Tractatus de apoplexia : dissertatio inauguralis medico-practica

131쪽

tione , Ieihora et sebri, nam Si oritur a caro febris auget eam in popleXiam hinc anat tantum illas, quae

causa lenta oriuntur; nec omni febri aeque benesca sed si oritur in initi ex V Vitae, nec St naturae hecticae, sed de natura intermitientium, tum omnia conquassat et concutit, et Supervenit calor cum magno et salutari sudore. 5. Anni tempus Morbo attonito tentati tempore imprimis auli tmnali rariSSime convaleScunt. 0 tem pore quasi natura, Vi medicatriX, valde esset pigra ad morbum tollendum per aeStatem corpii quodlibet versus autumnum plus minuS debilitatum redditur, func tiones singulae organiSmi non in eodem tenore et ala critate, ut in vere perficiuntur, sitque iners ; hinc etiam vis medicatrix, quae per morbum adhuc magis debili latur. ,Ubi autem Succubuit natura, ut Suis reSurgere viribus nequeat, medicu n0 manet amplius minister, sed interpres, recior et hero praepotens , ut cum excelso Celso loquamur' hinc plurima a remediis recte adhibitis, pauciSSima a natura Speranda. uapropter autumno sortissima et validissima remedia Sideratis exhibentur, quibu perSaepe Salvantur, ut nobis bis observandi occasio data fuit. In poplexi vere obveniente prognoSi melior Statuenda eSt, nam ad morbum auferendum plurimum, imo sere omnia natura medicatrix, virgo haec b0na, contribuit, cum per hanc vitae vigor in organis centralibus de die in diem increscit et medicus naturae tantum minister est. Apoplexia sub sidere ardente intrans pejor, quam sub hieme imperante aestas et hiems sere Semper malu 0sthumaplurima ap0plectici inducunt. 6. Respiciendae quoque complicationes poplea Drum inter se vel cum reliis morbis.

plicata semper cum infausto exitu conjuncta Ap0plo Xia Sanguinea c0mplicata cum Ser0Sa tristem sacere sinit

132쪽

prognoSim. De 0mplicatione cum aliis morbis hoc adduci satissit quo gravior et periculoSi0r morbuS, quocum ap0plexi complicata, eo minus suuSium praesagium faciendum. Complicati cum cachexiis gravior, quam cum inflammationibuS, grRViSSima cum euru sibUS. In genere, Si apoplecticu ad tractandum Suscipia tur, nunquam nimi cito praeSagium faciendum, et statim adstantibus dicendum: si mihi contigerit etiam hunc

aegrum SerVare, non OSSum pro tempore cum certa

certitudine edicere, an non mala quaedam postlium intrent. Semper cura I 0ngius tempus durabit, quia centrum centrale, par nobilissima corp0ris assecta est. Hic semper adhuc praeter momenta Superius d-ducia ad vitae genus, consuetudinem, conditionem aegri et opificium, haereditariam conStilutionem, ad morbo praegreSSOS , domicilium, cauSam, introitum morbi, characterem Stationarium , ad Opidemia regnantes et earum sormas, ad therapiam hucusque adhibitam etc. respiciendum. HomineS, qui mulium Sedent, nenteS, nutrices , deside l0cupletes , miseri, subri serrarii, caupones, magiStri 0nviviorum , Vetulae Semper gravius adficiuntur, quam alii homines. Sic in illis, qui ex morbis praegressis debilitati, Xhausti sunt, qui

brevi ante insultum magnas haemorrhagines aut magnum aliorum humorum dispendium perpeSSi Sunt, Semper tristior prognosis lacienda erit, quam in illis, qui Sem per an suerunt. Domicilia angusia, humida, hominum et anima lium magna c0pia repIeta, penuria rerum, Si haec non amoveantur, multum ad tristem prognostin contribuunt. Epidemiae regnante Semper poplexin gravi0re reddunt, et ideo tristiorem prognostin inducunt. Ap0ple-Xia neglectu, male aut non truciata, semper riStem yrognostin reddit , et . .

