lunam , primum elementum circulo, & cor- tiguum Csto, dum
' e sta' , min, pora, quae in ipso sunt, id, quod pro-
ad Lunam usquo, pinquum est semper inferioris mun- lo: motu disgreg Vt aliqui faciunt, & corporis, motu disgregatum furi NOR. xun
pus alterum effeta accenditur, di iacit caliditatem. tum , qui habre
ab igne, & aere , hoc, ut producathoe est, diuersae naturae Est ergo substan- calorem, calefit; immo aecenditur corpustia Coeli diuersa, immb in hoc ipso eo ore est aliqua diuersitas maioris , di minoris persectionis, nee enim est unicum corpus omniab eiusdem rarionis, & naturae, di in illud, de corpus accensuin Voca mus Isnem; ergo ibi datur lanis.
88쪽
Lber Primus. Textus XIII. QVAESTIO UNICA.
Virum posito quod Caelum sis se
lidum usque ad Caelum --,o moueatur motu diurno circulariter, num etiatri
rapiat inclusum corpus tenuem est aer.
HAne quaestionem aeeurate disputa
runt inter se Galilaeus , & Pater Grassus nostrae Soeietatis vir eruditus, &eloquens, & vltro eitroque impressis lihellis rem examinarunt; non ergo hie iudicis partes assumam, tantum enim mihi non sumo, sed, cum Aristoteles expresse hoc asserat, viderer mihi ipsi deesse, Et me iustam subire notam, si omnino omitterem. Galilaeus ergo Aristotelem dc eius secta-eores deludit quasi simplices, ne dicam stolidos, quod putarint etiam posito Caelo Lunae solido & moueri motu diurno circu- Iari, quod secum rapiat inclusum aerem seu ignem: imo per hoc ignem excitari, euhoe sit corpus tenue, &siibtile; dicit au. tem, posito hoc, quia non solum putat co pora illa caelestia non esse solida sed omnino non putat moueri motu diurno. Non contendo ergo hie, quod nee Lottarius ille,qui creditur personatus Crassus, sententiam esse Galilaei Caelum Lunae solidum esse , unde illi definiendum remaneat fit ne in coneaua superficie ex propria sen- ρους- tentia asperum aut leue: sed posita soliditate Caeli putat Galilaeus euidenter se inferre πι internam superficiem non asperam esse sed Ieuem atque hoc sic putat se demonstrare .s Caelum Lunae in concaua superficie esset asperum,sequeretur essicere diuersas inso mes, & irregulares refractiones io prospectu stellarum, sed hoc non contingit; ergo in Caelo non est illa asperitas.minor est euidens ex facto. maiorem fere supponit, &probat a simili nam cum per senestra cancellatam vitro inaequali, ut sunt vitrei orbes, quibus hic solent senestrae cancellari, prospicimus extra posita obiecta vitri illa inaequalitate per diuersas illas refractiones mire detorqueri,& deformari obiecta, ergo eodem modo variabit sydera diuersa
illa refractio ex inequalitate Caeli Lunae.
Posita igitur in seriori superficie eonea-ua Lunae aequali & aequabili; putat GaIlla omnino fallum, quod hie ponitur ab Aristotele Caelum, dum mouetur , & rotatur motu diurno seu ponitur moueri, secum rapere inclusum corpus tenue, siue ignis siusiue aer, & hoc negat quia unum corpus non mouetur ad motum alterius nisi aut premat, di propellat, vel deuehat, &i tran.
sportet, ut nauis, oc plaustrum, imo & hoc est, quod dixit Aristoteles, loeum esse immobilem, & distingui per hoc a vase, ad cuinius motum mouetur res inclusa.
