장음표시 사용
271쪽
Aristotelis Stagyritae Metorolosorum.
torum , quae quotidie experimur , de reddi rationcm Omnium, qdae per agricol tu turam contingunt , quorum aliqtra id .icet hie recensere, ut per analycina concludas,
Cur Terra conuersione excolatur ad secunditatem.
P Rima, quae occurrit, quaestio ad agri
colturam, haec elli cur coloni terram exerceant aratro, ligone, de similibus; cur toties vertant conuertant; ad quid deseruit illa agita io, certis interuallis facta, iugquo pluries fit, eo selicius succedunt Arilli quod, ut obseruatum est, distinctis vicibus, de debito interposito interuallo debet fieri. si enim quater, inamb decies cadeliora terra vertatur , &.conuertatur, vix
proderit .Res eii obuia,& quotidiano patet experimento et causa autem propria D ID potest , nisi ex hac Meteorologica doctrina derivari, nec enim causa, cur terra sic solicitetur, inde debet repeti, quia terra minutatim teratur, di quasi ad pulverem redigatur. Longe enim minus ad i*cundi talem terrε prodesset, si uno, de eodem tempore terram mouendo, glebas resolveres in minutissimum puluerem . di praeparares ad sementem, quam si debito interposito tempore, ter, quaterue versis, ac conuertaS. debet quidem ad pulverem redigi, ut sementi terra adhqreat, nec inter glebas semen iaceat , nec terra tangatur circumquaqueaverum no hoc est, quod hic inquiro, dum causam quaero , cur to
ties terra versetur in omneS partes.
Dico initur ex tradita doctrina, in resolutione corporum vegetabilium , ut sunt herbae, plantae, ligna, dc alia huiusmodi, dii exsiccantur herbς, de marcescunt fructus, Ieparari partes iubtiliores, S spirito as,
quae ctiam separantur, dum ligna combu.runtur. Hae partes spirito et vegetabilium, quae resoluuntur, & corrumpuntur, quamuis a nobis non percipiantur, propter suamen: in subtilitatem subducunt se iensibus, remanent tamen in isto communi effluuio, vocato aere . quare in isto aere, sui a
Philosophis, & etiam ab Aristotele hie vocatur mare magnu , qui est quodda veluti renuarium Iouus naturae, di in illo sunt
spiritus , sicuti mineralium, ita omnium Omnino vegetabilium, de rerum omnium, ' quae corruptione,vel dissolutione dissoluu-tur, eum partes illae . quae separantur , non in abeant in nihilum , sed misceantur aeri: de
hoc etiam supra expresse dicit Aristot. Iam vero in terea , uniuersaliter posita es a Deo vis quaedam magnetica horum spirituum. Et hoc vere , de physice est teraram esse magnum magnetem, de ratio im mediata est, quia, ut experimento com probatur , sicut omne siccum trahit ad sosuum lium idum, ita omne fixum trahit ad cse suum volatile; ut aute in aere sunt Om- nes spiritus volatiles omnium rerum , ita f in terrae globo per se sunt omnes partes fixae omnium rerum. Hanc autem Deus vim indidit terrae, de rebus fixis, ad continuandam generationem, & productionem rerum: sicuti enim quotidie resoluuntur, Sede dissoluuntur mixta , hoc est separantur partes spiritosae t terrestrioribus, de fixis, ita debuit esse vis iterum coniungendi hos separatos spiritus suis corporibus ; ali quin, nec duraret generatio, de cum iiii spiritus non abeant in nihilum, ut con-liat ex separatione facta per clambycum, de artem, ex alibi dictis , sed remaneant in aere; multiplicarentur in insnitum ex sola exsiccatione tot herbarum , ct combustione lignorum, de vis generativa in terra exhauriretur, si no continuo sufficerentur noua rerum lemma, ut sunt spiritosae istae
evaporationes. Dixi ergo, in communi terra uniuersale esse vim attractivam horum spirituum , &sibi iterum illos coniungendi. Haec vis in Dia r est infinita, de interminata magnitudine; sicuti enim ipOgia attrahit quidem aqua, di illa se implet, tamen non trahit nisi determinatam aquae quantitatem; ubi enim expleta tuerir , non trahit amplius: ita αterra imbibit se spiritibus illis vegetabilibus, quousque, ut ita dicam, plena sit: ubi
vero attraxe. it, quot capere potest, alios . non attrahit, sed catote excitata, & humido conuenienti adiuta, vegetare incipit.
