장음표시 사용
201쪽
Ger Primus. Textus XXXVII. I 8
densitatem,& opacitatem, tanquam a spe- regione opposita specula non videbunturculo resecteretur , de si ibi , quasi in specu- sellat. ergo apparente aliquo cometa viai Io, videremus imagine i lius astii, quae ima- uersali, occultabitur maxima pars stellago, dum ab it o speculo ad nostru oculum rum , sed res non fit hoc modo: ergo nec
desertur, transiens per vapores minus den- fit cometa .s , circumpositos, comam, seu caudam, Secundo, ad licis, ut oculi diuersi videar assumeret; & quia speculum illud vaporo- obiectum per reflexionem in eodempun- ri sit sum moueri dicatur tali determinato iram cto apparenti,speculu debet esse planam et tu, videatur etiam insego illa astra, quam, tunc enim tam oculus Κ, quam F, Sc G, vi nos cometam vocamus, illo motu move- dent Obiectum A, per suos radios, qui om-xi: maiores haberet dissicultates, nec cre- nes concurrunt in eodem puncto lineae A,
do a quoquam dicendum , aut cogitan- H, ulterius ultra H , tam procul a puncto dum . . H, quantum ab eodem distat A: sic enim primo enim, diuersis in partibus spee visio fit in catheto, ut alibi explicabitur :li diuerit oculi viderent imaginem; quia sed si speculum non sit totum in eodem in puncto speculi videtur imago, ex quo plano, cum visio fiat in catheto non apparebit obiectum in eodem puncto , & ita adiuersis aspicietibus cometa,seu stellam Ar c. ., reflexam ad speculii diuerso modo inclina--miatu. videbitur imago luminosi A, omnino iis . a u. in diuersis punctis, & ita habebit cometa, si hoc modo fieret, maximam diuersitatem 'aspectus. S ne putes ad hoc intelligendu
lathematicas reqviri demo strationes ap.
pende cirea cubiculum specula directa, &vel tu subinde inam, vel diuersi in diuersis speculis tuam imaginem spiciant. istis videbitur esse tua imago ad unam partem .
aliis ad oppostam , fi specula sint circumis p osita . quod autem speculum, ex quo via detur imago , quam imaginem cometam ungulus incidentiae ab obiecto, est aequalis putamus, non respectu omni u sit in uno pia
angulo reflexionis. sit obiectum A, fit spe- no, patet, quia extenditur ad maximam
cuium, H , I, oculus in E , videt imaginem Caeli partem , cum a tot simul videat , noobiecti A ,ex puncto B, speculi, quia ibi in- extenduntur autem vapores sic, oisi sphaecidentes radii ab obiecto, &ad oculum, rice saltem. faciunt angulos A, B .H,E, B. I, aequales. si Tertio, non videretnr cometa, nisi ab oeulus sit in F, videbit obiectum in puncto existutibus ex una parte lumino'alioquin εspeculi, C, quia se lum ibi angulus Α, C, H, etiam ipsum luminosum occultaretur, &aequalis eli angulo F , C, I, Soculus in G, nubilum esset totum Cllum. videbit A, in puncto speculi D, quo ergo Quarto, non posset moueri cometa , seu ab oculis magis distantibus debet videri non appareret motus cometae, nisi iuxta obiectum in speculo, eo speculum debet motum puncti Λ , quantumcunque enim esse maius. quod patet, & ex ratione supra moueatur speculum, stante Oςulo, & obie- posita, & experientia. ergo si cometa est cto, non apparet moueri obiectum . videt imago stellae A, quae videtur in speculo va- quide oeulus obiectum num in uno pun. poroso H,I, si debet videri ab oculo simul M speculi, nunc in alio quia imago in existente in quolibet puncto emisphaerii, spe eulo, di speculum , ut sic, non videtur, debet tegere totum Caelum speculum . sed nisi, ut quo, idio non apparet lille mo- ad hoc, ut speeulum vaporosum habeat ra- tus. finge igitur spe eulum H I, moueri adtionem speculi 1 S resectae imaginem A, partes lineae A, H, ita ut subinde lineae E,Κ,
debet esse ita densum , ut non tranimittat oecurrat puncturn C, D , di deinceps non lumen; alioquin non reflectet. ergo nec tamen videbitur moueri punctum Λ . cum transmittentur per pariem iisam vaporo- ergo videamus apparentes cometaS, h sam imagines stellarum, inter quas,& ocu- bere proprium quendam, di regularem Juin interponitur speeulum. rego in totaia motum costantem, S certum , quem ' culo.
202쪽
i8 8 Ar otelis Stagiritin Meteorologicorum
eulo , nec astro dare possumus, nee si specu-
, Iura talem haberet motum , induceret apparentem motum in imaginem, nec possumus dicere cometam eme talem apparen tiam ; ergo eometae uniuersales non posisunt consurgere ex tali apparentia, dico- sequenter, cometa non est huiusmodi spectrum ergo si non habet parallaxim, potest inferri distantia a terra. Quod si eoncedatur caput eometae non esse, nec stellam
fixam, aut errantem antiquam, nec Ima rginem alicuius stellae, quae in aliquo vapore, quasi in speculo videatur ; ergo est aliquid per se stans, & per se visibile, ut quod,
& quod ex se terminat visionem , & relucens proprio lumine, quia est corpus ae- censum ς vel lucet inmine Solis, ut Iuppiter, aut Mercurius, & consequenter erit illi loeus ectius assignandus.