Probare nititur hoc primo a posterioris quis enim catinum sumat, & axi illum imponat vel super rotam figuli ut faeile possit rotari in se. deinde vasi intus assimicandelulam paruam accensam, alteram
uero candelulam si liter accensam manu immobiliter teneat in eadem ab axe distantia in qua est candeIula vasi assiva tum,si cie
cumuoluas vehementer catinum, videbis candelulam vasi affixam extingui, eam vero quae manu tenetur in extinctam, S immobilem perseuerare , ergo aer nuta smouetur ad motum catini, nam contra rium succederet.
Probat a priori , quia quamuis corpora omnia sibi mutuo adhaereant, ita ut unum non patiatur se diuelli ab altero, quamuis vehementissime conetur quis r nisi alterum succedat corpus, quod hactenus dixerant Philosophi accidere quia Natura abhorreta vacuo, oc toto repugnat conatu, tamensae illime quodlibet eorpus ab alio separatur praeiertim in liquidis,si alterum corpus in locum prioris succedat; dum ergo supponimus Caelum Lunae rotari, quici est quod inclusum siue ignem, siue aerem circum agi fingamus I nullum certE imminet vaeui periculum nullus impulsus ergo stabit nullo
Dicendum nihilominus est, posta antiqua hypotesi,Caelum scilicet Lunae solidum esse, & rotari motu diurno, rapi ad motum illius inclusum corpus, quidquid illud sit, quamuis tenue, subtile,& fluidum. Probatur primo a posteriori, quia,si quis accipiat Catinum, vel quodlibet aliud corpus laeet
maxime, seu sphaericum, seu rotundum , Ieuigatum, de planissimum de illud aqua vel alio liquore impleate deinde super axe ssuum velociter rotet, non s abit inclusa aqua,quidqaid de illo suo experimento finxerit sibi Galileus, nec enim aqua mane bit immobilis, .ita ut illa pars aquae, qu G orimis
89쪽
Aristotelis Stagiritae Meteorologicoptim
orientem spectabat,ad orientem perpetuo immobilis perseueret, Si occidentalis perpetuo sie ad eadem plagam: sed eum eatino paulatim incitabitur, & quidem velocissime ; & patebit hoc ad sensum nam si de repente catinum sistas, videbis aquam conceptam vertiginem ad multum tempus
Secundo, dum nauis mouetur per aqu1Maui, si vel secundo i lumine, vel contrario cursu, ι. . f V vel in aqua stagnante, & mciuetur veloci-- - ter,seeum defert magnam vim aquarum ἔ& dum GaliIaeus hoc negat, ostendit se in cubiculo philosophatum esse, non solus senim aquae velum tenuissimum, ve yocat, secum desert nauis, sed magnam aquarum copiam, ita ut in paruo canali totam fere molem aquarum secum rapiat, dum ergo pronunciat: Uco fossi a n sue omladia qua uogha velocita non vlen A rita a minima particelia di aequa . toto caelo errat di hunc errorem non Sarsius aut eius praeceptor quem ille docere vult, sed quil, bet nauta eum dedocere potest, nec huius essectus, quem sibi fingit, causam in natura
Quod putem dieitur,etiam si partes ali quae naui adherescerent, ab aliis tamen vicinis facillime diuelli, & partes motas succedentibus coniungi, ut dixi, experient ijs repugnat . deinde supponit aquam, & cor pora liquida nihil poenitus diuisioni repugnare , & nulla prorsus difficultate partes
