장음표시 사용
111쪽
quam in sexu sequior occureit Ioseph Frank dicit ,,l uter de cena puplecticos unam numerare soleo seminam Multum consert vero similiter in seminis ad apo-plexiam praepediendam normali et typica sanguinis jactura per fluxum catamentalem quae Superat, Sanguinis quantitas excedens , e corpore eliminatur, ma-j0re hujus impetu ad Ab stema genitale verSu encephRIum congesti inhibetur, et si Ap0plexi in seminis intrat, plerumque tempore menstruationis, Si causa repentina et vehementi menses si uentes supprimuntur, Vel graviditatis tempore, vel sub partu adparere Solet vel
anni climactericis, teste experientiari vide observ. V. IX. .
4. emperamentum sanguineum, irritabile, ac-iu0Sum, nec non holericum. Ad causas praedisponentes reserendae Sunt, eae omneS, quae Sanguinis majorem affluxum versus cerebrum progignere valent uti animi pathemata de primentia animi intentio nimia meditatio continua dirae cephalaeae, frequentes en cephalitides ac meningitides gradu altissimo, et mala earum posthuma, imprimi hydrocephalus, suppurati cerebri, emollitio, iu-CrRSSationes et concretione meningum inter se vel cum cerebro, indurationes partium singulurium, gangraena. ν' ita ratio. Luxuriosa degendi vitae rati0, ciborum aromatic0rum abusus, epulae lautae J, potulenta Spiritu0Sa nimia quantitate exhausta, ebrietas quotidiana 3 Vestimenta coarctantia, angusta peregrinationes, muSculorum nimium exercitium 3 vita sedentaria i 0m'I Iu ιμὲ iuvenimus exempla, tibi sub ipsis epulis lauti ap0plexi intravit. An iae per repentinam paralysim lex is Sola' ri , Seu per ortae ab minalis compressionem , a ventriculo di- Stento inducta, et exinde c0ngestiones versus caput roVocatae, non est possibile eruere. Moryas hi causam Secundam asSumit interim tamen non raro vitia organica post mortem Orgau0rum
abdominalium iuventa, quae f0rs causae puplexiae et 0rtis
112쪽
nus post coenam capite nimi inclinatori abusus veneris. - Lancisius observavit Sobrio Vix unquam apo-plexi corripi. e Suppressio eae rethonum consuetarum, vel habitualium vel morbosarum, ad qua praecipue referen
da arthritis, de qua jam Stoli praeclare dicit: ,Λrthritis , quae quibusdam calculosam, alii Ver RΡ0- plecticam dispositionem inducit; rheumatismus, morbi impetiginosi. 0 Morbi rarii praegressi , uti febre nerUOSne, typhu contagiosus typhus abdominalis Sive labris ner
spositionem hanc maXime acuunt: e milia organica cordis et Uasorum maj0rum, uti: hypertr0phiae, ne urysmata et p0lypi morbi diversi pulmonum, qui Sanguinis uxum per eos impedire Valent viscerum abdominalium obstructiones et deSorganisati0neS, omnesque morbi ex circulo humorum in sy- Stemate venae portarum anguido oriundi cac0chymia praed0minans pituitoSa.
Diutor vel frigus nimium, praesente atmoSphaera humida auctumnus humido - frigidus hiemS, RXime poplexiae lavent dicenteJam Hippocrate mlterio, Foresto, Morgagnio. g Hic adhuc reserendae occupationes et pisicia quaedam, ubi situs capitis nocivus diutius observari debet Ramazzin0 , militum peregrinatione nimi Scitatae. II. Ad causas cxcitantes pertinent: Ad requentissimas causa excitantes pertinent omnia illa m0menta, quae Iethuram adaugere et Sanguinem majori quantitate ad encephalon urgere valent,
113쪽
huc numeranda a nimia virium muscularium intentio occupatio capite nimis inclinato 3 collare arctum 3 venarum jugularium compressio 3 0natu RIVum , urinam foetusque expellendi nimius' iussis Vomitus diuturni; ingesta cruda bilis degenerata: mucu 3 pituita Vermes et acida intestina acriter irritantia coitus immodicus praesertim in statu ebriori graviditas 3 medicamina stimulantia, humorum orgasmum augentia , intempestive adhibitas somnus protractus praeprimis ventriculo pleno captus mentis adstrictio sortior vigiliae, omnes animi affectus et pathemata ira gaudiumque vehemens praecipue in subjectis sensibilibus, labores grave capite prono peracti onerum in capite gestatio 3 clamor impetuo Sus , risu effrenis 3 alius immodicus' itinera militum nimis incitatas natatus velox; Sternutati : ΡΝΟnnullos sternutantes, dicit Magnenu apud Lancisium agitato violenter capite, diSruptisque eo impetu meningum VaSiS, Subito interiise. b Ciborum abusus aromaticorum, nimis conditorum, digestu dissicilium, mole sua ventriculum insestantium, magna degIutita quantitas, potulentorum Spirituo-Sorum , praecipue potu sortis erevisiae et vini, aliorumque Sanguini circulum Vehementer Stimulantium, usu frequenes, inebriationes Saepc saeptu repetitae. O Viscerum abdominis Singulorum aut plurium, maxime hepatis, renum, uteri Volumen morbo Sum, atque tumor, circulum graviter impedien S, praecipue refluxum sanguinis a capite ob compreSSionem VRSorum Sauguiserorum viscerum abdominalium cohibens, hinc Stagnatio sanguini in corpori partibus SuperioribuS, praecipue in cerebri vasis unacum eorum energia imminuta, adducitur, ubi dein, persistente causa excitante, oppletio vasorum cerebralium increscit, proclivitas in effusionem adaugetur et hic omnibus increscentibuS,
insultu a poplecticus hominem repente de medio tollit,
114쪽
quare a poplexi gasirica et biliosa non in systematis cujusdem lavorem excogitata J, Sed vere existit.
