장음표시 사용
261쪽
Explieatis ijs, quae spectant ad suprema
partem huius sphaerae elementaris, in qua parte dicitur communiter esse ignis, qui tamen ab Aristotele dicitur ignis potentia , de laendit Aristoteles ad t ractatio. nem illorum, quae fiunt in hae inseo Lo- riori parte aeris; ἀσιν- qui Iocus dicitur primus,recedendo a terra , di laeudus reeedendo a Cεlo. quare duas intum ponit locorum disserentias Aristot les, ex quibus sat
diuersae apparet Iae in tota sphaera es mentari, quae clauditur inter terramati Coelum Lunae raltera est suprema, proxima Caelo, altera est inferior ,
& ijs, quae contingunt in generatione illorum superiorum, seu quae contingunt dum insuperiori loco generantur. Potest aute hoc duplieiter intelligi. vel quod ista aeris regio, quae inferior eu, sit communis aeri, de aquae; quia in illo loeo ita est aer, ut fit ibi etiam vapor, qui vapor re ipsa estaqu , di consequenter,cum sit Ioeus aeris, de vaporix, etiam dicitur locus communis aeri, & aquae r vel dicitur, quia aqua nat raliter ambit terram, o videtur per accidens , quod in terra sint aliquae cauilaistes, in quibus recipiantur aquarum eo gregationes , & maria. sieuti ad naturam terrae videtuI per accidens, quod sint mo-tes , α non sit terra perfectE sphaeriea ; de
ita videtur stando in naturis Terum socus Circa terra comuni s aeri, & aquae; sed ista secunda expositio non videtur ad mente Philosophi, nec vera, nee deseruit ad prἔ- sentem tractationem; illo enim modo locus circa terram non diceretur commuis nis aeri, & aquae, sed proprius aquae, quae sua natura terram mcireudat . Sicut igitur hactenus explieatae apparentiae contingunt in to eo communi ae ri, & igni, quia
ibi est aer, de est exhalatio, quae hin poten . 'tia ignis,&sacillime fit actu ignis; itaquq sequuntur explicandae, cotingunt in loco communi aeri , & quae; quia ibi sunt Vapores, qui sunt
potentia aqua.TO tus ergo locus a terra ad Lunam plenus est aer ,
Ignis potentia, in inferiori aqua po
ergo Philosophus inquirendas esses,cau sas horum, quae Meendunt in ista regione inferiori
loco assignat CAu ἐ-sam effeten tem, dc αν de more appellat primu mouens: in ter omnes enita
causas, prima, quae incipit ordine naturaeta sationem , est causa essiciens; & ideo semper oleitur causa inciens primum principium motus,seu unde motus primo; ει dieit causam istam efficientem esse Solem quia autem. quae accidunt, sunt diuersa inter se, di modo accidit unum, modo aliud, Sol autem cauis est necessaria,& nolibera, &eonsequenter, quae semper eois do r-πdem modo agit; poterat dubitari, qui fie. σ- ri possie, ut Sol in eadem materia tam di uersos effectus producere possit. Respondet ergo Aristotel. id accidere, eo quod Sol per circulum quedam moueatur obliquum , loquendo de motu proprio ipsius Solis; ex quo fit, ut per istum motum fiat aliquando longius a nobis; di hoc modo
causa est generationis , & corruptionis; per istam enim variam approximationem, nunc plus, nunc minus Μιt, & consequenter ex illo nunc est ealor , nunc frigus hiaterra :& quia calor est eausa generationis, frigus aute corruptionis, ideo sol suo minetu dicitur Musa generationis, & eorru Non
tem circa terra, dicamus. ι Iste enim locus communis est aquae.& aeri, &accidentibus circa superiorem generationem ipsius . semcdum autem,& horu principia , & cau fas omniusimilitet Quod igitur est, ut mouesct praecipuu, & primum principiorii circulus est, in quo manifeste Solis latio, disgregans, & congregans, ex eo quia prope fit, aut longius, causa generationis, & corruptionis est.
262쪽
i 8 Aristotelis Stagiritae Meteorologkorum
Non intelligit autem Aristoteles peram , aecessum ,&recessum Solis motum illum proprium Solis , quo ascendit ad Ap β si iam, vel de laedit ad Perigatum, quo mo Sol vere accedit, & recedit a terra; a cedit ad terram , dum accedit ad perigaeum, hoe est ad loeum illum , in quo maxime est terrae vicinus; recedit a terra, dum ascendit ad apogaeum, hoc est ad locum, in quo est remotissimus a terra: vere enim, Sol, vibstendunt Astrologi , & dictum est
supr&,diim mouetur per motum annuum circa terram non mouetur in circulo , cuius centrum sit centrum terrae, sed mbu ε-tur per cireulum, qui habet suum centrum valde procul a centro terrae ; &ita dum mouetur ple talem circulum, aliquando est proximior , aliquando remmior a terra .
neque ista diuersitas, est exigua, sed sere
8 a. semidiametri terrae , hoc est 2oso . milliaria ex communi mentura terrae quod . Et mirum est,hyeme Sol est vicinior , aestat remotior a terrae cetro toto Isto interual iis,lo. Non loquitur autem Aristoteles de ista elongatior e Solis a terra, quae quamuis sit valde magna,St notabilis, non putatur ta- Ην ἴπalmen habere sensibiles effectus, nec videtur vicinior
obseruari a Physieo; sed loquitur de causa phy sica, S de illa sensibili elongatione Solis, te approximatione, quae vicissitudines rerum produeit, & contingit, dum Sol accedit ad tropicum Cancri, vel accedit acit opicum Capricorni: dum enim accedit ud Cancrum, dicitur accedere ad nos, dum accedit ad Capricornum, dicitur recedere, quia fit magis directus, vel obliquus nobis. re ista obliquitas verE causat vicissitudineS rerum.
