장음표시 사용
211쪽
ad globum reuertantur solidum , ut perpetuare possint circulationem naturae si enim perpetuo expirat et a terra partes, nec unis quam reuerterentur, finitum, ablatione finiti . tande finiretur: de si partes liberE expirantes a terra, non coercentur a libero olatu, nec iterum repere utiuntur ad terra aliquo externo cohibete, non videtur iussicienter prouisum a prouida natura, pro conseruatione terreni globi; quod si solidosornice Lunae coerceantur, non euolubunt altius, ot remittentur ad terram:
Parin vo Tertio comuniter dicitur, halitus istosi per aera diffusos terreos esse, dc ex terrena substantia: eerte sunt spiritus volatiles, ex natura sua coniungibiles, Ze coniungenis dis eum proportionato fixo, ut cum illo forment hoc, vel illud mixtum. Non videtur ergo speciem ullam habere probabilitatis , terram attenuatam , ita separaria suo globo , ut natura duce ad infinitam propemodum euehatur distantiam, nulla spe postliminium reuertendi, ad lum to istum, Et spiritus ita a corpore, natura age. te, separati,ut nulla si spes iterum remea dii probabilius ergo videtur sphaeramele mentarem & halitus istQS, determinatos habere fines, de cocineri quasi ultimo vase, di termino, sphaera Lunae. Istas non ego adduco rationes, quasi putem esse deuionstrationes mathemattiacas: dico tamen , hactenus me non audisse obseruationes iactas ab Astronomis, quae cogant, Caeliam Lunae liquidum construe re i quM enim Luna habeat Apogeum,&Petigeum, hoc est diuersam a terra subinis de elongantionem,non infertur; ergo eius selum liquidum est, & volat Luna, velutauis in aere . cum igitur non cogamur ex
Phaenomenis, liquidum statuere, cur soliudum eius Cettum non dicamus Dices,ex Sacra Scriptura firma metum πάν--. diuidere aquas ab aquis, de nomine aquae is intelligitur vapidum , dc tenue effluuium . Ateis aran quasi vero totum illud spatiis, in quo sunt
. - - astra, tam errantia, quam fixa , 8c nomine
firmamenti a Scriptura signatur, sit ei undem substantiae, tenuis , de fluentis; undeis Caelum lingua hebraea dicitur Samai, quasi aqueum,de a Diuo Petro videtur determinatum, quod factum sit ex aqua. Respon
deo tamen hae loca Scriptura nihil face- re contra hoc, quod hic statuimus, de sane illotum sensum expendimus accuratius supra,dum de materia Ciai disputatum est. Hic subum contendo, Coelum Luna eis
vltimum, veluti integumentum , quo te minatur sphaera elementaris. Praeterea, esto etiam quod non esset - ε1 ialiduin Caelum Limae, nec coereerentute te mentaria tali termino , adhuc nunquδm d iso tura probare possunt effluuia elementaria, O Lunam.
terrestria, ad tantam altitudinem posse ele. nari, & hoe in tante copia , ut Phaenomenon tam procul a terra positu tantae ma-Anitudinis possint ostentare. Primo, quia quamuis sciam, non esse idem densum, S: opacum, δι ad sistendum lumen , ut possie
apparere eometa, requiri opacitatem,non densitatem in corpore illo, potest autem arimi. esse corpus densissimum, Zetamen maxi- Oma diaphanum,quale corpus esset Cςlum . indocterina Peripatetica . de potest es
corpus rarum valde, & tamen opacum, dc lumen sistens, ut vapores nubium ; nihilominus, si debet corpus cometicu, ex ter renis halitibus, in tanta a terra remotio ne coagmentari , non potest non esse maximae, oc fere immensae quantitatis, ad qua constituendam valde notabilis terrae por- tio insumenda sit. Quamuis enim ad constituendum halitum cubicu decempedalc, n. satis , superque possit credi terra digitalis imo de longe minor , tamen ad constitue dum cometam solaris magnitudinis, de fortasse maioris, it ad construendum illi caudam, quae tertia Cqli partem tegat,vix tota terra, si dissolueretur, sufficeret, etiam immensam expansa. Deinde, propter hoc ipsum ne terra ab- Terea issumatur, si non circumposuit natura soli nodum repagulum , nimirum Ctium Lunae o solidum, certe aliqua alia vi naturali , debuit coercere halitus globi terreni, ne iaimmensum diffundantur certa terrae rutina . quare nulla ratione videtur probabile,
nec admittendum, huius globi halitus dis- fundi ad ultima usque sydera. Denique novidetur , ad quid circa stellas , dc Solem
debeat oberrare halitus terrent; quod o errent circa terram. video quid natura interdat, ut nimirum iterum descendendo, Ec secum lixa materia coniungendo se cum G Mucireulatione reru mirabili artifitio, perpe- .is tuas laetant generationes, de deserviant r. s.
Viventium,de animalium nutritioni,de augia rantur.