non habet autem vim terra illos spiritus i attrahendi qui sparsi per aera volitant, ni Osi sint illi in debita distantia, dc nisi aliquo
accidente, ut ita dicam, fiant illi proximi, di ad illam deferantur. Hoc posito: aratur terra, de conuertitur, ut partes internae, quae sepultae prius iacebant, assurgant ad attrahendos spiritus vegetabiles, qui resolutione corporum
272쪽
vegetabilium separati per aera dilcurruntita dum vi ventorum inouetur aer hac illacque, peruolant , & quasi externam terrae faciem lambunt, a tetra quasi exsuguntur; quia vero ubi partes terrae externae , iis iis di aeri expost K, conuenientem vegetabi-
ιρὸν in lium spirituum quantitatem attraxerint,t e --E . non amplius traherent, di interiores partes terrae Vacuae remanerent, ideo post primam arat Oaem , interposito conuenienti interuallo, debet iterum terra arari,& co-
uerti, ut partes terrae sepultae, & interiores exsurgant, di aeri exponantur,& suas etiam illae spiritus bibant. Ex quo patet, cur aliquod temporis intet uallum interponendum sit inter unam ,& alteram arationem; si enim immediate terra ter, quaterque conuertatur, non proderit, quia te-Pus non conceditur , quo venti rum vis
aerem agitando deserat ad expositas Llebas spiritus vegetabiles, qui per aera deserta nur. Si autem poli quam pars aeri exposita, suerit saturata seu inalibus , ut ita dicam, spiritibus,conuertatur,& pars, quae latebat, euocetur ad lucc, illa etia tuo sa-tnrabitur spiritu, & si trituretur glebae,fiet cultura melior,quam si sint iusto maiores; quia quaelibet particula interior spiritus hauriet. & haec est causa, cur etiam hortorum terra, non statim, postquam ligone suerit conuersa, plantetur, vi tempuS intersit, quo spiritus attrahat . non totum autem deseruntur isti spiritus ventorum impetu, sed praecipue etiam nebulis, pluuijs, pruinis , rore, nive, ta aliis e Coelo delapsis concretis vaporibus: simul cium cum illis concrescunt etiam spiritus. Non igitur aratur terra praecise , & se-
a menti praeparatur,ut minutatim contera-
ra tur, di quati in puluerem , vel cinerem redigatur, hoc enim Praeci se, vel parum, vel nihil facit ad faecunditatem; desertiit e nimsolum , ut terra commodius circumquaque semini adhaereat: quod patet, nam si eodem die, quo semen terrae committitur, vel in puluerem resoluatur , non tantam ostendet sicunditatem terra . Has quaeso,& sequentium quaestionum causas , nox, ita facile, lector,reiscias,nec putes qx subtili, di inuiso spiritu deductas, donec tu meliores, sed physicas, S proprias caullas inueneris, quas illis adscribas.
QVAESTIO III: Cur fimo terrasecundet r.
Notissimum est, terra fimo saecundari, Fi tra& istius generis simo potius quaalio; taliqua enim genera sunt, quibus dicitur 7
terram aduri, non f*cundari: sed causa noita fortasse obuia est. Respondent crammuni ter,stercoratione terram impinguamverum ista vox , pinguedinis, metiraphorica iis voxor est,& ab animali deducta, in quo,duin suc- lieno.cus abundat, &substantia subcrescit, pinguescere dicimus ; ad causam autem physicam alicuius ei fectus reddendam, & ad
propriam explicandam naturam , non in ducendae sunt metaphorae ; quaeroen in
quid sit hoe impinguari ter r. im , S cur noadipe , sed fimo impinguatur Respondeo igitur ex proprijs princi pijs , ct ex visceribus physicae scientiae . ibi. Quando germinat herba , vel lignum, vel quodlibet aliud vegetabile , duo ex doctrina tradita concurrunt, ut illud corpus vegetatione crescat: requiritur pars quaedam fixa,& solida, seu corpulenta, ct manens; & requiritur pars subtilis , &spiri- rosa , ct vivida , actor malis; ut autem spiritosa illa in piratur ex aere, ita fixa illa ex terrae globo prouenit: terra autem non est corpus homogeneum, si loquamur de globo isto physico, in quo generat O- nes , di mutationes obseruamus, sed est mi M'. corpus compositum cx sabulo , ex argilla, V ΠωM S alijs speeiebus terrae, quas quotidie eL fodimus. no omnes autem istae species vim habent quodlibet vegetandi, nec quaelibezpars huius globi, qui terrae appellatione venit, est apta, ut spiritibus illis vegetabilibus grauidetur; aliquae enim, vel Omnino ineptae sunt, quae eum illis spiritibus co iungantur, vel difficillime uniuntur cum tali )pirituum genere. & hoc non solum experientia ostendit, sed ratio etiam suadet: quia ad hoc, ut spiritus illi uniantur cum corpore, Silli copulentur ad conili tuendum compositum, principium, scilicet alicuius proprietatis , & operationis; debent habere proportionem ad inuicem,& utraque pars in suo genere debet es , o apta ad concurrendum ad illam operati ,- Da μ- nem: quod etiam communi Peripatetico rum voce dicitur, ut duo unum faciant, debere esse actum, & potentiam in eodem
273쪽
genere. sicuti aute spiritus, di partes subtileς diuersor ima sunt generum, siniat enim spiritus vegetabiles, sunt minerales, sunt animales , R in singulis diuersa sunt genera; ita etiam pars fixa, non est unius simplicis generis, nec sabulum, nec cruda ar. xilla, nec aliae quaedam terrae species aptae sunt. vi coniunctae cum illis spiritibus cxcrescant in segetem , sed id praestant soli. m determinatae partes huius globi. Cum igitur per continuam gςnerationem, & vogetationum herbarum , semper plures, Splures tales partes fixae auserantur a terra, nisi nouae etiam subinde a si erantur. talem absumi nece sis eii, quς praesertim sunt ad superficie finitu enim quod Pan etia libet ablatione finita tandem linitur de-M bbiit ergo substitui huiusmodi fixae parte subinde, vi germinatio continuetur, dum enim germinat virgultum, de seges, vel arbor, non solum in illo vegetabili est pars spiritosa, quae si di soluatur illud vegetabile δε comburatur, abibit in auras, ted etiaest pars fixa,& corpulenta, quς in terram, S cinerem conuertetur . Ut igitur illa ex aere, & Celo ite tum inspiratur, ita ista debet iterum reduci, ut quod ablatum est,restituatur, ne exhausta illis terra penitus in- necunda reddatur, de hos cst quod communi ter dicitur , terram germinationem macrescere; quia autem fimus, quo terra pinguescit, constat plurimum exliuiusmodi partibus fixis, vegetabilibus,est eni in fimus pars illa, quae rem n et ex resoluto vegetabili,cum separara fuerit spiritosa, & subtilis, vel certe separata fuerit pars illa vegetabilis, quae apta est perfici in sensitivam , no ητε velita est vegetabilis, ut vegetat sensus ,
ideo auget terrae Vegetationem.
