장음표시 사용
71쪽
eiusdem eleuationis supra superficiem ter-ἰ ex μοι tae; nam ubi eruti sunt decem cubiti terrae, tantum aquae ponendum suit: ubi vero ef- ' fossa est terra ad altitudinem unius milli Minis. ιδε ris debuit aqua ad maiorem altitudinem 'fum excrescere, ut fieret compensatio maioris grauitatis terrae effossae; ergo illud mare
habebit supremam superficiem long eleuatiorem , quam habeat aliud mare ; sed hoc videtur magnam difficultatem in serrerenm enim maria communicent adinvicem Oceani, de Mediteraneum cum Oceano in steto Gaditano , & partes Mediterranei omnes adinvicem , si superfietes suprema Oceani altior est , cur per fretum Gaditanum tandem non aequantur maria; & si mare Ligusticum eleuatius est Adriatico , cur non tande aequantur superficies tot annorum decursu
Nihilominus vehementius a posteriori
ostendturniaria non habere omnia eam.
dem distantiam a centro terrae ; nam dicti tMare Rubrum eleuari supra AEgyptum ita ut si quis littora illius maris effuderet, suturum effet. ut tota AEgyptus submergere. tur: at AEgyptus eminet supra Mare Me. diterraneu, cum Nilus influat in hoc mare; ergo Mare Rubrum, oc consequenter Oeeanus Indicus longe eminet supra Mediterraneum . Huc autem,quod Oceanus, di Mare Rubrum emineat supra Mediterraneum, fuit etiam Antiquis notum; namti de hoe ipsi Antiqui mentionem feter ut de Homerus, de S.Basilius; imo dicunt Romanos propterea deposuisse consit tum resecandi Istinum inter Marc Rubrum, &Mediterraneum, ne aquae mediterranea slittora submergerent, de quamuis haec maria toto Atlanti eo communicent per fretum Gaditanum, non aequantur istae superficies.
Praeterea obseruo ego, & alii etiam sor-- tasse ante me obseruarutit Mare Ligusti-
ἰὼ dis' cum aquas habere longe eleuatiores, qua habeat sinus Adriaticus , quod sic probo; tu quis Genua Mediolanum petit, incipiestatim ascendere amari peralueu torretis p euere per quinque nailliaria, ascendit autem placide , ita ut vix sentiat se ascendere; tum per alia septem milliaria a se die usque ad tuin initate iugi, vulgo liboe-ebetia, ει via est quidem acclivis; sed non invia , ita ut Genuenses cogitarim facili negotio posse aptari, ut currus, se plaustra onusta ascendant: inde de scenditur perpetuo Papiam vcrsus, Venetiam usque, quilibet autem aequus rerum aestimator si siee in iugo a a Meehul a , non minus iudicabit cescendi illis duodecim milliaribus quibus descenditur ad Mare Ligulticu, qui
quibus Papiam vertus descenditur quarc in eade m eleuatione sere erit Mare Ligusticum, S Seraualle, at quantum inde descenditur Tortonam i quantum inde Papiam Z quantum inde Venetias tantum ergo aqua maris Veneti depressor erit Mare Ligusico.
Haec mihi essicaciter persuadent nolia GWae qualem omnia maria habere eleuatione, φεθ' si quae tame vellem accuratius ab aliquo Obseruari, propter hoc enim ipse ra ferunt non fuisse a Romanis i εὶ Constantinopoli tanis Imperatoribus fretum Corinthiacurescissum , ne impetu aquae influerent in
Adriaticum, res certe notatu digna est, nec quia rationem reddere ignoremus, res quam sensus persuaderet negare debere. mus . Indicaui ego supra rationem , quam
vide lector, &si meliorem habes ad cribe. Neque vero quis dieat cum Conimbr.
terram aequilibrari, quia ex una parte ter ra eruta est ad maris sedem apertendam ἐς xaltera parte opposita tantumdem ferE erutum ς nam ex Geographia conitat ZO nam nostram temperatam, sic terram Septemtrionalem maiore esse, quo ad supersiciem apparente terrae, quam sit alia tem
perata & Australis; non ergo aequilibrata eget terra , si pondus aquae mole maiori
non excresceret supra terram. Non videtur isi tur absurdum, nec adeo
exsibilandum , ii quis dicat terra, de aqua
non unum concentricum globum compinnere, quamuis enim aquae ex sua peculia- Ninica.
ri natura, de ut priuatum , ut sic dixe rim corpus librent se, ut descendant quantum potant, & ita componant se suprema superficie ad circulum concentricum terrae stamen videtur etiam dicendum aquas , ut par S quaedam uniuersi , ut totum globum
componant, natura etiam moderare,con
spirare ad librandam totam terram , occlum ex una parte terra cruta leuiorem
ipsam iacit, molem aquae ibi excrescere ,
Vt quantitate copenset pondus erutae te rae , neque hoc omnino nouum est in natura , quod res inclinent ad unum ex pec tiari sua natura, id ex uniuersi conspirati ne ad aliud diuertan P.