Quid fit Solem suo accessu , S
OVia directil hanc propositionem p
nit hie Philosoplius, ideo placet ea nonnihil examinareidubitatur enim ab aliquibus; dimmodo Sol possit esse causa
generationis , '& corruptionis , S consequentere ausa contrariorum, an contingat
m,m s eo modo, quo secundo Physicorum,Te L s. r. dio. dixit idem aliquando esse Catilam con. tr riorum, ut idem Gubernator nauiς est.., causa salutis, di submersionis ipsius nauis: praesens enim, & ad munus suum intentus est causa salutis; absenS , ta relinquens gu
bernaculum, Ac curam nauis omittens, di
citur causa submersionis . sic Sol videtur Draesens causa generationis , quia per suucalorem concurrit ad res producendas; absens, seu elongans se, videtur caula eorruptionis ; quia res non uer, Si vIta. li calore non conseruat: an vero dicedum sit Solem esse causam generationis, di corruptionis , quia cum generatio unius siecorruptio alterius, non poterit Sol quicquam generare, quin aliud corrumpat; &ita, dum est causa generationis, respectu
unius, est etiam causa corruptionis respectu alterius. i Dicendum igitur videtur , Solem vere in .omni bono sensu causam esse genera tionis, & corruptionis; primo quia nihil 'vere generatur, quin aliquid aliud corrit patur. verissima enim est illa propositio: corruptio unius est generatio alterius, no quidem in sensu formali , sed in sensu eon. comitantiae . Deinde quia aliquando illud ,-- quod Solis vi producitur, minus nobiJeis torus. est, di minus intentum a natura uniseriali, quam illud, quod corrumpitur, & ideo hoc absoluto dicitur corrumpi, non illud generari . si enim quod producitur, minus nobile est, non hoc attenditur, sed vetenditur terminus a quo receditur, & absoluinte dicitur corruptio et quia autem iam es- feetias, qui fiunt a Sole, minus nobiles is insunt, quam sint termini, a quibus recedi- pria. tur, Ut cum putrescunt res Soli expositae; ide o sol dicitur eausa corruptionis. Vel denique, quia causa efficiens non solum dat primum esse , sed etiam illud idem conseruat ; si sol accedendo e flecti , stando conseruat, recedendo, quia non amplius conseruat, dicitur causa corruptionis. Uerus autem, & germanus sensus propositionis Aristotelicae est, Solem peraccessum, ta recessum hoc est, per maiorem, .. vel minorem directione radiorum ad alia quam partem terra, verE esis causam g
263쪽
nerationis, &eorrupi onis,&vere,ac poWia ζ uE, per istumaceessinn, εe recinum etheere istam viei dirudinem ; dum enim motu diurno mouetur circa terram , de
simul singulis diebus procedit per suos
gradus eelypticae,in Zodiaeo quotidie m erat eius radia obliquitatem ad terram, nec toto anni decursu est eadem radi rum obliquitas; de quia Sol calorem producte diuersum pro diuersa radiorum obliquitate, hine fit, ut diuerso semper modo quotidie terram calefaciae. Quia autem calor qualitas est vitalis, quae respondet Coelo, & elementis stellarum ,
ideo semper diuersa vi diuersos producit effectus, di nune illos, nune illos produ
igitur quia Sol aeeesse. & recessu per
Eoui aeum ad tropicos, per directionem radiorum, nunc ea lorem producit intensum, nunc remissium, dicitur, nunc gene rare, nunc eorrumpere; cum enim omnia ad sui generationem non eundem requiarant ealoris gradum, sed diuersum; si Sol maneret semper in eadem distantia, seud irectione, eundem calorem produceret,le tantam rerum diuersitatem non causaret. si Solis calor semperesseimaximus, non ascerentur flores , qui calorem exiguat temperatum; si semper esset mediocris,
non matured cerent fructus, quorum acer.