133쪽

et praecipue illi, qui jam semel apoplexi detenti fuerunt, instillaim novinu poplectictim venientem ante treS, quatuor, e quinque horaS, in ante nychthe- merum praesagiunt accusant tale aegri SenSum ardoris in medio sterno versus caput ad Scendentem, Sensum

formicationis in extremitatibus , Sunt inquieti, agiles, timiduli et a medicis explorant , ut ipSi auxilientur; nonnulli ardorem sub mictu ad cusant. Hoc in tribus in dividuis nobis observare licuit, et praesertim in una semina in divisione Celeb. C. R. Consit et Vice- directoris r. Seeburger, medici medenti Sagacissimi et expertissimi, quae mane inSultum poplecticum, poSt meridiem venientem, praeSagiebat, et mirum in modum revera hora tertia pomeridiana, licet epithemata glacialia capiti adplicita, cucurbitae cariscatae nu-chae adpositae, et ad tubum inteSiinalem derivantia aliaque in Sum Vocata, inSultus fere Iethali apparuit apo plecticu Secundus, nam ex morbo attonito prima vice correpta in divisionem suscepta fuit. - Nonnulli, quin cauSam rite SSignare Sciunt, mortem Oae mequentem et alicinantur, vide ob Servat. II . Hoc praesagium de instante morte jam antiquis notum fuit et imprimis Philosophus Plato, discipuIus Socratis , hoc Sequentibus verbi aSSignai: ἈγΘρωποι χρησl1ωλυσιν Orαν χελλ σιν ποθανεισθα ι sed nullibi adductum, quod Syderati satalia ultima vitae momenta sibi et aliis praecantare Valeant.

Haec duas compIectitur parteS: curam rvis lacticam e curam therapeuticam. I. Mura Prophylacti Cn. Si morbi hujus naturam pernicioSam perpendimuS, ultro patebit, therapeutica principia non tantum aegr0

134쪽

rum curationi, Verum etiam linorum conservationi accommodanda SSO cur3mque, quam dicunt prophylacticam, si non majoriS, certe I 0 minori esSe valoris ac ipsam curam radiculem. Hoc autem curati0nis consilium tales exigit coordinatione medicas, quibus mali evolutio impediri queat. Ad praepediendam vero morbi

evolutionem apprime requiritur evitatio omnium momentorum, quae Sive diSp0Sitionem generent et exaltent, sive hacce jam praeexistente totidem eruptioni sontes praebeant. Unica cura prophylactica sufficit, ut a poplexia jam imminen retardetur, acceSSu prRevertatur, Sanita conServatur vitaque salvetur Celsus totam curam prophylacticam duobus verbis complectit: ,,quie et abStinentia , quae cura moderno, delicatulo et luxurioso nev vi quidquam valebit. It vero tractamen prophylacticum rite instituatur, semper reSpicienda Sunt consuetudo, aetas, cunSti tutio in quolibet aegro, uti momenta praedisponentia, et causae Xcitantes, tandem morbi praegressi et praesente , quae lar cum malo praesenti in quadam necessitudine versantur. Facies, utSuS. vibratio car0tidum, temperatura capitis, Status functionum Singu-Iorum organorum, Se et excretiones abdomini quoque solerter explorandae sunt. Circulo Sanguinis accelerato , congestionibus verSu enkephalon frequenter contingentibus, ill e refrenandus et enkephalo symphoreSi Smitiganda et auferenda caput semper frigide ei Vetur, aqua Digida mane et vespere lavetur, vel frequenter adponantur capiti epithemata frigida, vel per vices psychrolusiae instituantur. - Si circulatio laticis vitali per m0rbosas pulmonum, cordis aut hepatis adfectiones prohibetur, et si hae assectiones poplexiam pro UD care minantur , tum topicae sanguinis depletiones et purgantia Xposcuntur. Circulus acceleratu com-ΡeScendus per digitalem purpuream. Si cum hoc Statu, nempe cum morbis pectoris et abdominis, debilitas it

135쪽

corporis lassitudo conjuncia, tum parvae sanguinis detractiones per cucurbita Sicca et cruentas, lanticii Ios, VeSicantia, Summopere c0nVeniunt. Semper tamen adtendendum, ut liae impedimenta circulationis, sive in organis pect0ralibus Sive abdominalibus resideant, quo cyus c0ngruo auferantur modini Si autem remo veri non possunt, caveant sibi aegri ab omnibus iis, quae sanguini torrentem ad caput excitant, quo re-