Putatur enim a multis, ut obiter hic dicam . vegetationes diuersae, quae vegetant eum sensu, & quae vegetant sine sensu, etia . in genere vegetabilium: ut enim est persectior , ita est diuersa illa vegetatio, di hoc sibi volunt aliqui Peripatetici, dum dicunt Qq dicatu vegetationis no esse omnino vni uocii in plantis,& animalibus, sicuti nec gradus animalis putatur ab illis uni uocus in brutis . & in homine ; ita non eadem est vegetatio plantae, dc animali, , etiam qua vegetatio est;& si plantae per ni possibile adderetur sensus, non solum deberet illilixe persectio addi, ut feret animal, sed PH '' deberet etiam mutari illa vegetatio, vefieret diuersa ab ea , quae nunc cst ; &ita physice vegetatio non censu tur vatis
unca; virum autem methaphysed , 2 per intellectum possit abstrahi ratio quaedam excrescendi S vegetandi, q ae sit communis plantae, & animali , quae delude per diuersas differentias vegetati num contrahatur ad talem vegetationem , plantae , &animalis; puto aliam esse quae ilionem, &hanc rationem Puto polle abstrahi per intellectum: S ita ratio vegetationis erit viai uota methaphysice , sed non contrahitur per disterentias sensitivi, & non sensitivi ;cum contrahatur per proprias disteretias in modo vegetationis. Sed no est res huius loci, neq; huius disputation se quare reuertor ad re nostra. Sicuti igitur non ubiq; nascitur autu, argutu, au t metalla, quia qua-uis quaquauersum ferrentur spiritola illae
partes, quae ad tale cocurrui generatione, de in omne volitarent partem, quae per aera ciscurrunt. tamen non ubique pars est illa fixa,quam matriccna vocant sapientes, dum dicunt, ventum portare semina ii
ventrem suum : ideo solium fit aurum , ubi spiritus ille proportionatam parte infixam inuenerit, cum qua coniungatur, & si qu silaberet illam lixam partem, quae nata est coniungi cum illo volatili, posset aurumcise ei ς; quod a quibusdam dicitur, siquis
haberet proportionatum magne uni, quia sicut magnes trahit serrum , ita trahet posset proportionatos spretitus, uti fit in vi sceribus terrae, ubi tales fixae partes reperiuntur, aurum consurgeret. Idem die de argento, idem deserro . Nisierno terrae subministres subinde conuenientes fixas partes, quae natae sint coniungi spiritibus. v ectabilibus non germinabit terra her bas, nec virgulata , immo nec spiritus illi terrae adhaerebunt, unumquodque enim volatile coniungitur suo fixo, non alieno. quare quam umuis aratione iterum vcr. tas , di conuerta S terram, & praeter uolent spiritus vegetabiles, non ad harebunt terrae, di ita quantumuis ares litus, semper in arena seminabis, nsi enim adsunt partes
fixae proportionatae, & volatiles non imbibibuntur in terram. Cum igitur continua germinatione, temrae tal partes ab illa Ic parentur,cum non omnes terroni globi partes ad id aptae sint, sequitur euidenter . quod ad continuanda et minationem, debeant subinde sibin inistrari tales parico fixae , di quia simus, ex eo quod coit et ex vegetabilibus rei iuris & corruptis, ex quibus sic: licet partes sub tiles, S spiritolae rcce si crimi, i t, ut f un
274쪽
ditatem rc rrae restituere pcssint , ubi iam de Re ille videbatur, cx quo etiam constat, urn n omneS ruderum species aequalem vim germinandi teri ae conferant: quia ta-
Io partes in omnibus ruderibus aequaliter non continentur. Scio ab aliquibus hanc
philosophandi rationem risu potius exeipiendam videri, quam plausit: sed quae is
ipsi prius, ut dixi,causam physicam reddat, que rem explicet, non nuda verba sonet, reiiciam enim etiam ego hanc libenter, ubi meliorem audiero .
QVAESTIO IRCur inmmmatione agri I
RE 'eiane cecinit Poeta, S P etiam
LI rios incendere profuit agros; Videmus enim in uniuersuta , cineres si cunditatem maximam terr.e inducere, ut aliqui putent, de ex Perimeto se didicisse profiteantur, ad shcunditatem arboribus , &arbustis inducenda ni lium magis edieax remedium, quam si similium arborum cineres ad radices apponantur, vel ex ill rum cineribus lixivium efficias,quo lixivio deinde terram a pergas ad radices virgulti. huius ergo rei eausam sit quaeras, inuenies confirmari maxime doctrinam hacteonus traditam.
Cum enim , ut dictum est saepξ, vegetabilia omnia constent ex duplici parte , altera spicitosa, & volatili, quae posse per
ac ra volitat, alia fixa,& manente, quae ter rae ditaret:sterilitas terrae ex utroque pro
uentre potest; vel ex desectu partis spirit sar, vel ex desectu partis fixae ; ut enim dixi, non quaelibet terrae pars, seu species idonea L stad vegetandum , & germinandum quodlibet: s cunditas ergo, vel inducitur, vel augetur ex incremeto horum duoru m; quia ergo cinis, qui ex lignorum,vel segetum combustione oritur, vel ex herbarum conflagratione, ex istis partibus fixis vegetabiliu constat, cum ex resolurione horum, dum per ignitione subtilcs expirat, fixae Lemanent; hinc est,ut cineres terra sce-cundent; partes enim fixae restituuntur, qua ex germinatione ablatae fuerant; &quia unumquodque fixum trahit ad se s luna iuum volatile, non alienum . hinc est,
ut, quo maior copia fiaerit fixi vegetabilis in terra, quae copia abundat in eineribus
herbarum, & lignorum , eo etiam uberiores trahet ad se partes volatiles, ex quibus iacunditas constituitur. illud unum moneo , me existimare abso- rem υ lute, omnes verae terrae partes aptas ego es t .
