장음표시 사용
301쪽
res, qui eleuatitur a Sole iam ad occasum
ρηεν vergente, ut parum concipiunt caloris,&-sto leuitatis, quia Sol exigv am habet vim catara tunc propter radiorum obliqui- talem ita it o eadente, illo etiam ipso calore destituuntur, di refrigerati densantur,& ad terram relabuntur in aquae speciem,& iste est ros .
us .ia , Fit igitur ros vesperi a vaporibus, q4i
--ι , Eeuantur a soles iam proxime vergente eis s. ad occasum, dum in aquam conuersi, sensim ad terram deseruntur . Atque ex hoc patet, cur in locis eleuatis ros non deci-cidat, ut summis tectorum fastigijs, turriuculminibns , immo S in sum sexcelsaruarborum flagellis , non enim decidunt uia rorem vapores, nisi qui valde erant terrae vieini, qui autem elatiores sunt, ut sunt etiam tenuiores, ita non tam iacia con-N crescunt , sic hinc etiam est, cur in vertice Drain s montium non decidat ros per se, tum quia ratis. toto vertice sunt supra illam regionem, in qua roridi vapores habitant; tum quia vel respiciunt montes Solem cadentem , Sita excipi ut radios Solis ad occasum vergentis, ita directos, ut Sol .enementiorem
cacitet, etiam ad Occasum, calorem , quast in rorem eleueti vapor. S couertantur ἐvel respicinni orientem, aut aliam plagam,oc destituti a sole, etiam ante eius occasum, non dant roridos vapores; tum quia montςs aridiores sunt,& aquis minus ab dantes . unde non tantam praebent vapori.
hus eleuandis materiam , Ut vel a cadente Sole eleuar possint. quod si in montibus sint loca humida,& vaporum feraeia, de facto viaemus etiam in montibus rorem decidere. Patet etiam, cur non decidat ros ὀnbis . Io Ccaelo, quia Inuci non eleuantur a So.
dis M. Ie cadente Vapores, ex quibus ros conficitur . nec decidit, ventorum impetu agitato aere , quia Vapores illi dissipantur; immo quia, ct venti vis , cum exhalatio sit vehemus, natura sna exsiccat. unde vapo
res illi λφιenuantur potius, quam ut ad
Sed eur ve spera decidat ros, ex dictis sa-cile explicis cur,& ex tradita Philosophi doctrina facile constat: longe mini difficilius
.us ea, cur decidat etiam ros mane, sub Au -- roram, S Solis ortum: nec mihi hactenus Phy si ea, di sensibilis ratio , cur ros tunc de-cia at ex Aristotele patet.Vt igitur hoc explicem, aliam propono quaestionem, qua
videbitur satis diuersa, malit tamen huic est
amnis. ει coniunctam habet causam. Obis seruaui ego cepe , quod etiam alis fortasse
nolunt, cum de nocte Luna non splendet, tenebras longe magis intendi, di obscuis Subariores fieri ve ipere post prima noctis ho- ram, ubi crepusculum vespertinum defieit, : . v quam in media nocte . Si miriter saepe no- 2. .
taui, dum antelucanis hori S lter facerem, vivos Hia ubi iam in proximo fit aurora, tenebras intendi, ita ut tunc vel maxime, penitus omnia obscurentur di hoc solet esse signu, ubi alia desint, aduertentiis aurorae, maior scilicet tenebrarum obscuritas. huius rei, de qua ego non possum dubitare ex obis seruationibus habitis, quaeritur propria causa, quae nec Obscurissima est, nec iniuis
Vt autem ad rorem matutinum priu reuertar, Iacio dubitandi esse potcst, quia iam .esperi cecidisse ponuntur vapores, inqui proximi teriae erant, statιm ubi a Sole νου uestituti tuerunt. Quod si quis contende. n. . ret, nocturno trigore, & ab lentia bolis, remotiores etiam a terra vapores iam factos esse proximo , & mane in rorem declis dere. Primo non esset ratio, cur expecta
ret eorum casus matutinum aurora ortu,
tota etaim nocte decideret ros , dum subinis de appellant densati vapores. deinde decis dereat etiam per se in summis montibus , tota etiam notae, nedum in crepusculis,&fortasse ibi magis Tertio,nubilo C sto magis decideret matutinus ros, noniolum
enim noctur so frigore; sed etiam nubibus illis iuuaretur descensus vaporum. Cum igitur decidat ros lub Solis ortum praecise , causa quaerenda est ex Solis ortu , cum quo per se coniunctus est iste effectus: aevero si Sol oriens attollere potest vapores,
dum aicendit roboratur eius vis, de ita
magis ad attollendum erit robustus,nec sibi piadam eripi patietur. difficultas ergo est, cur, si Solis tu ascentis radij vapores
attollere possunt, relabantur statim in I Oin rem matutinum, quod ut explicetur.
Suppono quod supra, & d,ctum, Ec probatum est. non idem esse sane densitatem,
di opacitatem, Ut nec condensare, & opa. caret re tamen vera ex condensatione aeris per vaporum coust spatione , duo OrIu- .. --.tur. Primulit, aerem fieri minus luerperiaurum, ut videmus In nubibus ad pluuiam
vergentibus: deinde ex condensatione fit corpus grauius in species quam esset antea , di consequenter locum petit inseri Idiu . Suppono m, Iuccm, ut cialeucit aliquo
302쪽
aliquo modo , ita aerem attenuare, & ra resacere, quare Vbi lucis radius ad aerem p eruenit, statim in aere raritatem maiorem inducit, quam haberet . prius his p sitis. Dieo, ut rem explicem, in tenebris ma--.M. rutinis, quod idem postea dicendum erit
visa aων. de vespertinis , cum Sol circa terram ro---- tari intelligitur, intelligimus etiam terra, utpote corpus opaeum, proijeere conum umbrosum in partem aduersam Soli ; dumisque Nol moueri intelligitur infra terram, intelligimns eri am conum umbrotum ciriscumserri,ut noua pars aeris terrae circumfusa, semper obscuretur, & noua illumine. tur. dum igitur Solis radius partem aerisc.-- ferire incipi ζ, rarefacit etiam ; rarefactus
ναμ, υν aer maiorem requirit locum , & conseque - c-- ter partes vicinae, versus umbram terrae μυ . densantnr, ex alia enim Parte temper ma.
gis rarefiunt ex maiori lumine, vapore sq; exspeciali instinctu refugiunt illam lucem, utpote,quae illos magis attenuat ,& densatione, ad quam naturae impetu tendunt, retardae ; & se trahunt ad conum tene brosum , & hinc intenduntur tenebrae an.
