장음표시 사용
191쪽
Eene solum ab exstiniseo loco vide iterum exacti h obseruae, in quo puncto mur eontra Claram. disputare, dico ex so- praecia sit, addendo, vel subtrahendo modi se . v. lo loco viso potuisse parallaxim accipere. res proprios, de morum diurnum, resta- posita enim prima obseruari n. eomet ν ctiones, quas ex proprijs tabulis noule, quod inuenerit illum in tali distantia, ara quantu scilicet refractiones eleuent obielia vel tali stella. puta, ab ore Pςνsi, dc ctum in singulis gradibus ab horirontei &iste si e loeus visus in secunda obseruatiQ- si quidem inuenit cometam in puncto, iliane , si eometa habuisset Parapa im iuua' quo debet esse ex hypothesi illaru supinitarem , debuisset habere distantiam malin tioni im, tune tuto pronuntiare potest norem supposito etiam motu comet , quam habere parallaxim . si autem distae ab illo fuerit illa, quae obseruata est; sed non suit puncto, di istantia illa tribuenda est paralla- inuenta illa maior distantia; ergo come xi. sicuti videmus contingere in Lunata: non habet parallaxim lunarem, nec illa si enim obseruatur bis Luna , interuallo
maiorem, sed minorem. Ponamus enim plurium horarum , secunda viee nunquam obseruatum esse cometam Praecise mς' inuenietur praecise in loco, in quo ea condium, seu in eadem recta linea cum dua' stitueret omnium dictorum exacta caleuisbus, uuae sint in eodem coloro, vel et u latio, sed distaret pro magnitudine paralla lo maximo potari; si iterum obseruetur xis Lunae. ergo haberi potest parallaxis, post alid uot horas, si habeat parallaxim, etiamsi non habeas prius locum verum. non erit amplius in eadem ructa linea cum At non respondent calculi , di supputa τέω. ω. illis stellis. sed in diuersa, pro magnitudine tiones lacte a Thicone. Respondeo primo, --.narallaxis. ex quo vides posse cognosci pas mihi, qui neutrius demonstrationem, autrallaxim phaenomeni, etiamsi non b calculum expendi, adhuc dubium esse, quis
locum verum. eorum errauerit in calculo, Thic. an Cla- . .. Et uuia non satis, in re eam graui, & ram. Si res ad iuris peritu deuoluatur, qui αι 2 noua uniea via processisse, cautum puta- ex pr sumptionibus iudicare potest, vehe-vit. alias etiam tentavit vias . Mensurauit menter dubito, cuina adiudicaturus remoreso. oer altitudines azimu tales distantia, sit . de Thio enim se imus tot secisse ealcu- seis latitudinem ab squalore biS eadems culationes,quot resormata per Ipsu Altr die S sacta prima obseruatione, post ter soria necessario requirit ; oc quod non et eum tempus feeit S alteram I oc sic ra- tauerit in illis, patet experientia tam tottioeinatus est i si tometa habet Paralla- annorum , quibus practi eantur eius coit - - α serapti eanones. Claram. puto sane secisi plurimas calculationes,sed αon habet,qu oprobet tam malos fecisse, nec quo oli edat se non errasse. si ergo ex praesumptionibus definiatur iis, quis duorum putabitur iacilios errare λ mnino ergo si Thico nouit absque eris rore per supputationes , & obseruationes,
.im maiorem lunari, debet secunda vico mutasse latitudinem visam prima vice. si. euti de facto mutat latitudinem Luna ratione parallaxis, sibi. eadem die obsernetur: sed non mutauit latitudinem ἱ ergo Bonhabet parallarim, nec potest dici Um prouenite a refractione, sicut nec prou
: Σ ἡ ne, constat, quod non attollat, nisi per parallaxim sumere aliorum Planetaru, dis
duo minuta circiter; ergo non habet verὶ ficile est , quod in cometa, In quo tamen parallaxim; & hoe cognoscitur, etiam si tantus fuit,sie turpiter, di vehementer edi non habeatur locus verus. iterum ex uariis arcubus Ealmulis, elo Moba. stationibus i meridiano, Nalios, inuenit,
-- - quo loco Cσli tali tempore esset cemeta, ita ut in globo Arateo, seu stellarum,
rauerit, & eum illo err auerint Mathema. rici prael antissimi, qui parallaxim etiam ipsi sumere tentarunt, erroremque istum non agnouerui, nisi unicui Clara: Si Thic. ta ita ut in glono Arateia 3 rcu Melia uia 1 semel tantum,& quas per oecas nem pa-mosset desie nata in quo loco esset, siue iste rallaxim cometae exinfisijsiee, posset suspi- ocus sit verus, siue visus. hoc facto, quia cio erroris admittit sed quod semel, Heru ει - -
motu proprio, & quantum spatij siugulis nec unquam senserie hoc ι quod notatur, 3 -' m momentis peragat, quant: nee senserint alii impossibile esis uenire.