ad germinationem, S in tantum fimum,' de rudera iuuare ad germinationem, inquantum ad veram accedunt terram, ad quam sententiam fortasse reipexerunt,qui
ex sapie tioribus dixerunt, in fimo quaerendam esse nostram materiam , quae cum sit inde terminata in se, apta est determinari omni formarum genere,& sicuti tali maritata spiritu talem rem generat; ita alijs comunista alias enititur rerum species, nec in recipiente,& subiecto requiritur diuersitas per se, quae ex receptis forniis resultat S cum Deus dixit: germinet terra herbam virente hanc ale inditam terrae naturam v et indicare fortasse voluit. imo haec eadem M. fortasse est materia, & mineralium , ct animalium ; & hinc sapietes suam querere debent materiam, ex qua omnia fiunt, & inquam omnia resoluuntur, qua tam paupe res, quam diuites abundant, sine qua nullus hominum vivere potest. Licet hoc etiam
de volatili intelligere , si sumatur itia communi, ct quasi in subiecto. Terra igitur vera, unicum est principiu ,
fixum, do materiale, ex quo omnia germi .i inant. nihilominus non potest negari hanc mterrae speciem magis idoneam esse ad germinandum, illamad aliud producendum,
quia non pura terra est, nec omnino indeterminata, sed aliquibus iam c5mixta formis, & ex illa uniuersalitate iam reeestit, ct accessit ad determinationem : unde sa- apientes, quia primam materiam uniuersalem habere non pollunt, secunda contenti sunt, sit ad illud ,quod quaerunt,accenserit,non ad contrarium. Quo posito,sicut dicebam alias, si ex cicorea aqua distili tur , de item ex melisti ; quamuis illae duae . aquae distillatae oculis videantur eiusdem rationis, tamen nullo fortasse cotradicente, dister ut specie inter se: ita etiam illud caput mortuum,quod remanet in vase, facta distillatione, de cineres, si comburantur, puto differe inter se, minus quid Esquia magis accedimus ad primu principium ter i reum, eiusdem rationis in sublunaribus,
recidimus a spiritu,& forma, qua est differendi ratio, ut etiam loquitur Aristoteles a. Physicorum , cinis tamen salicis differea cinere vilis, quia cinis salicis plus accindit
275쪽
Ariflaretis Stagiritae Meteorologicorcim.
die ad salice, di vitis ad vite S retinet adhue aliquid de salice, di de uite remanet rergo magis determinatus ille cinis ad attrahendos spiritus salicis , vel vitis, S appetit coniungi cum illis potius quam cum aliis. Ex hoe discursu deducitur, cineres cuiuscunque vegetabilis maxim E iuuare ad fgcunditatem terrae tribuendam, ut illud, ioeli vegetabile germinare possit: &cineres vitis iaecundabunt maximE vites , de sic de reliquis plantis, S cineres stipularum tritici ad triticum germinandum foecunditatem inducent; ti, ut dixi, si ex lixiuio ex cineribus storum consecto flores ira rigentur, & maximi, & uberrimi nascentursores , quia in lixivio sal illius notis resoluitur, & irrigatione ad radices deducitur: S qua uis hoc totum ratio, & discursus suprapositus ostendat, confirmatur tamen vel maximρ experientia, videmus enim eineres de facto sic maxime lacundare , ex quo mihi ratio supraposita magis firmata, redditur. Acuertant autem Chimici,ne ex hoe discursu sibi persuadeant, se posse sibi suam magnesiam inuenire, si Solum calcinent, quasi illo cinere possint sibi ex hoc mari magno colligere spiritus, quos venantur, ut corpus reddant spirituale , di spiritum corpor cum et nam etiamsi daremus corpus illud emortuum , sibi iterum spiritus posse coniungere, non hauriet tamen spiritus,nisi quibus i psum possit vivificam , non quibus alia corpora uiuificet . quare ne aurum perdas spe maioris lucri: ubi enim fi . xum tuum, ut dixi,attraxerit volatile, non amplius trahet.
Cur determinatae res determinatis in locis nascantAr.
I Dem Poeta, dum agricolationi praecepta colligeret, illud etiam aduertit, Nie Oenumisgetes illic felicius Uum
huius rei nGs hic causam qua rimus, quae me teda est ex proxime dictis quamuis enim
terra, qu Vere terra est, ct prima huius olobi substantia, & pars homogenea veteesementaris , apta sit ad quoa libet producendum , prout diuersos imbibit spiritus, ut lupra dicebam, tamen ubi iam recesserit ab illa puritate materiali, & non ana. plius materia prima haec enim vera , diphblica est materia prima sublunarium , TU non illa ratio metaph; sica, quam sibi fin t 'gunt Peripatetici complures γ d determi. nata sit ad aliquod producendum per receptionem alicuius determina iis, quanto redditur aptior ad hoc producendum,tanto fit ineptii r ad reliqua. Si ergo suppo natur in terra receptus aliquis spiritus, &virtus ad producendas vites , minus iam - erit apta ad germinandum triticum: ratio ra bis, igitur huius , quod commum ter obseruatur verum esse, ea est, quia in una terrae parte fixae partes terrae iam determinatae sunt ad attrahendos spiritus vegetabiles , magis
huius, quam illius, ct consequenter seli- . gis cius germinant ibi vites, illic ligetcs. . di
Cμr agi ae pluγiales magis tem diram fecundent, quam irrigua, oe niues maxime , ac nebAlae.