72쪽
P Robato,quod neque Astra,neque Cς-lum sint ex igne probat iam , quod non sit neque ex aere: Elementa activa deis bene habere aliquam proportionem adinuicem, quoad magnitudinem; sed si totum spatium a terra usque ad sydera seu firmamentum plenum esset aere nulla haberent inter se proportiO
nem z ergo non est plenam aere. malo.
rem probat Aristoteles sier quando ex aqua fit aer, aut ex aere ignis crescit quide aqua, sed non crescit ta
exagerato excessu, ut omnem superet proportione,
aut eum fit ignis ex aere erescit quidem aer, dum fit ignis; sed no adeo
exagerate crescit At necesse est eandem proportione habere tota aqua
quam haberet illa particula aquae ad aerem, qui ex illa aqua fictus esset, quod tamen quoamodo intelligendum sit , patebit ex dicendis; ergo
non totus aer sua quatitate sic aqua excedit; non enim eruaret ulla proportionem . Probat hane minorem istoteles:
iae a non fit ex aqua, imo etiam si elemen ea non possint ad inuicem transmutari, debet ha. bere ςqualem vim, ut possint inuicem puta i-- gnare , de , si actio Unius praeualeat, non oriatur mixta, sed semper pre ualeat actioessicacioris , ergo si unum elementum sit maius altero , debet habere min nrem vim in paritate molis; ita ut in tota illa malo ri mole sit aequalis virtus, atque in parua alterius, sic in illo maiori aere, qui iactus est ex modieaaqua
est tanta virtus squanta erat in modico illo aquae; er go dicere debemus totam magnitudinem aeris is habere ad tot δm magnitudinem a
quae , ut se habet illa particula ad
in utroque supponatur sere aequalis
& resistitiuam, Ut possint se tueri, &mixta ex se gen rare & in hoe , quod in aere geniis
to ex aqua se prorsus tanta vis, quanta erat in illa aqua, ex qua genitus est aer. Quς duo quam efficacIam habeant, di quam smi, aut euidentia
ex se, aut alias probata, viderint alii; habent quidem
sacta: talude enim materiς est in aqua aeq,sub magno ae
re, quia materia nec generatur,nec corIu
pitur , at vis inua , seu remitina est aliares, praeterquam quod supponitur elemeta trasmutari ad inuice;hic mihi tame satis .
sit fideliter,quitu percipio textu exponere. Quod
AT vero neque aere selo plena,
multum enim utique excederet aequalitatem communis propor. tionis ad coordinata corpora . Et
etiam, si duobus elementis plenus, qui intermedius terrae. &Csti locus est ; nulla enim, ut ita dicam parti Cula terrae moles est , in qua
contenta est & tota aquae multitudo,ad ambientem magnitudinem. Videmus autem non in tanta ma
gnitudine factu excessum molium, cum ex aqua disgregata aer fit, aut
ignis ex aere. Necesse aut c est ean
dem rationem habere , quam habet tantilla, & parua ad factum ex ipsa
aerem, dc tota aqua ad totum. Dif
fert autem nihil, neque, si quis dicat
quidem non fieri haec ex se inuicem, aequalia tamen virtute esse. secunduenim hunc modum necesse est equalitatem virtutis inesse magnitudini
bus ipsbrum, quemadmodum si fa
cta ex se inuicem existerent, Quod igitur neque aer, neque ignis solum repleuit intermedium locum, manifestum est, Duiliaco by Corale
73쪽
s s Aristotelis Stagiria Meteorologicorum
Quod autem non haberem illam pro . portionem,si totum 1 patium a Terra ad vltima sydera esset plenum uno vel duplici elemento probat. Terrae enim moles leuglobus, qui non ex sola Terra, sed ex Teris ra . S Aqua constat est sere quid insensibile si comparetur cum toto Abitare caelesti.
Dicit ergo non esse plenum hoc totum Aere, quia nimis excederet aequalitatem proportionis communis , quae communiter ponitur; ponunt enim Philosophi elementa in virtute habere proportionem is
quas aequalitatis, de hoc etia si diceremus
non ex solo aere sed ex aere, Ac igui tir pleri totum spatium, reliqua enim duo elementa, quae integrant globum tem strem, non haberent debitam proportionem cum illis duobus sed videmus non ess
tantum excessum magnitudinis cum et eis menta tranimulantur ad inuicem , & ex aqua fit aer: ergo neque in aere tacto est tantus virtutis excesius, at necesse est totum aerem habere ad totam aquam Pr
portionem virtutis quam habet pars facta ad partem ex qua saeta fuit; quamuis enim non fierent ad inuicem,tamen habe. xent hanc proportionem virtutis.
QUAESTIO UNICA. te decupla proportione elemenis
Eiam mea Via Aristoteles ut conuincat totum in mas ' spatium a terra usque ad ultima
'νδε ε πε sydera non esse plenum nec uno nec du- pliei elemento, supponit vocata elementa debere habere ad inuleem aliquam eon uenientem di notabilem proportionem in magnitudine, sieuti in virtute ce sentur sere aequalia. ideo hie eelebrem illam quaestionem ponere libuit de decupla propo elone elementorum solent enim nonnulli
obijcere Peripateticis, quod ex Aristotelectatuant elementa ini magnitudine habere drcuplam proportionem, ita ut aqua decies terram excedat; aer decies superet magnitudinem aquae,& ab ignis quantitate decies excedatur; quod tamen neque Aristoteles dixit, nec cordatus homo va
quam sibi in animum induxit. nisisti Primo enim loco certum videtur aqua
ψινtio non esse terra tantis partibus maiorem aloma p. nam quamuis si consideremns terrae sum . perficiem supremam quam Geographi nobis exibent in Mappis,& supputemus, non solum maria, sed lacus, gumina, sontes stana paludes, videatur fortasse maior pars uius Globi tecta aquis, quam d e tecta, Scarida ita ut fit maior aquarum superficies. - in isto globo quam terre, hoc enim videtur 2 ..isa mihi magis verum; tamen si consideretur profunditas aquarum longe minorem o tinent quantitatem in isto globo terrestri aquae, quam terra, quantum nos scire possum si maria enim quae profundissima vir dentur vix ad duo descendunt milliaria; ut ferunt aliqui; quid autem sunt duo milliaria ad 36oo. milliaria quibus semidiameter terrae constat ppreter quam quod illa aquarum prosunditas,quae ad duo milliaria perueniat, rarissima est, &vix semel aut his in Oceano inuenitur; communiter enim erunt quinquaginta aut sexaginta . passus, sic serunt Costat igitur loge minois rem esse aquae, quam terrae quanti talem, eigo non sunt in decupla proportione.