... , telucanae, dum lucis radiν accedunt ad va.
--ια pores, qui nobis auroram creant t immo
ex hoe ratiouem habebis trium effectuum, quos quisque experitur. Primus e flectus est roris antelucani; ex illa enim condensatione aeris, &laga vap um, ex vim ni aeris rarefactione , ex illuminatione consurgente fit corpus illud grauius, di consequenter ima petie , di deeidit ros aere quieto. Secundus effectus ea maius irigus semper quacuque annitem pestate lub auroram , quam qualibet alta
noctis hora; hoc autem oritur ex illa condensatione aeris ad eonfinium coni tene. hrosi, propter rarefactionem l Ilumidiati in proximo aeris. Tertio communiter solet ventus, seu aeris commotio sentiri sub auroram, quae epmmotio oritur ex illa con-Vm μ. densatione, & rarefactione aeris : sed deo - hac re aliquid amplius di eam, ubi de ventis erit sermo . interim satis sit indicasse
huius effectus hane esse causam,quae etiam indieare potest causam tenebrarum post crepulculum vespertinum . Iam roris effectus demus.
Ros ex toto genere seecunditatem inis tri s a ducit,quia simul cum aqueo humore,mul- dari tos habet admistos spiritus vegetabiles, ex vegetantium dissolutione effusos, ea qui'
bus praecipua terrae foecunditas , & vegetantium incrementum deritiatur, sed quia multos etiam habet admixtos spiritus sal nitrales, ut mox dicam de pruina . Primo . si nimio ealore ros super herbas, ct fructus ecpescat, adurit, & in siccat, vi tergit, &abradit, ct in tritico eti a fortasse rubigl-nem illam inducit , licet haec oriatur praeeipi E ex illa tenuillima, ta qua fi puluerulenta pluuia, vel potius nebula, qua vel cum Sole cadit, vel Solem excipit veli mentem: quam pluviam nos alicubi vo
camus meli quasi malum, quia fructibus
pernicies est, & segetibus ,& tota haec pestis oritur ex spiritibus ulnitralibus , di similibus, qui nimio illo supet uetuente calore accenduntur . .
Hinc etiam est, ut dicebam, quod ros vim habeat extersiuam vehementem, pIae settim si illi superueniat adurens Sol, vnde, & eeram, de linum , seu bissum, S telas ad candorem adducie, di lanarum tinctura vitiat,nigris ruborem inducit, ex spiratibus λrtarie calcantis, quibus sque redundat, atque lal niualibusέ nihil enim in tota
spirituum natura adeo abudat, ut nitrumata vitr Olum , ex quo fit, ut ijsdem spiriti- ων--ἐbus, calceos, & eorium , non lotum arefaciat, sed adurat: nihil enim magis calceos
vitiat. quam si per rorida praca incedas ., Hinc etiam est. vi adeo ros soluat aluum,
quod experieris si uuam , aut tructus rore 'adspersos comedas, piritus enim sal nitra-Ies,immo & calcantis loluti ui sunt; ει ideo
noxium est ovibus herbas rore madentes comedere. Soluitur enim illis aluus , dc intereunt. vade nou nili adulta die solende caulis da mitti,quod magis in Guibus obseruatur , quia inter armenta Oues sunt is,
maximὶ delicata, di ex alia solutione pe-
Solue ex rore, ut creditur , gigni erucae, A dude similia animalcula, quod vellem e mea is usum nocius Probari . non abnuo tamen posse conis i ta v. tingere, delatos cum rore etiam animales spiritas, calore Solis superueniente, ex fixo aliquo proportionato, herbis, aut terra reperto gigni animalcula parua, eruce sanὰ ex ouis gignuntur, quae Oua Producite anima leuia quedam volat aralba. magnarum alarum. - Solet etiam dici, conchas ex rore viai nes producere ;dum enim, inquiunt aper- ImreMU.e4 conchae hiane sub auroram , excipiunt roris guiculas, quas dei ade lauente cal
303쪽
te Solis coci clinat, & in uniones , de mar-gλritas perficiunt Vcrui 3 i,oc ego semper putauis itum , ce iuuenio cxperimento falsitatem esse comprobatam , ut testatur Boetius d: sputans de gummis lib. 2 cap. 32. generatur clum a concha umo ex eadem materia , cxqita sibi testana , seu crustam creat, ut enim testudines, limacae , Nomnino omnia tcstacea, ex alimento, quod G sunHint, partem aliquam transmittunt ad se o xcνι incrementum tests qua teguntur, quae pars φm ' ν non debet dici excremetitia, quia non reiicitur a natura . tanquam aliquid inutilo , sed designatur ad illud munuS , tanqua a ad aliquid omnino necessarium . sicut non
debet dici excrementum it ud, quo aues sibi pIumas gen crant, quia illi, ae De natura
indiget, Sad illud alimentum sumulit; itar eon ii, , alimenti, quo nutriviatur,partem
TV magis erasiam , & consistentein transmittunt ad augendam, de rc laiciet dam ustam:
quidquid illud sit . quod sit aliquaudo illa
pars in alimento abunde ζ.ex alto si perfluo, unio formatur . unde um a magis proprie posset dici excrementum coneliae , iecernitur enim ranquam aliquid no nectuarium
ad concham perficiendam: interim tamen est eiusdem naturae, & substantiae cum maia triee, S concha -quod patet ex colore, dc aliis accidentibus. Imnio puto ego, di me. eum sentiunt Chimici peritiores, uniones esse quid magis imperiectum apia concha , Mui Iinii ut verum sit, quod dixit Plinius , solam ra. v ritatem pretium sectile: periti etiam Chi-- miei, magisterium unionum, S illarum, ut ' T. vocant, quintam essentiam , seu sal, & me. dicamentum unicum , quo medici etiam a Cauontei libeatissime vetamur, tanquam aliquidέaluberrimum , de ad vires reficien.