E perimulo res est notissima ; cu enim 'saepe terram irrigatione humid .im rcddere labor mus, ut herbas selicius germinet, videmus tamen longe minorem fae cunditatem aquas illas irriguas terrae un- portare per se, quam pluuiales, di quae ex hsubterraneis tam ibus scaturiunt,longe mi- 'nus foecundare terram , quum fluuiales . vibidemus etiam nives , ac nebulas maximam lterrae 'cunditatem addere; unde sapien, tillime dicitur , Lui dat niuem scut Ianam, ter nebulamsicut cinerem spargit, ut enim Ia-4lna fouet pecudes, ita nix fovet terram; lcde ut cinis lacundat terras, ut supra dictum e δε est, ita nebula pariter f*cundat, qnasi ellet cinis. huius ergo rei qu ritur ratio. In uniuersum autem sopponendum est, aquam germinationi esse necesseria, quia ut dixi, cum quaelibet res constet ex fixo,& volatili, qui duae partes longe sunt inter se diuersae, requiritur etiam aliqnid , quod 1 fuista duo quasi contraria inter se conrun- gaim adglutinet, huiusmodi autem est liu 'miditas, S ideo aqua requiritur ad ger- minandum. hoc tamen in viii uersali posito, supponendum et i m est, dum Solis ra- 'dis terram seriunt I calore Solis extrahi.&se.
276쪽
α separari mu Itos piritus vegetabiles ateria, &dum arescunt , dum putrescunt, eum ignescunt virgulta, di stirpes ; multas
sursum serri subtiio Particulas illorum corpor urm quod etiam supra dixi, de puto fere per se euidens. Isti spiritus acti calore sursum seruntur, donec ad superiorem aeri legionem perueniant, ubi frigidos offendunt vapore S, a quibuS ccercentur, ne
superaus alcendant , immo cum illis con- et escunt, εἰ quasi superposito elambico, coguntur iterum ad corpus redire, & ita una cum vaporibus decidunt in pluviam, S iterum terrae restatuuntur. Et qnia vis germinatiua terrae Oritur ex coniunctione horum spirituum cum terra apta germinare, cum simul eum pluuia spiritus isti stigore nubium concrcti deierantur deorsum, id o augetur i scunditas ; aqua vero sontium, se ica tuticias e viseeribus terrae non habet admixtos vcgctabiles illos spiritus e coelo euocato . id conec ita ic
Ergo sicuti, dum exsiccatur aliquod vegetabile inelambico. alcendit spiratus ille vegetabilis, qui calore separatur, O ascendit donec offendat tegmen elambici,a cnius isti giditate concrescit, de deseendit in aquae specie ira, dum exsiccantur herbae passim per uniuersum, & vegetabilia are-icunt, vel comburuntur; ascendunt illi spiritus educti, donec offendat frigidos vapores, & superiorem aeris partem, ubi fistu-tur, & vel decidunt, in ventum expirantes, vel vaporibus magis defati simul c um pluuia deseruntur ad terram: S ita re vera pluuia non solum constat ex aqua communi , sed ex aqua rotarum , tritici , cicoriae ,
immo salicis, vitis ,& aliorum. Neque risu hoc excipiendum est , sed physica ratione
refutandum, si non placet: nec enim vapinres educuntur ex sola aqua communi, sed exsiccatione Omniu, quae in terra aresciit
Quotidie quot passim arescut herbae, de ligna, quibus si superponeres clam bicum, diuer Larum specierum spiritus colligeres Θqui cum elambitum non offendant, nisi in nubibus, ibi solum cc crescunt. & hinc est, quod pluuia adeo isecundet, S non aqua ex sontibus ueriuata: ad gei minandia enim non solum requiritur humiditas aquae teriae admiYta, sed requiruntur isti spiritus vegetabiles , quos desert pluuia: aqua veroi miti um minus fierilis est , quam meia exi tibns scaturiens, quia saepἔ sepiae plu uialis est, dc ex diuersis torredimus deri
Nebula etiam, ut vel rustici sentiunt, de N. - μntentur, sse undat valde ex eadem ratione, di eis melius , quo spiritus vegetabiles citius reuehit ad terra, & ita adhuc crassiores, & eorpulentiores, 'ς consequenter aptiores cum fixo terrae coniungi. Vnde si conserantur cum illis , qui a pluuia reducuntur, videntur potius sales fixi, quam spiritus volatiles; ideo dieitur. nebulam Acuti cinerem Daetit: id est , terrae idem nebula prxstat, quod praestat cinis,& eandem facunditatem inducit : de sic etiam sentiunt, & loquuntur vulgares homines, ne. bula scilicet terram impinguari, S sic undari Nix vero alia etiam ratione saecundat; non solum enim , ut pluuia in superiori re ii dagion S aeris eoncretos spiritus vegetabi-pi IMM les desert ad terram, sed etiam transpirationem terrae impedit, de in os spiritus, qui ex terra exspirarent, & abirent in auras, detinet, de coercet. Vnde non poterat s pientius dici, ut non poterat a sapientiore dictari: dat niuem scut Ianum. ut enim lana, ta fouet nos, de praecipue ea ratione calefacit, quia spiritus, qui perpetuo es-
suunt ex nostro corpore , coercet, di detinet, qui spiritus in lanariun flamentis implicati, illam calleiaciunt, de illo calore nos deinde lauemur, nec alio calore vestes nos calefaciunt , quam illo, quem a nobis ipsis acceperunt, ac perinde stipite, aut aes non calefacit vestis: sicde n x illos detinet, & coercet spiritim, qui ex ipsa terra perpetuo e suunt, di illis terram so-uet , unde dicitur, a niue idem terrae praestari, quod nobis praestat lana. Idem dicendum est de rore, & pruina; rani δε- neque poetica suit, sed prorsus philoso-- .phia elocutio. Glaeba recis orare maritat. Illi enim spiritus, qui deseruntur a rore as gleba masculum vigorem afferunt, & sunt veluti semen vegetabilium , determinantque
hanc ννel illam vegetationem; unde bene dicuno
277쪽
Aristotelis Stagiritae Maeorologicorum QUAESTIO VII.