etiam proficiat motu diurno . ex aliorum oui a prius ignoratur verus locus , hoc cui-
dierum Obseruatione sumit illud tem - que rationabilem Aspicandς 'statis cau-pus post i a in obseruatam distantiam, di iam praebere debet. sed ostea sum posse
192쪽
i 8 Aris otelis Stupris Meteorologicorum
inueniri parallaxim, etiam prius ignorato
Demonstrationes examinare, ut protestatus sum , non est animus t quare omitto
oppositiones, di instantias contra paralla xim Thie. factas , quia aut suppon ut arcus, .u u & altitudineS a Claram . per calentum arurubui. ' uetas,diuersas ab altitudine, & ab arcubus inuentis a Thic. per obseruationes, &in strumenta . sed videtur milii saeibus errari posse per calculu , quum per obseruatione instrumento idoneo lumpta; & quod inii tumenta Thic. essent idonea,S ipse illis uti sciret, patet ex alijs sideribus an quibus
ipse non errauit. deinde Claram. innititur tabulis Ptolom i, S: ex illius hypothesi
argumentatur conrra Thic. quas hypothei s,& tabulas Τhic. non admittit . sed intendit illas emendare, taquam falsas , si est . . sermo de allis tabulis. Ad quarta Claram. Oppositione , quod Thic. errauerat tu tracta dis Astronomi eis
E νιν in numeris, sane nihil facilius, errat sape etianum eratis peritissimi , nec alibi facilius erratur e tiva facili - praesertim in longa calculatione, in qua ea put delatigatur, imo & Oculi hebetantur. Scd nunquid Claram . exemptum se putat ab isto perieulo, ipse ob eruauit errores Thie. alins obseruabit errores Claram. veis rum aliud est: quandoque Thic. innumeris errauit ; aliud, semper, vel ut plurimum et rat, & ideo illius calculationibus non fidendum. imo fidendum,quia raro errauit, ut patet ex nouis tabulis, S ex noua Astro
Ad quinta, quod Thieo ignorauerit esse
iis retractionum ἰ quod scilicet vaporesti.., et in aere,& sphaera vaporosa possint alterare aspectum Pligno m. S quod semper magis
attollant obiectum ab horiro te, qua re vera sit, hanc ignorationem Thic. ascribere est omnino intolerabile, & haec, ac similia fortasse suerunt, una: comouerunt animos,& bilem Auctoria contra Claram. ne quyso dicat iste Thic. ignorasse refractiones, qui adeo tilas exacte obseruauit, ut etia tabu . - lassibi construxerit, quantum in qualibet ab horizonte eleuatione, vapores alte rare possint, & soleant Phς nom. locum, altitudinem, magnitudine quod vapores Io eum P hquom. varient, est res adeo nota , & de vi, Oarii, cantata , ut quilibet, vel leuissime erudii. . . tus in istis ignorare non possit, nedum
Thico, qui saepissimε de istis refractioni. bns mentionem fecit. dum ergo dicit cometae distantiam a tali stella tantam, aut talem suisse , ex qua distantia tantam infert parallaxim , supponendum omnino est, ilialum emendasse prius obseruationem detracta, aut adiecta refractione, quam optime nouerat. & cuius iam tabulas eonei nisnauerat , qna correctione ad habita, pronuntiat tantam fuisse Eleuationem come
in ranam ex hoc ipso, quod Thico pronuntiat in iecuda obseruatione cometam fuisse depressiorem, quam debebat ex prima, ct refractione magis eleuare obiecta, quam par sie, ex hoc ipso intelligero debuit Thico refractionem supputasse. Ad sextam difficultatem eodem modo' T respondeo, ex alijs obseruationibus Astro. nomi eis constare Thic. illa non gnorasse; ram. S si quando tempus, & alias circunstantias suarum obseruationum, & alioru, quorum obseruationem cum suis confert, non commemorat, non debemus ex hoc inserre, illum ignorasse ista esse obserua ad G potest enim scire quilibet puerulus, mi
non posse conferre obseruationem unam cum altera, si ignorem, quo tempore uti
que facta sit. dum ergo Thico cofert ouis obseruationes simul, ut ex illis aliquid inferat certi, ne suspiceris illum ignorassetis . quo tempore saetae sint, ne temerE contra
ipsum iudices, qui o ni sit, se hoe sciuisse ,
tanquam rem omnino e erram, o su πο-nendam.
Illud postremo addo,quod mihi non om
nino aspernandum videtur . agitur hic, ut ita dixerim, de facto, non de in re, utrum tanta, vel tanta fuerit come tae parallaxis, in tali, & tali obseruatione. Suppona inrout certum, qnod puto ab omni lius certa
admitti , Thiconi notissimum esse, quid
sit parallaxis , Ee quomodo ex obseruatio nibus instrumento factis eruatur. Dum Thico dicit se inuen isse tali die tantam parallaxim, non debeo ego interrogare quo is modo inuenerit, nec calculum ab illo exigere i quomodo ex eo, quod suerit in lata distantia a tali stella, tantam eruat paralla xim . vel enim hoc peto, qnia puto illum mentiri, dum dieit se obseruasle, quo a non obseruauit; vel quia puto tilum malE inferre ex obseruatis tanta parallaxim: primu non debeo,quia temere illum iudicare impostore, prς terqua quod . si volui IIet mihi imponere , potuisset fingere tale obserua tionc, ex qua vere sequatur parallaxis, qua mihi imponere vult; sciebat enim , quid ad hoc esset supponendiim: non secun
dum, quia iam supposui ipsum sufficienter
193쪽
ere tum, ut obseruationibus illam eruere nouerit parallaxim, quae verae ih. Cum igitur a patur de experimento, EcObseruatione saeia , quae solum tune iacta fuit, di nunc iterum fieri non poteli, vel totum credas , vel nihil admittatur . si enim credis illum, qui se iactat obseruationem scire , ex qua obseruatione eruatur tanta parallaxis, duin dicit se obseruasse tali die,& tanti parallaxim inuenisse ; dum quaeris quomodo inueneri t, vel es paratus credere Obseruationi, vel non si non , eur petis si es paratus credere illi, quem supponis scire, ex quibus obseruationibus eruatur tanta parallaxis, dabit tibi obseruatione, ex qua vere lata sequitur. At dices, quaero, ve videam num errauerit; bene est, sed cave, ne illum impostorem, ne illum studiose
decipientem, ne illum maliti Se veritatem occultatam iudices, di ne tuum experimc tum regulam constituas homini longe maxime experto.