menta resisIN gratiam Peripateticorum hanc subintexo quaestionem an dentur at i qu do, vel dari possint cometae elementares, ut si non omnes, saltem aliqui sint ad mentem illius scholae. c. m. iis a. Dico igitur primo , hactenus dicta, ob -- seu seruata, Probata, non concludere, reside
ea M. aliquibus cometis, de quibus ostendi Lur, quod fuerint supra Lunam: ex quibus no videtur posse deduci consequentia ; ergo omnes sunt supra Lunam. Sicut enim om nes cometae non sum eiusdem magnitudinis, eiusdem formae, Se figurae, eiusde luminis, & coloris , eiuldem motus , & veloci tatis, eiusde altitudinis, & distantiae a te dira , nec videntur dicendi omnes eiulaemnaturae . Cur ergo ex aliquibus obseruatis qui suerunt caelestes , debet inferri et ergo omnes subi taleS p verum quidem est, varios proferri cometas , ab Astronomis accuratε obseruatos, de Sithenti cura men
seratos, qui omnes in caelesti regione inuenti sunt supra Lunam ἔ alii quidem alijs
Menω- auiores, omnes tamen supra regionem ele----' mentarem vagari fiant deprehensi; nequestis. aliquis fere euid enti mesura conuimus est, este ditionis elementaris, S esse infra Lunam . non tamen puto adhuc licere consequentiam deducere ι ergo non potest dari,
nec unquam datus fuit cometa clementaris infra Lunam et ergo ex hactenus oblatuatis
non excluduntur cometae elementares P sitive.
Dieo secundo, uideri ex dictis de natura Meteororiun , fit ex dicendis, posse dari cometas elementares & de facto , si Historicis credimus, datos aliquando eometasia regione elemen tali,valdε infra Lunam. Probatur, quia narratur apparuisse aliquo do cometas certis urbibus, & locis pertis Daciter imminetes. Narrat enim Iosephus ante excidium Hierosolymitanum ad multum tempus stetisse supra ciuitatem subc- sum falcatum cometam. quod si verum enset motu diurno Caeli Lunae rapi in gyrum
totam supremam regionem si stetit immobiliε cometa, signum est suisse insta il-
lam regionem , quae in gyrum rapitur. ad de . quod, si ita suspendebatur in aere, ut alitui loco imminero diceretur, & videre. tar, ita in proximε esse debuit, ut ad illum locum non ad alium spectare iudiearetur rdum emm Luna, aut aliud astrum est tria meridiano aliquo, aut etiam illi in vertice, non ioco uni ciuitati determinatae imminere videtur.
Urinde aliquando cometa aliquis inco- mmmditos saltus , di motus incitatos habet, m/rus quos pertinaces exeipiunt stationes ; qui Otus indigni videntur caelesti natura, & V hi fere Mementares contrarietates aper te sapiunt: ut eometa ille, de quo Aristoteles hic. Tertio, aliqui cometae inordinato motu , hae illaeque discurrunt, vagantes, palabundi; calesti S autem naturae regularem sortiuntur motum e ita Iovianus Pontanus narrat se obseruasse eometam , qui
initio in Boream ibat, deinde se ad occa- sum eonvertit. Quarto, aliqui eometκ in saeuias diuersas dispersi sunt, aliqvnado sursum euolantes. aliquando deorsum de-e identes, aliquando in nubis modum per Caelum dispersi, ut videre est apud Seneca, de cometa viso sub Arato Rege, di de cometa Aegyptio ex Dione. haec autem ominnia ostendunt naturam elementarem, Eclare sensu ad elementa diuertere faciunt. Immo, eum tantam c aeli partem occupant, ut Seneca resere aliquando contigis se, hoc ipsum Vehementer suadet esse alI- aliment. quid elementare ,& nobis proximum, ad με. modum nubis, quae eum modica sit in se , magnam nobis Caeli partem tegit, quIa prope est. Quinto, visus est cometa aliquando dispersus auriam offuscare , tide Di iti
203쪽
Liber Primus. Textus XXXVII. a 89
de cometa anni i yo.narratur in eatro.
ergo si offuse auit Lunam, erat infra illam. .... 30 mo, & bene monet Blancanus in sua ι, Misis. siphzra, eum in posterum cometa sese oste-derit, obseruandum est diligenter, si forte contingat coniungi corporaliter cum aliquo Planetarum, utrum illum eclypset, ana illo e elypsetur; ex hoc enim euidenter habebitur, utrum sit supra,an insta planetam. Similiter obseruandum est, si sorte contingat subire oppositionem Solis, num sit in loco, in quo pro ij eitur umbra terrae: ptiviti enim esset insta Lunam, vel etiam parum Vmbram supra,eelypsaretur ab umbra terrae, positot t. quod illuminetur 1 Sole; quod idem obseruandum est , si eontingat subire locum , in quo proiiciatur umbra alicuius planetae
omne S enim planetae, ut ego arbitror, um bram prodetunt, ut de Ioue constat eui. deter, quia in Iouis umbra occultantur il
Ilus satellites. Si ergo cometa subiret locu, in quo proueitur umbra a Dcuius planetae , esto totus eclypsari ab ipso non posset, videretur tamen umbra in eius facie, Ac ex hoc de loco illius cometae eertum ferre possemus iudicium Posito tame, q ioci cometa Inceat lumine Solis; nam si fix esset accensa, proprio splendescens lumine, nopraeferret nobis umbrae illae facem ad hanc litem definiendam, nihilo minus manifesto etiam aliquid veritatis adumbrarent; cauda enim cometae, quae evidenter, ut postea dicam, pendet, saltem aliquado , a lumine Solis, vel a iter ius aliquam daret umbram veritatis. Interim tamen manet hoc, quod ex corporali conium one cum quolibet astrorum inferretur, quodnam illorum corporum qobis magis vicinum sit, illud
stille et, quod eclypiae , dc non eclypsa
- . ' De iique Regio montanus refert se me.. 3 --ο- surasse cometam anni I 4 s. ut refert Fra- mundus, de inuenisse illum habentem parallaxim sex graduu; ex quo insertur, fui Lis infra Lunam in regione elementari, &quamuis Thico suspicetur errorem contigisse, tamen si credimus nos eius obserua.