Dices posset contingere, ut totus terrenus globus esset exeavatus, de tota illa ea-
uitas esset plena aqua, quae tu mari per aliis quam potarem voraginem comuniearet,
ct ita esset maior aquarum copia quan terrae Respodeo hoc non esse pulosophari sed diuinare nec enim ullum huius rei habemus indicium aut argumentum: mo naturae ordinata constit udio contrari urn suader; primo enim haec fora cata terrae forma, & coagmentatio non conuenit eius
naturae solidae, & compastae, & quamuis dixerim in magneticis nos ex experientijs
habere terram esse coagmentatam per Or Temesae
dinem ad polos .no secas sere atque eoag- --t mententur cepae ad suum axe, tamen dice M p re esse intus inanem & plenam aquis non videtur conuenire illius naturae. praeterea aquae natura sua leuiores sunt terra ac proinde naturae impetu, si terra habeat aquam insta se, deor um conabitur ut excludat aquam ab illo loco sibi debito eum
ergo non debeamus dicere naturam constituisse terram,& aquam in statu perpetuae violentiae,eodem enim conatu aqua siursu tendet,si sit infra terram, quo iterra deor-ssim nititur, debemu1 dicere aquam no occupare illam cauitatem, quam potius si
ulla est ex alijs principijs putamus ignem
74쪽
oeeupari, sed igne dense, & grauissimo.
De quantitare aeris nihil omnino constat, quamuis Conimbri censes, S alij pu. tent aerem eleuari solum ad altitudinem. 3 1. milliarium supra terram, tamen hoc noeonstat, quod si constaret ad videndania, quantitatem aeris, ει proportionem ad globum terrae & aquae conficiendus esset globus ex terra & aere ad illam usque altieudinem cuius semidiameter esset 363 i. stliaria,& videndum per arithmeticas ra. tiones quot milliaria cubica contineret: tum formandus esset globus cuius semidiameter esset 36oo. milliaria, S ad cubiis ea milliaria reuocandus: differentiae enim horum esset aeris quantitas; sed ut diximo constat aerem ascendere solum ad illam altitudinem imo verum absolute puto longe altius suos produeere fines; ut quid enim tantum deputemus in Philosophia peripatetica igni spatium 3 ut ex non nullorum sententia amplum demus errandi spatium Verum quidem est ex demonstrationibus Vitelionis. Alazeni , Petri ,Non, ima mos vapores non eleuari supra terram ad maiorem distantiam quam a. milliariumve ex suis obseruatio ibus illi demonstrant, at non sequitur altius non ascendere aeris regionem quamuis se illi non admiseeant vapores,quia potius demus locum alique aeri puro cum ad illud usque spatium vaporibus vitietur. certe nullus conuincere potest,imo nec probabili ratione persuade. re, ultra illos vapores non esse aerem; non ergo quidquam certi constat de magnitu dine aeris. 6cquam proportionem habeae ad terram, & aquam . Ignorato aere neeessario ignoratur qua .
titas ignis ; nam sicuti scimus ubi incipiat aer sed ultimum ignoramus terminum ; &ideo quantitatem illius non possiimus determinare: ita, esto haberemus vltimum terminum ad quem eleuatur ignis nimita concauum lunae,at cum lateat nos initium, ita nec possumus mensurare corpus illius. ignorato altero extremo; ergo sine ullosundamento determinaretur proportio e
lementoru siue decupla siue tripla siue ali
Quod vero ex Aristotele affertur secundo degener. tex. 37. elementa esse in dec Pla proportione, numquam hoc dixit Aristoteles, S sane miror hoc illi appositum suisse, neque absolute dicit ex una parto aquae fieri deeem partes aeris ; sed solum contra Empedoclem summit hoc per m dum exempli. Empedocles enim dicebat elementa esse quidem plura, non tamen ad- inuicem transmutari quia sunt aequalia contra istum argumentatur Aristoteles sunt aequalia vel sunt aequalia in subitantia vel in virtute si in substantia vel id est nutatanta est substantia sub una parte aquq ης pli grati , quanta est in decem partibus aeris aequalis magnitudinis cum aqua: quia si illa aquae pars attenuetur, fiant decem aequales partes aeris, & ita iam erit aequalis substantia in illa una parte aquae atque in decem aeris: hoc est quod sumit ibi Aristoteles per modum exempli & ut dixit decem potui stet dieere odio aut quindecim; supposuit enim iitu numerum determin tum pro ignoto in determina tomec enim ille denarius maiorem efficaciam habebat contra Empedoclem. non ergo Aristotele Sibi statuit aut probat, imo nec supponit tamquam eertum ad suum argumentumsex Vna parte aquae fieri decem aeris; sed solum ponit illum numerum sieuti posuisset quemlibet alium. Imo neque si Aristoteles tamquam cer tum statuisset ex una parte aquae fieri deceaeris conficeretur inde de facto elementa ex eius mente esse in ista decupla proportione, neque enim elementa primo facta sunt ex alterutrum, neque ex mente philosopli, ita ut secerit Deus terram primo solam, di postea illam diviserit in quatuor equales partes quarum tres conu2rteritia aquam,&aqua in tres partes diuiserit quaru duas in aere mutauerit,& aere diuiserie bifariam ; eune enim elementa ex hoc supposito essent in decupla proportione vestruaretur aequalitas substantiae quam pintius eontra Empedocle negat Aristoteles.