Spectu sint in potu et cibo moderati et adhibeant supra adducta medicamina. - Ρlethora ubi adest universalis, modicae sanguinis depletiones, phlebotomiae hinc inde

institutae, bene conducunt, nec Su eccoproticorum

antiphlogisticorum eSi negligendi S praeSertim, ubi proclivitas in alvi StypSim SeXui Sequiori in genere connata, adest J Regulae hae prophylacticae eo

D Hic adserimus signa verae I et horae, quia in paucis

libris medicis clare et distincte adnotata invenimus Signa verae pleihorae sunt habitus corp0ris robustus, bene nutritus, facies rubra et turgida, oculi rubenteS, Splendentes, venae jugi Iares turgeScente , carotide pulSanteS, Calor per totum corpus adauctus, interdum dolor capitis gravativus, tinnitu aurium, Vertigo frequens , praesertim IS SOmnum, ut si caput demissum Subito IeVatur, oscitatio molesta, nonnunquam tremor, SpRSmus, Stupor extremitatum , gravita et delassatio urtuum, respiratio revis et molesta, cordis palpitati et anxietas, ani mi demissio, somnus inquietus insomniis terrificis interruptus; pulsus plenus, forti S magnuS, tenSUM; exasperatio omnium horum Symplomatum per calorem AEXtermin corporis motum, animi intentionem, post Oenam lautam, p0tuum Spirituosorum usum imminutio Vero eorum e refrigerantia, Calorem unimalem compescentia, per rossuVi Sanguinea epiStaXin mensium vel haemorrh0idum UXum, per Venaesectionem adhibi tam Diagnosis adhu Certior redditur e cognitione praegres s0rum momentorum unguini in majori quantitate generationi faventium, quae Suut Victu Nutriens, CarnOSUS, potus vino sus, unita perfecta, digeSti bona, pronuVia Sanguinea, v Ialiorum humorum naturalia aut assueta imminuta, SiVe suppressa, vita otios Curis vacua etc. Notandum tamen illa m0do recensita symptomata Iethoram Veram lenotatilia 110n Omnia simul et Semper adesse: interdum ipsa essentialia desunt, interdum et alia insolita, e ex irritabilitate subjecti excedente, vel ex obstaculi circula ituriis et inde ex accumulati0ue Sanguinis magii in partibu Cox-

136쪽

magis observandae , ubi geniu Simul epidemicus, qualis tempore autumnali et hiemali observari solet, dispositioni in huncce m0rbum favet. In genere diaeta in hoc morbo Summe respicienda est victus sit tenuis non nimi alibili S, e regno praecipue vegetabili depromptus, cum carnibus junioribus alternans potu sit aquoSuS temperan S, diluens, acidiusculus, et sec. Culleurum cere vi Sia tenuis anteponenda est aquae, facilius obstipati0nes producentis 'ilNimia ciborum ingurgitatio Vitanda, dispositus saepe

edat, ast non multum, evitet 0ena VeSpertinas, omnesque epulas lautas, caveat ab omnibus Stimulantibus, aromaticis, calefacientibus caute abStineat a potu spiritu oso, aromatico, Stimulante cujuSVi generi S praecipue a cremato et vino novo, Vilet Vinum mixtum, quod cite inebriat, mustumque crudum, Saepe a cito

a popl. inducant. Alimenta di Speupta, fructus crudi, farinacea legumina et similia vitanda neque homo post ventriculum oppIeium latim ea cubitums somnus diurnus sive meridianus evitetur, de hoc jam Schola Salernitana dicit:

Sit arevis aut iii Ius tibi meridianus somniis, Febres , pigrities, capitis dolor atque catarrhus :Ηaec tibi proveniunt ex somno meridiano.