mentationi, ut alibi fortasse copiosius explicabor nisi enim circumuolarent spiritus
isti vegetabiles, S attracti a suis fixis
iterum illis coni ungerentur, non nutrirentur, neque augescerent viventia. At circa
sydera frustra omnino errarent; nisi ad
212쪽
Poetarum figmentum contra artem a nulla veri sint ili ratione conficta, dilabi volumus. ne ergo dicamus naturam frustra aliquid essicere, videtur conuenientius dic eum, non a se edere terrenos halitus ad regiones calelies rergo materia cometarum caelestiurn non sunt terret, & elementare Shalitus. S istae rationes videntur mihi ex Physica desum p tae. C. unsa - Altera optato sit illorii. qui putant par - ε, - tesCali planetarum densari,&addunaria
. ut cometam componant, ac proinde ma- rari. m. teriam cometarnm caelcstium esse substantiam ipsam Caeli, adunatam, di conde Ω- sitam
Haec sententia non plaeet, prirno, quiasidia phanum purum, & simplex praeci SE
H si densetur, nulla admixtione alterius, vel al- densium o teratione, remanebit semper diaphanum, γε nee quia se desum, fit propterea Visibile, ut quod, aptum sistere lumen, & co lorari. Patet hoc in aqua . quae in glaciem, S chrystallum densatur, Stramen remanet diaphana, nisi quatenus , ad congelationc, requiritur admixtio at cuius alterius . Sed ex densitate ut sic , non tollitur diaphan ei ras; quia densum , Opponitur raro, nCn
diaphano, di cum Coelum saltem stellatum putetur densissimum , tamen est maximedia phanum, neque ullus liquiuia secit cae. Ium , eo quod sit diapbanum, cum pol id so . ex sensu habeamuS corpora, du rarescnnt, .a fieri opaca, cum antea erant diaphanaia, eaosidi. non contra ἰ vitrum enim, & chrystallum dum liquescit, & aqua dum attenuatur in vapores , pacδtur. Si ergo substantia C liest ex sedi aphana , quantumuis densetur,nost fiet opaca, nec ipsa lucebit. ut quod nee lumen receptum sistet. Debet ergo misceri aliquid opacitatis; ergo aliquod
eorpus opacum e natura sua: ergo diuersae naturat a substantia Caeli I quae tota ho. mogenea est , ut arbitror, S diaphana. Secundo , istaeon densatio Esli, vel putatur facta ex vi causarum naturalium, coincurrente causa prima solum eo modo, quo oseis. Concurrit ad actionem causarum secunda:
tum, vel fit a sola causa prima agente libr-rε , & non , prout exigunt caulae secundae; si primum dicatur , remanet inquirendum,
ex quanam causarum secundarum sequatur haec eondensatio , & qua operante, vel postulante eausa secunda, Coelum alteretur, oc condensetur, aut rare fiat. non puisto faei Q tuturum, ut quis inueniat talem
causatum ordinem, ci puto omnes conis cessuros. cum nihil habeant in cottarium, Cςlum a causis se eundis nobi a cognitis inauerabile esse : si dieatur secundum , nimirum densari C luna a solo Deo Iiber E operante, iam hoe, nec philosophicum est, nee Nρ physica ratione, nec a physico examinandu 'r' dicium, si enim alia causa cognosci noni test, melius dicetur causam physi eam esse
gnotam. nec Physicus extra suum ordine
causam indueere debet. sed expectare illa
ab altiore sapiente ; & si Deus liber ε hoc
faciat, tam poterit densare materiam C q-li, quam relicto Coelo in suo statu naturali,
nouam ereare materiam', ad cometam e
struendum, vel melius nulla condensatione solam opacitatem inducere extra ordi nem .Melius igitur Physicus materiam cometae esse subitantia de nouo a Deo creatam ex nihilo libere, vel opaeitatem,quam substantiam Caeli densatam dicit: cum Caelum ex suis principijs non sit densabit eis, no enim operosior est actio creatiua Deo, quam alte latiua sibilantae Cali, nec den. satio facit ad opacitatem, unde non ella d
Nisi sortὰ dicas, ereare nouam substantiam, maius quid esse, S actionc magis existra ordinariam , quam sit condusatio, quia Ccreatio, ut eommuniter dicitur, requirit '
virtutem in lani tam . densatio autem est νω.
acito, ex tuo genere naturalis, & ordinaria, qua mu'S ratione subiecit, quod huic actioi .i resistit, impediatur. Quare satis es.set si Deus tolleret ex subiecto illam repugnantiam. Sed contra est: quia tollere istam repugnantia M., posito quod sit illi naturalis, est virtutis infin ae valentis mutare ordinem reru , S eonsequctur aequalis crearaoni ex suo genere, vel parum diueri,. Video etiam ipse aliquas diuersitates, sed res non est tanti, Ut singula minuta prosequamur ;& creatio dicitur actio aci extra. ordinaria , quia posita prima rerum creatione, nescimus Deum postea in rebus compore is aliquid creasse ; nam oenouis liellis est fere eadem dissicultas, ac de cometis; sed aeque extraordinaria est a cito alterare natura rerum , & contra id, quod exi ount m M.
disponere; di magis fortasse Diuina Mai
stati consonum videbitur, nouas naturas condere . quam conditas a proprio statu, anno Mne tantillam quid cm dinio uere, nisi forta se perficiendo.
Denique si dicatur, partem aliquam Caeli condensari, nectilisio tantuni dem debet aequaliter rare fieri, cum coim v ruinuet ii
213쪽
Liber Primus, Textus XXXVII. ip p
uer si moles corporea sit plena , nec detur vacuum, & conuensare , non sit nisi essite. re, ut illud, quod occupabat maiorem locum, incipiat occupare minorem: certe locum relictum a corpore, quod densatur, dc in minorem cogitur locum,debet occupari ab alio corpore, quod se extendat ad lo. Cum, quem antea non occupabat, ne de- Iur vacuum ,& ita rareset. si vero diea. mus Deum et ea re nouam substantiam corpoream , intimam substantiae iam praeis existenti, unica actione fici corpus den.