Concludam igitur hanc quaestionem, si
dixero, videndum essa, de bene consultandum, udrum admittere velimus obseruationes, quas scrunt secisse se Titico, & alij Astrono mi, circa cometa anni 77. & an ni I 6i3. In hoc enim cautela mihi adhibe-da videtur: posset enim contingere aliqua-d O , ut quis peruerso omnino ordine sibi praefigeret, de stabiliret animo concluso nem , ad quam roborandam,& firmandam postea accommodaret obseri; ationes, di experientias, cum E conita ex experient ijs exhibitis a natura , & rerum inspectione, conclusiones deducendae sint. si nolumus admittere illas obseruationes, &vel negamus factas , vel negamus tales. Fides humana labat, nec credo illis hominibus, vel . t impostores reiicio; vel, ut amatores nouitatis, inter Poetas reputo, qui ex fictione sibi nome conciliare volunt. & quia meas obseruationes proserre non possiam, nihil certistarito, vel admitto illas obseruariones, prout narrantur: &tnne cum pertractentur a tantis viris, superfluum sere iudico examinare, quid ex illis sequatur; certe ex Claramoti examine nihil ab illis diuersum videtur sequi. Tota ergo controuersia , nisi ego fal- lor inter Thiconem , & Clara montem non est de doctrina, quam non puto Thi coni a quoquam posse denegari, quam cles de, & diligentiar utrum vere Obseruauerit
quae obseruanda erant, S utrum notaurari: Lotanda; quia in aliquibus no dicit Thico expresie se illa notasse. C una ergo non
sit amplius res integra, non viveo cur Clara: nunc gratis, nullo proprio expcrimento dic cre debeat, & constanter assirmare, illa a Thicone non esse notata, cum hoc non possit constare. ille habet pro sesprς sumptionem iuris, & de iure ergo Clara monti incumbit onus probandi: S cum simus in re de facto , ego admittenda S Iu dico obseruationes Thiconis,& bene saetas iudico, nec audiendum Clara montem, nisi probet contra iactu essicae iter . nec enim verum est Clara monte admittere obseruariones Thiconis , & ex illis contra ipsum argumentari, sed negat factas obseruatione S, aut omnes, aut aliquas gratis suspica ture di errorcs in calculo no inserui quic- quana, ubi sunt errores veri.
Vtrum re vera credendum sit dari Cometas c. ses.
DV m materiam cometarum examina ismus, illud absolute inprimis definiendum videtur, num credendii sit dari eo metas caelestes, Be dico credendum , quia tande in hoc negotio, in fide humana qui ascendum est; non enim agitur de re, cuius unusquisque experimentum sbi sumer possit, quoties libuerit. lnec enim quotidi adsunt cometae, neque ijdem semper durant, neque unusquisque suis cienter instrumentis idoneis ad obseruandum instructus est; neque omnes, qui instrumenta idonea habetent, sufficienter eruditi sunt . ut illi sui i possit, di omnium non est mensurare distantiam stellarum a terra . credendum istut tandem, te obseruatoribus, & obseruationibus. Quaero igitur, utrum credudum sit lari eo metas caelestes , non virum de hoc detur scientia, sed utrum admitte adi sit fides humana. Haec quaestio celeber ima est in tota sere hac doctrina, de inter maximas quaestiones computatanda est. videtur enim, iniquia nimis, Peripateticos de sua pacifica posse se sone deturbare , qui tenebant Caelum omnino immutabile, in alterabile, in uariabile. 6: solum motum localem recipere posse; & putant smpossibile esse aliam esses, veritate,qua quae illo ur dogmatibus firmatur, iniquum in qua videtur, C qium ab opis ono
194쪽
nione ineorniptibilitatis , quam tot annis obtinuit, nemine reclamante, deiicere. Si enim admittantur cometae celastes, putant omnino conclamatum de incorruptibilitate Caelorum. -
Aliis,quamuis non ita Peripateticis sint
inserre debemus suisse illos cometas In regione caelesti . Quod aute res sic se hebeat, appello ad Thiconem ; Keper. Μest. em.& alios, qui dum cometam obseruarunt, dicunt habuisse parallaxim minorem Lu
addicti, sed ad philosophandum inge dium possum, quia nondum natus eram , nec cesui iuris faciant, tamen ipsa rei novitas su- alijs, qui me puero contigerunt fortalle. Bielonem affert falsitatis, durumque illis Dicam de cometa anni io I 8.quem, cum c m. . videtur aetate iam prouecta dediscern , Philolaphiam publiee docerem Parmat,od tera. quod hactenus, tanquam ter tum , Nindti seruaui etiam ego uteumque: de isto igi bitatum habuerunt. alijs denique ratione S tur cometa ex Licet. snel. Kepl. do . a a Peripateticae, quae incorruptibilitatem , & mu. Cysat. Putea. Erit & ali; s , quibus de immutabilitatem caelestium persuadent,sa - me ipsum si me tanto choro non indignum
- in υ - ducis, adiunge, de isto inquam, pro RUR
tio, nullam sensibilem habuisse parallaxim; quomodo autem nouerint isti Auctores,de quibus obseruationibus se certos reddide
videntur acti in N; umensae tu P rint; illum cometam non habuisse paralla- Creta habent instrumentorum usum , quibus isti xim, nec refero,nee puto necessarium exa Mathematici utuntur ad obseruationςS; minare, cum putem illos optiαὶ nouisse, quid sit parallaxis, di quibus obseruationibus, de vijs indaganda sit. examinarem, si iudiearem illos quidem exacte obseruasse, Et fideliter retulisse loca visa cometae stis elatae, & essicaees videntur, contra vero rationes , quibus suadentur illae nouita tes, viden inr valde dissiciles, di repositmst Mathematicis , qui sola imaginationem videntur adhibe ; inuentae s. spectunt ha-
nee satis credunt posse quemquam per Visum mensurare tantam distantiam , absque maximo erroris periculo, quod si tam variae pronuntiantur de distantia inter duas
ciuitates, ubi decempeda litem dirimere S distantias a tali, vel tali stella, sed dubi- potest, quis poterit certo affrmare tanta tare postea deperitia, utrum recte scire eesse distantiam astri a terra, quia vix ocu inde inferre parallaxim . sed cum de hoci Ius pertingit quiequid tamen sit de hisc non possim dubitare, nee veIim suspicari ooinionibus, dum pro veritate standu a fraudem in re serenda obseruatione, ab
Dieendum absolutE videtur,dari cometas caelestes, hoc est, dari eometaS, quae snt in regione eaelesti, & supra Lunam snt eleuati. Hane senten tiam video communiter teneri ab omnibus recetioribus, quos nec Claram: nee alij reuocarunt a sententia.