Iiquidi ab aliis diuelli. Hoc mihi experietiqsuadent esse falsum, de alibi contrarium demonstraui, & ii Oe ipsum de motu nauia per aquam stagnantem immo ac defluentem probat, videmus enim aquam incitari ad unam partem, ita ut contra suam natura attollatur: ergo facilius mouebitur in proprio loco circulariter, quam diuellatur a parte sibi coniuncta, ad quem motum nullam habet repugnatram,cum potiuS ascendat contra suam naturam,quam diuelli pa. tiatur , de hoc constat experientia. Dum ergo Atetur experientiis victus r. .:m.- ad rotationem vasis rapi aliquam partic t aur lam inclusi aeris : sciat, quavis illud sit cor- pus tende & liquidum, aliqua tandem vi diuisioni resistere S aliquo conatu partes sibi rahqrescere . cum igitur ad hane diuisionem aliqua tandςm habeant repugnantiam, di ad motum illum circularem nulla, potius secutum iri illum motum, quam ut partes dividanturi ergo ad in Otu Lunae mouebitur actutur aer,ec corpus quodetuq.sit. Probatur iam conclusio hine a pHori: si
Caelum Lutiae ponatur solidum, etiam sima a mi ε . x te sit leuigatu de quo euideter no con stat nee ratio posita hoc couincit; ex rata οῦ . , enim distantia refractio modica non seni retur & ponatur moueri motu diurno,imodi posita etiam eius asperitate quaeria posita Galileus contenderet non sequi aerem non potest negari aliquam particula siue leuigatum sit, siue asperum rotari ad
rotationem Caeli quod conuictus expe- Ε admo rient ijs fatetur etiam aduersarius. si ergo rama iis vicina pars non mouetur, dum alia rotatur lin gyrum debet a parte mota diuelli: et 'sed ad motum illum circularem nullam omnino habet repugnantiam; est enim omnino motus praeter naturam;ad divulsione autem habet aliqualem tandem repugnantiam, continuum enim etiam in liquido, di tenui corpore,aliquo naturae vinculo eou. tinuatur: ergo debemus dicere ad motum
illius particulae siue aeris, sue iguis, quae
raperetur ad motum Lunae, moueri subsequentes partes cum nullam habeant ad hunc motum repugnantiam quam quod quiescant cu adquietem retinendam diui
sio facienda sit,cui diuisioni aliquo tandem
modo repugnant. Dices experientias probasse de qu a, i invaqnod rotetur ad rotationem vasis non au- te sic patere de aere. ει corpore tenui Mrt. Respondeo etiam moueri aerem , &patet hoc, vel ipso flabello quo in astat
utimur non enim puto neeessarium recur.
rere ad illa exactissima experimenta, quae
ponuntur a Grasso,qui subtili quodam , di
ingenioso inuento pala saeit aerem etiam rotari ad rotationem catini, & cuiuscumque corporis, etiam leuigatissim; nam putorem magis esse claram , quam, ut indigeat exacto illo experimento ; eum
vel ita bello contratia sententia dissiari possit; dum enim moto flabello aer circa faciumouetur, ut sεὶ percipitur,esto moueatur
pars aeris impulsa a flabello, alia pars ae- F-.- ris quae est extra flabellu vicinior nobis. α νηνν aiosia flabello non tangitur, cur ab illa parte mota, & impulsa a flabello non diuiditur& immota remanet,dum illa pulsa mouetur a non nisi quia non ita celeriter a parte pulsa vult diuidi, ut illa vi impellitur . ergo etiam in aere si vel minima pars Lunae ad haereat, siue levigaea sit, siue aspera; du illa
particula velocissime circumfertur, etiam vicinae partes,quae,vel non adhaerent vela
speritatibus non insitautur, circumserentur
90쪽
tu rex vi solius adhaerescentiae partium ut patentissime sentitur per flabellum .