das accontodatissimum , libentius ex concha, & matrice bene purgata , quam ex ipsismet uniostibus formant; sumunt quidem
sol uni partem illam traiislucidam , Puram, internam, non illam externo malo foeda tam , & hanc sescistimo euenta arte inten tant , S laudatis inra medicamenta conuerunt . quod li intelligant omnes, minori
dispendio etiam pauperibus mederi Pot
Solet ros Vere ,& Autumno largius deis II. a. tidere , quia neque Sol adeo infirmus et ,
s. vitiata ut sub vesperam ctram senesccnte die, non possit vapores attollere, quod contingit in hyeme; neque adeo vehemens Est, ut otiam vesp. rtino Sabsuniat, quod sal e contingie
in aestate. quia autem, ut dixi, ros aliquando solet segetibus nocumentum mi ird Verno tempore, cum segetes leuiter adoleis
seunt: ideo antiquitas, ut ref re Plinius, instituit rubigalia sacra, ad iubiginem auertendam,quae ex rore incalescente gignitur, II. Kalendas Maij; di floralia, uti iuribus pernicies non ingrueret q. Kalen. Mai , nec displicet Ioeo Rubigalium,& moralium. ad hoc idem a vero numine obtinendum , Ecclesiam Catholicam , dies Rodationum -
Δ i lemnes supplicationes, in dies. MarcItiis lituisse amburbiales , de ambarvales, ut vera religione,impia iuperstitio pelleretur,
Ρ Ruina nihil illud est, ut clare, sed bre
uiter rem explicem , nisi ros congela
vapor ibi edeeiduuς,& concrescens praeter volat adiurret leniter herbis,&frondibus, a quarum stigi litate actuali, de externa, in aquae sorinatu concresectis, ibi in guttas formatur, ta non iam vapor eli, sed aquam refert, ct dum alius , 5. alius subinde vapor
adlabitur, a priori iam omnino si igido in
squam mutatur, S a priori forma recederilli, adhiret,&sic fiunt maiores roris gut
tae, quibus quasi gemmascunt frondes , &flores. Sic ergo, sit tempestas perfrigida ur geat, non sedum in aquam mutantur vapores illi, sed ubi aquam referte ci perunt , a frigore vehementiori congelantur; qui autem prima illa pars vapoturae, 'lue sonodibus adhaesit, di in aquam versa erat, non dum guttam reserebat e ibliopendula a , sed solum humorem qundam , quo tot substantia illa madcbat; ira , dum congela
tur , non telete eranum , aut gemmam ex folio Itondentem . sed se lati tenuissima uo .
salis trustam , dum x e ro huic quasi crustae aIu subιnde adlabentcs vapore S ad limrent, in aquam contu uo b illo frigoro,& postea in glaciem conuertuntur;l de maior , ac crassior fit crusta; S' lie proprie praecise , me iudice , fit pruina, de hoc est vaporem ipsum congelari , quia nimirum non totus vapor prius in aquam coia
304쪽
ueri itur, ut flant guttae pendentes,& totus postea humor ille in glaciem abeat, sed paulatim, dum adlabitur vapor, & ἰn aqua
vertitur, de postea congelatur paulatim
&dum adhaeret fit glacialis illa crusta. Iuuatur autem haec conglaciatio roridi . . illius humoris a spiritibus sal nitralibus, . .. qui Permixti sunt cum vapore; ut enim de uisi M. glacie, & grandine poster dicam, sal nitrum
est veluti aquae coagulum, quo aqua comgelatur, sine quo, quantocunque vrgentel rigore, non congelatur aqua : sieut enim
lac coagulatur, non a ealore praeeisE, sed a Virin te coaguli proportionati, quo insula,
quolibet, vel leni calore coagulatur, &alioquin, non immisso coagulo, lac, nec vehementi calore coagularetur: sic aqua admixto salnitro, coagulatur, & concte
icit in glaciem; quod si non adesset salnitrum, nec vehementissimo stigore gelasce-rzt. quod patebit adhuc clarius ex infra diccndis. Cum igitur spiritus salni trales sint a uae coagulli, fit, ut ubi permixti fueri ut isti spiritus cum humore rorido in maiisi copia, conuenienti etiam temperatorrigore, congelentur in pruinam ; &haec
est causa eur gelascat pruina, seu vapor 2 . at . IPridus, & non eo eletur reliqua aqua illi vicina , quia aqua illa non habet admixtum coagulum, & si molli etiam humore
adspergas vicinas herbas, non conerest ut in glaciem humores, quia non habent admixtum coagulum .
Haec etiam causa est , eur prinna aecidat non solum adulta, Si frigida hyeine, cum omnia gelu eoncreseunt, sed etiam in Autumno , & aliquibus etiam in locis , di aliquando adolescente vere, cum nulli bi glacies reperitur. id enim prouenit ex salia i-Fleri M tro , vaporibus permixto et tunc enim ,
. . .' elim non vehementissimo noctis frigore, ' in glaciem densantur vapores, certissima
sorum strage ; immo haec ipsa eausa est, cur floribus, di stultibus sit inimica pruina.
Si enim storeseentibus arboribus, aut segetibus, superueniat pruina, arescunt, &ccineidunt flores; hoc enim contingit, non praeei se ex frigore illo, quo sustocetur hu-iἰ os vitalis, de vegetus, sed ex spiritibussa. talibus , quibus, superueniente ea lore Solis,aduruntur flores. Olera autem, di brasseae ex hoc ipso teneritudine induunt, decoquitur enim crudus ille humor a sal nitro pruiuae: ex hoe ite ni fit, ut pruina potnis, &Ductibus, qui per hyemem serua ri debent, falubrem duritiem inducat in
externam cutem, seu in corticem , qua in . ρυ iurias temporum sustineant,& impediatur nimia spirituum transpiratio, nec ita facile
putrescant, dum intus coacti spiritus humorem Internum persectius maturant.