Cur ex sola cessisione terra D-
REs haec ut obuia omnibuς est lita libe-ter, alia posita philo panndi ratior
sit ima ne, & hac reiecta, causam huius audirem; ut etiam, cur novalia ex genere Uuo sce-cundiora, vix enim alia Philosophia poterit causa Physica adduci, cur ex sola cessatione sationis prςei se mullo adducto fimo,
nulla addita meliori terra , reddatur tameaptior ad germinandum triticum , si ces ueritu productione tritici per aliquot annos: cum vero ex hac philosophandi ratione, clarissima huius; redditur ratio, ideo Onse, magis etiam debet placere... Gin Cetatio igitur praecisa, de nuda vim auget terrae ad germina sum id, a cuius ge minatione celsauit: quia , dum non absit-niuntur illi spiritus vegetabiles illius speciei, qui paulatim pluuia, nebula,& vento
ad terram deseruntur, maior consequenter illorum copia ibi colligitur lex qua ma. iori eo pia spirituum , longo illo tempore collectorum fit, ut ubi ter ra semen recipit illius. puta tritici, inueniat semen illud ibi collectis multas partes, & volatiles, et mmas, quibus ali possit semen , & excrescere ;i quod si singu8s annis austrantur partes illo anno collecta a terra, pauciores essent. &ita semcn minus ali posset . ergo ex eessatione lacundior fit terra , quia maior copia spirituum vegetabilium in terram inducitur longo illo tempore, quam breui, di eollecti expectant sementem. Et haec eadem est ratio , cnr in noua Iibus semina i*lleius respondeant quia partes, de fixae , ta volatiles proportionatae seminibus tot annorum cursu collectae, integrae sunt, nec uno, aut altero anno, una, aut altera germinatione exhauriuntur : &quamuis terra noualis ex sua natura sit in- saecunda et, ut dicitur, macra, tamen primis annis egregiὶ germinat; quia non potest Fauto temporis tractu non esse collecta magna copia spirituum vegetabilium , P ' quilius sementis germinatio augeriir. Et hinc ctiam redditur ratio illius,quod peritiores agricolae obseruant, serenda scilicet esse semina in agro illo, in quo,quantum fieri potest, diu est, ex quo non sunt
sata talia semina ; vi labas seminare debes , ubi diu est , ex quo sabae non sunt satae: hordeum illi terrae credas, quae diu ab hordei generatione cessauit; et sic de reliquis, quamuis alia semina eredita sint,prpsertim cu semina valde diis erut.Huius causa est, quia partes, tam fixae , quam volatiles , proportionatae ad germinandum hordeum , sabas, &c. iam per inultos annos collectae , non sunt exhaustae; unde respectu illius seminis terra illa censetur
quae nascutur ex semine, felicius crescere,si transplantentur. huiuscflectus du plicem dico esse causam : altera est quas materialis, qnia semen ut a terra nascatur,
e t germen ex illa emittat, cum no magna S
habeat vires, non debet alte in terram de- di, alioquin no posset terram perrumpe
re , & caput exerere irgultum: erunt er
go talium plantarum radices in suprema sere terrae superficie . sed arbores, ut seliciter crescant, debent profundiores habere radices, ideo transplantantur, ut altius immittatur radices, quam essent, cum per se natae sunt. Altera causa est, quia iam exhaustae simi s. -- magna ex parte, et absumptae partes illae vegetabiles, quae aptae, S proportionatae erant ad talem generationem, praesertim dum adhue radices parum admodum excurrunt, & in proximo solum cxtendunt quasi manus,ut cibum sumant; unde sicut prodest nouam subinde terram circumponere, donec ex longioribus, et remotioribus partibus sibi cibuiri quaeritent, ita tr Dplantatio est utilis, et hoc experimur nos
in pomis auratis, ct cedrinis, in locis, ubicb C li in elem et a non possunt terrae ma dari aperto sub dio, d in ligneo, aut testaceo vase terra pleno plantatur, ut hyemis inclementiam lugere possint; in liuiusmodi enim vasis, subinde certis temporibi terra mutari debet, si volumus seliciter e cvescete , cdius rei, quamuisvulgus hom -
278쪽
num alias adducat eausas, illa tamen mihi propria est, quia partes vegetabiles pro- Portionatae illis plantis, quae in exigua illa terra deIitescebant, iam exhaustae suerunt; di quia non possunt circumquaque radices effundere ad exquire dum sibi propo
tionatum alimentum , coercentur enim
vasis angustijs , terra neeessario immutanda est. Suna eur Ex hoc etiam serE pater, cur ad planta- das arbores , terra ad aliquod tempus --, prius e dienda sit, &scobes aperiendae, praesertim ante hyemem. Ratio enim similis est, ut terra stilicet quae in fundo delite. seit, vegetabiles ebibat spiritus, S illi in spirentur succi, quibus deinde ali possit arbor ἰ & ideo circa teneras arbores circumsedimus, ut semina caelestia bibat terra, quibus alat.