in nullo ergo stat istν decupla proportio
75쪽
Aristotelis Staghisae M eteorologicoram
CVm probasset Caclum diuersum esse
eorpus ab igne, &aere : proponitiam philosophus examinandum quomodo haec duo elementa sine disposita ignis , &aer ad primi corporis , idest Caeli, positionem seu ordinem. secundo proponit propterquam cad. sam aistra calefaciant dederinetur calor ab astris in loca quae sunt circa terram, & non potius loca supe riora viciniora. . Et ab aere incipiens , ut a corpore viciniore magis noto, proponit Mugilione, propter
quam caulam non coguntur nubes in
superiori parte aeris, sed in inferiori. videtur enim quod sit maior ratio, vequanto locus est
debent cogi in s periori parte: quia esto, sit supra, non est tamen ita vicinus locus astris quae existunt calida, ut ab illis ealefactus locus non permittat congregationem vaporia,
neque est ita prope terram, ut perueniat ad illum Iocum refractio seu reflexio radiorum solis qui radii a terra reflexi prohibent prope te tam congregari nubes sua caliditate confistentias nubium disgregantes. propter
hanc enim radiorum reflexionem non
fiunt nubes nisi ubi desinune hi radii reflexi a terra suam
uerimus, dicere quomodo ordinata sunt duo ad primi corporis positionem, dico aurem aerem, &ignem; di propter quam causam caliditas a superioribus altris sit his quae sunt circa terram locis de aere igi rur dicentes primo sicut supposuimus dicamus sic. & de his iterum . si itaque si aqua ex aere & aer ex aqua, propter quam quidem causam non coguntur nubes in superio. ri loco conueniebat enim magis quanto remotior a terra locus , dc
frigidio . quia neque ita prope astra
calida existentia est, neque prope ra dios a terra refractos qui prohibent prope terram cogi disgregantes caliditate consistentias: fiunt enim nubium congregationes ubi desinunt
iam radii propterea quod sparguntur in immensum.
habere vim ma absolute non desinunt; sed sparguntur in
pter hoc igitur locus ille elleuatior H dior est , Aemagis aptus , veibi congregentur nubes, quam vici.
Dissieu Itatem autem solum habent verba illa rsparguntur in imia fi amensum:senses auia item est quia radii reflectu tur, ut mox dicam, seruata a qualitate anguli incidentiae cum angulo reflexionistdu ergo prope est lumen adhuc corpori reflectenti vis nitur quod amodo reflexus cum radio incident ubi autem progre diturprocul ab eo. dem reflectente νquia semper pro greditui per linea
per ab eodem discedit, ec hoc est argi in
76쪽
Quomodo sydera calefatiato derolixione luminis.
V Trum Sol cale eiat, novidetur sensus ipse quaestioni locum relinquere; quis enim non sentit Solem calorem , &quidem maximum inducere λ imo Hulo. sopiti a Sole ealorem illum agnoscunt qui respondet Cailo, di elementis itellarum. dissiculeas solum. Ac quidem maxima est, ae quomodo Sol calefaciat. Responsio com is munis est, per lumen calefaeere : addunt Imram, aliqui pet motum ; sed motus Caesi ad nos non peruenit, & quomodo motus sit eausa caloris ostendetur alibi; ex quo patebit s
Iem non posse calefacere per motum; de Inmine autem res obscurissima est , & dis- ficultatum tenebris reserta . Primo sunt multa quae illuminant, & tamen vix ullum sentimus calorem; alia lumen exiguum habent de tamen valde infamant , Luna senim valde spledet, ει celatur frigida. Mars lueet maligne, & censetur inflammare.
Secundo si Sol per lumen calefacit, quo
magis erit intensum lumen,eo calor magis erit intensus; at hoc non videmus sempera idere, nam in suprema aeris regione
lumen est magis intensum quam apud nos, eum illuminatio procedatum sermiter di-sormiter, & tamen ibi non calefacit Sol, ergo non per lumen. Tertio posito quod Sol illuminet unilarmiter di formiter, ma
gis iliminabit eum prope est, quam cum S t mri 3 proeul; sed Astrologi ostendunt temporo fere hiemali Solem heri magis proximum
μὰ terrae, & quidem non parum , sed perga. semidiametros terrae, quod si ut minimum semidiameter terrae continet milliaria 3ο recedet ergo, & accedet ad ter. ει ι .ea ram per milliaria a Ps. 2O . ergo lumen m - . deberet esse in hieme magis intensum,uam in aestate, cum Sol per tot milliaria i magis vicinus,quam in aestate, & consequenter deberet magis calefacere, ci tamen contrarium sentimus.