Pruinae assinis est stiriata glacies, quae hyemali tempore nebuloso Coelo, di stigi- s ara da tempellate barbis hominum, te pilis iu- s M.
mentorum, S etiam vestiuin adhaerere Blet, de qua illud Poetae, Stiriaque impexis induruis horrida barbis.
videmus enim ,rusticos quandoque, dumirer faciunt mane per densam nebulam hyem aleni, stilias quasdam ad barbam, de capillos, S ad vestimentorum extremitates lia Oere plurimas . Haec proprie non est pruina, nec enim decidit nocte, vel sub auroram , sed fit etiam interdiu, nee fit autumnali, aut verno tempore; sed summa hyeme: arborum etiam ramis adhaeret in longas, sed tenues stirias: Ze hanc nos proprio vocabulo, hie vocamus Galmerna νfit tamen eodem modo, quo pruinaὲ dum enim vapor ille , ex quo nebulam fieri dierumus, moIli vento dela us adlabitur ad pi los, vel ad al ain t nuem rem, quam posse circumquaque ani bire, ut sunt fel iucae, ocarciorum ramustuli, in humorem statim conuertitur, quo res humida, de quasi ma- Suomari dida redderetur , nec tamen ita madet aqua ut depluat, vi tame Digoris urgentis, quod necessarium iam habeat coagulum νhumor ille in crustam glacialem cocrescit; huic subinde alia, di alia adhaeret humidi aporis pars, quae pariter gelascit, de fiunt
stiriae. fiunt ergo hyeme vehementis dum vapor ille nebulosus, quores humida redderetur, in aquam , seu humo
scit, continuata subinde actio
305쪽
et i, 4 Aristotelis Stagiritae Meteorologicorum
HAec duo late complector, quia cuata
ego arbitror, attinia ce sentur,ta coisiuncta, & materia, S productione . Quaero igitur primo , quid sit mel. Quaestio cst inter Philosophos, utrum mel, prouea a nobis habetur, a natura producatur, re ab apibus solum colligatur, dc conseratur in alvearia: an vero ab ij idem conficiatur,& sormetur suo calore naturali, & pr pria facultate Hoe, ut arbitror conducit ad intelligendum, quid sit mel et pro
suppono apes asseruare mella in suis cellulis, tanquam proprium nutrιmentum . sic annonam: quod constat experientia , Sa nemine, quod sciam, negatur, cera quidem deseruit illis ad confieiendas domos , Ssolidandos parietes , melantem est annona, qua Vivunt. Hoc polito; videtur mihi impossibile, quod apes exsugant roridos
succos ex sioribus,& illos in stomacho co- couuant, & in mella conuertant, oc deiu de egerant. hoc enim pacto mel esset veluti apum excrementum, si autem esse te. crementum, nota posset amplius deseruire illisuro cibo. Quod enim lumitur ab animali, non egeritur, nili postquam animal extraxit ex illo , saeuitate nutritiua, Ee attractiva, illud, quod deseruire potest ad eius si tritionem ; tunc enim reliquum egerit, tanquam aliquid inutile;quod ideo dicitur excrementum, quia excernitur,ex eo, quod deser. ire potest pio alimento, di bono animalis. ω in eo excremetum unius animalis potest quidem deseruire pro cibo alterius ani malis, no tamen potest de .seruire pro cibo eiusdem animalis per se, cuius iam suit excremetum: facultas enim nutritiua extraxit iam quidquid potuit deseruire ad alendum animal , sic illud re. liquum eiecit tanquam inutile ἱ non ergo apes nutriri possent per se melle , si egereretur ab illis. ergo apes mel in pectore noeoquunt; colligunt ergo ex floribus, di solum ad summum postent fouere, di coquere suo calore, Sc pecto te .eo modo quo gallina fouet oua, ut pullum excludat; immo, ut a curiosis,& acco r atioribus Obleris
uatum video, apes ore quidem colligunt melleum humorem ex soribus, sed ex illo
non implent ventrem, ted onerant crura,
di coxas , in quibus sunt pilorum instar,
eminentia quaedam repagula, ad detinea cum mel super positum,ne decidat:& obseruarunt , dum reuertuntur ad alvearia apiculae praeda onustae , habere distenta crura, & coxas onustas melle, & esse ibi poratas alias apiculas , quarum officium est,eXoncrare venienteS, & exoneratas statim remitte te ad praedam, di aliarum ope onus detractum ad cellulas deferre,& illis fauo implere .licut ergo formicae aestate eolligue grana , di reponunt in horreis, Ut pro ei uo deserviant in hyeme , ita apes suo temet pore colligunt mella, publico, sied partito labore , Se fauos implent, ut in hyeme deinieriirant pro cibo,& mel est aliquid ex fa- utS, non ex apibus expressum; & hoc mihi Naῖis experimentis , & obseruitionibus coalentaneum videtur . quod si aliquis concederct apes incubando, & Quendo, delatum humorem alterare, S ad melleam perducere naturam; venon probat, quod dicit, ita nec videbitur intraste euidenter poste impugilari. Hoc polito , quod mel. , prout a nobis habetur, S gustatur,tale scilicet ab apibus colligatur, remanet adhuc quaerendum , Met ιη qu aiit. latis enim communiter Philos Phi recentiores putant mel esse humorem ex Vaporibus deciduum, qui humor e Caelo delabatur, sicut ros; S. herbi, , ac florI bus adhqrcat . quod eonii dicit Pit .vs li- cLI sis. bro I i. cap. ΙΣ. esse CSli ludore, aur lyde, dor. rum , saliua poeticu videtur pomis quam philosophicum. poste ergo puta. ζ , hu- ditatem , soribus , di Lerb.s ad iraereiatem, de ex adimxtione exhalationem , habere lentorem illum, immo & dulcedinem; di ideo inter meteorologica mel reponsit, quia ex vaporibus, ex innatationibus componi putant, di simul cum rore decidere. Non potui unquam Luic opinioni subscribere , di nunc cum accuratius Iem considero, minus arridet. Primo, quia non video apes mella colligere summo mano, ', dum roscidi etianimis iunt stores, sed te