Pono primo loco probationem illam , quae absolutὰ litem dirimit, quicquid di cat Galilaeus,& alij, de quibus insta. Fue
runt aliqui cometae , qui dum obseruarentur exactissime, nullam, vel perexigua ottenderunt parallaxim. ergo erant in re gione caelesti. Tota difficultas est in antecedente , nam eonsequentiam quisque admittet, dum sermo est de vero Phgnomeno, qondin se videatur,ut quod,& vel nullam , vel minorem Luna ostendat paralla- solute admitto ex illorum dictis Cometar 8. nullam sensibilem habuisse paralla. xim : ergo iste cometa fuit in regione caelesti. Quod autem nullam sensibilem habuerit parallaxim, primum ut dixi, emeaciter probo ex dicto horum Mathematicorum squibus non vedeo, qua fronte tot diuersis poliun fidem denegare. duo tamen addes, quae, vel quilibet, etiam non exercitatuuin Mathematicis,lacile percipiet.Cometa anni i618.l Libra, ubi primo obseruatus fuit, processit usque ad eirculum arcticum, motu proprio, & quidem, ita ut in sine suae apparentiae, quando erat propE circulum arcticum, motu proprio tardi issime moue retur. deuenit itaque ad eirculum , hie in
nostra Europa,& regione, semper apparen tium: & quia noctes tunc non erant bre
xim. Ad probationem isitur anteceden' Dissimae, ferE ubique poterat obseruari setis illud mihi viderut sufficiens , quod, cum mel, oc bis in circulo meridiano. dum er in quolibet standum sit peritis in arte, &ista sit quaestio facilis, & videamus omnes, qui profitentur se parallaxim sumpsisse no- nullorum cometarum, fateri nullam, vel minorem Luna habuisse parallaxim i ergogo obseruatur in to eis maximε dissetenti- et '' hus, quoad Poli altitudinem; si suisset cometa insta Lunam, in regione elementari, aliis apparuisset,dum in meridiano erat, in tanta distantia a Polo, ali)ε in alia: sed omnes
195쪽
Laber Primus. Textus XXXVII. 38 a
nes obteruationes dempta disseren tia, quae oriebatur ex diuerta logitudine locorum, in quibus fiebat obseruatio , propter mo tum proprium cometae , qui motuS , ut dixi erat exiguus in fine, di ideo, si loca sui iasent fere in eodem meridiano , no erat hoc discrimen notabile : istis inquam obseruatores omnes inueniebant cometam in eadem distantia I polo. ergo cometa no erat intra Lunam, sed vicinus stellis fixis . Res naec non indiget calculo , nee subtili triangulorum doctrinar sit terrae circulus A,B, & sine duo loca in eodem fere merioa s. diano quantum fieri potest, Λ,&Bi sed
quibus polus diuersam habet eleuatione, fit polus Caeli,C, S puneto. A,eleuetur polus supra horiZOntein, A, H, Pur arcu Lia, H,C, puncto vero B,eleue Sur polus per ariscum, G, C,S: utroque loco obseruetur e meta, F; sit autem primu mobile, seu claua sphaera E,C, H, qui obseruat ex Α ,cometam F; si sit in loco terrae proximo, locus risus erit, E, & ita datantia a polo in meridiano erit arcus C, E. qui autem obseruat cometam ex B locus visus pumai P, erit D, S ita illi videbitur in meridiano Cometa distare a polo solum per arcum C. D: dempta igitur illa a proxi matione, qua per motum proprium accessit ad polum,si illa duo loca A, &B, non sunt tueodem meridiano, dum perrexit eometa a meridiano puncti Α, ad meridianum puncti B, quae approximatio habetur ex distantia utriusque meris diani, & ex tempore , quo peruenit ab uno meridiano , ad aliud i tota diuersitas et On-gationis a polo, quam obseruatores isti inis ueniet, oritur ex vicinitate cometae ad teriaram,& remotione a syderibus; quod si uullam prorsus inuenias, erit maximὸ vicinus cometa, & haec dicitur parallaxis. qua-uis igitur haec disterentia sit differentia i ter locum visum,& verum, no inter locum visum, & visum, videat tamen Claram . ex umistis differenti js nos habere paralIaximo, se qua metimur distantiam a terra , etiam
ignorato loco vero . si ergo possum hoc sacere ex duplici altitudine meridiana visa, dubitat iste, nunt Thic. sciuerit ex lineis
visis parallaxim inserre igitur si ex haeduplici obseruatione , quam fortasse unus& idem eodem in loco poterit sumere , si contingat eadem nocte bis cometam subire circulum meridianum, semel supra, semel infra polum,dum est in circulo semper apparentiu , si uterque,vel utraque vice inueniat Ph om prorsus in eadem distantiam a polo, euidens est non adesse sensibilem parallaxim; ergo cometa est supra Lunam . in regione caelesti, & probatur . si enim duo in diuersa poli eleuatione , & sere sub eodem meridiano, si fieri potest,obseruarent Lunam in meridiano existentem , inuenirent omnino sensibiliter diuers. m. distantiam a polo,&diuertam altitudinem
meridianam a quod quisque experimen O t- νι potest sibi persuadere per quadrantem, & ωα -- hoc praecis e propter remotionem Lunae a firmamento, & in aliis planetis certam reia δ' peruent Obseruatores differentiam desa Eio. pro diuella elongatione a terra. eum ergo an e meta I 8. nulla prorsus sensibilis differentia inuenta sit, euidens est fuisse supra Lunam, de in regione caelesti. Quod fi dicas distere nriam, quae debuisset apparere , hoc est, arcum D, E.non apopatu .sse, quIa alter ex obseruatorιbus . du ia iobseruabat, habuit cometam vicinum ma Al tis horiaora, de ideo refractioneS, quae pro curis. pe horiaontem fiunt maiores , elevabant
cometam, ut non appareret in D, aspicieti ex B, sed in E , ut videbatur aspicienti ex A. Respondeo non fuisse viciniorem horizonti,msi tantum, quanta erat disserentia altitudinis poli illorum locorum,puta gradu Sq. . 6. quae differetia non potest tanta
refractionem maiorem inducero, vi si eo-
meta habeat parallaxim, ex sua positione,
maiorem lunari, omnino euanesceret, &insensibilis fieret . tremo a Vulo per hanc
meriaianam obteruationem posse nos tolligere, quid refractiones operentur in P nome rus , di quantam eleuent ast rum i de λrtasse hac via,& hac obseruatione Thico
construxit Tabulas refractionum . si enim α obsese
196쪽
obferuentur stellae quae sunt in circulo semper apparetium , quae omnino sen per sunt in eadem dis an tia a polo , & si notentur plures , quae per diuersos gradus distent apolo, observentur autem bis, dum distant in meridiano , lami l cum sunt supra potu ,& iterum dum simi in eode meridiano in. fra polum, deprehendetur exacta obseruatione ex altitudine meridiana, minus distare a polo, quado sunt infra polum, quia
sunt magis prope horiaontem: S tota haec differentia oritur ex rest actionibus. si ergo obseruatae sint stellae, qua pcr gradus distent a polo, erit consecta I abella , quam tum in singulis gradibus ab horiae me re
fractiones eleuet oblectum, ex qua Tabel. lis eorrigenda erit Hec obseruatao cometae, etiamsi bis eodem in loco, eadem nocto obseruaretur, semel supra, semel infra polum , vel in diuersa altitudine horizontali.