Propret has, & alias dissicultates, quae subinde se prodeat, aliqui dixerunt non calefacere per lumen, quia lumen qualitas est diuersa primo a calore, & quia non po
teli explicari qua ratione lumen calorem
ς producat non dis gregando, di attenuando
aerem , Primo quia etiam alia ab aere calefacit. Secundo quia ista attenua ζὶO potius sequitur ad calefactionem,non praecedit. non calefacit lumen agitando aerem: nulla enim aeris commotione nouum lumen producitur trans Christallum, cum
tamen Commotio non possit propagari per durissimum illud corpus, sic alia maxime aerem agitant, quae non producunt calorem; nec videtur per reflexionem c Iesacere, nam, ut ait Stal. exer. s. sect. I. Si lumen reflexum calefacit, etiam non reflexum haberet eandem vim,nou enim
resexto est aliud, nasi quaedam luminis conduplicatio; deinde lumen refractum non . solum calefacie, sed ignem accendit, v c constat experientia, di tamen nulla est rcflexio.
Alij victi disse ultatibus dicunt Sole
per lumen ealefacere solum quasi materialiter; dicunt enim, dum radii Solis ad nos descendunt illos transire per ignem, &de serre ad nos illos teneos lotritus in sphaera
ignis comorantes qui spiratus calefac uint, 'deberet hac sententia placere Peripatetieis cum ostendat,quid praestet naturae ignis ille in concavo Lunae qui alioquin inutili inter sedem illa occupabit; verum neque luismen deseendit quasi corpusculum e lacula tum a Sole, di Syderibusve iacula lueis ista in sphera ignis incandeseant nec vide tur qua ratione , etiam si vibrarentur, spicula luminosa ignem detruderent deorsu; denique tam hyeme, quam aestate eodem
modo sol calefaceret , &in aestate mi usquia remotior est Sol. Alii die uni motum Caelorum praesertim diurnum disijeere ignem ex concavo Lu nae, & protrudere ad nos, sicuti videmus motum etiam circularem disiicere , &propellere circumquaque res: admiscetur autem disiectus ignis Iumini Solis, quia,& hoc lumen maius est, ct oritur ex motu diurno. Sed puto hoc dictum animi causa; nam molns Caeli, Solis, & Astrorum no potest disiicere corpora Caelo Lunae in se
riora. deinde motus Circularis non disij-citiversus centrum sed repellit grauia a
centro, nec fortasse explicari poteri e η BO- modo ignis protrudatur centrum ver se R.
addς tam suturum ea lorem in hieme 'qua in aestate. denique dicitur, sed non explicatur quomodo lume Solis ealorem deferat snec enim lumen, ut dicebam, quasi corpusculum di ite minatur a Sole,sed producitur
77쪽
Alij ex his putant Solem ,& 0dera non
eatefacere per lumen , sed per propriam vim calefactivam, quam habet in se, quam calefactionem eodem modo causant , quoipiam illuminationem . Sed contra r quia probatum est supra, nullum agens agere
in id , quod est distans,nisi agendo per medium , & producendo in medio similem, , vel aequivalentem qualitatem; &,quicquid se de actionibus siympaticis, certum omnino hoe videtur in calefactione; sed Sol inroto medio, quod est a corpore solari terram usque, non producit ealorem . non solum quia Coelum non censetur eorpus calefactibile , sed etiam quia in aere remotou terra evidenter non producit calorem , di in aestate etiam media in media regione aeris non producitur ealor, eum tamen illud sit subiectum capax caloris; dum ergo sol hie producit calorem , debet vel calorem producere in partibus intermediis, vel aliquid aliud: non producit calorem. ἔquid ergo producit Z non potest producere nisi lumen , & recurrunt supra positae dissicultates. quare ponendo Solem immediaiath calefaeere non videtur sublata dissi
Communis tamen iam sere sensus est lumen calefacere per reflexionem , quae res
ouamuis obscurissima sit, & parum s liciter illustrata , meam tamen addam facula,
si fortE ex fumo hie effulgeat lux Suppo.
nendum igitur est, dum dicimus aliquam qualitatem reflecti, non ita accipiendum esse, Ut vox sonat, quasi vero a Sole radius exeae ad modum eorporis , seu lineae, quae perueniens ad corpus opaeum , eade quasi retundatur , ae resiliat ea ratione, quasi a
Sole proiiceretur pila lucis, quae impellens ad planuni durum eadem omnino reis flecteretur non enim sic radius reflectitur, nee sic accipienda luminosa radiorum seistes,quae a luminoso disseminatur,quamuis aliquando sic videantur loqui Perspectivi. Sed verus sensus est,corpus luminosium per
vim illuminandi naturalem effcere, ut circumquaque circa se existat lumen in omisni medio perspicuo; ista autem vis est talis, ut semper lumen existat in illo medio perspicuo cum dependentia a luminose ita, ut a luminoso possit duei recta linea ad partem illuminatam perspicui, quae linea non debet transire per ullam partem
medii non perspicuam, ac proinde semper puncto illuminante ad punctum illumis natum debet posse duci recta linea, quae
tota sit luminosa , de quae tota transtat per medium perspicuum illuminatum, bc hoc est luminosum producere Iumen in directum , & illuminationes fieri per radios directos ; istae enim lineae dienneur radij,non quia reuera adsint tales lineae, sed quia fiadessent, vel intelligatur ductae, reuera totae essent luminose .