uente die , dum iam calor rorem Penitus baiων. exsiccauit: deinde colligunt mella apes, ut P-σ. plurimum, ex storibus Pendulis , qui verecundum os conuertunr ad terram, non patulis, & hiantibus verius Cpmai: ros autem, nec similis humor in roris morem decidens excipitur intus a flore aa terram
conuerso;& inmen si obseruaueris,uidebis apes
306쪽
apes inde mella eolligere, quod mihi est
argumentum valde essicax. Tettio ni, colligunt mella apes ex summis forum soliis, puta, liliorum, sed induunt se, & penetrat ad medium, & ex ultima , & magis recon dita soris parte mel sugunt,quo certe,nec ros, nee deeiduus humor a Caelo penetrat;& si eo penetraret, copiosius esset in patulis soliorum planis; ubi tamen apes nolia morantur. Quarto si mel decidit in roris morem, tam supra flores, quam supra se des caderet, ct supra festueas, & iacentes stipulas,& fortasse magis haereret in istis ;& tamen apes ex floribus tantum praedam surripiunt. Quinto, non sque ex omni florum genere apes mella legunt, oc tamen si mae deciduum quid esset, sque omnibus insideret. Sexto non esset illa mellis differentia i quam agnoscunt Auctores , nec Plinius, S Dioscorides monerent, veneum cum dulei melle exsusi aliquando , neque in Sardinia ex absinthio amarii colligeret mel apes si mella cta ligunt apes e CaeIocadentia supra flores, ut supra folium . Ex his, & alijs similibus, quae accurata Obseruatione clariora fient, constat mihi, nael noesse aliquid meteorologicum, in Poris mois rem e Caelo cadens. Dico igitur videri mihi magis experimetis consentaneum, δέ philosophicum, meleta succum certorum florum; & quidem succum internum, ut ita dicam. di medullarem , ab apibus naturae ingenio, expressum; qui succus non aliam habet cum rore ex meteorologicis assinitatem, nisi quatenus Caelum, rore flores, quasi lactat, ocNutrit, utpote delicatiores, qui imbribus potius flagellatur,qua adolescant. Caeterumet non est meteorologicum, aut caeleste, sed vegetabile quid potius, ac terrenum, dc succus, ac substantia terrestris potiusquam aerea. Patet hoc primo quia, ut dixi, obseruaui experientia ab apibus colligi magis ab inciniis forum penetralibus quo nec rosa nec extraneus humor adlabitur, deinde ruta videmus ex certis tantum floribus colligi; ergo non ex uniuersali, quasi Coeli aspersione, sed ex peculiari florum
succo dependet. Tertio,omnes: sat tur diuersam esse mellis substantiam, si ex diuersis legatur floribus e venenatum ex Venenata planta, ut aconiti, & napelli , laudatissimum ex thymo, amarum, ex absinthio, odoriserum ex spico ergo ut proprius succus , sequitur naturam storum , ex quibus xprimitur. Quarto essicacissime: si leni-ζzr exsugas , praesertim ex meditullio, flo- S illos, ex quibus apes mella colligui, tui cedinem melle a gultabis, & trocliuem a dc scant rore, siue non, quam dulcedinem non persenties, nisi ex iundo floris, ex loco scilicet, unde apes mellificant, non ex sum mis folijs. quid ergo querimus in rori molia , quae experimur ex forum succo Dico igitur,potius mel esse sal quoddam a natura, & virtute florum a terra extra ictum; sicut enim arundines illae, quas ideo melleas vocant in Sicilia, ubi etiam nascu-tur, sua peculiari virtute,& natura, ex ter ra sal illud extrahite, quod saecharum vocamus; non est enim saccharum aliud, quagenus salis, extractum ex iIlis arundinibus; dum enim exprimitur succus crassius, &pinguis arundinum, qui duleis est, hoc est salsus , tali salsedine, seu sapore si decoquantur,ita ut evanescat pars phlegmatica, quae simul extracta est cum sale, di se parentur impura, remanet saccharum purum . sicut ergo arundines illae sal illud sibi familiare extraliut a terra, ita etia flores omne Si&speeialiter aliqui, ex terra suum sal educunt; sed quia in floribus non ita copiolum est, solae apes, in*enio sunt instructae, apto ad extrahedum illuci,non vi lato flore,licet exirhant cum aerea humuditate permixtum , sicut extrahitur ex co- tusis arudinibus saccharum, quod mel aliquod posset dici, sicut m l saccnari species est, do utrunque salis genuS ς Omnem enim saporem ex sale oriri puto, ut alibi dicam. Est igitur mel sal florum, ab apibus collectum,& expressum; & hinet est, quod diuersum habeat saporem, & qualitatem, prout ex diuersis legitur floribus, & in diuersis regionibus . terra enim diuersarum regionum , diuersum sal noribus subministrat,vi laudetur magis mel unius regionis quam alterius; est igitur mel aliquid potius terrenum, quam caelelle, &ex terra potiusquam ex Caeli rore sermatum. Patet hoc Dranio ex pondere; mel enim eorpus est magis graue, quam aqua, ita ut ad aquamst, ut r. ad I. ' si enim sumatur νrpus aliquod aqueum graue, ut Unum,corpns melleum illi squale, erit I. ', ex Marino
Ghetaldo, si fidem illi habemus nuc, quod
alias examinabitur: cum igitur mel maiorem habeat grauitatem,quam aqua magis ad terram accedere , ex qua ponderositas derivatur, quam ad aerem, dieendum est. Seeundo constat ex Anatomia, ut ita
307쪽
,96 Arimulis Stagiritae Meteorologicorum.