M Frequentem ap0plexiam pr0Vocant cordis a Sorumque majorum vitia, ut 0rdi enormitaS, ejusdem,aortae et arteriae pulmonali aneurySmnia, AESSiscatio ne cordis, valvularum praecipue bicu Spidalium et a Sorum majorum, imprimi ValVularum emi Iunarium auriae, poIypi, ossis cali0ne Breu 30rtae et arteriae ano nymae, dilatatione arteriarum, an eurySma carotidum; brevis est trames a corde ad caput, morbo praesente cordi vasorumque maj0rum VaSim sunt aliora, cim minuitur resistentia impuISui linguiniS, 'unde et Sanguis torrens minori negoti ad cerebrum praeceps agitur , hinc illa proclivita in ap0plOXiam' p0pl. praeterea provocant: carolidum SSiscatio, tumores varii in collo, sanguinis refluxum impedienteS, colli constrictio, Strangulatio, SuSpen Sio , SubmerSio.
e Impedimenta liberi circuli anguinis in pulmonibus quoque popl. X citant, huc pertinent respirii liberi dissicultas a thorace et abdomine compressiS, horaculis arctis, cyphos aut Iord0Si Statu pituit0so, vomicis, hydrothorace, phthiSi tuberculis, aut alia labe pulmonum; respiratio intercepta in SuSpensis, sub-
D Uberrimam pupi causam praebent humorum
in vasis capiti conge StioneS, quae, o Si haemorrhoi dum menstruorum, Sudorum pedum vel sub axillis, Iactis, Iochiorum epiSia Xeo S, aliarum quo, Xcretionum normalium seu abnormium Sive habitualium, Suppressionem oriuntur' praeterea Vi Scerum pectoris et abdomi ni contusiones metaStaSe Varine praecipue arthritis ,
115쪽
scabies retropulsa, herpes XSiccatuS, ulcera inveterata praepostere consolidata Salivatio mercurialis subito frigore sublata, morbi Xanthematici retr0puISi, car- Iatina, morbilli, variolae. De erysipelate dicit jam Hippocrates ,,Εrb Sipelas ab exterioribu veri ad interiora non est bonum. ecl. I. aph. 25. ΕXcitant porro popl. omnia Venena narc0tica, uti: Opium, Cicuta, Bella donna, HyoScb timuS, Lauro cerRSUS, Stramonium, Nicotiana, Lolium temulentum, ux Vomica, et praecipue Acid Borussicum et conitum. Si
mili modo agit Arsenicum Brodie et milhi Mercurius Subi corro S. Dei ergio Cuprum, Bismuthum, Aniimonium, lumbum' praetere morsus Viperartim nonnullarum praecipue Colubri Ma rabies canina ap0ple Xiam gignere Valent. Pertinent huc varia esstuvia odori sera plantarium, uti odore penetrante Croci Sambuci, Violarum, etc. emii via et vapore varii concentrali, uti sumus carbonum praecipue in loco clauson cenS0rum 3 gas varium mephylicum, a hydr0genium, ammonium hydrogenatum Vapore accenSi SullariS, cryptarum Subterranearum , exhalntione plantarum toxicarum. A dormit 0riis recenter calce illinitis, ac praecipue plus aequo calefacti Lanclatia ap0plexias, an Smieten hemiplegias ortas vidit proi Sus insanabiles. IRefert quoque Plinius lege apud Romano cautum suisse, ne quis intra triennium in aedificiis recens exstructis habitaret. Monsolatio messorum, militum galea haenea munitorum, aliorumque sub ardente Sirio laborantium; frigit nimium vicissitudines temperaturae ac tempestatis frequentes subitae et magnae, cre impriini et
auctumno calor nimius, si cum humido vapore commixtus vel cum exhalutione c0piosorum hominum conjunctus, uti in theatris, aliisque publici Spectaculis; capitis antea valde calentis atque Sudanti refrigeratio
116쪽