tionibus,credat de ipse silenis, magnorum
virorum. ergo de facto nec unt cometae
Verum quidem est . si sint eometae toto met
orbe conspicui,qui moueantur motu diurno, praeter motu in proprium, quem lia. Ρbent, te nobis per multas horas appareane supra horizontem, nos posse certo affirma
re cometas illos , A non sint supra Lunam, non multum ab illa distare , nec posse sustineri esse in vaporoso aere, procul ab orbe Lune. sicut enim nubes nobis conspicuae, δc quae nobis in Coelo apparent, non videtur ad magnam distantiam a nobis , nec Romae nubes nostrae umbram faciunt, & si
ventis agantur, etiam si longe tardius moueanturi quam Luna, nostro aspectui tamen citissime se subducunt, nec unquam durant supra hori Zontem, altera, aut te tia hora: ita si asportarentur cometae in illa nubium regione, non simul nobis, dc Romanis apparerent, nec horarum exple rent numerum m motu supra horizotem , ε spatio vigii ri quatuor horstrum totum . deberent terrae ambitum lustrare , &, vere te Blanc anus ostendit, qui accuratius hanc rem pertractauit, nunquam duraret supra horitontem per quatuor, aut sex horas cum igitur videbis cometam , & audieris tu remotis etiam vald E partibus videri, & obseruaueris durare supra horizontem ad multas horas , pro altitudine meridiana, quam sortitur,cum tamen motu diurno circa terram , spatio vigintiquatuor horaru seratur. & quotidie itatis horis ad idem punctum horizontis recurrat, incipiat tibi, vel ex hoe , suspecta esse eius
natura, utrum caelestis sit, an Mementaris.
eerte no procul distabit a Luna, Ae ad examen , ac mensuram re accinge, ad quam
satis instructus, vide ad quantam subtilitatem deuenerit ingenium hominum, veno audeas adeo libere Antiquos prae ferre recentioribus in es unico filo, ad mensurandum ,utrum cometa sit coelestis,
204쪽
Expediam me prius a materia cometarum elementarium, quia res , ut nO-
me his vicinior, ira facilior est. Duo igitur sa- m eio genera sublunarium cometarum, si cu Aristotele sentire volumus. Aliqui cometae ita igniti sunt, ut splendeant proprio lumine, alij splendent solo aspectu Solis , &alicuius astri. quoad primi generis come
Dixi supra,ex eo oribus in terra positis, vi caloris, siue a Sole excitati, siue aliunde Miariis Originem trahentis, fumidam educi eua-arem a. porat Ionem, quae spiritola est, & sulphurea. haec, propter subtilem, & tenuem naturam, vehementer ascendit, & se supra omnes aqueos vapores extollit: propter
sulphuream vero naturam Deillime accoditur. Si contingat ergo copiam aliquam catis muna horum spirituum simul adunari , he accendi, & tales sint , ut non cito evanescant; ex illo concepto igne splendor consequitur, nobisq; se noua lux oste-tat,quam lucem cometam appellamus: Squia materia illa, tota aequalis non est , n que eiusdem rationis, aut comam,aut bar-ham, vel caudam, ex diuersa materiae dispositione ad totum, nobis repraesentat. si enim materia rarior, seu minus luminosa cireumfundatur luminosiori , coma con surgit; si ex una parte, quasi suppetias allatura confluat,caudam refert, aut barbam,s non ita deorsum eada t.
n. . . Dices multas hinc oriri dissicultates iis is .in prim5 , illum ardorem eorrupturum sta-namis. tim illam materiam, & ita Phet nomen n ouissime dissolutum irit deinde si noua subinde nutrire materia debeat, totum natunae penuarium consumptu iri, ut tanis tum corpus alatur. Tertio, non posse exteres globo tantam spirituum copiam ministrari, ut tantus accendatur secus, qui ex tam remoto etiam Ioeo magnus videatur . Quarto, non videri in tanta raritate
spirituum ,, quanta debet esse, si ad tantam ascendant altitudinem,accendi posse igne nobis conspicuum ex tam remoto loco ι hoc enim exigere videtur materiae densi.
ratem quandam notabilem , quae densitas non videtur stare cum tetritate.quam ex iis git sublimis locus. Quinto, non apparere rationem, cur materia illa accusa propria illum habitura sit motum . praeter motum
fortasse diurnum , si diceremus Caelus. .
Lunae esse solidum , & dum circa terram rotatur, trahere secum elementatem vici- Cabum nam regionem quod tamen negant ali- --, se qui, & ferὶ eommuniuS recentiores. Coelum scilicet sie rotari, sed astra per liquidum aethera moueri Volunt, ut aues per aera mou entur. Hiis tamen dissicultatibus non obstantibus, achiae di eo cometas allia
quos sic serE posse aecendi in elementari regione , dc nobis apparere, si dentur, &quando dantur cometae elementares.