bitas calore eoneoquitur, di educto hu.mido aqueo, partes persectius miscentui,& humiditas aliqualis partes melius coniungit. Adde quod multa sunt; quae quamuis ad sui prinlinionem eudem fortasse cal ris gradum requirant, eodem tamen mo
do neque applicari, neque ille ipse gradus
produci debet. Quot enim sunt, quae debent lento igne perfici, quot quae incit i-to impetu vehementem suilonis ignem requirunt i Multa humiditatem postulant multam. ut elixentur , alia debent paulatim aspergi, & affari: nihil impensiuς ς 'philosophi filiis artis commendanti quam vi lente sestinent, ut lactent paulatim insantem, nec acceleratione opus esse . sed patientia, ignem fusionis requiri, sed per omnes grados deductum, di totum confistere in regimine ignis: si enim materia vehementi calore solicitetur, evaporant spiritus, qui nondum eorpori sunt persecte commixti, de materia mortua, &it nanis relinquitur; lento autem calore Paulatim materia sinus pandit, & se spiritust corpori Immisee te perfecta autem mixti ne, iam omnes sustinet ignis impetus materia , nec dissoluitur . In medicina plurima sunt Pharmacas Misis quae nisi lento igne ebulliant, non perii arua Δ.ciuntur. alia sunt subito, fit vehementi igne se ενε solicitanda. hoe quotidie artifices incul- - caiat, totam te artem assecutum, ubi igne regere noueris, oc gradus applicare. Cum
Igitur Sol sit ignis eae testis, non est mirum, naturam tota ni isse in hoc, vepet . . accessum,& reeessum radiorum, . . v rios gradus caloris ' duceret, quibus rerum
omnium generaritionem Perifieereis
hoe esse, per accessum, de recessum generare,
264쪽
EXplieata eanis e ciente uniuersaIi, o Explicat iam causam esseientem prooAe prima earum impressionum, quae ximam, ει dicit esse duplicem calorem ., fiunt ei rea terram in hac inseriori aeris nimirum calorem solis, seu radiorum ip- parte'. quod videlicet fit sol per tam itus, di aliam caliditatem, quam dicit esseaeeessi,m , & recessum, ut explicatum est. desuper. Dissicultas autem est inter au-
ponte iam eausamessic lentem proxi. mam,di immediaistam,'& simul ean. lam etiam mare. rialem, dixit ergo primo terram Vn
ea ipsam est humidum ε ara - πε δε his da dijs, & ab alia , quae desuper est, Ca- oritur
seu a queam, quod liditate evaporans fertur sursum cu: . I diti. di autem caliditas,quae duxit ipsum sur.
humrio, quod in sum, derelinquit, & illa quidem di-
ipso terrae globo' merditur ad luperiorem locum, haec retri superficies Rute &extinguitur, propterea quod
noa sit inquis eo ' se spenditur longius In aerem qui est par, a z tegituta tetram , ccgitur iterum vapor ut ex t/ηulis geo- infragi datus & propter derelictione ψ. .. graphisis lic δ caloris,o: propter locum , 6 fit aquam me acti autem iterum sertur adficiis in non solum maria ν terram . Est autem quae quidem ex
Ti,4. - qua exhalatio vapoi, quae autem ex
paludes, fontes, aere in aquam nubes. Caligo autem
& omnοι p ne bule decidentia, eius quae in aqua
tecta, maiorem .concretio is i qua promer liguum calore calefacete, externae terr in magis est serenitatis quam aquarum Ram Caeli , qtii in.
Deinde illa ipse loris , te ita calor tetra, quae apparet non tecta aqua lium id a . proprius solis, non pertingeret sua actio- est, & aquis plena . quare verisii Ea ot Φ ne ad nos, ud solum calefaceret mediante dici totam terrae superficiem Luni do am- Iamine, M odiorum vi. sic ergo Philothiri. ς, ς τώ- non lito assignat principia cale tacti uai ca- Aliqui putant, nomine humidi terram, lor enim proprius ast rorum maneret inuis imbientis intelligi istum ipsum aerem vaporosum , quem nos incolimus; sed non puto esse ad mentem philoisphi, quia loquitur de humido,ex quo vi calo ris edu.
cuntur Vapores. non educuntur autem
vapores ex aere humido, sed ex humiditate aquea, quae circa terram est. haec igitur humiditas est causa materialis horum effectuum ' .ctores, quid intelligat Aristoteles per hos duos calores , & quomodo sint duo ε, nam eator etiam radicitumvenit desuperrenim a sole. putauit unuex his caloribus esse proprium solis, Sastrorum sci hune esse calorem qui desuper est ; unde caIeis facient astra duplici calore, & cain lore radiorum . &proprio. Sed Aristotele supra prinbauit sole non esse
si calidus est et sposset calefacere, nili mediante ae re . immo nec sictilis interpositioire Caelorum. Vicomercarus putauit duplieem calo. rem esse, alterum proprium aeri S, cum aer ex mente Philosophi sit calidus, altar calor in aere productus est alumine per attritionem radiorum e verum uterque ex his ealoribus esset desuper. dum autem Aristoteles dicit duos esse calores,alterum radiorum, alterum qui est dς super , non Np
265쪽
pponeret illum, qui est a radiis, isti, qui
est desuper, si etiam ipse desuper esset. Sed
praeterea falsum est lumen atterere ae tem , & attritu calorem producere; pro ducit enim lumen calorem , sed alia via a , quam attritu. Verum neque isti duo calores videntur ad mentem Aristotelis, nec
magis ad mentem illius esset, si diceremus in aere duos eo calores . alterum productum a lumine, de radijs, alterum amotu ἐnam pariter uterque istorum estet desuperet manifeste autem Aristoteles calorem desuper opponit alteri. Per hoc enim i liuab alio distinguit,ergo alius no est desuper.