Si ergo linea ista,seu radius luminis terminetur ad eorpus opacum quide aliquomodo, sed tersum, & pulitum; cu ex opa eitate non possit illud Iumen ulterius propagari , di virtus .i Iluminatiua de se stes-ficacior, unde si non esset illud impedirimentum pos et ulterius propagari, incipit lumen ipsum propagari versus ip tum luminosum: &haec propagatio dici tur propagatio reflexa: quae propagatio non fit vage ad quamlibet partem , sea sero tur ad determinata partem, ita ut si a puncto illuminante ad corpus, seu puctum illuminatu, intelligatur ducta linea, re siliat ab isto puncto ad determinatam solum parte
propagatio luminis reflexi. Vt autem melius intelligatur, sit punctuluminosum A. Hoc punctu distundie quaquaversum lumen, ita ut ex vi existentiae luminosi A , existat etia quaqua versum in tot circuisis perspicuo lumen; hoe tame est notandum , quod si intelligatur ducta linea recta a puncto luminoso A, ad aliquod punctum medi; perspicui , ut G r lumen squod est in C . in suo esse, & existere quamuis circumiacentia puncta quaecumque perspicui sint lumine ditata, non pendet tamen nisi a lumine, quod est in linea recta A versus, ut a lumine in E , &lume, quod est mE, pendet solum a lumine ex,
liente in eadem recta linea in F, quamuis
totum cireumfusum perspicuum sie plenum lumine , & idem die de quolibet alio notato puncto in eadem recta linea r & hoe est lumen propagari recta, & hoe est dari t
dios lucis. & rei visibilis; idem enim est doluminoso,& de qualibet alia re visibili,quet non est visibilis, nisi ut luminosa. Iam si radius iste, seu linea luminosa sic sibi inuicem
secundura partes circulares corinua per ueniae
78쪽
ueniat ad corpus speculare, hoc est, ter-lum , puli tum , 3c aliquo modo opacum di sit B , C , perueniat autem ad punctumsDi vis illa illuminativa puncti A , quia erat apia propagare suam actione ulterius , ubi peruenit ad punctum D, non sistitur ibi,sed
pergit, & sicuti propagabatur eerta selii via recta ex E, in G, & ex G, in D, ita pergit solum certa quadam ratione, & directione, hoc est, quia radius A, D, in eidens is in speculum B, C, facit angulum R, D, B,
d. armina determinatum , prout determinato modore se . Planum speculi obi jcitur luminom , A, ita directio ad quam dirigitur actio , quae pro pagatur ex D, iacit item angulum H, D, I, aequalem angulo A, D, B, & iste dicitur angulus reflexionis , & hoc est angulum incidentiae esse aequalem angulo reflexionis, quod radius incidens ex luminoso in speculum propagetur reflexe , ut resultet angulus illi aequalis :propagatur tamen etiam in hae rcflexione lumen inde eiectum, ita
ut lumen,quod est in K, pendeat praecise alumine, quod est in I,& non a lumine,quod est in D. Supponendnm est seeundo, quamuis hactenus putarint multi hoc singulare Iuminis , ut propagetur ita in dire ctum per radios modo explicato, S reflectatur servata illa aequalitate angulorum ιncidentiae, di reflexionis; hoc tamen, ut ego arbitror, communiter,& cotingit in omnibus qualitatibus , quae ex uno principio propagaturimo di in omni effectu , qui ex uno princi pio externo corporali dependee. c erte v rum est in calore, di in motu proiectorum,
ut per sensatas experientias demonstrabo Icalor enim qui ab agete per medium propagatur, semper producitur indirectu ita, ut, sumpto calore in quolibet puncto medii , non pendeat primario, nisi a ealore fi-Die 'ortia bi prae existente in directu ; est quidem hoera discrimen, quod lumen, quod est in perspia rum in euo,semper est in illo selum,ut in puro medio , hoe eit, eum perpetua dependentia a principio illuminante in esse , & conseris uari: calor autem non est semper in aero, ut in puro medio; sed est etiam,vt in subiecto hoc est, sine actuali dependetia a prin- cipio ealefaciente, & secundum hoc ess agit quaquaversum; at vero secundum quod cuor est in aere , ut in medio no propagatur actio, nisi in directum, quomodo propagatur lumen,& si impellae ad aliquod corpus , quod peruadere non possit, reflectitur illa actio seruata aequaliῖate auis
guli reflexionis, & Incidentiae, S probo.