Ad primam ergo dissicultatem dico,pi,ilosophandum prius esse, cur reS igne con-hamanturii di immodicus ille ardor, & seruor, & excessus ealoris, quem ignem v camus, destruat res: quod quamuis cito
dicatur . & ab omnibus, non tamen Omnibus est obuium: ut videamus quato tem. Pirus --pore destruere debeat illa materiam , qua Cometa formatur. Sanὶ mihi mirum vide tur,physicos, qui ex perimetis sensatis philosophari debeant, tam asseueranter assiris mare ignem res componere , si de iRRO i-- α
univoco cum nostro sit sermo , cum videamus ex experientia , ignem omnia de- cstruere. 1ed dicunt se non loqui de Igne nostro, sed de elementari: verum ego, qui senis
supraeuio ad Philosophiam manu ducor, nunquam alium ignem inueni, nisi istum, qui omnia destruit . quod si nomine ignis sulphureas,& spiritosas partes intelligunt, actinaS, vividas, calorificas ; istas sane noui, & ex istis res componi agnosco, ex reorum ipsarum dissolutione: verum de hac re aliis . hic quaerimus quomodo a nobis nominatuS ignis, de quem omnes homines, ex quibus hominibus deinde Philosophi fiunt, norunt, & ignem vocitant, res absumatur, de dissoluatur ; ad quam rem is diligenter attende , nee ideo, quia tibi Rostatim primas qualita tes, S elementorum dissidium recanto, rem nauseatus exPlo
Quaelibet res sublunaris ex triplici illa
conliat parte, ut in lioe meo opere saepissi me inculcatum habes; una pars est cubii. Iis, tenuis,& spiritosa, alia est crassa, materialis, & subsistens et de quia illae duae partes h regione oppositae sunt, non possunt mulceat se ipsis connecti, possunt quidem o-
205쪽
eo, ut ira dicam , simul poni; sed eoniun-
non manebunt, nisi aliquo vinculo. &aliquo nexu copulentur et pars enim subtilis suopte ingenio evolat,& dum est per se , nulla certa lege Ermatur, nee terminabilis e t proprio termino; altera pigra rema. Maenis, Det fixa, & subsidens. Quod si Peripatetio form ta naterentur me subsidentem, & fixam , appellare materiam,& spiritosam appellare formam, intesIigere iam, quid esset materia , di serina pbysica, nec recurrerem . . ad rationem metaphysicam formalem, ab stractam per intellectum. 1 sermis, ut alibi
dixi. debent ergo ista duo coniungi aliquo
nexu, ut simul maneant, & rem componattia haec est unio physica , di non est modus aliquis, nec Mimalitas , sed substantia realis , di physica sensu iudice cognita , qua partes contrariae, & diuerst uniuntur. hqc autem unio est humid.tas , quae in unaqua- quae re repetitur. humiditas enim est Me. lut gluten, & ligamentum, quo pars vola tilis, & ιpimosa ccui nectitur cum fixa, &terrestri:oc ablata humiditate a rebus, statim illae duae partes distis luuntur,& unaqueque in suum loeum abit. de hoc sensis Ita etiam videtur Aristoteles, quod non potest non sentire quicunque sensum habet, dum dixit humido coniungi partes, & ex
adnarescentia , & coniunctione parti uin sc Iieet loquatur ipse de partibus arat ri alibus inferri aquam esse actu in composito. Iam vero ignis, qui sic communι ter vo-n,is catur, hoe est excellus ille caloris, &st - . Ist uor. hoc proprium habet, ut experimento α. didicimus; quod humilitatem soluat,oc resoluat;vbi enim serisor ille immodicus materiam apprehenderit, totus in eo est, ut humidum attenuet, & dis loluat ἱ nec aliud omnin5 praestat in corporibus excessus ille caloris, nisi hoe; dissoluto humido, veluti ablato vinculo , S glutine remoto , partes statim separantur,& unaquaeque abit in I cum seum. si ergo sit tale compositum, in quo humidum sit adeo bene compositum, adeo viscosum , & firmum, di bene partiis luco coniunctum, vi ab illo immodico ser- vore non possit attenuari. non diisoluetur H mixtum, e conismmabitur ab igne. quia enim humiditas auri, qua piritus auri, seu pars spirito a connectitur cum fixa, sev eorpore auri, est adeo persecta. & intiis
me partibus adiuncta, ignis potest quidem
illam humiditatem aliquantulam attenuare, & rarefacere, Unde videmus, quod aurum in igne liquescit; at quia non potest penitus illam a partibus auellere, ideo nec potest aurum consumere . quod si aliquid unpetfectum in ilia humiditate sit, & ma--is aqueum, minustae concoctum, hoc re soluitur; unde videmus non istum aurum purgari igne, sed etiam calamarit at non Potest penitus pro sigare illam humidita- .sum it tem. R ideo nec partes componentes dissoluere. & hec est causa, cur ignis aurum non ab λmat quia eius humiditas per igne non re luitur quaecumqι citius coDa-rruntur, hoc patiuntur, quia eorum laumiuditas facilius calore resoluitur; quae dissi. cilius resoluitur,difficilius comburitur co-burere enim non tam est inducere nouam Combum
formam, quam praecise resoluere humidi- -- .setat e,ex quo, sequitur, ut partes separentura nee puto induci alia sermam , qus dicatur ignei, licet adeo hoc sit decantatu m. Q-amuis autem, vi caloris attenuatλ humiditate partes separentur, nunquam ta. men ita separantur, Ut purissimi omnino e eediaruspiritus abeant, & nihil secum corporis deserant. & purissimum remaneat corpusi nihil omnino spiritus retinens. illa enim esset purissima forma, ista pura potentia, di materia prima. Hoc ponto, pro ut rς manenIadmixtae partes, & spiritosae cum corpore, M
N corporeae cum spiritu, aliquid etiam pρο σretinere debet humiditatis, qua humidit
te partes illae iungantur,& conuectantur,& ideo videmus cineres, quae sunt partes fixae, decidentes, destructare, di resolutaia, non earere aliquo spiritu, & consequenter aliqua humiditate, unde si vehemenis Cinctortiori sollicitentur igne, fluunt in vitrum ., ex qua vitrificatione , constat aliquid in .