sum ,& creabitur et neque hic admitto penetrationem, sed philosophandum proportionaliter, ut philosophantur Physici de condensatione . Sed expeditissimum esset producere solam opacitatem in illa partesibiccti. Omitto pro tertia sntentia , opiniones , M ,ν illorum, quo S supra consutaui dicentium, -ι-- materiam eometarum caelellium esse lie μlas paruas Coelo incrrantes, si subinde, statis ecporibus velint, natura duce,illas con- lenire; nam, ut dixi supra, euidenter vide. tur confutata hac sententia, quia non potest elie regularis ille motus paruaru liel-
larum , nec coniunctae tandiu naturaliter durabunt; dc iam certus esset calculus te uersionis cometarum, S hac eadem via- , fortasse etiam essicae ius,couincitur, nouas stellas, quae aliquando apparuerunt, non
oriri ex concursu, di confluentia stellarum
o Eodem modo impugnatur sententia il-εμ--- lorum, qui dicunt cometas in magno epityelo moueri , in cuius per igeo cum versantur, a nobis consipiciuntur, dum recedunt , occulta.tur: & euid cntiorem ostedit lixe sententia falsitatem, si ad nouas
stellas transferatur . adde , quod ex cauda cometae, quae semper in oppositam Solis partem vel illius stellae, a qua semel dictauia is recta est, semper ext editur, via potius cum
mota. Datur, apparet materiam cometae etiam
e testis, esse quid collectilium : S ut vide-tar, vaporosum. Si enim stella aliqua sormaret corpus cometae , non appareret ratio, cur caudam sic explicaret, & ad determinatam partem dirigeret, Quod si aliquis in hac sententia esset, ut putaret, tam in nouis stellis, quam in co- metis , saltem ut plurimum , fieri illam apparentiam, quia causa aliqua potens hoc. TV prastare , extraordinarie, Sc ut ita dicam. ἡ. accidentarae cogat gregem multaru stel-t larum paruarum in unum, quae putentur palabunde errare per campos caelestes, &vbi detinuerit ad aliquod tempus coniun ctas, dissoluat gregem,& quasi remittat ad
pascua : iste non ita evidenter consutablintur ex supradictis, sed viderit ipse, quo sundamento proserat, S: in stellis nouas , quae sere soIum in via lactea apparuerunt,dicetur fortasse tolerabilius, ne qui agit stellarum gregem , ex remotissimis regionibus cogatur adducere eat in eometis est magis alienum. sed res cst prorsus poetica. Quarta sententia sit, materiam cometa rum caelestium esse proportionaliter illam eande,ex qua fiunt maculae circa Solem .ia zri notum est,non solum ex Appelle post tabulam, sed ex eodem e latebris tabulae Pgrcsso , nimirum ex Scheinero, immo ex quotidiana obsernatione, in Sole subinde apparere maculas , & faculas, quae proprio
quodam motu moventur,& errant per Sciolis faciem: aliquando reuertuntur una absolutaeirculatione, aliquando non Rex
magnitudine , quam variant, diuisione ab inuicem, eoniunctione,& ex alijs obserua tis; quod repente in medio cursu evane instant , quod novae in medio Solis discooriantur euidenter ab his colligitur eo
Pora quaedam esse, non permanentia , sed ut ita dicam, tumultuaria ,&ex materia sortuito, & per aecidens eonfluente, formata .Hoc suppono ex longa harnm macularum obseruatione, de qua , vide Schei- ne tum in sua Rosa Vrsina. Dissieissimum QE est diuinare, ex qua materia fiant huiusmodi maculae solares , rein qua re accuratE phili sophatus est cita- ω xtus auctor. ego tamen contendere nolo,
utrum globus solaris sit fornax quεdam, ex qua fornace perpetuo evomantur fumidae nubes, S evaporent perpetuo halitus, qui concrescentes, vel Solis faciem maeulet,
lumen sistendo , vel luce imbuti, faculas mMi μῶrepr sentent,an potius ex alijs corporibus mi με. effluentes vapores ad Solem , tanquam ad centrum, a quo educantur, confluat, di in nubeculas illas cogatur. certe quid sit haede re dieendum, ut non Videtur hie locus examinandi, ita non definio; illud certum puto, maculas Solis corpora esse, quae luismen sistant, vi saeiunt nubes in aere. licet autem ex obseruationibus de monil rene Auctores, maculas illas non esse corpora a Sole separata . & procul posita , nihilominus demonstrationes illae concludunt se tem non esse adeo erocul a Sole remotata.
ut faciant parallaxim; quod si distarent da Sole
214쪽
a oo Arimulis Isagiritae Meteorologicorum .
a Sole, uno, aut altero milliari, aut quanta distant a nostra terra nubes , obseruata, tademonstrata non repugnant i insensibilis enim est et in tam remoto obiecto illa dii antia, de , ut verum fatear , puto sie distare, nec dixerim maculosas illas nubes in
Solis esse purissima substantia, siue deinde a Sole expirent, siue ab alio corpore. Maeulas igitur illas tamdiu puto macu las esse, quamdiu lucem Solis obstinatῆ si- I stunt, &sua opacitate nobis ex parte Soli
t faciem eclyplant. Quod si attenuentur ita
ut materiam illam iam lux pervadat, puto non maculam amplisis referre , sed lacula , ab eodem Auctore obseruatam, & iniuria, quasi beneficio compensare et quam eii im Iueem prius siliendo inumbrabat, eandem reseamgendo, vel augendo multiplicat; &sicuti videmus nabes in nostro aere suspe-sas, aliquando diem sepelire, S Solem no . his surripere, aliqando sic luce elarescere, ut nobis lumen augeant, & Solis speciem reserant. hoc idem illis maculis accidere dixerim , di ita quod faculae aliquando ii
p. uti Sole videantur, puto esse maculas illumi-μωmMu natas, dc luce Solis imbutas . Habent ergou i mi illae maculae, seu materia maeularum duo et
habet ut lumen sistat sua opaci ate , & ut luce aliquando vestiatur, & splendescat , dependenter tamen a Sole,& quasi mutuata ab ipso luce. Ex hac doctrina de maculis solaribus, quae tantis firmata est expedientijs , S ob. seruationibus , ut negari non possit, illud
colligitur, ex Sole est iuuia expirare . . Ssi dissicile tibi videtur, ex tam luminoso corapore umbrosa perpetuo effluuia prodire , , - Certe non tibi, nec cuiquam dissicile videri debet. si dicatur ex aliis corporibus caehine inii testibus ei fluuia perpetuo exire. Non fa-bus επρο- cio ego stellas, quasi globos terrestres, nec ν- contendo virum sint substantiae coruptibi. les, an non; sed si ex Sole prodeunt perpetua esstuma corporea, quidni etiam prodeant, & facilius, ac verosim Ilius ex Ioue , Venere , & Luna certὶ non minus immortale corpus videtur Sol, quam Venus,
aut Mereurius: & si concedendum cst , ex aliquo corpore cauesti prodire effluuia illa, quae & maeulas , di faculas Sol is sormant, ad iudicium prouoco, non solum sapientum, sed etiam vulgarium hominum; numeredibile sit magis, materiam illam maenis latum essivere a Sole, an ab aliquo astrori, quod enim Sol sornax quaedam lit igne . ,
dieant hoc illi, qui nihi agnoscunt in mu-
do, nee putant posse esse , nisi tale aliquid,
qualia sunt subluna raria. Ego Deum ais ci ore natur multa facere potis credo,quo. De ''rum nec naturam, nec nomen cognouit &quamuis hie ego solum ignem splendescere videam, Solem tamen ignem non suspi- se. ..