Et alio loco dicit:

, Ex magna coeti Stomacli sit maxima poena, Ut sis nocte evis, Sit tibi coena brevis.

neque capite nimis declivi cubet homo somnus in genere non nimi protrahatur, horia Sit corio tectus, Stratum sit simple durumque. Frequens ic0tianae, sit sub pulveris sorma vel fumi cum pipa Vel Sic dicto , Cigari en rauclien, quod

poris praestantissinii prodeuntia, uti Staius sopor0SUS, Spas modicus, mentis iurbationes, lip0ih3ntiae sensu S; UISUS ar Vus, ad speciem debilis, inter inittens etc. bSerVatur.

137쪽

summopere noxium, quia fumii Statim olfactorio , gustatorio nervos, culos, et cerebrum ipsum debilitando afficit, uti et potus arabici usu interdicatur Bergitis putum e0sseae poplecticis et letliargicis noxium esse declarat, idem tamen asSerit, Vim quum dum comseae inesse excitantem, quod apud A rabe quosdam evidentissime compertum suit, qui, cum pio abu Si Sunt, potu osseae iterum eriguntur. Nos de his suo tempore adhuc plura adducemus, ct tantum hoc dicimus: I. quod sub nonnullis circumStantiis cosse nocent, Sub aliis summ0pere poplecticus juvet nocet in ap0ple X in nervosa, juvat in unguinea ct Aerosa sed m0dicus tantum usus. 2. Potus e sabis arabicis suam vim praecipue exerit in bi stema gangliare, hoc X citat, conge-Stiones ad organa abdominalia majores inducit hinc a partibus Superioribus Sanguinem detrahit, cerebrum 1iberat a nimia ejus mole et sic leviter excitat, attamen ut cum Horatio loquamur:

, Est modius in rebus sunt certi denique fines' Qu0s ultra citraque, nequit c0usitatere rectunt:

3. pium Systema cerebrate, cerebrum ipsum serit, o p 0re obruit te. potus e sabis arabicis, Stimulando plexum Solarem, contrari m0d agit in cerebrum, hoc a sanguine liberat, incitat, homines ad labores proniores reddit, ingeniosos, imo valde exaltatos, ut in uno hortulano quotidie observamus. Si Deo optum placebit,m0 multa deo, Cossea palam faciemus. Τabaci usus poplecticis minus conducit sed si p0St largi 0rem usum ab eo repente abstinenteStemulenti evadant, redire ad 0nsuetudinem debent, eoquem0derate uti, nam ex Seculis mutatio consuetudinis praeSertim veteris et noxium et pestilentissimum habe-

D Materia medica. ag. 113-

138쪽

tur; si vero post moderatum tabaci usum vertigo observetur, abStinere oportet.

In genere selix est ille, qui nunquam pipa neque

pulvere herbae ni cottanae SuS St, et ni X r0gamus quemlibet, qui ad praesen tempus non sumnuit, ut non amplius sumet; nam ni cottana tuba cum nervo vi narcolica obruit, nauseam, vomitum, diarrho eam , copioSum urinae uxum, difficultatem respirandi, anxietatem, cardiopalmum, ut Sum debilem, contractum, Sudorem frigidum, vertiginem, temulentiam, animi deliquium , et ipsam inducit a poplexiam nervoSam; non memorando illa mala , quae ex Salivae ejectione sive descenSionte in Stomachum enascuntur. In utroque casu concoctionis Opus turbatur, habitus organismi totu enervatur, debilitatur, externa Superscies pallescit flavescit et breviter praeter tremores cachexia universalis , nulli remediis auferenda, inducitur uuare jam recte Nise Iiit apud Ioan de Mediolani dicit:

,,Decipit incaut0s, juVenesque , Senesque Tabacis isti Ia de Satanae isti In rapia manu. Dum struit insidias turdis, dum decipit auceps Ut capiantur aves, istuIa dulce cauit. Fistula dulce sapit, Philocapuis, fulta abaco III sed ad Stygias fistula ducit aquas.

Onerum gestati Supra caput, a julis , operariis aliisque interdicenda, quum ipsi demonstrare adnitamur, quod haec gestati capiti Summopere noxia sit,

quum congestiones et ipSam ap0plexiam causare valent.