illis cineribus remansisse humiditatis; ci . euolantes spiritus sebtilissimi, vehementisesimo etiam igne, si conuem emi vase exerispiantur,cocrescunt in sensibilem humore ergo, cum illa subtilitate, secum deserunt
atquid corporis. ergo non istum no repugna t. immo experimcntis eo stat,euolanistes spiritus secum deferre aliquid corpo ris , & consequenter hu ditatis, qua sola duo illa extrema copulantur,
Hoc pofito discursu, si contingat illos
spiritus, qui accendi dicuntMP in cometa, humiditatem habere aliquam bene com pactam, concoctam, S cohἔrentem , quae
aut nusquam , aut vix a servore illo, seu ,: igne possit relatui; cum tandiu duret ignis
in materia aliqua, quaa diu luperest humiditas resoluenda, durabit illud incendium ad longum tempus, nullo alio suffecto pabulον
206쪽
bulo , quosam ma alatur, nam alimentum afferre igni, nihil aliud est, quam nouam salis. lor subinde substituere materiam , in qua lit
M. t. noua humiditas resoluenda, vhi prinium enim humiditas omnino cst resoluta,statim ignis evanescit . quare ad dissicultatem di eo, permultos dies, At menses duraremosse ignem in aliqua materia , nullo nou
tuffecto pabulo, si humiditas illius sit ualdE persecta, de cohqrens, quae dissicile a calore soluatur. & haee philosophia deducta est
ex experientijs ; sicque respondeo d. Scultati , stando praeeisE in doctrina Aristote lis,qui, videtur velle, cometa esse spiritum ignitum,&' igne lucentem: verum aliud postea subdam ego . ex quo magis irae dissi-
Ad secundam dissicultatem respondeo tsi quis stupam, vel teuues paleas ad ignem alendum congerat, debet iste magnam 'a , iam 'ri materiae copiam praeparare, & lolici rosea quali. labore nouum perpetuo substituere pabu .lum. ne ignis extin uatur,& hoc,quia humiditas illorum corporum citissime resoluitur. at si vellet ignem nutrire ex quercu, aut simili ligno , vel Iucer nam oleo ali ro, Laee εν exigua materia longum ignem foueb:t,t τε ε quia humiditas horum eorporum non ita facile resoluitur. Et si verum est, quod scr-tur . de lucernis sepulchralibus , quia ari oleum efformabant, cuius humiditas non erat resolubilis, ideo lucernas perpetuas accendebant, & exiguo oleo pcrpetuum ignem alebate ergo si dicamus materiam , ex qua ardet cometa, humiditatem habere valde igni rebellem, non erit neeesita magnam copiam congerere, ut duret c meta ad multos dies , neque ut humiditas fie resistat calori, requiritur, ut sit densa, di fixa, vi Hrtasse communitir dicitur, sed - μis solum requiritur, ut sit lentore bene con- ἀυπιι ρη-di viscosa ; eera enim non est valde
. . densa, S multum fouet ignem. tota igitur ι' responsio est, quod humiditas illa, OA qua
ardet cometa, diu durat ad ignem, an tequam tota resoluatur. Ad tertiam dissicultatem respondeo. si sublunaris sit cometa, non esse primo adeo. magnum, ut sibi finget aliquis; ει quo terrae viciniorem fac mus, eo minorem cogi. imis. mur suspicari; nubes enim aliqua , quaei Caeli medio appareat, incoparabiliter m ior videtur, quam Sol,& tame res est exigua valdE , sed quia vicina est, videtur m gna; ergo etiam eomera, si sua mole, &magnitudine unam aequet curitatem , si fit
sub Lun. . etiam satis a terra remotus, maior L rtasse videbitur, quam quod libet 0-dus . cum praesertim res inminosae non ita facile deere seant, remotae ab oculis, Ut a'
paret in lucerna , di cum prεsertim transeundo per sphaeram vaporosam grand stant; qooposito, deinde non est admodum dimite materiam inuenire, quae incendium repraesentet ciuitati aequato . Tertio dico, incendium illud esse in ma- Ras bin . teria subtili; non densa, di constipata con stipatio enim illa est virtualis,hoc est,bene coagmentata, di eon tequenter ex Parua materia terrestri ingens ii se globus humudus fieri potest, qui accensus, nobis cometam ostentet . Quod si verum est, quod discit Fra mundus, exiguum pulueris torme tami granum, dum accenditur, excrescere in molem a1 ooo. maiorem, quam esset antea: vides quam exiguum corpnsma teriam cometae possit suppeditare . Qua ratione tale perceperit ipse, & mensus fitia crementum. nescio: noli puto tamen id ita determ . nate asseueraturum, nisi aliquo suffultus experimento. certe ego ob seruauisse Iucernam , dum extincta lucerna
sumat, di vidi gloinerari in aere fumidam ω - da virgulam , seu nubeculam , quae perpetuo durat, sc per nouas , &ncuas partes substituendo, quae nubeeula si aecenderetur,' ingens, di maximum eorpus Iucidum exhiberet, esse tamen solum tantillan a partem elyenij iam sere absumpti, quaeremtuitor , & obserua quaeso , quantu la pars elycni, , quantam molem sumidae nubia emisisset, dum resoluitur in cineres: si enim tota illa nubes, quae Ocuistis solis cernitur, evaporare, in vacuun excipereretur , puto suturum , ut a pleret bene magnum cubiculum tantilista pars elyeaij resoluci . Non solum igitur ex toto terreno globo, sed ex min tissima eius parte, materia sussiciens habebitur ad alendum, α sormandum co
Ad quartam dissicultatem respondeo, materiam illam esse tenuissimam, ut in loco illo sublimi hospitari possit , apparere tamen visibilem; ad hoc enim, ut aliquid sistat lumen , & videatur, ut quod, non . consideratur raritas. aut densitas; sed dia- D.-yrii phane itas, & opacitas , chrystallum enim facis densissimum est, & tamen nec lumen sistit, U& non videtur ut quod, immo de Peripat, a ''
ticorum plurimorum placito , Coeli soli-..,
dissimi, quasi ex are sus sunt, tamen no plus
207쪽
Ger Primus. Textus XXXVII. 393
plus videntur,quam si non esse ire,quia s stedia phani . contra vero vapores, di nubes longe tenuiores sun di,& subtiliores aer , qui apud nos est .Et probatur, quia leuitate maiori suspensi librantur in aere, & tamen cernuntur, ut quod, &lumen sistunt. ergo exhalationeS, praesertim sulphureae, ex quibus , ut dixi, colores procreantur, di diuersa apparet opacitas, etiasi sint tenuiores sibi subiecto aere, non facit hoc.