Puto ergo verum, Sc planum sensum
Aristotelis en, illam humiditatem , quae
circa terram consistit, attenuari , dc in
vaporem eleuari a duplici calore, altero in ipsa terra , dc humido exeunte, causato a. radiis Solis, altero in aere causato item a Iumine Solis, vel a motu, vel a natura aerisinihil enim lioe faeie ad Philosophum,&ad effectus , de quibus tractat, a quocunque illa caliditas causetur . e unae ut sparte sensu percipimus. terram ipsam , Saquam calefieri a rao ijs Solis, quicquideontradicae Vi comercatus , qu Is en in
non experitur terram in aestate a radiis χ- laribus incalescere . ita ut seruere vide tur, & aliquando parietes , ct marmora Soli exposita vix tangi possint ex nimio calore Iste igitur est ille calor, quem di eit Aristoteles excitatum a radus , dum .impellutur ad haec in seriora,modo alibi explicato & singulariter dicit calorem istuin
esse calorem radiorum, quia iste nullam aliam potest habere causam. non potest ergo negari contra Vi comereatum, nisi omnino relinquendo sensum, quod radij non
calefaciast, de aquam, & terram, quamuis non exterant; nec enim atterendoca
Iesaeiunt, Sc iste calor non est desuper,nec est supra materiam, quae debet attenuari, x,υ .is, sed vel in ipsa, vel infra ipsam , quamuis aB- Mais causia existente desuper producatur. alter D in calor est ille, qui in aere excitatur , a quo-eunque ille calor proueniat, aerein enim incalescere in s state feruente Sole,nimium experimur; siue ille calor proueniat a spiritibus per aerem diffisis , ut exsequentibus indicare ridetur Philosophus , si uoex alio: ille calor certe iam est supra materiam . quae debet attenuari. Sicuti ergo
in arte dupliciter potest fieri separatio spi. rituum, seu duplici modo ignem apPIica-
re possumus, vel supra, vel insea materiam;
ita etiam, inquit Aristoteles , natura viroque modo sublimat, de utraque arte fit se Calis I s. Paratio vaporum,de per ealorem infra positum,qui producitur in ipsa terra, de aqua, Per ramos Solis, Be a calore desuper adueniente , in aere excitato , a quocunque excitetur.
Explicata causa efficie te remota, di pro . Tima , di etiam materiali, aggreditur ramex pi cationem causae formalis . di quaenam producantur ab his vaporibus, de quom Causam do. Dicit ergo qnod sublatis illis vaporia mak3.bus per calores explicatos, quI attenuatν de subtilem reddunt illam humiditatem dc Corrsequenter in paritatem molis leuior
redditur, ascendunt ad sublimia fumi illii
incipiunt autem statim etiam calorem illum conceptum amittere, qui venit illis ab extrinseco, ubi recedunt a calefaciente, de deficiente calore, deficit etiam tenuitas. Ec leuitas . densatur ergo illa materia,& ς densitate sequitur, ut sub minori quanti tale sit maior materia, hoc enim est densat quia autem ex materia est grauitassa am , data paritate molis, est maior grauitas. de conseque a ter non potest corpus illud loeum illum obtinere.
Duas aute assignat causas Philosophus, cur, ubi eleuati sint vapores , incipiant
ammittere calorem; primum enim incipit C. et
pie vapor ex se , quia natura frigidus est , plici cum sit lubitantia aquea,instigidari, Bd exis p. .
tinguere in se calorem illum , qui violenter in eo productus fuerat ab externo calefaciente ; ubi ergo remotus fuerit vapor ab iito extrinseco calefaciente, de ex ptus ab eius vi, quae intra reflexionem radiorum consistit s liatim incipit extingueresib 1 extraneum calorem , quia vero timus cum illis vaporibus permixti, di conitisi erant spiritus longe calidiores , dc magis activi,de consequenter emeaciores; isti spiritus, quia leuiores sunt, secernunt se a vaporibus , ide separati e uolant altius t destatuti ergo vapores isto consertio , iacilius frigescunta de haec duplex est caula, cur Va Pores incipiant infrigidari, de consequen-rer condensari, de in nubem cogi. altera est locus, ut remouens prohibens, quia sa-cii sunt vapores procul a cali faciente extrinseco, Mimirum a reflexione radior ii, altera , quia ab illis partes aliquae spiritutiores separantur, Ze ascendunt ad locum superiorem , aliquae extinguuntur, & qua i
266쪽
lafiocastrer ab Ipso vapore infrigida , vera tamen causa huius S condensationis di citur ipsa natura vaporis communi terr qua tamen causam hic non ponit Philosophus, sed solum ponit duas nominatas, & remouens, prohibens, hoe est, locum, & separationem spirituum,4 Dum infrigidatur vapor, in aquam conuertitur appellat autem Aristotiles, vaporem illum, aerem; quamuis revera non fit aer , ut vulgus Philosophorii vocat, quia accedit ad naturam , B: qualitatem aeris; dum autem condensatur, iterum in aquam reuertitur; & quia in illa mi nori quantitate, ad qua redigitur per co- densationem, retinet totum illud pondus, quod habebat, dum raritatem maiorem c in osa possidebat, i inc fit, ut maiorem grauita-