dixerim, mellis. Si enim arte Claimica mel dissoluas , maximam eius partem terram esse reperies . Et haedocularis est scie-tia, non subtilis speculatio: terra autem fortasse , non est vulgaris, neque uniuS generis cum communi. Tertio , quia suauis
ille quidem, sed vehemens sapor, salis naturam refert nobis , & probat, fit consequenter terrae; lal enim pars terrae est inmixtis. Neq; vero vox salis turbet an Imos , quae Ρ ε non unius tantum generis naturam signi 'm fieat , sed longe diuersaru specierum iub'
stantiam. sal comune omnes norunt; sal
nitrum species salis est , sal armoniacum , sal gemma,comuni eosuetudine nota sunt. Ex plumbo sat eruitur dulcissimum , quod colore, di sapore vix a saccaro vulgari distingues. Ex alijs etiam rebus, arte meliori sat eruitur; sed una ratione melius, alia deterius, diuersolum saporum;& saee harum sal ducimus arundineum: mel ergo salis naturam resere, non tamen purgatam .&penitus coneoctam . sed humido permixta
quo cum apes a floribus extrahunt, & haec mihi veriora visa sunt de mellis natura. Hi ne habes causiam verami ti physicam, M.t ιαμ tur dieant Medici,mel vim habere ex sieca eat , ω di, & calorem in secundo gradu . Exsic - - Π eae quia sal est i euius proprius essectus est humiditatem resoluere,ut effluat; calefacitauia spiritus habet admixtos;aereos. Quod a Graeeis Medicis dabatur olim panis mele illitus, contra ebrietat em; id fiebat, quia mel sua grauitate,& salsedine praecidebat, di detrahebat ascendentes spiri-Md . .. puS vini, di sit Hydromelii inebriant id fit, i Dia M. quia ab aqua, quae facillime sublimatur, seu ascendit, esseruntur spiritus aerei. Cur Moseisa mel soluae aluum, non solii prouenit ex eo, quod bilim generetiquae tritativa est virtutis expultricis,&ideo statim in duodenum intestinum, ex lolliculo fellis, a natura re in iras . sunditur ad expultrice irritanda; sed quia eria haec est una uersalis salis natura, quod soluat, ut constat experientia ; quia . &abstergit sal, & incidit, & humidum resol. uit, & ideo etiam prouocat urinam. Ο -- . Quod si quεras Causam,cur oleum in suis, ah . z mo, vinum in medio, mel in imo vase op-- in me. timum habeas; si non subtilius, quam Cardanus ex Macrob. &Ρlutar. lib. II. de subtilitate. fortasse magis physice, dices ' ' olei natura aeream esse , & proptera quod magis ad suum accedit principium , magis
est persectum ἱ vinum in suprema parte nimis spiritosum est & subtile, in imast
lentum; ideo medium laudamus: mel terreum est . Si deo optimum in imo sedet,& salis natura grauis est, ideo in imo maiorem ostentat dule edinem. De manna non loquar antiquo Iuis Alam tu daeorum . illud enim ut prodigi js erat plenum, ita naturae vincebat speculationem,
qualem hie sectamur. Μulta habebat iaqnibus la aereat noster sensas, nostra Philosophia .loquor ergo de communi manna, quod Medici pro medicamento solutino, di purgante adhibent.Si ergo ex me quaerasu id sit huiusmodi manna, & quomodo
at, ex qua materia, & quibus eausis,ingenue fateor me eertum aliquid pronuntiare non posse hactenus; ut enim vidi, de studiose obseruaui apes mella legentes ex floribus; ut colligerem mel esse svecti florum, non rore pluuinm ; ita nunqua obseruare Potui mannae generatione , quomodo fiat,
ex quibus colligatur . verum ex omni frode, an ex aliquibus tantu , virum ex isso an ex ramusculis, & trunco, utrum in her- , bis terrae haeremibus,an in virgultis, vel in arboribus ; virum certarum arborum sit b/Minmam unus, an omnium, utrum in parte superiori soliorum, quae Cadum respicit, an in inseriori. quae ad terram conuertitur ad. hqreat. Haec omnia deberet obseruari, nisi ego fallor, accuratissime, & tunc certius aliquid pronuntiare liceret. ob seruandum etiam esset, num quotidie grana illa colligatur, an vero per aliquot dies natura munuS transmittat. cum igitur ego hactenus
in illis no habitauerim regionibus, ubi mana decidit, quamuis nostra I talia huius non sit inscecunda, non potui experimentis meis, ut volebam, philosophari. Haec animo agitabam, di videbantur mihi inquirenda, ut sciremus, quid esset manna; sed non potui per memetipitim o seruare, ut volebam ; curaui ergci ex alijs hoc habere , ut haec, quae sequutur tandem obtinui ex Calabria, ubi magna mannae copia nascitur. Duo genera video esse mannae, & ex illa regione prouenire, alterum genus ex Caelo , & aere defuit, seu concrescit; alte . s rum ex arboribus certis colligitur, & haec duo genera puto esse omnino diuersa, &quidem fortasse specie, ut etiam diuersos habent essectus, quamuis enim Vtruq; genus vim habeat solutivam, tamen diuersa etiam habet vim , & emeaeiam. Primum genus mannae est, quod e Caelo manifeste
308쪽
depluit ;quamula enim decidae solum ceris
ris anni temporibus, oc certo in loco , ra M.,.. . mςΠ mani se ite ex aere concrescit, colligi - δε- ... tur enim ad modum pruinae super folia i , . H. Irondes stpulaF, lapides , 3ζ omnia, de abaceolis dicitur mel aereum . quia ramen
huiusmodi mellea, ut ita dieam, pruina il-tis tantum deeidie in locis sensibiliter, ideo credendum est ex illis arboribus expirare 1llos Bbtiliores halitus, qui, si aeris rem'
perie, & conuenienti humido coeantur concrescere, sub illa roscidi mellis forma concrescunt sunt igitur halitus tales illo Tum corporum tenuiores commiscente
cum humido, ad medum pruinae, rς
hus adhaerentes, & huiusmodi mannae ge nus manifesto spectat ad meteoram , & desto fortasse loquitur Galenus, dum manna pluere dicit. Abisum Alterum genus est, quod ex arboribus: ex duplici tantum arborum. genere habetur, exorno, & ex fraxino; ue istis autem arboribus non quolibet an m tempore coIligitur , sed solum a1 1, ιuli; ad 3 o. usque Augusti, summi videlice ea loribus . Solem Leone ob EVMatiae tinente manifestum autem est non de-4 Cglo, sed ex arboribus illis ex sudare ad modum eummae, leve alibi dixi, gumma esse partem illius humoris, quo ibi nutriuntur illae arbores, sed salsum. 6c vi caloris exclusum, seu tali illius admixtum.