quo minus videri possint; immo obseruauimulta, & serε omnia, quae hic apud nos diaphana sunt, si rarescant,& fiant tenuiora, diaphaneitatem amittere, & induere opacitatem , ut patet in aqua, dum attenuatur in vapores, in vitro, & chrystallo, dum ignescit, & fluit. Aliud igitur est , quod halitus sint tenues, aliud quod sint opaci,nec unum illorum ex alio nascitur. unde possunt sumidae evaporationes esse tenuissimae, & tamen satis opacae erunt, ut videantur,de si prius diaphanae erunt, dum accenduntur, opa
Cantur. Neque quod procul aspiciantur, infere magnam in ipsis opacitatem, immo, quod tanἡ mirum est, eontrarium sequitur; quod enim parum opacum est, si proximum sit, non videtur, si remotum Ualde, videtur . neque existimet quis hoc paradoxum, res enim est per se clara . nebula si in proximo sit, non cernitur, si rea mota , spectatur: neque hoc oritur, quasi vero solum in tanta prosunditate nebula sit sensbilis, nam illa eadem exigua pr funditas nebulae procul spectata cernitur, quae proxima sensum iugitet aqua , quae sit valde diaphana, si remota sit ab oculo, vi detur ipsa, ut quod, si in proximo constituatur, ipsa non videtur, ut quod, sed ea , quae in ipsa sunt,videntur. Quid plura ae ris tenuissima raritas ,& diaphancitas, procul valde spectata, visibilis reddimr, &eaeruleum induit colorem. color enim ille caeruleus ex aeris profunditate , & reo motione nascitur. Verum de hac re iterualibi, ut iam supra pollielius sum, ubi causem afferam huius effectus. ergo accensa evaporatio, si tenuis sit, & subtilis , di procul valde sit posita ti praecisE ex hae remotione ab oculo videbitur. quod si proxime arderet, sensum effugeret sortasse , quia tenuis est , & parum opaea. Ad quintam difficultatem dico, confiderando illum duplicem motum in com ea sublunari, morum nimirum diurnum, quo ab oriente per Occidentem, iterum
reuertitur ad Oriente, spatio vigintiquatuor horarum cire iter, di motum propriu, quo ad determinatam Cqli plagam sertur; dico, inquam, primum molnm posse oriri ex C lotadmisso enim sistemate quod terra sistati se in eentro, omniam Astronomorum consensus est , tam ex Thi conicis, di Aristotelicis, quam ex alijs etiam,Luna moueri circa terram. esto deinde dicamus alios planetas moueri eirca Solem& posita terrae quiete, rotabitur etrea terram duplici motu, altero, quem proprium V cant secundum consequentiam signorum vno mense, altero, quem diurnum vocat, ab Oriente in occideatem, spatio vigintiquatuor horarum, plus, minus, vel certEmouetur unico motu spirali, ex his duo. bus motibus composito. mouebitur ergo Coelum, si non supremum,& primum mObile, de quo non disputo, Certe Coeltim Lunae, quod Caelum circa terram,seu sphpramesementarem,potest esse solidum, nullo Phaenomeno repugnante; & istud Cce lum Lunae, per suum motum, potest secum rapere inclusum aerem: istimδ in doctrina etiam peripatetica, & Ptolemaei motus primi mobilis non potest mouere inelusum a Lima aerem , nisi quatenus mouet Caelum Lunae. si ergo dieatur moueri Caelum Lunae, & esse solidum, ut dici potest, nulla repugnante obseruatione recenti tum; nihil iacit, quod alia superiora coris pora CaIorum,vel liquida sint,vel non moveantur illo motu poterit enim rapere i clusum aerem , & in eo accensem comeis tam motu diurno, & etiamsi retardetur aliquantulum motus Lunae, nec motus coismetarum elementarium erit fortasse ita regularis, S poterit sortasse ex ineitati ne illa, impetu concepto, incrementum habere. Neque dieas non esse rationem , cur duplex iste motus tribuatur Luna, nisi aIter sit motus raptus, quo rapitur a primo mobiIi, & a superioribus corporibus, alter sit motus proprius, quo in consequentiam signorum uno mense circulum peragat i quia nec ego dico duos esse motus in Luna, sed est unicus motus spiralis , proprius illius corporis, qui distinguitur a
nobis in duos m. otus ad calculum peragedum . re tamen vera unicus est, Ic simplex. ut bene etiam Blancanus. & alii obserua.
runt; di suit error imperitorum existima-R mare
208쪽
t 94 Aristotelis Stagiritae Meteorologicorum
mare, vere plures esse motus in illis corporibus , etiam ex illa hypothesi Quoad motum vero proprium come
' ω - eae sublunaris ille talis est, qualem fortui - to materia concipit, dum accenditur :&sicuti dum accenditur puluis tor mutarius in bombarda, qua data porta ruit, & fulmen ex nubibus excussum, ad partem se tur , ad quam ea sus impellit: ita etiam accensa flamma, quae in cometa splendet, ad illam sertur partem, ad quam acciden talis omnino impetus casus seri, maiori, vel minori violentia, prout materiae ne
eessitas sere; & quia ille motus non est principio intrinseco, ideo paulatim defi-
Maniscire cit; quod puto semper acti dere , quoties d. r. motus non est a principio intrinseco, ita ut natura subiecti ad litum motum euiciendum active concurrat: quidquid in contrarium dicat Galilaeus; motus enim impressus ab extrinseeo paulatim finitur, etiam si sie sotu praeter naturam, no con
tra naturam, etsi remoueantur omnia impedimenta extrinseca; prςcise ex eo, quod
non hibet ullum principium , a quo acti- . I, 2 ψος seruetur, neque extrinsecuui, ut supsistinis .i pono, neque intrinsecum; quiescet natura, vis G sua Non satis ergo fuit dicere duraturum M t. perpetuo , sed debuit hoc probare , cum quaelibet res , S praesertim motus, qui est quaedam actio, requirat causam active cocurrentem perpetuo ad Iui productionem seu conseruationem, si debet durare in esse, di cessante illa tandem cessat: ergo Ille motus conceptus in prima accestone phς- nomeni, paulatim deficiet, S minuetur, nisi ab alio accidente, aut sistatur, aut repellatur aut alio dirigatur, Cotistat igitur dissicultates istas non ob- - . stare, quo minus dicamus cometas posis