4 1 - tem habeat, quam aer,data Daritate mo
. lis, & ideo fertur deorsum. Quando ergo vapor tenuis est, di subtilis , ut sensum su-gis , ita absolute dicitur aer, si vero ex illa tenuitate incipiat crassescere, & conden .sari iam in illa prima coodensatione , di--M citur nubeS, si pergat condensara usque ad resolutionem in aquam, iam dicitur pluvia. quod si non dε lentur omnino nubes , nec fiunt aqua , dc ille nubes sint nobis proxime ι vel concrescat ille vapor in inferiori Cato est parte , prophterram . iam dicitur caligo, - ui seu nebulε r definit vero Aristoteles taliginem , ut sit illius concretionis, quae in aquam soluitur, decidentia,seu excremenia
Hoe dictum Aristotelis non ego sic in-- terpretor, ut fic vere caligo nubis excrementum; sed puto fieri ex eo, quod par
-seum aliqua vaporis secernatur, Nante fiat no- - ειε his proxima, quam in aquam letoli latur,
ε sit veluti nubes depressa. Alij interpretesse ' sietem intelligunt , ut in nube si duplex pars, aliqua crassior, aliqua tenuior, sicut in cibo sunt partes tenuiores, & meliores; aliae crassiores, & magis faeculentae, & ubi
facultas animalis ex cibo extraxerit partem melioem , egerit seces, di excrementa: sic putant accidere in nube, partem teis nuiorem meliorem nubis putant resol-nim aquam, partem impuriorem,&inuciis Iem, & exere mentum decidere in nebula
Hiij ex aduerso, ex duplici nubis parto
crassiorem volunt resolui in aquam , tenuiorem, tanquam exerementum, in nebulam cedere. Neutrum placet; non displicet in nube esse diuersas partes diuerso modo crassas; non displicet aliquas partescrtius crassescere, R in aquam conuerti ;alias obstinatius tenuitatem conseruare , di vi conereseant ex societate, praesertim aliarum,& consequenter descendant, non tamen in aquam communem conuerti, dc
nebulam componere. Sed haec susius ilia naestion ibus,selum dieo,nebulam non esse nubis excrementum, sed vaporem, non in aquam conuersum, & separatum a vaporibus illis, qui citius in aquam conuertunis tur. dietur autem; nebulam signum ess serenitatis magis, quam pluuiae, quia signum est vapores non eleuari, sed statim concrescere , di ad terram reuerti, ac proinde non in pluviam cogi: sed iterum
uantur. IAm serE communiter ab omnibus supponitur,omnia calore Hissolui tandem, si calor fiat vehemens, unde etiam igne consumi dicuntur; non puto tamen ita facile, di expeditum esse , explicare quomo
do consumantur, & quomodo calore dissoluantur. dicitur quidem etiam a Rusti. eis, ligna in ignem transinutari, sed hoc
verbum redit pro verbo, non rem, ut ego arbitror, explicat.Adde, quod multa calOre soluuntur, &absumuntur, quae non cen
sentur ignescere. Libet igitur hoc subtilius examinare, ubi Aristoteles magis physice rem videtur dissinire , cum praesertim ex hoc multa physica problemata explicentur, quorum aliis dissiellis esset expositio . ym νη In uniuersum omnia sublunaria, praesertim composita de simplicibus: enim nihil determino, nec quae , aut quod sint γ --nia inquam composita sublunaria videntur mihi eonstare ex duplici parte, quantum physiee philosophando adequi potui, seu ea bi. constare ex partibus duplicis generis , ut .am -- alias praedixi, & repeto, quod ab Aristi re
petitum video : altera pars est terrestris , concreta,corpulenta, manens,&subsistes;
quam aliquis materiam physicam, de pri-
Aγyyctelis Dagiritae Meteorologicor m
267쪽
mum futue tum rerum omnium , in omni bas existens, de pela realem coniuncti O-nem. cum alia parte toris ile coniunctum dieeret. Sed eum Peripateticis non inten do luc disputare, quibus mea doctrina De quaeici displiceat , dum ego illorula dogmata intacta relinquo, nec hoc, quod hic statuo, ab illis recedit, aut eorum dicta clest ruit. Est ergo pars quaedain ima quolibet composito, quam materialen voco, quae fixa , & firma est, carens omni vi activa secundum se, & in tantum solli dici potest agere, in quantu innato a' petitia, quo praedita est, trahit ad se aliam partem, qua caret, dum in proximo illi sit. Altera pars , quae in quolibet composito reperitur, est subtilis, spiritosa, alii-ua,ta verε sormalis, quae actuando perficit , &'complet alteram partem , eun
illi eoniusgitur ; oc ut ex illa alia haec a opit corpulentiam, S consistentiam , ita illi commuineat vim activam, S sorma lem, ae specificam.