x.a .ri. xς utem ex his arboribas ex ludat litis temporibus, vel ex frondibus. habetur in omni fronde, tam patul33 dc f - Ullum abiciete, quam Oeeulta, ex Par '. men supra tori. sed ,ve dixi constar ex Pirare , & Iudare exfronde, & non esse ali , quod e Coelo pluat, nec Obseruata cri ulla connexio cum Luna, aut Sole, auς Cum pluuioso, vel sereno Celo. Oritur se- udo ex trunco, non ex ramis , dc ali quado exsudat ex ipso eortiee , Ac ae olae Vocant Minna di eo po, sed incidunt eo
picem, ad ligni v iue substantiam, octuage sudat eop iosius,ita ut etiam defluae pλ 'tos crassiores , & istius generis dici urMψn so Ora. ex quo euidens est non esse aliquid roridum, nee aereum, & illudν quod decidit in modum pruinae, ut dictum
cst, essepartes , que ex his arboribus euo larint, credibile est, de concreuerunt in pruinam ex humido aeri , cum manifesto ex trunco, i mmo ex frondibus, de ex inci-
uris diffluat ad modum laehrymae . Nguinmae. Quidquid ergo dieat Galenus, de Celsus, quidquid dieant alii, ita est quaestio
facti. In Calabria ingens mann F eopia col ligitur,dc manifeste novi est aliquid per mo- m εο dum roris deciduum a Cεlo, sed per m
dum hamoris,& gummae exsudatis ex cer tis solum arboribus. nimiru ex orno, 6c se xino. Quomodocunq; colligatur censetur
eiusdem speeiei. Ze eosdem habet essemis, solumque purior est, di minus pura su stantia. Apes etia ab illa sugiunt. Et haec . quae de manna scire potui, dum curiose hoc inquiro.QVAEsTIO IV. De nive quid sit, quomodosai , s quos habeat inctus.
NIuem dessio iunt, ex Aristotele, nube Nims aliseonglaciatam, cadentem, quasi ante rum vis coneeletur nubes, di fiat glacies, quam in με. pluuiam , seu aquZm conuertatur, desie congelata decidat, supponue enim risu exisplodendum esse . ut mihi etiam falsum videtur, Plin. 6c aliorum placitum, qui volunt nivem esse sipuma nubium , quae ori - tur, dum ventorum vi nubes simul enlibduntur, εe arietant. Sed neque nubiu col.
lisia despumae ia iram , fit spuma leuior
est, quam corpus ex quo gignitur. unde a nubes non cadunt, neque spuma deeideret utpote leuior. 8c in niue gelascunt irae, nospumant; sed ut hanc rem missam facia
Qiisdnix sit congelata nubes, videtur mihi adhuc dissi elle, de dissicultatem facit illud, in quo haerebat Uico mereatus . necnoda m soluere, sed praeeidere videtur Pro-
mundus libro quinto, cap. s. a. 3. nubes Vapor non conuertitur in aquam, ex stigore , de suc- ρms ς .cessive, ae paulatim producitur, seu restituitut frigus vapori , nubem componenti. sed minus frigus requiritur in vapore, Visit aqua, qua, vi sit glaeies, seu nix; quod pate , quia accedente calore, nix resoluitur in aquam, Ae postea in vaporem . ergo dum nubes in frigi latur paulatim, antea perueniet ad illum gradum , qui requiri in ut fiat aqua, quam ad illum maiorem , qui requiritur, ut sit glacies . ergo ante nubes conuertentur in aquam, qua in glaciem, dc niuem. Hic distursus videtur mihi magis
309쪽
magis euidens, quam, ut pol si quacunque
dissolutione dissolui natui quant timcunque Mon incitate extingu itur exhalatio,tamen non
m. ad fit hoc in instanti, Stile vapor, ut rellitu attrema se ad prastinum statum; successive producit suum frigus t quam surcessione intrinis sece causav calor , qui in transitive est in ipso vapore aqueo, vel natura illius producitur non in zxhalatione admixta. ergo si non fit transitus ab extremo , ad extremusine medio, prius peruenient ad minorem gradum, quam ad maiorem .
Deinde si nubes conglaciatur frigore, I dum adhuc est nubes , & vapor, di conse- . quenter sebi antia rara , & tenuis , primo
non decideret ad terram: quidquid enim sit, utrum congelatio humoris aquei fiat per condensationem, aut per rarefactione, de qua re vehemens est dubitatio , ut dicainfra suo loco, ubi adduca argumeta, qui bus auget ut dubitatio, e5gelatiote linmoris aquei fieri per rarefactionem , non per condensationem: interim tamen illud satis est ad rem prεsentem, lium orem aqueum
clariti su congelatu es le leuiorem specie , quam sit ρε--φ aqua ' si enim sumas quacunq; particula glaeiei, etiam minutissimam , & in aquamini j eias, glacies innabit.& adiundum non descendet. ergo est leuior in specie , quam
aqua, ut demonstrat Archimedes . ergo humidum aqueum , dum congelatur, non fit grauius: ergo si vapor, non tantam hahet grauitatem, ut descendat ad terram , nec congelatus descendet, quia ex congelatione humoris aquei non augetur grauitas, sed minuitur; ergo nisi ex congelatione vaporis .
Sed si quis in eo persistat, ut velit congelatione quacuque fieri rem grauiorem, cum fiat condensatione;si tota nubes simu Iin aquam verteretur, ruerere Ceelo, non
guttatim deplueret; nec iam hyperbolice, -sed vere caneret noster ille Poeta.
Proue gid non parea, paren superbi, asi ignando homai Hur terrenti Corere per Laria itumi; AVMνasis , ob is dissi : boime eat gli Di Cietin terra it mar Quod ex alio sumpsit . Hine mare praeeipiti it u radit aethere ab alto-Ergo si nubes conglaciatur tota simul,& ex congelatione grauior fit, e Caelo tota ruet uno impetu, non per multos dies sensim cadet. quod si dicas, non totam
nubem, sed per partes sensim congelari ;
ae proinde hoc uti sequi.partic ut et vaporis non sunt nubes , R dii vapores pcrpartes congelatur, non debet dici nubu cogulari Nubes . InubeS enim, vocatur multitudo illa Vapo- Muirum, crassa, & prosunda, quae lumen siliit, si nec extrema aliqua particula est nubes. Sicuti non unus, aut decem milites , sunt exercitus, sed tota illa multitudo est exerci: us, S qiu interficit unum militem, et 11 Coniunctum omnibus alijs, non dicitur intersecisse exereitum; sie si per partes cxiguas . sensim vapores etiam congelλrctur, non debet diei nubes congelari.