repentina aer humido Trigidus, pulvioSus nebul0Sus, etc. Saepe popl. provocare, Valent, Vide S. 18.i Ad causas occasionales adhuc recenSendae Sunt: Iaesione traumaticue V. g. IapSu ictus , claesiones per concussione , contusione capiti illatae. iraeterea apopl. concitant vitia organicas vitiosa capitis et cranii formatio tenuita ossium calvariae morbo Sa 3 caries S-Sium exostoses aist elan aliisque observatae; gummata, nodi t0phi Syphilitici calvariae internae repente orti: Steo Steatomata, variique cranii tumores: Aneurysmata, Ssificatione arteriarum vel earum fragilitas terrea, quae monente eximio carpa in neu-rysmata disp0nit varices' hydatides fungi durae matris' concretione meningum vel inter se vel cum crani SSisicationes meningum Sinuumque tumidae glandulae Pachioni cerebri in quibusdam locis em0Ι-litio encephal0 malacia abscessus cerebri, cirrhuScerebri vel cerebelli etc. pertinent huc omnia mala, quae cerebrum ejusque satellites comprimere atque eorum stinctiones turbare possunt Denique inter causas apoplexiae numerat Clar. alter venas durae matris diu extensas, medullam cerebralem nervorumque origines ita comprimentes ut uidi nervet influxus intercipiatur. Causae remotae nunc adducsae per ire S SUP- pre S Sa praeSertim per Sanguinis in capite congestione extravaSata popleaeiam et imprimis sanguineam et serOSam inducunt.
U8ae remotae, que is vera virium debilita subeSt, popleaeiam praecipue nervogam inducen-ieS, Sunt:
117쪽
I. Disponentes, tu reserendaea excedens sensibilitatis totius organismi debilitas directa, quae per nimiam receptivitatis alacritatem reactionemque vitalem, cui vero constantia et robur internum descit, sese manifestat, hinc dispositi sunt ad hanc popl. individua debilia, emaciata, valde ensibilia, irritabilia, quin requiratur habitu propriu tenera, delicatula, vitae generi molli adsueta, evro-sibus chronicis, ephalalgia, haemicrania, vertigine, hypochondria, hysteria etc. laborantias aut morbis Iargis hum0rum dispendii , nutrimentorum penuria, curiS,m0Orore exhausta, consecta homine Studii Severis,
praecique in noctem protractis, dediti Venere immodica , onania nefandissima I issos enervati. O Ad causas praedisponentes pertinent adhuc: magna animi mobilitas et in athemata propensio imaginatio admodum vivida et irrequieta Sensibilita universalis maxima, vita Sychica praedominans. ΙΙ. Ad causas excitantes reserendae: a Potentiae eae omnes, quae debilitatem veram directam, non vero per siluxum sanguini majorem Uirium SuppreSSionem inducunt huc pertinent intensiostinctionum mentalium nimia atque assiduas Studia immodica vel invita Minerva usque ad exhaustionem pro tracta, et si intrare minitat , ad virium elevationem in-c0ngruus Stimulantium, quatenus adhuc magis exhauriunt vini, nec non opii 'latnei s Anthr0p0l0gie', aliorumque abusus vigiliae, animi adsectus et pathemata deprimentia moeror, timor, Spe DuStrata, morin selix, desiderium inane, nosta Igia, tristitia graviS, curae rodenteS, pud0r, invidia, odium, Zel0typia anxietas , sollicitudo et c. imo b febres nervosae et nervose purae chronicae, speciatim c0nvulSivae tremores artuum, hySteria, hypoch0ndria et c.
118쪽
usum Veneris , masturbationem 3 per remediorum eva- cunnitum abusum' tandemd humida et humido - frigida tempestaS.
Frigus, inedia, abuSu cosseae, ni c0tianne aliaque sere omnem poplexin Speciem provocare Valent.
g. IS. Stai istica de poplexia.