seranturfabae, s lupini, similia, quae deinde sepelian
i tur. Sinent aliquando Agricolae, ut serti litatem terrae inducant, fabas , vel lupinos serere, quos, ubi seIte iter excreue runt in virgultum, aratro solent sepelire; dc ex periuntur hoc artificio copiosE terra pin guescere. Rem suppono ex experienti Maxquam nisi amouissent agricolae, nunquam
sementem,oc operam perderent. ex eo a
tem mihi causa obscurior est, quod non appareat, quid de nouo terrae addatur, ut saecuditate donetur; scuti videmus quid addatur, dum fimus superindueitur. He ha enim illa, quae ex semine excreuit, i tam suam substantiam adducit e terra: eringo dum sepulta iterum marcescit, reddit terrae praecise, quod abstulerat ab eadem. ergo nullam videtur posse inducere iscunali tate: nec sanὸ alia via videtur mihi aperiri aditus, ut huius rei causa inueniatur,
nisi ex hae Philosephia. Causam igitur huius ex iactis sandato monti a Pono, non puto arbusta, pla ab Lis tas ν omnino vegetabilia, praecise ex Mn.ων. radicibus alimentum exsugere, & extra. here , sed solum ex illis fixam partem, ut plurimum derivare, ex aere vero praetcr- volati spiritosas etiam partes sibi aucupari credo. dum ergo crescunt lupini in ca-po, sibi undique quantum possunt venan- 'tur spiritus vegetabiles ,& sibi adiungunt,
ut exerescant; ubi vero in. magna copia
collecti fuerint hinusmodi spiritus terret, infodiuntur,quibus ditata terra secundi reddituri quare lupini ibi seruiunt agricO- Iis, quasi pro magnesia, qua vegetabiles colligant spiritus, di terrae intadiant. Quod si dicas, eommuniori Philolaphias eunditatem indoci, quia arbusta hila 3 Tisiala. terris sepulta, & ibidem marcescunt, si
vitali caIore, quo vegetant, terram lae- e m c
eundiorem reddere . Respondeo hoc ip- ιυς sum esse, quod ego hic d co; istum expli- eo quid sit ille vitalis calor, de unde habe tur, dico enim esse spiritus illos vegetabiles arbustis insertos, de esse collectos ex
praeteruolanti aere. non solum eductos ex terra , ut sepulta herba , & marcescens, non solum terrae reddat, quod ab illa acceperat, sed cum senore etiam, ut terra
impinguata dicatur . Lupini autem, & fabae magis adhibentur, quia crassiores sunt
OVod supra dixeram, res resolui calo. ris vi , ct separari partes iubtilioresa erassioribus, quae subtiliores, etiam ita
separatae retineant suam diaeram naturam, ut partes vegetabiles ex vegetabilibus, metallicae ex metallieis; hic repetere
non grauabor , ut lector intelligat hanc noesse nouam Philosophia. sed antiquissima, ε on μν& ipso Aristotele antiquiorem, licet sapie- - - tes illi, ut plurimum aenigmaticis, & ue si eloquar sabulosis inuolucris rem contegunt , dum alii Atomos . alii chaos induxerunt : ab hac tamem Philosophia re ipsa non recessie Aristoteles. licet verborusensum alium praeseserat. Hoc est etiam, quod sibi volunt Physici,
dum aeream vocatam Tegionem, ut supra etiam interpretatus sum, mare magnum vocarunt,& ex antiquorum phrasi Aristo
279쪽
Attium istud inane, in quo omnes istae s. t mi & omnes isti spiratus, seu partes ta
nitiores rerum in modum vaporum, stuEJ-- aquarum sciunt, & refluunt, eleuantur a - - ealo te, dum res resoluuntur.&iterum de eidunt ad terras a pluuiis delatae. ut iterunci uas res componant, quasi stumina intren an mare. di a mari exeant,ut iterum fluant. & iste est ei reuius naturae perpe tuo currens; & obserua quaeso acutissimuAristotelis ingenium,& eius loquendi sot-mam dicit enim esse circulum , non quia in gyruna serat ut ciuea terram , sed esse ei reulum, quodammodo rectilineum , ascensus scilicet,& descensus: sicut enim in circulo nunquam finitur motus, sed perpetuo indipit. 8e deficit, seu veriuS nunquam incipit, nee unquam deficit I ita neque nie notus unquam finitus, sed semper repli- eatis vicibus alaendum , & deicendunt partes istae. dum resoluuntur composita, cpartes subtiliores euolant, ascendun t;dum a vaporibus aqueis, εἰ nubibus coercentur, concrescunt, Ze deorsum feruntur, veiterum res nouas componant, quae iterum resolventui,& euolantes partes, iterum a ad terras delatae , nouas res component.
Ista autem est perpetua vicissitudo, quae rarum eontinuam laete generationem, fleistae lane verae rerum larmae, quae non ex nihilo sui fiunt, nec ereantur, quae in nihi- Ium no n abeunt, sed separantur, 3c comis niseentur in hoc mari magno , nec tamen&nt iurmae completae,immortales, au i spi-Yituales substantiae, sed spiritosa rerum semina, Se rate eli non materia illa meta- vhysea,&inutu, de qua disputetur, utruhabeat actum entitatiuum, sed est subie.ctum vect physicum , ex quo res diauersae eomponuntur, & sublanaria omnia concrescunt ranquam ex parto materiali , de
urae hie agnoseit Arustoteles . Ut verus
v AESTIO X l. De altitudine nubium.
CVm hic de vaporibus, ex quibus &pluviae. 8c niues, de alia huiusmodi eoncrescunt, disputet Aristotelex,plaeuit nonnulla hac oceasione i te examinare, quae videntur scitu diena, de nubibus, quae nubes spissiissimi sunt vapores, eoacti, do
quibus, quae possumus dicentur; nec enim νεα expectandae sunt in omnibus demonstrationes mathematieae. Moe enim, ieensura est Aristoteliς seeundo Metaphys est in ea indiseiplinati instent, quaerere candem
Quaerimus primo loeo quanta sit nubiualtitudo.Card lib. I . de subtil.que restre, di sequitur etia From. lib. . eap a.dc Iib. , eap s. putat,nubes,proxime tu sunt terrae; Da eis distare per Ioo. passus, cu vero maximὶ db. -- stant,distare per xoOO. passus, ex Promundo vero per ηooo. Sed libenter ego hane maximam , & minimam terrae propinqui talem qua via collegerint, viderem. Quam
tum ego potero, quid mihi sentiendum sit.