1 ron est ergo omnino temere pronutiatum, nec sine fundamento dictum, si quis ex corporibus sydereis enuuia prodire dixerit, non quasi hoc sibi demonstratum supponat, sed quia congruenti ratione hoc firmatum ludicet. Maculas enim Solis ei- fluuium esse alicuius corporis, nec ellario 2' dicendum videtur , di consequenter maculae illae obscuriorem reddunt doctrinam illam , quod eorpora caelestia in alterabilia
sint, di prorsus inuariabilia . Dices, ad quid educuturista essi uuia a vi , . . globis Ibdereis, a qua emcienti causae uocantur, quem possunt effectum sortiriλRe- morum spontico,si errare nolumus nobis satedum esse, hanc rem occultam adhuc relinqui ;si enim de causas, & effectus multorum sublunarium ignoramus, quid mirum est, si caelestia nos Iatent non ego dicosydera globos esse veluti terreos, in quibus perpetuae sitit gen rationum vicissitudines , in quibus homines habitent. So innia haec sunt, & deliramenta stultorum, quitemcre pronunciant quicquid in buccam venerit; nec dico corpora esse, quε se ii ut uis a pectibus , & mutua ad in uicem actione foueant, Si influant in aut erutrum, S ut luppiter ,& Venus in terramini munt, ita terra,& Venus in Iouem agam; de ideo perpetuo circa Solem rotetur propria vi, non ab extrinseca formata. Θάινa maincitata haee corpora, ut sibi mutuo actio- ω-- Ισ.nibiis prosint, & bene sieta non tam dent, 'quam aecipiant. hoc non ego ut eo, quia te inere, & sne fundamento esset pronuntiatum, δι dictum quasi certum, quod solum vix suspicione potest in mentem v nire, sed ex maculis solis euidenter conii acto . ni fallor, euidentia Physica , cx aliquo globo caelesti expirare e Suuia,quq & cra L
sescunt, attenuantur, siue hoc corpus sie Sol, siue aliud et & eum nor videatur m ἰor ratio de uno, quam de altero, non videtur sine fundamento dictum , ex caelesti. bus eorporibus eis uere talia essuma, ex quacunque tandem hoc proueniat causa, ct quocumque ex fine. AIAE. a
Hae igitur opimo, a qua ego non possum recedere , donec meliorem quis do.
215쪽
' eeat , pi tat materiam cometarum caelestium css e i lud idem, quod confluit ad sor- mandas maeulas Solis , quamuis enim illa' materia, per se physice, troc est,uel semper, vel ut plurimum , r. 5 appareat nisi vieini fima Soli, ita ut iudieetur illi adhaeret ; tamen nihil prohibet aliquado etiam pr Gmota tuta Sole concrescere: quod si contingat, ... et D formabitur corpus , qnod sistat lumen So- lis, & ad nos retorqueat, non ad modum speculi, sed ea ratione , qua communiter retorquent omnia alia sydera. stellae enim errantes, ut de Ioue, Venere, di de Luna experientia docet, non splendent, nisi luce Dis. Solis,repereussa ad nos vel igitur etiam illa materia simul compacta lumen Solis ad nns retorqner, vel luce imbuta nobis sple-det,& ut nDbes Sole plenae . quare materia cometarum caelessitim erit effluuiuniis, sine Solis , siue alterius astri, & ita redoleis bit naturam illius astri, cuius essuuium est, quae materia dum concrescit, & opacatur,
lumen Solis, vel astri ad nos remittit, displendescer c videtur. Hanc Antentiam, non ut demostratam
do, solum dico inter alias videri fortalle minores habere repugnantias , S esse physicam : nec enim puto recurrendum ad causam primam libere operantem,nihil tale exigente ulla causa secuda creata,quia
philosophicum non videtur , nec physi. cum,si fieri possit. Quod si verum est , quod dieitur obser-
uatum in cometa anni 16 i 3. toto illo tem-ν pote, quo durauit cometa , non esto vi fas
Gacula, .lias circa Solem, hoc firmaret' me in hae sentcntia; nam verum quidem est, potuisse hoc ex contingenti accidere, quod obseruatu est, Solem aliquando quidem carere maculis omnino,sed ad latum tempus, non suit fortasse obseruatum. magnum ergo est argumentum, cometam ex materia illa compositum , qua maculae mari debebant.
ν, ara . Porma cometarum caelestum erit lumemata cois Solis , aut alterius , altero illorum modorum, vel quia lumen astri sistat, & ad oeu. Ium dirrigat, illoque quali pingatur, vel
quia ita lumen, S radius effluuium perua- dat, ut tamen illo etiam splendestat. Eis- ciens erit astrum ipsum , quod lumine implet effluvium, di communiter est Sol, aliis quando tamen etiam , non iniuria, suspi-eamur Venere,& louent,si cauda in oppo-firam illis partem dirigatur. Dici etiam potest, & debet causa ethciens cometae, illa
quae effluuium educit ex corpore illo, seu
globo, a quo fluit .fi non placet eissu uia illa
spontὶ ex corpore illo effluere, quia nota putes ullam parte sponte a suo toto separari,nisi partibus heterogeneis totia illud Componatur, quae inter sis pugnent, ut videmus accidere in animali , ex quo semper effluunt partes, & expirant effluuia . non
incongruum esset, si diceremus, a Sole ipse eduei proprio lumine; unde ex omnibus ζ' .
ad ipsem confluunt, & maculas, seu nubes iam circa ipsum componunt et quod si cotingat in. 1 e concrescere, de adunari procul a Sole, hut est otia. cometae eaelestes, de quibus agimus. Haec mihi videtur commodior explieandi ratio per physica principia, non reeurrendo ad causam primam libere operantem, quam
explicationem non solum non puto dem strativam, sed valde coniecturalem, donec tu lector meliore fiiggeraS.Causam autem congregante illos halitus, non aliam nucpossumus suspicari, quam naturam ipsius tral itus, qua sponte concrescant ex se, dusibi relinquuntur, si ab extrinseco attenuatur, sicuti concrescunt ex se nubes.
SV perest examinanda cauda cometa
rum . Nec minus operosum est inegotium , intin sortasse hie sedissieultates coniungunt. quare non putes quaestionem de lana caprina; esto sit de barba, seu de coma coinetae, nam ut bene cocludis Fr nil amundus hoe ipsum nimis sane curtam n seri intellectus mensuram ostendit, dum in re luminosa quidem, sed tenuissima, caecutimus e difficultas autem est, quid sit illa cauda, quomodo fiat , ia eur sic sormetur.