Addo ratioinem supra positam magis e tiam in aere hunc motum , di hanc, ut ita dieam, sequelam probare . nam humiditas est illa qua partes conectutur, & t timiditas aeris maior est di magis cohaerens; naaquq humiditas est humiditas quanta, hoc est, humiditas quaedam fluida,& laesi: euanesces, facileque dissolubiis, at humiditas aeris voeatur humiditas qualis,que melius eoaPinentata est,quamuis rarior sit, tamen melius cohqret,ii autem ponatur ignis in eod- cauo Lunae huius erit naturae, ut suo loco
Dices iterum e esto ad rotationem orbis Lunae rotetur particula aeris seu corporis cotimi corpori Lunς.& aliquali velocitate
sequatur,licet non passibus aequis Lun ae ro ratione meat ex continuatione motus Lunae ad eandem partem non magis semper incitabitur motus iste , nee maiorem semper
ει maiorem corporis liquidi inelusi portionem secum rapiet ita ut nunc t Ia aeris re. gio qnae a terrae asperitatibus non coercetur Lunae motum aequali sere velocitate sequatur, ει ratio est quia aer eorpus est tenue in quo impetus non eoneipitur . veconcipiunt corpora grauia. aer enim et facillime mouetur, ita fite illime conquest r&llatim ubi cessat externus motus. e fiat illico & motus aeris ut ne latu quN c in unguem excedat,quia impetum non compit. Respondeo in re nostra falsum esse,aerem
non facile incitari ad omncm partem Pt aesertim motu cireulari cui aeris natura re nitus non repugnat, fallumque omnino esse aerem statim quiescere,ubi primum moec rcessat mouere. patet hoc in sono,qui, ipso Galileo conceden re, non est nisi aeris qui latremore eum igitur iste aeris motus sit a principio sonoro ut a clamante, tamen d rat etiam postquam cessauerit clamare ,&consequenter mouere aerem, in aere talis morus, ut manifesto constat ex Echo, do
quo supra disputarum est ergo decipitur
qui putat aerem illico cessare a motu,dum Motor cessat mouere. Adde,hic nunquam Motorem cessare nec intermittere ; sed &Luna semper pergit rotari eodem modo, ergo semper pergit melius,& melius aerem rapere; melius enim rapiet aerem iam motum ad eandem partem, quam cum primu iescentem inuenit x melius aer sequetur iam motum aere rergo iam erit in aer
motus ille raptus,que Aristoteles ponebat.
Ad rationes in eontrarium t ad experimentum dico, eandelam catino assixam extinctum iri, ut plurimum, quia saltem in initio,dum quis incitat catinum,non incitatur pari velocitate de in elusus aer, & ci cum fiasus catino; praesertim ubi eatini orificium aperte hiat, dum ergo aer non sequitur catini , S consequenter candelae illi aD fixae velocἰtatem,non est mirum, quod flama detorqueatur, di saepe extinguatur. At vero salsum est, eandelam manu detentam,
si volanti catino applicetur proxime immobilem & erectam perseuerare flammam seum illa valde sensibiliter inclinetur ad illam partem ad quam rotatur vas;nec video quo animo hoc quis dicere possit,cum ex
perimenta contrarium ostendant in
Ad alteram ratione respondeo, non Ium Omnia corpora mutuo ligari vinculo corporum. validissimo ad vitandum vacuum: sed etialiquida corpora suas habere inuicem tali
vinculo connexas partes , ut una pars ab
alia nou patiatur diuelli nisi aliqua illatavi: dum ergo pars aeris corpori moto contigua mouetur dum non ita facile a parte non contigua diuelli patitur nonnihil iliam sequi nee esse est: praesertim si ad motum illum nullam habeat repugnantiam, ut est motus eircularis; habet enim repugnantia aliquam ad illam separationem di nullam habet ad motum illum,u i nune apparet. Quod autem dixit, duo corpora dura, ut G π
mor morea , exacte complanata herere
quidem firmissime sibi inuicem nullo alionis naturae glutine pati si plana vel larum M. unguem, imo vel capillum inclinentur ab horia onte, superius statim defluere.& pr ruere , puto non suisse adibrario bene ex-eeptum; res enim est per se euidenter falsarsi enim sit planum inelinatum, de supra illud iapo natur aliud planum erectum quacunque figura, eorpus superius ex inseriori non defluet quoadusque linea centri grauitatis ad perpendiculum non cadat extrR
planum inserius,ut dicetur alibi; sed fortas. se hoe sibi voluit, si illa duo plana non sotangant secundum se tota, sed ex una parrite vel ad capillum distent, ex altera se tangant , alterum ab altero posse remoueri nullo negotio, non vero defluere sp te di eorrucre.