Fiat speculum parabolicum annulare, vel certe ad modum tegulae, quod fiet hoc modo: fiat paraboIa aliqua, &per illam is sp- fiat conoides parabolicar deinde fiat speculum circa cono idem ablata extremitare quia autem in parabola omnes radii in- '' cidentes in parabolam paralleli axi resectuntur , ita ut concurrat omnes ad unum punctum, si sumatur tale speculum, & OP- ponatur directe conuersa parte latiore ad ignem,non ad Solem, maiorem speculo, vel contra serrum eandens, radii caloris, qui ineidunt in speculum, reflectuntur,ut v matur in puncto, & in co, sieuti uniretur tu men conuersis speculo ad Solem ; & ita coram mediocri igne in magna etiam distantia ignis accendetur, S plumbum liquescet sine lumine, per istam caloris reste-Xionem , dc concurrentiam, de hoc ego ip--ε UR. se sum expertus; nee enim tanta parabolici
speculi perfectio requiritur, qua iacile quis
non possit assequi, ut experimetum sit dif- flantiam. ficile; ergo non selum lumen sed etiam calor restectitur cum i ita aequalitate angu li incidentiae, & reflexionis, quod erat ae- monstrandum. Blancanus in suo tractatu de Echo, opus sane dignum tanto viro, quem ego in Mais
thematicis praeceptorem habui, ostendit - ,
etiam Enum reflecti, cum ad eorpus dura 'impellit, cum ista aequalitate angulorum adc quare quaestionem sequentem instituere volui i Ied hoc idem in omni mobili resi liente, dum at corpus durum impellit, accidere videmus, si demas, quod grauitas operatur, du naturae imperio graue deo sum premitur; licet autem credere, hoc in omnibus ali3s contingere. Si quid enia quaquauersum effundi, nulla seruata directione credi debuit, id persuasum habuisset quis de seno, qui quacunq; ex parte exau ditur, etiam si directe corpori se noro aliquid durum, & immobile opponatur. His suppositis posset aliquis dicere Solem vim habere calefaciendi, sicuti de illuminandi, dc calefacere non per lumen , sed per propriam vim calefacti uam,quae S directe offunditur, de reflectitur, & Omni , quae dicuntur de lumine, dicantur de hac vi calefactiva. Duo tamen sunt, quae dissi- DI, οι, cultat: m faciunt. Primum est. quod supra eaWact dicebam,calefieri a Sole terram non caleis facta media aeris regione , si autem calefaceret praeeive per vim ca Iefactivam deberet necessario, antequam produeeret ca-
79쪽
ο η Aristotilis Stagiritae Meteorologicorum
loreum in extremo, produeere parem tria medio, imo & maiorem; Respondeo tamen ad hoe, experientia sentata: si aduertas ad ignem in hyeme,alares serrei calefiunt ita,
ut urant sere , nec manus sustineat; cum tamen nunquam in aere etiam viciniore tantus sentiatur calor, ratio autem huius est, quia alares sunt ex materia densissima, dc propterea conceptum, ec con seruant, Nostentant ealorem; sic etiam diceret aliis quis terram, S aerem terrae proximum concipere calorem, quem non concipit
aer sublimis, utpote materiae densioris , dc crassioris et quod vide, an placet. mihi non placet, di dis licuitatem facit adhuc, quod ibi sit frigus, & conge lentur vapores ilia suprema illa regione, non solum no sentiatur calor; nisi dicas cogi vapores Sole absente, de non ealefaciente, & deserti deinde a ventis, vel ab alio impetu ad Solis
praesentiam; sed quidquid sit de hoe , quod
non placet; & exemplum de alaribus non
est ad rem,quia in aere fuit semper maior
mia is Dissicultatem sacit secundo ignis, qui ροι ro accenditur per refractionem lucis, si quis I. phialam aqua plenam , vel chris allinam lentem Soli opponat,post phialam, vel len. tem ignis accenditur, ubi radii Solis, qui
lentem pervadunt exeunteS al nte per re-
stactionem uniuntur. nullam ego habui hactenus experientiam, aliquid refrangi, vela perpendi eulari, vel ad perpendicularem dum mutat densitatem medi , nisi lumen. si videre vim calefactivam restangi, & peruadere christallum illa velocitate, Sc peruadere aquam non calefacta aqua, de uniri, pergerem dicere esse solam vim calefacti-uam Solis, quae calefacie, non vero lumen; at oum videam post phialam aqueam, &post ehristallum statim ignem accendi frigida manente materia illa densa, non possum sustinere ab alio elle calefactionem quam a lumine. Dicet ergo aliquis, lumen non dire.ctii, sed reflexum calefacere quare quan tumuis in hieme Sol tanto interuallo vici. nior sit , di maius lumen ad nos perueniat
non tamen nagis calefacere,quia reflectias duρώ- tur magis oblique.Sed hic se exercuit Sea ἀς leo mi liger , ut supra dicebam;quia lumen rene- Φ. xζm est illud ipsum lumen quod suisset pro. ductum in directum,si non tuisset obstaculum , unde reflexio non est nisi quaedam luminis conduplicatio; ergo si lumen natura
sua uo calefacit, quare calefaciet duplicatum cum praesertim possit dupli eari alia
via.Neque dicas lumen pendet e ab agete, unde non multiplicatur nisi multipli eatis
agentibus; in illo i itur medio in quo estiam lumen directum, producitur aliud lumen a puncto reflexionis quasi a puncto lumin Oloi nihil enim refert ad praeiens negotium virum illud punctum illuminet, ut quo, vel ut quod i nam vere punctum re flectes no illuminat; unde nec videtur, imo Saluis . nec est necesse lumen reflexum conduplicarima potest reflexio proicitur ad psictu, δμς φ . in quo prideipale illuminans non lis beζactione, ta tame calefaciet praeter qua quod durat adhue disse ultas de refractione. Vt igitur tandem aliquid statuamus iare mihi prorsus dissicili,& obscura, quamuis sit de lumine. primum est lucem ver calefacere qua lux est , & non dari in Sol potentiam ealefactivam distinctam a s euitate illuminandi. hoe euidenter eui eunt supra posita. alterum est hanc calesactionem pendere aliquo modo a reflexi ne, vel restactione. nam videmus quantumuis Iumen directum augeatur, ut auge urin suprema aeris regione sole vieiniore, ocin peri ρεο Solis, quando Sol terris tanto
est vicinior, & mn dominus nέ,n magis calefacit at vero aucta seu .ariata re si xione vel refractione ita tim variatur calor. ex quo patet non posse negari hane luci calefactionem eis: connexam cum Ista passione, nol, praecise cum lumine. His duobus positis: reflexio,ut sie, non potest inducere eatorem,si lumen ut sic ca Iorem no creat reflexio enim praeci Se non
est nisi dir ctio luminis ad aliam partem atque dirigebatur ab illuminant2. neque . reflexio alia in re lumen alterat, nisi prς cise in hoc quod lumen dirigit ad aliam par iis
tem, nec potest hoc vim asterre ad calorem iamaa.