Omitto autem sententias enumerare aliorum . quia illas videre potes apud Framundum, S alios. Suppono igitur cometas etiam caelestes fieri, ut dicebam , ex halitibus, ct fumidis Cevaporationibus,sive illae expirent a Sole, siue ab aliis corporibus, de ad Solem, ut ad principium, a quo educuntur confluant.
fiunt ergo cometae ex halitibus aethereis, si loquamur de cometis caelestibus; qui ha litus habeat admixram aliquam opacita tem . sicut autem adunantur illi halitus, ut sint , seu corpus reserant, cometae; it etiam
216쪽
acia Aristotelis Stagirilae Meteorologicorum
etia spar itur passim.& funduntur, no Ita densati circa illud ipsa caput,& replent circumposita regione simili, sed tenuuiori lia. litu. Exeptu, non quod rei natura explicet, sed quod similitudine exponat, quod dico sint Apes, dum ex alveario, multiplicat examine se subducunt;vbi enim Rex apum frondi, aut arboris ramo adhaeserit, statim stipatus densat se exercitus circa regem, &nihilominus circum quaque circa densatu globum volitant apes non paucae, R in gyrum, se effundunt: sie etiam sumo si halitus densantur in globum unum, no quod putem durescere, sed potius quasi in nubem concrescere; nihilominus circum quaque effundunt se sumi tenuiorcs,caput illud co- meticii quasi coronant. Hoc posito,quod nisi ego fallor, ut uelle percipitur, ita qui seque ingenuus, non inuitus admittet; ubiv , a tanta eii copia halituum, ut concrescere
ei uν υν possint in densam nubem, nubem vocopus eoms, caeleste illud corpus, non quia ex vaporibus aqueis , de pluuiosi et concrescere putem , sed quia cum verba deiiciant, cogor similitudinem ex vicino mutuari non est mitii alios tenuiores superesse, qui in Orbem e
Lumen deinde solis , si transeat per
medium magis den sum , res angi, experimento didicimus: & si medium t Ilud aliquam habeat opacitatem admixtam , tu. men temperare, & etia in medio illo dia-phano, non nihil opacato, visibile rcdde re, sentimus etiam in his inserioribus: dum ergo lumen Solis ad nubem illam sumidam impellitur, S refrangitur, di teperatur , uviam visibile reddatur in illo halitu, non ve inpuro medio, sicut enim si lumen Solis, vel cande Iae transeat per globum chrystallinum, aut per phyalam vitream plenam aqua, illa phyala lumen multiplicat, & re. frangit, de et tam temperat, di visibile reddit, ct si e sistitur lumen, ut Wideatur phyala illuminata, di tamen etiam pervadit radius phyala, prisertim si aer circula sus sienebulosus; sic etiam fit in formatione, de
Cogitaueram iamdudum rem hanc, sic explicare, immo illo ipso anno Isi 8. dum publice philosophiam profiterer Parinae, hoc ipsum exe plum adhibui si phyalac plena aqua Soli , vel lucernae in aere praesertim humido, Suaporoso exponatur ; videbis primium phyalam collustrari , ita
ut luculenta luce splendeat, & quasi iacula quaedam radios vadique eiaculatur; videbis etiam post phyalam, io parte aeris, respectu illuminantis poli phyalam excurre uti , exire prorsus radios visibiles, S lucentes ea fere ratione, qua ex atomis,& puluiscuelo videmus radios Solis per ' senestram in cubiculum obseurum ingredientes , atque ita ex phyala videbis proiici lumen ,& radios visibiles ad instar caudae, seu barbae CD me tae, quia nimiru ex illa interpositione
phyalae, radi j lucis, qui disperguntur, refranguntur, roborantur, Sc vim accipiunt ἐ& quia medium post phya iam non est val-Gpuru, a lumine illo robustiori ex phyala
restacto illustratur , di in men eo ne ipit, splendetque, ut quod, ex parte; &ide Opse muri tifunditur ex phyala, eauda illa, seu barba is νιο
luminosa: & quidquid sit de modo, seu cau- ρbatimia, cur fiat hae apparentia, saepe ego illam lamna obseruaui, &ati s etiam multis ostendi. videbar ergo mihi per i oc cometae cauda luculentissime explicasse , hoc inquam, dixeram, quando magna mea cum voluptate notaui fra mundo hoc idem placuiste ,& ex hoc ipso exemplum duxisse, quo declararet hoc ipsum, Omisssis ergo aliorum sententi js , quae manifestam habent repuga antiam , ut est,
lumcn caudae ex Vmbra cometae magis splende Icere, seu apparere; dicunt enim aliqua circum quaque circa cometam ac-eemos fumidos halitus lucere, sed tenui, S muligna luee, quae victa a copiosiori luce Solis , & liellarum, occultetur: at vero C post corpus cometae in parte Soli auueris, quia proici tur umbra ipsius cometae ad illa in partem ; in illa umbra clarescere, Ac apparere ex hoc Candore illum. Hanc sententiam, si aliud non obstaret, illud unum euidenter redarguit, quod umbra cometae in conum decrescere debet, cum corpus cometae minus fit, quam Sol; at vero cauda cometarum sere semper crescit, & dis latatur ad modum scopae dissolutae. omissa
ergo hac sententia , S aliis plurimis, quae minus probabiles sunt. Dico videri mihi probabile valdE, carudam eo metae fieri, quia lumen Solis traieiactum per corpus cometae, effunditur in partem oppositam; quia corpus cometae non est adco opaeum, ut lumen omnino sistat; refrangitur tamen lumen ex illac ' metae densitate,& roboratur: unde media post cometam sequens, praesertim si adsint crassi halitus , qui halitus ad illud principium confluant, redditur clarum,&Iumtuosum, & caudam illam, seu barbam
217쪽
fraiecti radij ostendunt. atque ex hoc constat, quid sit illa cauda, quomodo fiat, cur in partem Soli Oppositam ex tedatur, ει cursie expandatur, α dilatetur.prouenit enim ex retractione radiorum per corpus corne ν,-- tae transeuntium . quod si contingat spargimia. i lamosos halitus circa caput cometae tales,
ut lumen etiam ipfi sistere possint aliquo modo.& perhoe se visibiles reddere, crines cometae fiunt.