Iam superius dividimus poplexiam in epidemicum, Ondemi eam et Sporadicam. Haec divisio sere antiquissima jam ab ipso Hippocrale intuta. Ap0plexi frequenter Hippocratis temporibus obveniebat, ita, ut ipse Ap0pl. ad 0rbo populares numerabat , et praecipue hieme thmosphaera rigida simulque humida obvenire solebat Celsus resolutionem nervorum SSumit pro frequente ubique morbo , et hocus firmant post ipSum Hollerius , oressus aliique. In Italia poplexi praecipue eiademice occurrere SoIet,
hoc edocent observata Baslirii, uncisi et Mistechiis noniae et Pujomosi Venetiis instituta. epfer et Piso invenerunt , quod praecipue in Lotharingi frequentes
opopl. occurrunt et P. Frank assi mat, quod hic morbus in lignis urbibus Semper en demicus sit Bustivius requentiam popleXiarum It omne obvenientium anno I 694et 695 ab insueta illorum annorum aeri intemperie deducit. uod illae poplexi ne ad Sanguinen reserendae suerint, ex eo deducimus, quod ad has auferendas et curandas phleboi0mine ad 30 50 imo usque ad 60 uncias institutae suerunt. - De popi epidemica, medio seculo IS' grassante, mentionem sucit Huaeham;
P. Frank de tali in Vraiislavia et Berolino anno I700 et 170I. Anno 1780 usque ad 790 grassabantur in pluribus docis Germaniae inpoplexiam epidemice, et
119쪽
anno I 807, observante P. rarist, poplexi destinct0rum maj0r 0pia erat, quam anni praegreSSiS. - Mediolani δ' ex observationibus instituti et comparatione facta cum alii annis, inventum, quod in annis SI 2, 1813
et I 814, et annis I 83I, 832 et 833 per ap0plexiam
in prioribus annis 605 individua occiSa fuerunt, in ultimis dictis annis numerus hoc morbo defunctorum usque
ad 75 increvit. - Sec. Ferrario ' Mediolani ab an no 1750 usque ad annum I 833 obvenerunt plus quam II, 31 individua apoplectice defuncta, et inter haec sunt 6192 masculina et 4939 seminina inter I 0, 132 plurima
mense Decembre et Februari0, paucisSima menS Junio, Iulio et Augusto obvenerunt. Respectu habito individuorum matrimonio junctorum, viduorum aut caelibum
invenit idem auctor, qu0d inter 2 individua, anno 183 4 poplexi emortua, 6 coelibes, quibus adhuc insantes adnumerandi sunt, 2 viduae, I matrimonio juncti, et I quorum conditi RSSignata non fuit, erant. Secundum singulas occupationes et opisci Sormani
Mediolani invenit, quod interi 9 individua, 47 nentes, 33 publicis muneribu fungentia, si sartores, 4
desides locupletes et 123 netrices, morbo attonito correpta fuerunt. Sec hunc auctorem in 75 individuis Medi0 Iani apoplectice defuncti numerus maximu obvenit mense Ianuario et Septembre, minimii mense Mabo, uni et Iulio. Ex observationibus c0nstat, quod ap0plexiae, Sub frequentibus et magnis tempestatis vicissitudinibus per
refrigerationes generantur et revera epidemice graS- Santur. Lancisi et Morgagii non solum sub frigida, Sed etiam praesente humida tempestate, et Pet et Ios FrankSub magno calore frequente a poplexias, praecipue in Russia, bServarunt. 3ὲ a congestione cerebrale et
120쪽
npoplexius lini sub imminuta, tum sub adaucta tempe
Quod si equentiam a poplexiae in Austriae Metropoli attinet, cum certii idine nil dicere valemus, quia Secundum veterem ordinem hic morbii cum susso catione conjunctus et ita sub unum titulum inscriptus fuit. Hinciantum adproxima ii Ue numerum poplexi defunctorum adducere valeo, quem mihi Summa Benevolentia Illustrissimi, Spectabilis ac celeberrimi Domini Iosephi Ioan Knore, Medicinae Doctoris, ad xcels. Regimen Austriae Inserioris Consiliarii Protomedici, ei Salutis Reserendarii, Facultatis medicae Η. . . Dectini, ProscsSoris P. O. optime meriti etc. etc., tradidit, et Cuius veneratio erit mihi Semper Sunimn graiosque in Eum maximne. Ab anno I 793 usque ad annum I 833 numerus in universo defunctorum erat 577,295 et inter has 2I,356 a poplexi et suffocatione emortui. Itespiciendo plures annos inter se tum invenimus, quod ab anno
Numerus itaquae quovis decennio increscit. Numerus apopl. et uir in quolibet anno destinctorum valde variat 1 402 Sque ad 75I, et quidem anno Sol erant 402 et anno I 826 apopl. et suffocat detenta 75 I, licet anno 1801 numerus destinctorum erat
numerus emortuorum erat 18 452 apoplexi autem et suffocutione nullus m0rtuus, Saltem nullus assignatus in scriptis invenitur. Ab anno IS23 numerus his morbis emortuorum valde increscere incepit, ita, ut anno I 823
inter II, 160 individua 582 et anno 1832 inter 16, 622, 715 apopl. et susso catione occisa fuerint. Anno I 806enis rivi 20 359, interqu0 507 apoplexia et uita catione