Alia etiam via, licEt aliquanto crassiori modo, quam ipse sum expertus, & Omnibus obuia potest esse. parallaxis sumi potest , di poterit sibi quisque probare, num
cometa sit in regione caelesti obseruetur cometa qualibet noctis hora; dum cerni. tur, obstruentur duae stellae in firmamento, ut supra etiam indicaba, ita ut in linea recta eum illis stellis sit, siue sint remotae, sue proximp inter sessumantur autem stet. Iae, quae non sint in eodem paralello, sed in
eodem circulo positionis, vel in eodem al- mi emtaracto, vel certe in eodem circulo per polos ducto; tum post aliquas horas, eam iam fuerint, di eo meta, Sstella factae viciniores homoti, Obserua iterum virum illa tria eo ora sint in eadem recta linea. si enim non sint in eadem, di cometa sit vicinior horizonti, illa disserentia erit paral-
Iaxis; si autem nihilominus sine adhuc illatria in eadem recta linea. detracto semper, seu habita ratione motus proprij cometae , ex hoc ipso constat illa tria sere es.se in eadem remotione a terra , nam quia, verbi gratia, Tres lucidae orionis steliniae, quae sunt in recta linea, qualiter remotae sunt a terra, quocunqne in loco obsedium tur, semper inueniunturia eadem reactaainea. ut vero, si sint in diuersa elong tione a terra. illa quae obseruantur, etiam. fi in meridiano sint 1n una recta linea, sini declinauerint ad horizonteminon amplius erunt et Ac nequis putaret rem esse dissici.
liorem , quam via quolibet obseruari pos sit . ego i se eadem nocte obseruaui Luia
nam inter duas huiusmodi stellas, & obser
uaui item cometa inter duas, post aliquot horas habita ratione proprii motus Lunae. videbam in Luna diuersitate aspectus sen sibilem , in cometa autem nullam prorsus
Sed non tam meis obseritarionibus fido, quam dictιs eruditisti moru Mathema. ticorum , de quorum peritia dubitare non audeo, de fide ambigere eit nefas, qui asse runt talem cometam nullam habuisse sensibilem parallaxim. Praeter hane rationem, quae in parallaxi nititur, quamuis efficacissima sit ad extorinquendum assensum. quod dentur cometae,c estes, aliae etiam sunt confruentiae non
contemnendae, quidquid iudicent aliqui. prima est motus regularitas ; qua uis enim cometa I 8. non sit motus aequali motu, loquendo de proprio motu , quoad polum serebatur, nec motu unifoemiter difformi, omnino ea ratione,quam aliqui sibi tingui.
est tamen motus regulariter. Aliqui enim putant, ut motus sit regularis, debere quotidie, si non mouetur aequaliter, auger ive Idiminui per aequalem partem , vel proportionatam , ut duplo, vel triplo maiorem a vel minorem . aut simili ratione, hoc tamen non eit verum nam lineae duae intra triangulum parallelae basi proportionales sunt, etiam si aliquando sint incomensurabiles , de regula iner, seu proportionaliter decrescunt. non est igitur, quod Claram . ad regularitatem motus , proportiones illas, quae numeris exprimi po: int exigat, & quamuis motus cometae non sic
varietur, tamen regulariI de est, & potest
Di eo igitur suisse regularem proprium
motum cometae, quia verE quadam unia sormitate, & congruenti ratione deerenit, nec notauimus saltus, aut insistentias, nec inconditos motus, nec cursus, aut recursus ι α si in prineipio veloeior fuit, in fine
tardior, decreuit non praec pitato motu,
nec unius diei deerementa, atrerius diei compensavit fuga, Sc sie uti in planetis motum apparentem lentimus inaequale in , &valde anaequali inaequalitate, ita ut nunc
Bare, nunc precurrere, nunc recedere via deatur planeta. di tamen medium motum aequalem omnino statuimus , qui medius motus imaginarius est, ex quo tamen re gularem , di regulatum Planetae motum pronuntiamuSet motum etiam cometae, in quo minores anomalias Obleria a muSi re. gula
197쪽
gularem omninδ dicimus, Se si integras, de
repetitas perageret reuolutiones,medium motum inueniremus, omnino aequalem, S
aequabilem. posita igitur ista regularitate
motus; dico, re vera hanc inda care naturam quandam caelestem, nec enim elemen tare eorpus, confuse, & tumultuari E conflatum, ad quod nullo ordine, nulla lege , hinc inde confluunt halitus, impetu insiano emati,talem motum regularem habere potes . turbulentus, & turbationibus nimis M.ta *bsunt sublunaria. praesertim illa, quae incerto impetu in alienas proruunt sedes, quam, ut motus habere possine compositum. certum,®ularem . rem hanc Θ- dato auimo si pensemus , videbimur posis inserre; ergo quicquid regulari , Ac composito motu, propria lege tertur in gyrum, caelestem naturam refert, & inter caelestia computandum; sed cometa anni II 8. regulari , S coposito motu gyrabat propria