Omnino cometas caelestes puto prorsus eodem modo fieri, tam quoad caudam, qua quoad erines, quo fiunt cometae e I mentares ; nisi quod illi caelestes, fiunt ex --- sumis aetheris, ex illis videlicet, ut diceam, ex quibus fiunt maculae Solis, quas
A m,euli, ex simili halitu fieri, feri est euidens, & concessum: ergo etiam per caelum volitant huiusmodi fumidi halitus ; elemenia tares vero cometae fiunt ex lumis elementatibus, di sublunaribus . est aute hoc discrimen, quod isti elemcntari, halitus, aliquando ccenduntur, Nigneseunt splenis dentque per se,aethereos vorO halitus non υν aωa puto ignescere, quia ignem, di ex cereum ori οὐ illum caloris ac teruorem, imo & calorem - ris, ipsum, puto qualitatem elemetarem. S ita
clarescunt solii aliena luce illi caelestes halitus Brtasse.
Uerum quia etiam cometarum eqlestium caudam, ex obseruationibus ta miconisi, quam allorum, non semper exacte ad parte Soli opposita ferri costat: sed aliquando ad a/ loeum veneri oppositum visae sunt caudae differri, aliquando ad alias non nihil partes
. diuertere; huius etiam non in conueniens ex supposita sentetia redditur ratio .no solum quia, ut indieabam supra, possit diei
cometam formari,non solum a radijs Solis ad illam fumidam evaporationem delatis, sed a lumine etiam Veneris,uel alterius luminosi astri, unde traeicti, & refracti radij mm spargutur in partem oppositam illi lumin ' so, a quo immittuntur, sed commodius, &θ- veho seriasse similius dicemus , caput CO-
metae, non corpus esse omnino sphaericum, utpote quod ex materia raptim,& tumultuario collecta larmetur; α quamuis ad
sphaericum tendat, Vt ad unitatem propeiaret, persectionem hanc tamen non aisequitur, & ideo non necessario radij Solis traiecti per caput cometae exeunt. & trasmitia tuntur in partem oppositam directε, nec eonum efficiunt luminosum, siue ante decussationem, tae post , posita quacunquo refractione, cuius axis tendat ad Solem ,
sed possunt ad hanc. vel illam partem dirigi, prout sub diuersa inclinatione , cucum o uerta figura, & diuerso plano corpus co- ob m meticumboli obiicitur. Si ergo corpus il- 'lud esset perlecte sphaericum phylice , & 'homogeneum in partem Solis oppositam semper directe ferretur exeuntes radi j sed
si corpus sit in rme,& obliquum, & diuersae densitatis , non semper radii ad oppositum Solis serrentur, sed nunc ad hanc, nue ad aliam partem declinabunt, prout diuerso modo, A diuersum corpus diueris
modo figuratum Soli obijcitur. Ex hoc igitur eoustat, sere semper physi-ee, in directum in oppositum Solis ferri caudam ; quia physice materia illa in sphaeram confiuiti potest tamen etiam accidero, quod a quibusdam dicitur obseruatum , ' deflexisse aliquando nonnihil ad hane , vel illam partem caudam illius cometae, quae prius in oppositum Solis directe serebatur;
potuit enim accidere, & caput cometae, quod alias rotundum erat, & sphaericum
physice , quia materia non est constans, resolida, sed fluens, & tumultuario collecta, mutauerit successu temporis figulam,& ad imperfectam, vel etiam irregularem dein flexerit formam: vel contra, si primo erat
irregularis, ad persectam sphaericitatem se
reuocauerit, quod si contingat obseruari, ea udam ad hane subinde, & aliam diuertere partem, nec unquam ad Solis oppositum , huius etiam reddit rationem hyp
thesis facta; si dieamus materiam subitido
in capite cometae figuram variare; quod nos ex alio quidem non deprehendimus ob distantiam, at ex illa mutatione dire etionis caudae interimus.
Ex hac eadem hypothesi constat, cureauda nunciatior , nunc angustior appareat, nunc magis producta , nunc detonsar C si enim die imus clarescere barbam extu. ν,ε αδεο
mine per caput cometae refractum, si ponamus in hoc capite variari figuram,nunc radij exeuntes magis, nunc minus dilata-huntur, & decussatio si fiat,nunc erit vicinior, nunc remotior ab ipso capite; & it . . minus spargentur, vel magis, pro maiori, val minori sphaericitate ipsius cometae , &pro malori, vel minori densitate materiae, ex qua variatur res actio. N pro varia distantia a principio. Vaporosum etiam illud medium, quo excipiuntur radi j refracti ex
corpore cometae, variant pro sui varietate . caudam. si haberemus obseruationes accuratas de cauda alicuius, vel plurium
218쪽
io 4 Aristot lis Stagii ita Meteorologicorum
Cometarum , quoad longitudinem ,& latitudinem possem adiectis figuris. ostendere, existis refractionibus radiorum diuersis, &ratione figurat, & ratione distantiae a luminoso, & ratione diuersae densitatis, & eapitis, &medij post eaput sparsi, cur sie diuersain ostentent apparentiam , sed quia de re non constat, non immoror ; potest
qujsque haec sibi formare , sunt enim fac, Iia . & indicati sint sontes . Vnum superest , in quo explieando utianam non inutit iter desudemus ; & est fateata illa curuitas ipsius caudae, in qua curui-Curni r tate.&Thic. &Kepletus tanta scilicet ingenia, latentur se caligare ; quod si viri s pientissimi laborant, & coneludunt se ra-isis. tionem non habere suffcientem, non iniquὶ aspicient, quidquid ipse scribere tentabo. Supponendum igitur est, caudam cometae non apparere rectam, sed curuatam,
nec temper eandem esse curuitatem, sed nunc curuari ad unam partem , nunc ad aliam , nunc etiam apparere rectam , si fi des Au tibus est habenda, quibus eam ipse non de nego. Admisso ergo, quod cometae ea uda ta ivarietate figurata varietur , si vellemus persistere in doctrina tradita . quod cauda fiat. ex retractione radiorum planetae per corpuν cometae; illa curiatas non potest
esse nisi apparentia quaedam , & illusio visus, non quod obiectum re vera curuum siti di sane in quacunque sententia,& quo modocunque fingatur, cometarum cauda fieri; si aamittatur, ut videtur sere ceristi tum, caudam fieri praecisξ per radios plaeis ι-τεν ne tae ,& variari directionem caudae, prout νψν. variatur ex motu habitudo ad planetam, ut iam per seculum integru ab anno 1 31.