producendum. illud igitur est in reflexione ex qua consequitur calor, & est adunatio radiorum; quia enim reflectens dirigit ad hanc, aut illam partem radium ad se ap
pulsum, pro tua inclinatione ad illum inu, ideo poterit reflectens, si pro ratione figurae habeat rationem multorum reflecte
tium, plures radios ad unam partem dirigere, quod videmus contingere in speculis concauis; quia enim radii ad diuertas pasetes speculi appellentes reflectuntur omam ad unum punctuin ; ideo in illo puncto non praeeisd ex reflexione, sed ex adunationi
radiorum tantus excitatur calor,ve N igne accendat ἰ ratio autem cur adunatio r diorum
80쪽
diorum eatorem excitet , est quia corpusilluminaos in illuminatione directa ex singulis punctis singulos emittit radios, quam re singula puncta corporis illuminati cenissentur recipere radios solum a singulis puis ctis illuminantist at vero si per reflexionem adunentur radii, iam plura puncta iIIuminantis diriguntur ad idem punctum , & ita non solum ibi in puncto concursus fiemaius lumen, sed etiam plurium illumi
Hoc idem in re actione contingit,' ut appareat illam esse veram causam productivam eatoris, ideo enim per refractionem ex eitatur di ignis ,& calor, quia uniuntur radii. Hoc sane breuiter dicitur , sed Ionga comentatione cognoscitur. Vt, ergo calefactiva luminis pr*cise est in adunatio. ne radiorum. Ex hoe habes calorem quidea lumine propria, S innata vi produpi, n5 tamen ex intensione ipsius luminis; sed exeoniunctione plurium radiorum ad illuminandam eandem partem ἱ ideo non quo
maior luminis intentio; sed quo plures radi j in unum conspirant punctum, & calorem magis excitant, & ignem accendunt. s.IM b. Ex hoc habes, cur Sol in hyeme minus - mνum calefaciat, etiam si sit magis vicinus; qua- Don uis enim communiter dicatur id contingere, quia obliquius ad terram incidunt. radii, haud scio an bene percipiatur , cur obliqui incidens radius minus calefaciatAnam etiam dum minus oblique incidit re sexus non unitur cum suo dirςcto, S ita
non duplicantur radi j. & dum ineidit in planum, tam duplicantur radij, si magis, quam si minus obliqu4 incidant: si autem
in curuo ineidanti iam nillil faeie obliqui
las. Omnino expendas bene lector, & vid
his quam dissicile sit explieate, quid sectat
Duo autem dico ego concurrere ad excitandum maiorem calorem in aestate: pridmo longitudo diei , quod per longum tem-- . pus duret Sol suprahorizonte; quod enim macie incipit producere caloris Iongo illo νι- diei tractu perficere potest, & haec causi tantam habet vim, ut in regionibus Septentrionalibus, quibus Sol magis obliquε. incidit in aestate, quam nobis sere in liyeme,tamen ob longitudinem dierum . di se ia continuationem . nihil enim propemodum noctis habent, sentiunt fatis luculentos c lores in aesta , di sisges conuenienter maturescunt . nec minus omnia veἶe
hyemes. Contra vero sub AEquatore, quamuis Sol perpendicularit et ascendat, quia tamen dies nunquam vix excedunt duodecim horarum spatium, calor tolerabilis .
est , & haec fuit mirabilis liuius mundi Architectura, ut regiones, . quo Soles habent obliquiores, S dies habeant productores, ut calor temperetur, &omnia tolerabilia reddantur. Altera ratio caloris in aestate ad rem nostram oritur ex eo, quod quo obliquius cadunt radij ad terras, eo pauciores in eoduplano excipiuntur,&quo magis directica- OM, 'dunt, eo pluries seriunt eandem partem, seu in eadem plures exeipiuntur: patet hoc euidenter; si enim sumantur radii, qui recta descendunt inter duas parallelas, A, B, C, D, si intel Iigantur incidere in planum illud obliquum P, E, totum planum F, E, quantaeeunque sit Iongitudinis, non exeipit nis radios intra dictas parallelas com- praehensos ; at vero si planum tecta oppb- natur, ut G, H, sola logitudo G, H, colliget
in se, & adunabit omnes illos r dios; qua igitur plenii magis est obliqu si minores, seu Misis
pauciore) excipit in se radiosi. sicuti longe nam ν
breuior est linea, G,H, intra paralleIas, qua F, E, ve facit E posset demonstrari; nuli a ... igitur habita ratione intensionis luminss. - . nulla habita ratione reflexionis precise eFeo quod sol oblique terram feriat, plu,
res radi adunantur ad eandem partem terrae, di maiorem e citat calorem, quod erat ostendendum.
--Dicem ergo si quis sistat se soli. vidi relctE illum excipiat, maiorem sentiet calo rem. Respondeo reuera si maior in eodem subiecto excipiatur radiorum quantitas, seu multitudo, futurum, ut per se lumeria maiorem producat calore, unde dc in hya. me per speculum accenditur ignis; at vero per aecidens . aut non se tuitur maior calor, aut re ipsa non producitur et sicaim sit causa apta produeere calorem, Ve