Videntur mihi primo nubes vieinioresseri terrae, quam per 3 oo. passus . si enim nomine nubis illas vaporum colle ctiones intelligamus, quae & sydera, & soler ν - is tegunt,& Omnes comuniter nubes appH- ώlant di 'pe ego dum essem supra montes ,--λὰν non altissimos, & qui terte non eleuabantur supra planum illius regionis in linea perpendiculari per 3 o. vassus, ut mox ostendam , vidi tamen nubes insta me positast ergo nubes illae non eleuabanrur per 3cio. passus; dc 'pissimE ex col 'e v alde medioeri vidi nubeeulas, quae medium illius vel vieini collis tegebant,dc summitas, seu vertex eiusdem collis ab eadem nube d tectus manebat, & hoe adeo frequenter
cernitur, ut non remaneat dubitationi loricus,& seio euidenter illos montes ad quo rum medium nubes apparebat, non eleuari vertice supra planum per 3 oo. passus in serpendiculari. . Quod ii aliquis dicat nubes illas noluissse nubes. sed nebulas. Respondeo primo, ta quaest. esse de nomine, certe illam speciem ris ostentabat, quam ostentat nubes, di si quis-- insta illam fuisset positus, non supra, noria. - nebulam, sed nubem iudicasset, nec nebula, ut alibi dixi, a nube differt, nisse
280쪽
si se eundum maior c,& minorem eleuatio nem ἰ nec meliorem explicandi rationem inuenio, quam si dicam, illam vaporum congeriem, si in nostra sit regione , vocari nebulam, si supra nos consistat, vocari nubem.Quare eadem vaporum multitudo &dicetur nebula, ct nubes; nebula respectu illorum, qui in illa, vel supra sunt; nubes respectu iliorum, qui sunt infra illam. Respondeo seeundo, ex communi sensu , illas esse nubes, ex quibus pluuia decidit ;atqui aliquando mihi contigit, Sc potuit etiam pluribus accidisse,qui no in cubiculo claus semper philosophati sint, ut essem in mo-
te aliquo, ubi nec erat pluuia , nec nubeS,
sed sereno gaudebam esto , ct infra me
erant positae nubes, & codem tempore ,
ad radices illius montis plue fiat effusi: . Et
certo scio illum montem vertice non fui se per 3 oo. passi supra planum illius regior ab ι - nisa in qua P luuia cadebat rea QMM. Praeterea sit aliquis constitutus in plano horizontali, in quo sint montes cireun posti, in distantia to. milliarium, saepE continget, selum undique nubibus obductumene, ita ut montium aspectus tollatur, nec tamen ex communi sensu iudicetur nobula circumfusa, sed nubes circumpositq;quod tam saepe contingit,ut scuti ego frequentissime obseruaui , possit a quocuque
quotidie notari. Hoc posito , non possunt tunc en nubes uinotae a terra per so . data . u. Passus, ergy ista non eit minima distan tia . nubium. Almore sic probo: sit globus re rae A,B, cuius centrum D, si statuamus exeommuniori serὶ sententia, semidiame trum terrae Α, D, esset a. millia, I Oo. paL
suum eirciter: ponam os a reli APB, esse decem milliariorum distantiam a montibus circumpositis: facile inueniemus ex tabu lis tangentium, S se eantium , data tangente A, C, quanta sit secans C, B, quae noerit passuum soo. certε ex supra demon stratis a nobis , de modo mensurandi ter ram , si intelligatur ex D,deseriptus circu--Τ': lus per C, & ducatur tangens G, C, quae tu occurrat linea: D, A, productae in G, quoniam A, C, est media proportionalis inter D, A,& Λ, G, erit ut D, A, ad A, C, ita C, Α, ad A, G, hoc est, a socioo. ad Ioooo. ita Ioooo. ad aliud, habebis quanta sit tota A, G. sed tota A. G,est longe maior quam F; seu B, C, & plusquam duplo maior; ergo ille non est so . pals si enim ex B, ducatur tangens ad A, F.cu incedat paralella lineae C, G, secabit illa infra punctum G,in puncto E, supra A , quia cadit extra circumserentiam A, B; immo linea G, P, maior erit quam B, C, quia oblique secatur a par alel lis: S C. B, est minima , quae setari
possit a paralellis, quia secatur ad angulos
rectos. ergo multo magis tota G, A, maior
erit quam B, C, eum B, C, sit aeqil alis, P, A, ,& G. Ρ, ostensa sit maior, quam F,A. Cum
ergo ex demonstratis tota G, A,sit 3 s. pars unius milliaris C. B, erit minori sed circulus nubium ita ponitur vicinus terrae, ut
existenti in B, occultet montes, qui supra horizontem physieum eminent ad distanotiam Io. milliarium, & consequenter supra punctiim C. ergo nubes non sunt altiores circulo F,C,S consequenter minus eleuatur Ino. passuum . Si enim nubes maximo
vicinae, ut vult Cardanus distarent a terra per quingentos passus, nunquam osculi N. ., rentur montes, qui in planitie horizonta m. . , ita tali distant per decem miluaria. Si enim a A, .. vertice montis Meetabilis ad oeulum ou. catur linea, ut est linea A, C, nunquam iss alinea in intermedici spatio distabit a ter. ra quingentos passus, cum praesertim non tducatur solum ad verticem montis eircit-
positi , sed etiam ad eius spectabiles radice S, & tamen occurret nubibus in via , &ab illis intersecabitur . ergo nubes noria eleuantur supra planum horizontis Iop. passus: quod erat demonstrandum. sed melius . & fortasse expeditius hoc totum ha. bebitur per tabula S sinuum Constat igitur ex hactenus dictis, eurnon aequiescam dictis Cardani, ut acquie- m,via scit Fro mundus, nubes non megis ad te ineas. ram aczedere, quam per Ioo. passas, prae