a Petro Appiano, S deinceps ab alijs, successive obseruatum est . si fit ergo cauda
per radios lucis, radii nunquam curuantur, refranguntur quidem, di a rectitudine deflectui ex diuersitate mediorum,quibus se immiscent, at semper per rectas Iineas angulos lacientes propagantur . ista ergo
. curuitas nouum omnino est spectaculum
in luminosis, S radiosis, di contra natu ram luminis . ergo apparentia potius cenissenda est. Hoc posito quod milii satis videtur euidens, omissis aliorum dictis , ne in immensum excrescat tractatio ; puto hoc oriri ex visu: sicut enim , si longam viam aspiciam, hinc inde arboribus consitam , videntur
milii arbores in extrema via se contingere di licEt parallelς ine edant, videtur mihi
in unum conlpirares ergo eodem modo si sim in media via , & ex Una tantum parte svi ς arbores sint, videbuntur procul positae arbores, ad medium viae ramos extendere, Obieriti mdi non re*a, sed curea quasi linea proce
dere; ita hoc experinento didicimus, & re Q, .
tene mas ex effectu,quamuis rationem reddant optici. Si ergo sint aliqua obiecta tria recta linea disposita, praesertim eleuata, si nos oculum habeamus in eodem pla no, in quo sunt singula disposita, obiectailla videbuntur in recta linea, ut si oculum quis
constituat in linea,in qua plantatae sunt ar bores; at vero li oculum habeamus, non in eodem plano, in quo eriguntur obiecta, vel dispoirutur, tunc aspicientibus nobis illam rectam lineam, recta non videbitur, sed curua, & curuitas flectetur versus planum, in quo est oculus, ut plantatio illa a horum inflectitur ad lineam mediam, in qua est oculus; di quo remotior est oculusa plano,in quo ordinantur obiecta, semper ad angulii magis acu tu ad oculia incidulia, eo curuitas magi S apparebit. distantia autem oculi a tali plano mensuratur perrectam lineam, quae ab oeulo perpendieul riter incidat in tale planum , ut moris
Hoc, quod dixi de via , & de arboribus, quae res quaedam est sensibilis,& obilia,
quamuis non videbitur prima facie rem explicare, quia arbores stringuntur non linea curua, sed recta,concurrentes per rectam in puncto concursus: nihilominus incleuatis, uuae praesertim non excurrunt se
uata semper aequali distantia a plano hori-Σontis, sed ascendunt, di mutant planum, ut neeessario ascendunt radij, S remouentur, qui exeunt a corpore cometae, proiecti a Sole existente infra horizontcm, &propagantur ulterius ultra cometam, nousol ulra stringuntur linea recta concurrentes, sed curua tur et Mgo cum caput cometae , di tota eius cauda, hoc est,radij ex
euntes ex cometa sint in uno, & eodem plano verticali, cu nostro oculo; tune nocicurua, sed recta cauda videbitur et cens mur enim oeulum habere in eadem recta e delinea , ct ut loquitur ille; oculo misieam in dirigit uno. sicut etiam plantatio tune nec ad dextram, nec ad sinistram deflecte re videtur, solum ex altitudine inflexa veriasiis terram videbitur; sed fortasse ista oeulus non iudicabit curvitatem, prout hiesumitur.
219쪽
Si veris eo meis eauda non sit tibi in directum posita , nee sit tota in illo plano, in quo en etiam oeulus ; sed si in alio
verticali, vel etiam non verticali diuerso, di deflectat ad unam partem; tunc finge tibi etiam , ut vere est , caudam esse ilia recta linea , de duc per imaginationem per planum oeuli aliam linea paralellam cau- -- daei tune partes extremae ipsius caudae, ex regulis opticis , accedent ad istant lineam,& tota illa linea caudae curua videbitur, &N curuitas temperi deflectet ad istam li
Non possum hoe, apposita, figura ob oculos ponere, quia se hema, quod mihi
oecurrit, rem potius obscurat, quam illustrat, maxime parum exercitatis t nec pictura re assequitur, quam elarissime mihi videor videre, apprehensione imaginari nee debeo demonstrationibns geometricis lectore onerare,etiam si possem: di quia nimis longum, & alienum esset opus. Sed de exemplo aliorum, quae in prospectiva pinguntur, di ex eo , quod partes caudae non solum remoueantur magis, ae magis ab oeulo, sed & attollantur, nee sint in eoisdem plano cum nostro oculo, ex his omni-hus fit, ut illa ruitas repraesentetur. Quia igitur cauda in oppositum Solis, v. 1 - g. dirigitur, di fit ex refractione radioruma, i-Solis, qui per caput cometae traducuntur, ... & ςo m lor apparet euruitas , quo magis ' planum, in quo est cauda, remouetur a plano in qno ast oculus a icientis; cum petapetuo tam Sol, quam cometa , moueanis tur,planum illud, in quo sunt illa tria , variatur a plano oculi obseruantis, oc ideo perpetuo variatur curuitas. de quia curvitas semper inflectitur ad planum oeuli, cisum, qui' P alium caudae ex motu cometae , &Solis, potest contingere, ut aliquando sie ad dexteram, aliquando ad sinistram plani, in quo est oculus; ideo potest conti
gere, ut cometa, qui caudam habebat prius recuruam ad unam partem, successu temporis recurvet in alteram op positam ;fie t tari men prius recta, di haee de euruitate, quam Auctores putant is- re inexpliea
O Mitto hic disterentiam cometarum ..