ratione: ergo erat aliquid caeleste, non Elementare. quamuis enim elementa suprema serantetr in gyrum , non habent proprium morum gyrationis,diuersum a motu Coeli, regulatum & certum. Dismi ma Dices cam Claram mare mouetur pro- prio quodam motu fluxus, & refluxus , &mouetur reginariter, & tamen non est res caelestis ,sed elementari si ergo falsa est illa maior sit. Respod eo motum illum non esse proprium maris,sed, ut postea suo loco videbinus, ad caelestes substantias reuocari causam , & est maris per aecidens r motus autem ille cometae, quo versus polum serebatur, propria ratione non poterat tribui, nisi cometae,non alicui stellae, cum nul-Ia stella sic moueatur, εἰ quamuis ex internis principus no dicatur prouenire, est i men motus cometae,non alterius astri. M.f., α 5ςcundo, ex eo quod cometa motus sit per regularem circulum , hoc est semper imo'. per eundem circulum maximum, loquendo de motu proprio, inserunt urologii ergo est cometa caelestis, non elementatis. probatur; qui a elementaria non mouetur ita regulate , & per circulum maximum, contra vero caelestia semper sic mouentur, si separata ex se moueantur Obijeit Claram. etiam elemetaria, dum mouentur, etiam si moueantur vicirculariter , moueri tamen in circulo maximo,
quia a propria grauitate semper diriguntur ad eentr m . enimvero nunquam satis
percipere potui, quid sibi velit hic auctor, di quomodo, ex eo quod grauia ferantur
recta ad centrum. 8c leuia recedant a centro, debeant moueri per circulum maximum , si moueantur circulariter . si enim nauis sit in superficie aquae stagnantis, mouebitur proprie motu circulari, dum per superficiem aquae sertur; quia aqua tua gnans curua est,cuius curvitatis centrum, est centrum terrae,& tamen poterit moueri quaqua versum, currere per parallelos oe transuersi incitari cursu. Omnino non video quis velit nauim adigere, ut moueatur per circulum maximum , ut suo cursu talem describat semper circulum , cua suo motu nauis illa describat supra Iupers elem curuam aquς lineam spiralem, & cuius cssq; alterius generis in plano illo curuo. Similiter si oblenientur nubes, du discurrunt per Caelum, notentur cadentia fulmina,apparebit, utrum grauia, & leuia moueatur per circulos maximos,etia du molientur in transuersum,verum quidem est, dum grauia, & leuia proprio lotum motu ascendunt,vel descendunt,moueri per plenum circuli maximi; at dum mouetur eirculariter supra planum curuum, nonas indendo, nec descendendo, nunquam per se movebuntur in circulo maximo et certuego non potui percipere quid sibi velle.
Neque etiam verum est, elementaria Caelo inclusa, dum rapiuntur motu diurno, rotari in circulo ma ximo, nam sic rotantur solum,quae sunt sub AEquatorei quae vero sunt sub Tropicis, motu describunt cir eulum Tropieum , &qnae sunt sub circulis polaribus , vi ab illis rapiuntur in gyrnm, ita mouentur cireulariter, & non per circulum maximum, sed per potarem. Adde quod motus iste propriuS huius coismetae non fuerit per Podiacum, nec sensibilem, & notam dependentiam habuerit ab aliquo astro, & consequenter non fuerit motus sequelae alicuius astri, quia nulla stella mouetur a meridie in septentrionem,&alis stellae errantes notae non excedunt Tropicos; & cometa iste peruenit ad cireulum Arctieum: ideo, quod motus iste suerit regulatus , & continuerit se semper in circulo maximo, hoc est magis mirabile, & magis sapit naturam rei caelestis ε, si
enim verum esset, quod talis motus no potuerit esse nisi ex motu extrinseco, coisgnoscente , de dirigente ad finem ε, intellis gentiae non putantur mouere motu et rcu
lari, nisi caelestia. ergo si cometa motus est ab intelligentia, erit aliquid caeleste, non tumultuatium, & elemen tare .Q-2
198쪽
i8q Aristotelis Stagirio M eteorologicorum
Hie vero addo, duod supra indicaui pro
Thicone contra Claramon.dum impugnat obteruationes Thiconis, quod motus cometae 77. non fuerit per circulum maximum , quia obseruationes sunt de loro viso, non de vero , cum autem plura puncta loci visi sunt in circulo eodem maximo aloea yera respondxntia illis erunt in linea tortuosa , hoc demum verum esse , si sit discrimen magnum inter locum Verum,& visum ; at supponebat Tilico se probasse diu et sitatem illam longὸ minorem esse
parallaxi lunari t iam vero cometa I 8.
qui nullam sensibilem habuit parallaxim, o obseruatus suit semper,& ubiq; in eodecirculo maximo, & verum, di visum loeum inibi semper habuit.