Hane Philosophiam , & Physicam
rerum compositionem ex sensu , ct sensata experientia didici, ut decet Phr si cum . I idi enim, ut alibi etiam dicebam quaelibet mixta, ci composita , solum tanflem hoc modo dissolui, quod partes subtiliores, & spiritosiores abeant in auras, & resoluaritur , partes vero corpulentiores , di fixae , ac terrestres remaneant. Sic , si observes, videbis omni
composita physica solum dissolui ; nec alia
ratione finiri, quam quod una pars euaporet, quasi in sumum, & remaneat ibi puluis, & cinis.ῆSic ultimo, Ac non aliter, omnia corpora soluuntur . ergo ex partibus horum generum omnia componuntur. illae partes subtiles , ut pollent vi activa , ita formales, Ac essentiatri dicuntur ; alia dicuntur materiales, quia ad patiendum natae sunt , & ad accipiendum . Vnde dicitur: quod abet siccum trahit ad se inum humidum : illi enim spiritu S, cum non terminentur termino proprio, nisi quatenus in se continent vinosorma tricem , de qua d, cetur alibi, dici possunt humidi in tuo sensu. Sicut igitur artificiora solutioue , ex singulis mixtis spiritus elantialiter diuersi extrahuntur, diuersas habentes virtutes, ct fiscacias: ita in lingui s dum in mi, sunt diuersi; ex trabetur Grim ex singulis, quod inest, ct utipiritus extractus a caleante, diuersus est
u spiritu vini. &iste a spiritu ro rum ,
ita dum isti spiritus suis insunt corpori bus , diuersa forma ni mixta. unde si isti spiritus dicantur retum Physicae fornaae, non ita sortasse, qui Peripateticos subsan. nant,deludet litas formas physicas, deerit DPhilosophia deducta ex experimetis sesalixta partes fixae rerum materia eici poterit. Certe hoc certum est sensit, tunc demum dissolui quaelibet eorpora , cum pars ill spiratosa evanescit, di sicca remanet. Vt autem disputatur a Peripateticis.. a. utrum possit dari materia prima, quae ea . Hareat omni forma , ita hic physicό quaeri r -- Poterit utrum possit dari ista pars corpo- f
rea sine ullo spiritu, dc ut communiter dicitur, non posse dari materiam primam separatam ab omni forma, ita hic absolu-
te dico, non posse dari corpus absquo omni spiritu: semper enim in cinere etiae remanet aliquid spiritosita patet, quia tandem, si igne solicitentur cineres , sulit
in Vltrum. Ex qua doctrina intelligam Philosophi, dum materiam quaerunt suo operi idoneam illam non debere desumer ex regno ali eao'. Cum enim semper in i renatia. la materia remaneat aliquid ex antiquis spiritibus , in illa , de in toto opere r manebit semper aliquid extra rum, quo pe fectio operis perturbetur . sed ista lapien- rtioribus sint dicta. Porro hae partes, cum sint inter se valde diuersae, ve uniantur in unum compositum, S maneant eomunctae, debent aliquo vinculo, & aliquo nexu simul copulari. Hic autem nomine vitionis non movdum aliquem, seu formalitatem intelligo. .
t saepὰ dixi supra, sed physicum vinculum, quo spiritosa pars eorporeaeivnia itur. & dico huiusmodi vinculum, S unionem esse humidu, cuius natura ideo quodammodo media es intex volatile , di fixum, inter spiritum, & corpus nomini autem spiritus non substantiam intelligo Giminarerialem, ut sunt Intelligentiae, sed vapidam quandam naturam, spiritola ν&jhbtilem) hoe humidum igitur est qua
s; gluten, seu vinculii, quo partes illae eon-
nectuntur, de uniuntur. Mirabile autem naturae arrisicium is .
spicere debemus ; quia enim naturare tum vicissitudine , de varietate , sibique succe- --. denti mutatione ornari debuit, ut hac va umrietate , uberiorem delectationis sege- mma. tem exhibetet , ideo factum in , ut natura
268쪽
huius vine uli, hoc est , humidi , esset talis,
Ut daretur aliquid, quo tandem locvmeuium, poliat disici tui, alioquin nulla unquam iacta tuli et rerutia mutatio . huius modi autem vim, calorein Vocamus, quia calore externo agento alisnuatur, & quasi hoc ligamen dissiluitur, di ira hoc ablacto , humido quasi soluto vinculo, partes dissoluuntur, & spiritosa evolant, corpo rea emel ut . Ex hoc autem fit, ut quo fa- ei luIs hoc humidum , agente calore , res O-l bile est , de sacilius compositum sit cor- ruptibile, & quo mag:s humidum eli com pacium, , dc denium , & dissicilius resolui. ut , quia partes robustiori vinculo , Nduali tenaciori glutine cQpulantur, composita dii ficilius corrumpunturia & nais composita, quae humidum habent aqueum valdὰ indigelium , di minus partibu, ipsis intime adiunctum, illa Iacile calore soluuntur ; humiditas cuini aquea facillime
attenuatur, & evapor aer, At vero, quaelia. bent humiditatem magis ccm coctam , tamini re digestam, magis paιtibus commixtam , εμ in a & consequenter , in quibus humiditas cit
maius viscosa, illa non ita faeit E dissoluuntur: talis enim humiditas, non ita quolibet zalore attenuatu i nec partes ita
diuolant ; N haec est propria,& physica caudis eur aliqua facili, S. aliqua dissicilius calore externo corrumpantur, & putrescat, seu dissoluantur: quod sapient illime indi- eauit Atistoteles hiς. Tota ergo corruptibilitas rerum sublunδrium , quae compositae sunt . & sacilior, aut dissicitior corru- ruptio, tota oriti rex humido; quae enim humidualem habent valde a queam, quia lite facili calore resoluitur,faede corrum. inuntur; quae vero habent humiditatem magis cohaerentem, di viscolam, magiscue partibus ipsis adhaerentem, illa dim-- ei lius dest untur: nunquam enim pars spiritosa recedit 1 corpore, nisi quia au- sertur vinculum, hoc est,humidum, S haec
est physica speculatio ex experimentis de ducta, quae magis Patcbit in quarto huius NAthue hine cognoscitur vera causa lius quaestionis physicae, quae quamuis per
dis Min iocum soleat Proponi, non ita tamen can- li rando soluitur : cui tu mirum, ab EDdem i
H sole lutum induretur, de cera liquescat, Multi enim, etiam Philosophi, in hoc haerebunt. et ad asylum illud, ut ego vocare soleo ignorantiae confugi est , quia di-
cent: haec est utriusque natura, ut tera ibquescat Sole , & lutum induretur. Verunsane est hoc, sed nihil minus nouit Rusticust quilibet enim interrogatus, respondere potest, hanc ei e v muscue naturam.