quod alij sint elementares, & sublunarees,alij caelestes, & supra Lunam: quam differentiam supra examinaui, & probare conatus sum, dari posse utriusque generis
Cometas r solum hic moneo, dari comeras caelestes , non putasse Literum alienum a doctrina Aristotelis; immo ex rationibus Aristotelis probare. & sane verum est m.sar ca Aristotelem talia posuisse principia, &ta- M. Ies sermasse maiores' propositiones, quibus experientia omnino adiunxit mino rem, ex quibus euidenter sequitur conse quentia ; dari cometas caelestes ; sed de illa minore dissensio erat inter Aristotelem,& alios Philosophos; quam minorem ipse non admittebat : obseruationes auten demonstrarunt esse veram .Quare nn quam putauit Aristoteles dari cometas caelestes, quia nuquam putauit dari illam minorem
Hae igitur omissa differentia cometarum, aliam ponit Aristoteles; immo ipsa rerum natura . Aliqui enim eometae sunt zzia' eri niti. alii caudati, etiam loquendo ex
illis, quorum totum corpus de nouo latinget; in cometa enim, seu in iIla materia. quae cometam format, si sit pars aliqua splendens,& sulgida ad modum syderum ;haec pars dicitur caput, seu corpus come- . tae: si autem duo concurrant, primo ut hςc
pars lucida , & syderitia cometae ita sit
opaca, ct eoagmentata, ut lumen non
transmittat . neque radii Solis serientes illud corpus pervadant illud , & procedant vlterias, non essicitur modo supra explicato cauda, seu barba eometae. Si autem circumsundatur circa caput cometae materia minus opaca, quae percussa a Pa dijs lueis, non tam coloretur, quam illu- Co. . minetur maligno spIendore, ex hoc cit P scumfunditur circa caput candicas potius, quam splendens quidam fulgor , I dicitur cometa, seu sydus comatum, si autem praeter cireumfusum eandorem e caput etiam syderitiam nun ita sit Opaeum-s,
220쪽
Arimulis Stagirite Meteorologicorum
quin transmittat refractum lumen; fit cometa simul & comatus, de caudatus. dicitur autem circumsusus 'Iedor potins coisma , quam corona , quia non est albedo quaedam circumfusa , tota aequali S ,& uni-sormis,sed ad modum volitantium comarum spargitur circa caput, di interrupto denuit candore. Non ergo, ut supra dicebam, puto cau- dam oriri, eo quod ad unam partem tan- Cauda tum,longo ordine defluat materia illa, qisq . μυ M lucis radios excipiens, modica candet cit ' Iuce. si loquamur de cometis, qui fiunt ex ' P solendore i&luce, n5 ex ignitione , ut sunt omnes caelestes , Se fortasse plerique elementares , tunc enim cauda non ad hane magis, quana ad illam partem excurrerer, nec curua,aut recta apparent, sed omnino cotingenter, bc ex materia, forma, casu, excurreret, ac formaretur. Esto igitur coma dicamus fieri ex halitibus minus congestis,& capiti colunctis; cauda temper fit ex trase lectione lucis per corpus syderitium, si re. rate, gulate excurrit: qti od si non contingat. ἐBona ιμ- neri cometam ex instammatione mate- ' riae, tunc & caudam , Ee comam, prout re materiam obtulerit, expansam habebit. Pi Aliam laete Aristoteles cometarum dit. serentiam, quod aliqui cometae caput habeant, non ex collectitia materia comps situm, di quasi tumultuario collectum , sed stabile, ac firmum, nimirum aliquam stellam S sydus. iam in Caelo signatis:quod sydus oum ad nos suos dirigit radios, ad materiam vaporosam in aere positam appellentes radii, illam candore pingunt, de
aliqua inibuunt luce. Vnde non rani, ut radii liellae illius agroscuntur,sed reseangentes se, ad nostrum ocuIum deferuntur, ea ratione, de qua infra dcetur, cum aream, seu coronam explicabimus Duplex autem suspicari possumus discrimen , inter coronam, & hanc stellarum comam ; alioqui si nullum est discrimen, non dicetur coma, nee stella comata, sed coronata. Primu discrimen est, quia corona aequa- Cama. ερ liter omnino, di consimili luce circumqu . eo εο αδ que stella coronat,quod prouenit ex aequam litate, de homogeneitate materiae, quae in regione hac elementari stellam inter,&
oculum interponatur: coma autem nian .
aequaliter ueircsunditur ψ sed interrupta,&quasi laciniosa spargitur: unde potius comam refert, quam coronam. Alcgrum diserimen, quod sertasse possumus suspieari interuenire, ut Aristoteles inter hanc comam, Ac coronam discrime agnoscat,erit, si dicamus, quod in corona sit apparentia ex radijs 1 stella diffusis , Se ad circumpositum vaporem delatis, dum refranguntur ad oculum stellam aspicientis; di ex illa refractione non tam stella maior, quam
stella ipsa circumsula sibi ipsi cernitur: coma autem fit, quod radi j, S lumem stellae deseratur ad corpus vaporosum stellae subiectum, qui vapore ς sisturat nonnihil lucem , di illa quasi induti ia incipiunt etiaipsi lucere, ut quod:quia vero radit,qui directe sunt asydere ad oculum delati , validiores sunt, vincunt oppositos vapores, Ecdeserunt imaginem astri; at vero radit,qui ad alias circumpositas vaporis partes dilabuntur, illas pingunt, & partes illae noua ditatae luce splendent. & videntur stellam coronarer illam tamen lueem non C
eipiunt, seu no Ostentant nisi vapores,quatenus sub tali ineli natione cernuntur, ut elatius alia oceasione explicabitur: unde lux illa comae non est propriε lux stellae refracta, sed est lux, quam iam , ut propriam spargunt illuminati vapor S. Quod si dicas , hoc modo comatam a Stella rura stellam non appari re posse, nili determi. nato aliquo in loco, illis nimirum, quibus iaponitur vapor inter oculum . S. stellam; si enim late spargatur similis vapor, ita vere spectu plurium regiorum stellε interpo natur , non una, seu plures stellae comatae videbuntrar. Respondeo quaeunque ratione hoc putauerit factum Aristoteles, semper hoc sequetur . Vnde haec comata stella non est proprie ille cometa , qui ab omnibus nomine cometae intelligitur , & de quo tam multa seribuntur , in quo obteruandos di examinado tantus insumitur labor . Aliam differentiam cometarum faciunt cinis. Astrologi , quod alius cometa sit Martia---lis, alius Saturninus , alius alterius Pla- μ--netae naturam reserens . cognoscere autem se putant naturam cometae ex colore , quem cometa refert: si enim color
sanguineus sit,dicitur Martialis, si plumbeus, Saturninus; communiter autem , quia cometa infaustum omen portendere putatur , ideo ad Martem , vel Satur
num spectare dicitur, quia hi duo Pinnetae censentur in sortunia. Sed haec Astrologorum sapies doctrinam. Illius naturam