Caud est Cauda etiam cometae, de qua, ut dicam L insta, suo loco, constat non ea ratione fieri, qua sibi persuadebat Aristoteles, ostendet etiam non esse corpus elementare. c. n Hae rationes inihi persuadent, Sparal-ων--- laxis conuinci ζ,dari aliquos saltem eo meracat 'ia. tas caelestes : cum enim ego ipse expertussim per filarem obseruatione , & alijs etia, me deprehendisse parallaxim in Luna, ficeodem artificio nullam penitus in cometa inuenerim; necessario cogor lateri, cometam i8. altiorem Luna. Neque hie in calculo errorem timeo, nec dubito num librariorum vitio in tabulis numeroru error irrepserit, nec instrumentorum sallacia me in ancipiti ponit. Res est simplex,&facilis quae nullo indiget instrumento, cum ei go contigerit, amice lector,ut nouus cometa appareat, tu te tibi fidem facito per filum i ii regula cares, obserua cometam inter duo syclera proportionata,bis, ut se pra dixi, obserua etiam L inam, S vide nudiscrimen, quod in Luna inducit diuersa temporum obseruatio , inducat etiam in cometam. S plus, minusue parallaxis stin uno,quam in altero, habita tamen semper ratio ne proprii motus utriusque: di si in cometa minorum inuenias parallaxim , quam in Luna , nullus tibi poterit Perip teticus contradicere, nec ad calculos, nee ad sinus, aut tangentes, nec ad sphaerica , ' aut plana triangula prouocare . nec de loco vero, aut viso disputare, non refractiones incusare; omnia enim aequalia
nari cometas essetias aereas ex
ctione a MIror aliquos, quibus Aristotelicata,
amplexatos esse, ut si non ex professo pr nunciarunt, saltem dubitati posse opinati sint ex eo, quod Aristoteles infra Text. I. in comatis stellis, S lacte exemplum coinrouarum adduxerit, non posse covinci c metas non esse aereis similes apparentias, disie inaequales;& quamuis non ostendant Exparallaxim,non tamen esse eplestes, quia prius probandum esset, cometam esse phq- nomenon per se spectabile, &viloquun- iatur Philosophi in scholis, ese rem, quae vi- tur.
detur, ut quod, non spectrum, quod videatur ex res r. mene, vel reflexione luminis.
si enim tale spectrum sit cometa , no faciet parallaxim,& tamen non erit in caelesti r gione , sed in vaporosa parte . igitur hoc prius discutiendum est, ante quam concludatur argumentum ex parallaxi concludere locum cometae; ideo hactenus dicta de cometis caelestibus, nihil sunt,si hoc non nabiliatur verum. Nullum puto non agno scere hoc, quod opponitur uerum esse, sed nullus doctorum hoc putauit examinandum, quia fortata iudicauit clarissimas,&obuias esse probationes euidentes, quod cometa non sit talis apparentia. Dico igitur primum, verum esse, apparentias, quae fiunt per refractionem , di reflexionem , qnamuis fiant in regione vapo. rosa , non exhibere parallaxim; oc tamen ex eo, quod hoe eontingat, non in serri es- ωux . se in regione caelesti . patet hoc in Halone,& Iride, Se alijssimilibus t Corona enim illa, quae apparet circa Lunam, vel quamis libet aliam itellam, quoeunq; ex loco spectetur , semper est eirea illam stellam, ad quam eadem semper seruat habitudinem . di tamen est in aere. & ratio est . quia penis det semper ex determinato angulo; radius enim , qui ingreditur talem vaporem, si e densum , & in medio talis densitatis, tantum res angitur non, plus, nec minus,dum
tali obliquitate incidit in medium , ut nuc
199쪽
LAer Primus. Texitis XXXVII. ' age
. communi modo explicem dicta, quae suo loco aliter explicantu ergo solum ille radius , qui tantum remouetur a radio cςntrali , seretur ad oculum constitutum iris medio centri, de non alius, & ita, ex quo cunque loeo spectetur corona, videbitur tali modo circa stellam circumposita , ut
ut fusius sxplieabitur alibi. v.. AM Dico secundo istas apparentias, quae sie- -- fiunt, non esse uniuersales , sed particulatio lao res alicuius solummodo regionis, immo, νε- . ει loci. Patet hoc primo fere experienti is dum enim videtur Iris, de halo, aue spactantur paretia, non videntur nisi exiguo valde intractu regionis, nec unquam eadem eorona, vel Iris videtur tota Italia , immo nec tota aliqua ditione, ne dum tota Europa, aut toto orbe terrarum. & ra.
tio est, quia huiusmodi apparentiae fiunt
ex interpositione vaporum. inter oeulum, di corpus luminosum, vel ex oppositioneis talium vaporum in ordine ad luminosum,ci oeulum: huiusmodi autem situm no habe ne vapores, nisi respectu unius loci;va- por enim, qui est Ferrariae inter Iulum , di Lunam, non erit Romae inter oculum pariter,& Lunam . quod si dicas non essi illum eundem vaporem , sed alium t vapor
autem , qui Ferrariae est inter oculum , de
Lunam, facit coronam Ferrariense, vapor Vero; qui Romae est inter oculum , di Luna, faeit cor nam Romanam... , Respondeo primo, istos vapores, qui QT,M. tale iaciunx apparentias ex reis et ione y luminis & est mihi altera ratio huius co clusionis j esse vapores satis densos ,& admixtos qui habent aliquam opacitate nias . sensib lem, qua lumen possunt temperare di ut alibi dixi, cflorare,ct effica citer rein
stangere. quod si debeat fieri apparentia
per reflexionem , adhuc maior requiritur in vapore opacitas, Ista aute vapores adeo densi, non multum elevantur, & ideo extinguam huius sphaerae vaporosae partem supra nostrum horthontem Physicum ii
Quamuis autem res sit clara,non displicet in gratiam illorum, qui non sunt vald exercitati in istis rebus, figuram ad ijeet αsit terrae globus A, B, sit horieton physicus
S ia υM puncti C: linea H,I, ex circulo D, proxi- μ μι mo terrae: vides quam exigua pars sit supra o horizontem, maior pars eminebit circulili, quia circulus magis eleuatur , & maior
adhuc circuli F, quia di iste maior est, &
ti in C, totum Coelum appareat nubibus contectum quaqua versum ; & tamen exi stens in Α, nullas nubes omnino videbit,
quia eius physicus horizon M, N, cadit
extra portionam Hreuli vaporosi D, quae eminet existenti in C.Et haec est ratio AEur, cum totum aliquando Caelum, hic pluuili spectemus, quaqua versum nubibus tecta.