Ego interrogabam Plutosophum , ut habe. rem aliquod ampli , quam quod posset dicere Rusticus. Dicerem ego id pro- uestre ex politis principijs, et lutum quidem indurari,i quia humiditas illa, qua mollis sebat terra , a calore attenuatur ἰet quia non bene est partibus illis terreis permixta, sed solum iuxta rosta, et ferE
pM minima i hysica inserta, ideo statim
ac attenuata fuerit, evaporat, et separa
tur . et ideo durescit lutum, sima humiditas attenuata vical iris separatur; et separariir , qnia non est bene permixta, et incorporata cum illa materia , di humiditas est valde aquea, non lenta, δή glutino, sat unde si lutum componeres cx terr in
& oleo , non ita facile calore duresce. ret; quia non ita facile humiditas illo resoluetur. & hinc est, quod lutum, dum
induratur, constringatur etiam, & minoris sat quantitatis , a quae enim corpulentia educitur, quod notare debes ; sicet ressit vilis, deseruiet enim aliquando ad rem mirabilem explicandam, quomodo aqua regia separetur aurum ab argento . In
cera vero attenuatur etiam calore Sol: shumidita , di sit rarior, de hoc facile,
quia partes materiales relinquunt illam humiditatem valde calori expositam , calaris autem semper proprium est humi Gitatem attenuare; sed quia illa humiditas est magis viscosa, non ita : facile abit it auras ; & quia partibus bene copulata
est ,& coni uncta , etiam ita attenuata , &rarefacta a calore remanet partibus eos . iuncta ; immo illas ipsas quasi attenuat
& secum trahit ad raritatem ; Z ideo tota illa materia fit, de maior , ct mollior, &finit, ted haec sustius in quarto. In utro- 'que igitur iubiecto calor Solis humiditatem attenuat, ta rarefacit: sed in uno, hoc est in luto, quia humiditas aquea est, re
non commixta, evaporat, & subiectum deserat; in altero, hoc est in cera, quia humiditas est lenta, & bene permixta , non auolat, sed care facta trahit patri ad raritatem , α iέ eo liquata fluit madcr a
269쪽
---ιi tatCir adeo concoctam, di bene coagmen- ei ter rarescit illa humiditas, ut cogatur ' siby ς Qς eo iunct m , Ut abire, & dissoluitur corpuS , dum abeunt his his habent metalla, &illa ipsa humiditaSest spiritus, soluto vinculo, de ita calcinat tur magis aquea; si calor in nimio Glicite- lapides, & alia, quae ignitione in cinere ttenuatur,&r rescit, o quia parum abeunti nihil enim aliud est rem aliquam - .u . x Q a, rςCς it partςs rc manentes calcinari, quam huiniditatem auterre,qua mi diuolluuntur, spiritosae abeunt, terrestres parte, eontinebintur. Huic ei quod si se-
concidunt . At vero metalla humiditatem habent magis viscosam , ta partibus magis adhaerente in , & ideo accedente vi ignis, humiditas quide illa attenuatur , Stit maior , non tamen statim separatur, &recedita corpore illo, cui crat permixta;
... sed potiti S illud ipsum secum attenuat, diti rarefacit ; Sideo corpus totum iit fluidi . eis fisam Non ergo suunt in ignem metalla , qu a in uno . aque a sint ex praedominio ; immo si humi ditatem haberent aqueam, calcinarentur in igne, ut calcinantur lapides,non flueret: sed ituunt, quia humiditas illorum , quae aspiritus metallici cum corpore colligantur, vi caloris non recedit, sed ita attenuat ur,&excrescit, ut attenuet, & rare- faciat partes, quas coniungit, & hinc est Luxus partium . Quod si ex illa masta me. tallica aliquae adclient partes, quarum humiditas nost adeo concocta, nec adeo
inde calet humidum restimas , iteriam coagmentantur partes, & firmo nexu durescunt, de hoc fuit phylosophicum artificium , quo lapides quasi efformarent homines forma sibi placita, & ex pluribus lapidibus unum quasi eontinuum lapidem in formam domus construerent . liquatur enim calx non solum illi humiditate restituta. sed abundatiori cumulo diluta , ut se potuit inter impositos lapides insere- . . re; ubi vero nimia illa humiditas euapO- rauerit, durescit iterum, & quasi lapide- nruisti' sci . sed , uti dixi, alium expectat locum, cum, ohaee tractat io. Interim unum non omit - μή tam, quod etiam indicabam lupra, nos non Umposse, dissoluendo luimiditatis vinculum, partes penit us ad libertatem prouocare, ita ut totam humiditatem prosligemus, de consequenter penitus spiritus recedant;
- . quamuis enim per calcinationem omnem
tenax, S partibus coagmentata, agne at prosique videamur humiditatem, &adtenuabitur illa humiditas,& abibit, ct par- Ginetia reducere , in quo iam nidit hv
per ignem fiunt puriora; quia semper partes, quarum humiditas non est persecta, igne distoluuntur. Sed hac de re alibi sommoditis ad quartum tractabo, quid sentiam ; interim, videtur hoc mihi esse philosophari ex propriis, & internis rerum principiis, physice, non metapliysice.