νecu t- lorum tollitur dissicultas, si cometa sit vat' - la infra Lunam , nocte lubinde Occulta
tum iri ab umbra terrae, quam facile subibit, dum in parte infima versatur prope
terram, In qua conus umbrosus valde dilatatur , & expanditur. fi enim dicatur cometa oriri ex aceensione , splendebit uti-quc propria Iuce, id ita conlpicitur etiam,aum Versatur in cono umbroso proiecto
C. . . Alii vero etiam sublunares cometae, se. -nrucem se possunt Ostendere in sublunatibus , qui
sq. non accendantur propria luce, sed luceat lumine Solis, cuius lumen ad nos reto queant ; si enim in seprema illa regione , NUM Dcoal stant iamidae evaporationes , quae radijs Solis imbuantur, nobis apparer possunt candicantes, & quasi luminosae a
non quasi vapores illi speciem habeant speculi, a quo nobis Solis radij reflectatur,
ad modum fere paretiorum , ut eommuni ter explicantur; tunc enim solum ad de. terminatum puctum imaginem dirigeret sti talis cometa no esset pii omenon Vni. uersale, nec idem cometa ab omnibus videretur, sed diuersus pro diuersitate aspicientium; sed potius eo modoquo,si quis phyalam vitream aqua plenam candelae opponat, etiam si non habeas oculum post pilyalam , adhue tamen S phyalam splendet centem vides, S lumen post phyalam proiectum ad modum radij Iuminosi expansi. Puto igitur tales cometas posse seri
hac ipsa ratione, qua etiam videmus aliquando Soli oppositas candidas 'nubecu las ; in nocte enim si sit altissimus congrc-
Larus vapor , ut sit extra conum umbrosum terrae , si seriatur radijs solaribus admodum illius phyalae , ill ultrabitur luco di candore pingetur; & ex illa etiam se prema speeula nobis sese ollentabit, tu cemque transurissam post se signabit no a Mbis; ti binc cauda illius cometae in oppo- ώsitam Solis partem excurret . & sicut j-deia, ela planetae illustrantur inee Solis, nec tamen rationem habent speeuli, sed corporis illuminati, & illuminantis; sic etiam haec elementaria corpora illumina
tur quidem a Sole, & ideo splendent: sed
quia tenuiora sunt, lumen etiam tranti mittunt, & cursus rad ij signatur illo eandore , ut prorsus videmus contingere in phyala aqua plena contra candelam in nocte posita. Hic vero nulla inuenitvr inflammatio, Nari Menullus ignis , nullum necesse est submitte. in Amm re pabulum, & finitur ex disgregatione, & M. dissatione vaporum , deben3 explicatur, cur & crinitus, di caudatus sit cometa,&cur in oppositum bolis excurrat cauda, ut infra disputabitur, Imnao,ut verum satear, si fiunt sublunares aliquando cometae, ut fieri non abnuo, in uiprema elementorii parte , hac potius ratione fieri credo,qua ex accenso spiritu, si tamen ascedere possunt halitust sic enim
di mica a principio materia tussicit, quae
209쪽
LA r Primus, Textus XXXVII. tys
paulatim disgregatione sandatur, & dissi- regionem ignis appellat , Aristat. tamen
petur, & longe minores le se opponunt
difficultates, di facillime' congregati spiri
tus, seu vapores tenuissimi potius lucemia, quam flammam concipiunt ex oppositio. ne Solis . Quod si dicas, sic, cometa solum viri nobis splendesceret, dum a Sole aspicitur,"ies inconu umbroSu terrae incide-
m ' ret, obsturaretur. Respondeo admittendo hoc sequi, si in talem umbram ineidat, sed nemo obseruauit, quod sciam; quod divellem factum. Sic enim & altitudo, & na rura cometae magis esset notat si enim &diutius duraret in umbra , quam possit durare Luna, neeessarib esset insta Lunam, si adhuc splenderet, esset aecensa iacula, pro prio splendens lumine . sed fortam proximus Lunae est,&ideo , cum ibi non occupet conus umbrosus magnam Caeli par- obsis a tem,non ita facile umbram terrae subit. res..e like indiget obseruatione ,&digna e st erar iis . perimento, ut certi aliquid statuatur itinterim nec videturalienum a ratione , nec obseruationibu s repugnans, quod fiat eo- meta sublunaris etiam isto modo. Μater a igitur horum cometarum erit spiritosus balitus, & tenuis etiam vapor, quae materia, vel accendatur , vel illustretur luee Solis: immo nec cotentios negarem, ut dixi, tenuissimos illos halitus illustratos luee Solis ita posse etia clarescere, ex luce aliorum Planetarum, puta Lunae, Veneris , aut Iovis. quod si verum sit. Nin eis. aliquando de saeto contingat, ratio redditur manifesta,cur cauda in oppositum Veneris dirigatur, aut alteriuS aliquando planetae, licet frequentius ex Sole fieri, illa lueis lingua loquatur, quae .in oppositum Solis tendit. Ex hoe etiam constat de forma, seu e sentia horum cometanum sublunariut ali. νεi is qui enim sunt formaliter ignis,seu flammae
voco ignem ex Communi vocabulo , quia
re vera spiritosus ille halitus immodicum illum concipit feruorem , quenias nos ignem vocamus; quamnis enim sit in
illa regione, quam vulgus Phloisophorum
dicit illus itum ibi positu non esse igne, sed potentia ignem , necesse regione ignis , nisi quatenus ea , quae ibi sunt, sunt
potentia ignis; quia facile accenduntur. Tales igitur cometae de sua substantia ignis sunt: alij vero cometae etiam Heme utares sunt sumus, & halitus tali opacitate instructus, ut possit illuminari, Si conspicuo Ca-dore depingi: euius deinde naturae sit talis halitus, &ex qua materia eductus , neque determinari potest .neque multum lac t ad uia isti cognitionem eometae , cui laus est , quod tantam habeat opacitatem,quantum sussi- - - .cit ad colorem ex lumine induendum, nec ex uno, aut eiusdem speciei halitu semper sit. Effciens etiam causa constat horum cometarum, illorum scilicet qui fiunt exaccensione, quod si, aliquis motus , vel si mauis, alia causa accendens materiam illam, ut supra dictum est de aliis similibus α.,-- ignitis accensionibus ἔ nee enim noua hic ratio aecensionis quaerenda. splendentin vero solum cometarum causa essiciens est
Sol sua luce,vel si placeat, ut dicebam,etiasydera magis splendntia, ut Venus,& Ιup.