Romae tamen nubes non spectentur, aliquando & sereno fruantur Clio, quia circulus ille nubilus est valde depressiis, δέ
Si ergo illi vapores sunt crassi, erunt in cist is Aeirculo vaporoso terrae vicino; de si debent ,- -- se apparere, debent esse crassi. di quamuis demus non esse terrae adeo vicinos, ut est da viι-- cireulus nubium, si tamen debent esse adeo expansi, ut mihi, de Romanis , & omni-hus vltro , citroque positis interponantur inter oculum, & Lunam; illa sphaera vasarota teget totum Coelum. ergo si lumen unae, dum transit per illos vapores, resta-gitur, de coronam format Lunae ; dum lamen etiam stellarum transibit per fimilos vapores, qui effusi sunt quaqua versu ,, aliquam sormabunt coronam, pro ratio ne efficaeli luminis stellae . quod eum non videamus, vapores dicimus non ita expa.
sos. His positis, quae pluribus essene expli- eanda, si ab homine omnino nouo in his rebus percipi deberent; nihilominus clarissima sunt, di notissima.
Dico tertio, eometas non posse esse aP inia
parentias ex reflexione, aut refractioneto μω spaluminis , ut eli corona, iris , dic probatur ν-tia ohoc, ut ego arbitror,euidenter . non potest res
videri talis apparentia, qaalem cornimus in cometa, puta anns Iὸig. quin sit aliquod obiectum luminosum, cuius illa sit coma, vel cauda, de quod nobis resplena Llςλζ.
200쪽
deat, ut quod: in omni enim cometa. vlde mus aliquod corpus tum tuosium . quod nos C dicimus caput cometae, quod resplendet per se; debet ergo aliquod tale eorpus ,
quod sic resplendeat, siue fit ibi, ubi j no. bis splendeseere videtur , siue sit alibi; de
qua re mox dieam. interim ex lenis eertuest esse aliquod tale luminosum; sed huius. modi eaput non potest dari ex ista sep .
positionet: ergo. Plane minorem probo,vel hoc eaput est aliqua stella antiqua ex VO-catis planetis, vel est fixa; ne rum horum est, nam , & omnes alias eernimus, &numere ramus istam distinctam ab omnibus rpraeterea videmus hoc corpus lunainosum
comatum.vel barbatum, moueri determi- Nin .st nata quadam ratione, & motu quod auris, et M au. quo nullum aliud sydere uin corpus moue turr ergo illud corpus luminosum , quod uidetur comatum , vel barbatum, prout ibi videtur, non est ullum sydus, ex antiquis, eni ex refractione radiorum ad vapores eircumsutas lummosa corona accre
Deinde, eum comata haec stella, seu cor-ὰ.f.- Pus vomatum tale videatur toto sere ter. rarum orbe , spatio a 4. horarum, & simul videatur a toto aliquo emisphaerio . probo non posse esse stellam firmamenti, aut caelestem,quae comam assiimpserit ex refractione radiosum ad vapores interriectos,quod idem etia emeacius probat, non esse reflexione in alicuius altri. Sit terrae globus paruus in eentro circulus A, sit Caelum, in quo est stella, F, E, B,C, D, sumantur pun
simul cometa aspiciatur, in B.si stella videtur Comata ex vaporibus, non sie videbitur . nisi quando inter oeulum aspicientis,& stellam, vapores sunt circumpositi, qui Iumen refrangant; ergo in sphaera vapor sa inter oculum aspicientis ex illis Iocis, &stellam B, sunt vapores apti sie radios refrangere, palam rota, G , I, di in omnibus punctis intermediis ergo ille,qui est in .
puncto Q, omnes stellas, quas aspiciet in tractu inter B,& D, videbit comatas, quia illarum radii transeunt per sphaeraria vaporosam G, I, quae dicta est apta sic restangere Iume,& coronare stellas,quae dirigunt suos radios per sphaeram illam vaporosam, di ille , qui erit in V, eadem ratione omnes stellas in tractu B, F, coronatas videbit. sed hoc non videmus contingero, cum ab omnibus in toto aliquo tractu, immo,& in toto orbe, successue unum, di idecaput coronatum aspiciatur, ergo nee stella est aliqua ex antiquis, nec eorona ex refractione luminis, di eodem modo nec est ex reflexione. Quamuis igitur Aristoteles dicat, appa A-iamare re cometas, quia aliqundo antiquae stel- talae comam assumunt, verum hoc est , sed 'M. no loquitur, vel de eo metis uniuersalibuς,
vel do fitit ut coronae,nec est lumen refra- .ctum, sed vera materia accensa,& luminosa, quae ex se splendet, ω est congregata
sub aliquo astro, cuius motum sequitur. nec alio modo , ut explicatum est, debet ydereum corpus intelligi toronatum,nec corona illa videtur ab omnibus in diuersis regionibus simul. Dicet aliquis, probatum sit ex hoe, ea. βῆ evinput cometae debere esse aliquid fixum , &luminissu in , quoa ex te splendeat nobis. esto igitur, hoc sit aliquod caeleste corpus de nouo apparens; at cauda, vel barba , res est, quam asia mit, ex refractione lumbnis ad vapores , S est mera apparcntia . Respondeo me alias etiam adnusisse caudam esse veluti refractionem luminis, sed si eaput est caeleste etiam illud, ad quod i men impellens lacit illais apparentiam νue cellatio est in regione capitis: alioquin currunt disse ultates supra factae, vel enim
cauda, & barba non videretur a toto aliis quo emi phaerio, vel apparerent coronatae etiam aliae staelle plurimae; quod cum non videamus, no possumus dicere ex elementari vapore comam usIunure eaelest
Diees iterum: apparentia cometae fit exrnexione Iuminis alicuius auri antiqui, 'quia lumen illius impellit ad vapores, Sresecti tur ad nostrum oculum, ut fiunt pa- ,. relia; de quibus tuo loco . Resin iideo, ne- πι-εν .que hoc dies posie. liuino contra eile euidentiores adhuc instantias. Nam si fit ea-Put cometae, quia lumen astri impellens ad corpus vaporosum, ab illo propter eius densi