Quod autem ex ignitione, etiam metal u
ad noto , quia fori asse non omnibuS no.
tum est. hoc autem patet, si enim ferrum velis procudere, ut foramen aliquod ad amussim expleat, si is ne velis serrum efformare, non explorabis serri magnitudinem, dum ignitum est, eum plagam expleat; nam si ferrum candens foramini exactemiditatis remaneat; nihilominus adhuc remanet illa humiditas, quae magis tenax est, di pinguis. quod patet; nam si cineres vehementissimo igne susionis solicitentur, tandem fluunt in vitrum: quod tunc fit, cum ultima humiditas attenuatur; &quia illa mordicus adli rei partibus,quas coniungit , rarefacta secum trahit etiam illas , & nuit . quod si illa ultima linmiditas sit partibus eiusdem generisbebis persectissimum naturae eompendium . Sed non possum hic aliud addere ν& Aristoteles aliud non indicat; caeterum via copiosiorem requireret mirabilis v.tra natura doctrinam , nihil enim magis fixum 3 ρυα rum est, nihil cuius humiditas perfectior, nihil vinum exr . e. . melius mixtum , & homogeneum, nihil respondet, retrigeratum, non explebit, sed quod magis ienem serat , di consequenter, distabit competenti, interuallo. quod magis valeat, si ingressum habeat, ex si Vero metalla vehemetissimo torqueas perfectione corpori S.
270쪽
- qui illum motum ad illum: dum enim Solino uetur ad latera, issi vapores ino uentur sursum, & deorsum; eleganter autem dicit, etiam motum vaporum este veluti fluuium, dum in isto loco communi aeris, & aquae ascendunt, & defeendunt, & aqua
in ipsis vaporibus sistiti & refluit ,&rerenis est iste flu-
vaporcs iunt j:umidi. a Posito autem, quod iste aquarum fluxus, de refluxus, dili attenuatae a secdunt, densatae descendum, sit ut uti perennis quidam fluuius per aera decurrens; per hoc explicat Aristoteles quandam antiquorum Opinionem, qui putabant terra ambiri Oceano: sensus autem Aristotelis est talis. isti dicebat retra ambiri Ocea
no, cum Oceanum nominamVS, locum in-
telligimus , ad quem fluunt flumina , cum G ningua iste cursus vaporum fluat, & refluat per aera, ad instar cuiusdam fluminis, nec uno, aut altero loco , sed toto terrarum orbe ,
. recte aer iste, qui terram ambit Oceani nomine potest appellari,& sic re vera ab Her--
meticis vocatur , e, cum Oceanum nominant, aerem ex istoru, quos receni et Aristoteles. placito intelligunt. Caeterum quod ipcciat ad illam opinionionem Antiquo
Oceano: si non imtelligebant ipsi aerem, forte putabat terram terminari Oceano At latico, ubi statuebant columnas Hereuleas: quam opinionem
factis impugnauit Columbus, qui in-m n , . gς mi VPlatu. prae teructus, ostendit illa esse nacta timidoria, IMO Mnec generosos spiritus illo claudi Ocea- no. no , ct alias esse terras, ut sit verum variticinita illud: nee iis terris visima Gale, vel putarunt,terram circum quaque ambiri Oceano, ct hoc est, ex parte verum ,
Atlantico enim oceanus indicus, Se i sui det Sur coniungitur , di per sic tum Me galanicum, si fretum illud est , iterum ad Atlanticum fit regressus, & naues inuen tae sunt, quae hac via terram circumierunt
munem aeris, & aqua . prope enim existente Sole, vaporis sursum fluit
fluuius, cum aute elongatur, aqua
deorsum . & hoc perenne vult fieri secundum ordinem. Quare, si obscure dicebant Oceanum priores, sorte utique hunc fluuium dicebant cir.
culariter fluentem circa terram.
V Q ST IO I. Soluentur problemata multa
ctio in Ponit hic Aristoteles naturae circulationem, dum perpetuo Solis motu, di causis sibi succedentibus attenuantur humi citates corporum, S soluuntur vim cula nectentia partes spiritosas cum cor- Poribos, & ita ut isoluuntur mixta, & iterum reuertuntur . sicuti enim corpus , &materia in nihilum non abit, sed concidit, ac remanet: ita partes spirito, non re toluuntur in nihilum,sed deseruntur iur- sum, S sparguntur in isto mari magnoi ubi 'risura, vero deuenerint ad regionem nubium, illo stigore densantur, S ab humido vaporuconstring nturici simul cum pluuijs ite-
rum deorsum seruntur , ubi inueniunt alia relicta eorpora, de illis iterum coniungun- stur,& humido ligantur: S iste veri est na turae circulus, de quo hic loquitur PhilosopliuS . Ad istium, ut dicebam, naturae circulum ., si respexissent philosophantes, non tanto per elaboratum esset in explicanda noua rerum productione ; illa enim eductio raria αβ sormae de potentia materiae vere assimi latur creationi: Porma enim ex nihilo sui fit. quod autem, dum iit sustentetur a materia , & subiecto, hoc non tollit, quo minus illa entitas substantialis, sormalis, secundum se tota , de nouo non incipiat ensis, cum nihil illius an rea esset: quod si non est creatio, valde illi assimilatur. Certe hoc torquebat antiquos Philosophos . quod si spirito partes eodem iterum reuertantur sublata erit omnis dubitatio. Sed in hac re no immoror: unum statuo,