piter . Lunam non i ta puto esse idoneam
causam,nisi sortasse ad breue tempus,quiae propter vieinitatem ad terram, di quia minor sit terrae globo, proiicit conum umbrosum latissimum; eum ipsa potius sit adverticem coni, &basis late effundatur ad Caelum:& ita dum cometa recederet a L na,a qua recedere debet, si illum in Ida sit, statim estet in umbra a Luna proiecta,la qua occultaretur eo facilius, quo magis remouetur a terra: &haec de cometis
causam edueente illos halitus, quia non est ad rem, nec disti
210쪽
ὶρ 6 Aristotelis Stagiritae Meteorologicoriam
ri percutere ex istis ergo Auctoribus, ma.
Non potest haec cuaestio, nisi ex coni
ris definiri, quae coniecturae, si pro babilitatem habeant, satis erit. quocl si ma-M- i. teriam rerum,quae ante oculos postae Sur, ignoramus, ut materiam, ex qua auru in
M. o. . aliud quid simile, proxime componitur, vix, ae ne vix quidem , post longissimas disputationes, assequimur,relinquo enim materiam illam primam peripateticam Inui iam , quam , dum Philosophus exactὶ explicare vult , explicat per negationes et quod non sit, nec quale , nec quantum snec aliquid eorum, quibus ens determinatur ; quid putamus nos certe habituros de materia caelestium cometarum tanta contentione Peripatetici altercantur, ut si in Caelo, di consequentet, in caelestibus sit materia eiusdem rationis cum mater a horum inferiorum t an sit materia quaedam sormalis, & forma materialis r quid mirum si ad litem dirimendam non sumus suffcienter instructi, dum agitur de materia propria cometarum caelestium tentabimus tamen , si quid poterimus determinare , quod minus improbabiliter dici
Prim5 igitur aliqui, qui hoc iam sibi
persuasum habent, Cettum esse liquidum,& sydera, praesertim errantia, volitare, veluti aves per aethera, putant a terra- , ascendendo Cllum versus, omnia omninoia. esse eiusdem rationis, S substantiae; nisi eam.ra ea quod tenuior, de subtilior sit semper i sublimi. putant ergo ex terrae, di aquae - olim globo effluere spiritus, ct halitus; ut vide mus de facto contingere ; & quia isti halitus nullum offendunt obstaculum, quia i tum liquidum est, di tenue, semper magis, ac magis ascendunt, ut & supra Lun a, di supra Solem ipsum possint evolare,cum ex una parte nullum offendant impedime- tumide ex altera,causa perpetuo attenuas, perseueret. Possunt igitur isti halitus , qui sunt eiusdem rationis cum illis, qui apud nos sunt, ex eadem nimirum massa educti, etiam ibi supra Solem coagmentarι, di, aut accendI , aut lumen caeleste ad nost Ha coinetarum caelestium eadem omnino est cum materia sublunarium, immodi eiusdem rationis totum corpus expan
sum ad octauam usque sphaerant, seu ad IO- eum stellarum; & eodem modo halitus Uementares . per totum hoc spatium possunt libere vagari. Auctores harum Opi nionum non do ; quia ut plurimum suntreeentissimis recentiores , Placetque ma gis sententias , quam Auctores exami
Haec sententia, ut patet ex Arist. texta supra, fuit etiam Antiquorum, quos pr. sequitur, dum quaerit, utrum eodem,an diuerso corpore sit plenum tot om illud sp, tium a terra ad sydera, & conatur ostendere Arist. partem negat tuam esse verami probat One1 tamen, quas ad hoc adducit. no dicit ipse esse demostrationes, S deinde multis expresse pronuntiat esse congrue tias probabiles. quod si aliquis ex discipulis Aristot contendit omnes eius Proba tiones elle demonstrationes, hic maniLne contradcit Aristoteli, di se non eius disci. pulum,sed aduersarium declarat .llanc tamen sententiam absolutὶ non probo, nec puto ἡ eram , quidquid sit de Auctoribus, qui illam sequuntur.Primiaquia puto probabiliter dici C lum Lunae esse solidum , in omnium systemate, eo quod sit quasi eonfinium , & vltimum claudens sphaeram elementarem: ita ut ex toto globo elen, tari, de ex Caelo Lunae fiat una sphaera, Seg obus totalis. Moueor, quia video Lunalnabere peculiarem quandam affinitatem ocum terra, & esse veluti assecl a in , ω quasi satellite terrae; & sicut inuenimus love habere satellites, qui circa ipsum rotatur ita Luna est veluti Litelles terrae, S sotu circa terra mouetur, S ad iplam habet ordine .caetiri quidem Planetae mouctur circa , lem , ut obseruar ut oculatiores , undeclicun tur cu ipso unam integrare spiraram; S Luna mouetur circa terra, ex omnium se utentia,& systemate, ut suo motu complere videatur sphaeram elementarc m. Prqterea valdE consentaneu est rationi, ad sphaeta elemctarem, cu in se tanta con tineat partem liquida N fluentem, & consequen rer no terna inabilem ex natura sua termino proprio, quod adsit aliqua exterisna , Si extrema superficies solida. a qua claudatur, di formetur, S partes euolantes coerceantur, ne impetu concepto traucurrant vltra fines, di repercuta iterit , ad