Imprimis talibus subjectis dicendum, quod, si ex ossici onera portare debeant , . . illis, qui in altis montibus habitant , et omnia ibi deportare debeant, non multum ante portationem Spiritu0Sorum ingurgitent, nam tum eo certius immedicabilem poplexiam sibi contrahant.

139쪽

Seniculi sint hilares, modicam comm0tionem quotidianam faciant, cibos sumant eupept0S, animalia cum Vegetabilibus commixta, paucam vini dulcis interdum quantitatem bibant ut vires refocillentur, et Sic in-Sultui apoplectico, cui maxime exp0Siti, praecaveatur,

vitaque longa conser Uetur. Clamur impetuosus mitigandus, praecipue in insantibuS, per causarum amotionem, ' quae , clamorem X- citant. - Risus effrenis, causans lactei ruborem, reSpirati0uem, circulati0nem vald opere turbans, vitam OnSiseram Summopere incitans , , iderandus per loquelam attentam, Severam, am0tionem objecti ri Sum r0V0- cantiS. - Fletus inmodicus, ' nervos valde debilitans, SpaSmo ciens, oculi nocens s respirati0nem turbans, per rectum ei blandum sermonem compescenduS, Objectumque, ssetum excitans, a mente dispellatur. - Sal tali 0 furore incensa citatissi na, sub sorma, Gallopad et sub illa, ubi saltatrix vel saltat0r orbem continuo sine intermissione saltatorium versant, praecipue habitu ap0plectico donatis, strenue interdicenda, riisque

mala, ex Saltationis imm0dicae ab usu provenientia, uti P. . nimia exaestuati c0rporis, turbatio circulationis, intensio mervorum, exinde provocata reSpi rati dissicilis, cardio palmus, congeStione VorSu R-Ρ ut, cephalaea, vertigo aliaque, exp0n Ouda, nam c0nStant exempla ab Di filio, Plinio. Galeno aliisque adducta, ubi medio sub saltu saltantes repente exanimeSconcidere. - atatio modica non nocet, quin im c0rsu VireSque roborat, maxime autem nocet tu aquam X

loco alto saltus in caput fila sugenantite init dein Κ0pse, o de aus dei I op springeri nam non solum Sub 00 Saltu major sanguinis unda in caput pellitur, sed etiam

quum primum caput aquae immergatur, refrigerati capitis repentina inducitur et sanguis ex partibu externi versu internas, i. e. cerebrum truditur. hinc ap0plexiae, haematurrhoeae, dilacerati0ne tympani aliaque

140쪽

innumera mala ex hoc insuItati0ne enata, perSaepe visa sunt. Magistris itaque natatorum dicendum est, ne discipulos su0s ad hoc saltus genus nimi Stimulent. Sub suspiri frequenti, causa huju inquiratur, an X vitiis organicis cordis, abdominis, pu m0num, ali 0rumque mal0rum proveniant an ex colli fasciis, arctius adstrictis, horacibus vestibusque arcte corsu constringentibus inducantur, nec ne Nimia mentis intentio profundaque atque SSidua meditati evitanda, et sermocinatione exhilarante, di-Stractione objecti, vetuesto mero atque non copioSe Sumto Vino, balnei tepidi , quatenus Sanguinem a partibus superioribus detrahant et aequaliter verSu Super- sciem externam distribuant -- men et 0rpu recreatur. Docti a studiis severis abstineant; Si non SimuΙ et Semel, verum succeSSive objecta alternando, minoremque semper intentionem adhibendo praeterea faciant commotiones, exhilarent e. - Longa et multa

vigilia debilitatis stimuli aromatici volatiles, uti Sunt:

Valeriana, chenopodium ambrosioides et similia nervina probe cedent. Via vehemens affectuum et pathematum, omneSque assectu vehementes, utut proclive admodum in ejusmodi homines, praepediuntur et coerceantur, omneSimpressiones sorte Sensuum Xternorum orgaSmum humorum cientes, IuciS, Soni odorum fragrantium mi tigentur. Oratos blandis complacare verbis et ab hortari frustra tentabis adprobes potius horum mani

RStationes, quaSi justam Sentires esse ipsorum iram δ'

fac, ut consideat iratus, quo inducta musculorum consectio vulcaneos animi componere motu juvabit. ,,Ν0