pacto: Vapores nubem sormantes, non sunt omnes eiusdem naturae , de leuitatis,
sed semper leuiores, ut rei natura fert, se Periora obtinent Ioea , grauiores inserio ra I du hinc etiam fit, ut paulatim, & siue cessive in aquam , & pluviam eonvertan tur ; inseriores enim prius ad aquam perinuement, quam superiores, &scpaulatim descendunt. Hoc posito,ubi nubiS par S In serior in aquam fuerit transmutata, sed In aquam tenuissimam, & pluuiam 1liam --
pulveream , quam supra dixi, me ctran
In Apennino expertum; si in illo statu , in quo vapores sunt aqua , sed minutissima, & quasi pulverea, ita ut non sit sere vlla pars sensibilis aquae per se quanta , interquam , di aliam non intercedat aer, si urgeat frigus vehemens, & sint permixti spiritus falni trales. eonglaciatur aqua illa ita rara, di minuta , & una particula alteri adhaeret; & lixe est nix: & sic puto sutelligendum AristoteIem, dum niuem dicit snubem congelatam , quia illa pluuia est
aqua, & adeo minuta, S subtilis , ut nor aqua, sed nubes, aut nebula videatur , du-que conglaciatur, non aqua, sed nu es congelari videtur. Re tamen vera conge
latur aqua, di pluuiar quia vero, dum de cidit, & per aera seruntur minutissimae illae partes , simul adhaerent, & iunguntur sfiunt vellera illa lanatum decidentia: sic ςgo poto, nivem generari . & frigore, di gelu serruminante: in ipsa tam e prima cO
gelatione etiam particulae vicinae rrumi nant, de iunguntur, Se concrescunt nati
uae illae particulae niuis, quae ex agone sun de quibus mox dicam. Albedo illius oritur ex admixtione mul ea aeris ; ex eo quod partes congelatae va poris, seu humoris aquei inter te insertum admittunt aerem ; opacitas illa qua aquati spiritus sulphurei permixti sal nitrλ-
310쪽
les indu eunt, temperatur diaphano aereo copiosiori, di fit albedo . Quod si ex pro
pae ma*is philosophari placeat, quia Ve
alibi copiosius expono, diuersitas coloru ritur ex diuersorum sulphurum natura aquae rebus admiscetur, & albedo est illa, quae maxime ad lume accedit: ideo ex pu rissimi, & tenuissimi Blphuris admixtione maximeque desaeeati a terrena opacitates Oritur albedo. quia ergo in niue tenuissimi Sut spiritus qui aqueis vaporibus gelu co cretis admiscetur; hine albedo oritur, seu candor , pro eodem enim nune sumo viru-que. Sic videmus spumam aquae candidam esse. non desimi tamen etia in niue crassiores aliquae partes,& spiritus magis ad opa Cum vergentes, & ideo si subtiles,& tenues evanuerint, quod contingit longo temporis tractu, rubeseunt nives: dicunt enim niues antiquas sub rubras fieri: contra qua in homine contingat, qui si in prima qtato flavescebat, curretibus annis canescit. si tamen profunde speculeris , ex eode prin cipio, in utroque rationem depromes. Mouent aliqui quaestionem, cur nives molles sint, & pruina d urior. cum ad utruque effectum , vapor ipse congeletur ; &quidem in nive, maiori fortasse frigore. non prosequor dicta aliorum; sed in primis sic habeto: non tam e x vehemetia frigoris gelati humoris duritiem derivari, qua ex copia coaguli, deinde pruina fit, ut aieeba quia una pars vaporis adhaeret, seu adlabitur ad aliam partem iam stipulis adhaerentem, & congelatam, & illi adhaerens
Concrescit in aquam, mox in glaciem , uni
ς corpore cum priori. quare adgelascit secti da pars vaporis ou priore potius qua in glaciem singulae eonvertantur per se Contra vero in nube, singulae partes Vapo ris in aquam pulveream conuersae, in gla ciem etiam, quasi sarinulentam concrescunt, Se una pars alteri superposita, notia ita grauitat, ut illam premat; & remanet Per insertus particulis , unde relinquitur illa mollities, & copressioni fit locus. Con- a vero pruina, unicum est corpus succes suc congelatum , & ideo magis durum νqVia quasi Ioricatur,& nouis indutis squamis Vestitur prior humoris parS congelat , quod autem in pruina copiosius etiam eoagulum adiit, vel ex eo patet . quod nouella germina magis adurit pruinλ, quam vix, quia copiosiores in illa sunt spiritus ulni trales, qui accensi adueniente Sole
plici capite; primo, quia impedit ne spiritus Uegetabiles, qui perpetuo a terra vicaIoris interni evaporant,& potentiam aut ita di eam , vegetabilem exhauriunt, expirent e terra; di sic catorem terrae is uent nives, quia impediunt transpirati .
nem illorum spirituum, qui terrae calorem afferunt, & niue repelluntur spiritus vegetabiles ad radicem segetum, ci arborii, qui remota nive, euolarent. Deinde scecii- dat campos, quia abundat nix illis spiritibus, quos in pluuia freque tes diximus, qui ex vegetabilibus rebus evaporant, & illos sensim, dum liquescie, in terram instillat, nec permittit evolare: habet etiam spiritus salni trales eopiosos, quibus insalubris est & nostris corporibus, di rodit, ac tergit. non ergo admittas, lepores montanos albos esse esu niuium, nives enim non POD
sunt animalibus pro nutrimento esse . Non solum ergo Ieporcs, sed ursi, vulpes, aquilae, Corui, albi aliquando esse in Noruegia dicuntur a seriptoribus. quod si verum est, id cotingere potest ex perpetuo sere aspectu niuium, quibus regio illa obsidetur. Si enim oves Iacob ex aspectu virgarum diuersicolorum foetus variatos concipiebatοῦ non est mirum animalia illa exaspectu albescentis niuis, albos scelus eonc Ipere . Sic generari pauones albos tradit iliel; si Iocus etiam ubi ouis incubat, albo totus induatur colore. sic vehemens imaginatio incubantis gallini,quod miluum superuolantem viderit , potuit excludere pullos capite mi IuIno. Porro non video, eur dubitent ἱ vel Cois nimbricentes, vel alij.vtru thrysallum ex niue lapideseat, nec eniin video quam habeat cit nive, quae nec diaphana est, nee constipata, di in spongiosam potius lapiis desceret substantia, colunctione ἔ cur autes nec aquam gelu lapidescere credam, aliud me mouet, quia lapides a ealcire lixante humidum , Pro.
fectus non prosequην Prε sertim medicos, quia non est ad rem ,