Tractatus de apoplexia : dissertatio inauguralis medico-practica

141쪽

brum aliaSque partes , praecipue, si individua lethorica, juniora, temperamenti sanguinici vel alvi stypsi

VeXata, p0tus aciduli refrigeranteS, nitruti mucilagi Π0Si emulsiones et similia antiphlogistica insigniter conveniunt. Si vero debilitas per pathemata vehementia, praecipue per iram inducta, tum juvant vald opere leve infusum chamumiliae, 0rum sambuci, parva dosis tartari emetici grati semis ad vehiculum unciarum octo Vel decem, sit aut aqua destillata, dec0ctum graminis aut althaeae bene quoque conducit insusum a d. pecR-cuantiae e gr. trib. ad uncias octo-decem cibi inteu pepti, potissimum e regno vegetabili desumti, pauco Br0mate conditi pro potu vini quantitas valde exigua cum aqua commixta exhibeatur. Si debilita magna. Iip0thymiae, tremores artuum, stridor dentium, SpaS- mi, leveSque convulsiones post iram inducta, tum praecipue apud seminas delicatulas, sensibiles, Valde irritabileS, hystericas, pulvere Noweri et ipsa tinctura

opii Simpl. 0si convenienti guit. J-jj , fluidum

nempe benignae Lethe oblivionis irae, curarum, m0leStiarumque, ex nostra experientia vald opere juVant. ocet omnis tristitia et timor summopere organiS-mo, circulatio turbatur , nam pulsus tum arteriarum tum

s0rdiS, iS, qui timent, minimi ac maxime imbecilli

Sunt parte in superficie positae algent, corpuSque pallescit, tremor incidit, vox interrumpitur, et ireS denique convelluntur omnes. Haec animi pathemata repente 40minem torripiunt coque valdopere B0sent.

142쪽

O timorem et immensum moer0rem n0nnulli repentina morte interierunt; quod scilicet imbecilla suapte natura, animula eorum, sub valido assectu oppressa, confestimeXStincta et suffocata sit quemadmodum luculenter et perspicue docet Galentis lib. 2. cap. 5 de cauSis sympl. Hinc cane plus et angue omnia illa, quae non adspectu et auditu modo, verum et mentis agitatione tristia existunt, Summopere fugienda Sunt. Animus itaque ex hilarandus, curae discutiendae et aetitia inducenda. Laetitia enim calorem excitat naturalem, Spiritu temperat et puriores reddit, Virtutem corr0borat, aetatem floridam facii, juvenile corpus diu conservat Vitam prorogat, ingenium acuit, et hominem negotiis, qui buslibet obeundis aptiorem reddit convenit autem, ut haec ipsa laetitia sive gaudium sit temperatum, non exceden modum neque repentinum. Nimio enim et re pentino gaudio, quemadmodum Galenu lib. 2. cap. 5. de cauS. Sympi et Alexander Aphrodisaetis problem. 2I. memoriae prodiderunt', tanta fit cordis relaxatio, ut vis vitalis unacum innato calore tota egeratur ac diS- Sipetur, adeoque Syncope nonnunquam et repentinamor con Sequatur. Atque hujus rei exstant horribilia

et pertimescenda exempla apud.Τ. Livium Deca. 3. lib. 2. Val. maei m. lib. . cap. 12. Plinium ib. 7. cap. 32 et 53. et A. Gellium, lib. 3. cap. I 5. Gaudium

itaque enorme diminuemus, si totalem impressionem Varie partiendo adtentionem hominis exaltati ad minori momenti res direxerimus, contraria ubique mon Straverimus noxasque varias rebus saepe jucundissimis Promanare poSSe probaverimus. - Laetitia modica tristiores animi affectus dispellimus, ad quod etiam con tribuunt cibi suaves et boni succi, vinum subtile ac delectabile, boni et Dagrante odores, delectabilium rerum commemoratio et cum amicis ac familiaribus frequentior et jucunda conversatio. reviter dictum, ut cum Eo bano loquamur, ad cura rodentes, animi pathemata

143쪽

deprimentia et excitantia dispellenda, quae facile apo-

plexiam inducere valean :

Utere co11vivis noli tristibiis, utere amicis, Duos nugae et risus et joca salsa juvant. Duem non blanda juvent varii modulamina cantus Hinc jecur et renes aegraque corda tusent. Nam uilii humanas tanta dulcedine mentes Afficit, ac melicae nobile Vocis suS. Tange lyram digitis , animi dol0 omnis abibit, Dulci sonum reficit tristia corda melos.

Plittarchus in libro de virtute morum tradit, Py

thagoram animo pacando sedandoque ab assectibus et perturbationibus vehementioribus Musicam adhibere. Sed musica etiam habet suos nes, nam nimie Xaltare non debet phantasiam, quia mox contrarium malum inducit. Quisqtie sibi sacile in memorium illum mutum re covabit, qui decantata requie Ozartiana pro Sua Majestate Francisco I. poplexiae in Sultu correptus, dicit Schmolanop J, ut exemplum adducamuS. Hic ad liti liceat referre pulchrum locum a me

ronymo Fracastorio adductum, qui de fugiendis animi pathematibus sequentia dicit:

,,Tu tamen interea effligito, quae tristia mentem Sollicitant, procu esse jube curasque mettimque Pallentem, ultrices iras: si omnia laeta. Alma Ceres te in hoc Bacchi quaeque laeta juvabunt. Munera, Sic dulces epulae, Si Copia rerum, Sic urbis, Sic ruris opes et summa voluptasVisere saepe amnes nitidos jucundaqtie Tempe; Et placidas summis sectari in montibus Ura , Accedunt juVenumque chori mistaeque puellae.

Η0 tamen ignorandum non est, quod obe8is n0nnulliS, quibus corpus immodice plenum est, qui itaqud ad poplexiam valde dispositi sunt, ac iis etiam, qui Spiritu admodum m0biles et calid0s habent, interdum utile Sit, si curis, timore et tristitiis conficiantur: qu0

144쪽

nimirum spiritus calor hebetetur, et nimia m0Ies quae

corpus onerat, Xtenuetur aliqua ex parte atque auseratur, id quod uno ore confirmant Paulus Aegineta lib. I. cap. 57. Aelius lib. d. cap. 32 et Rhazes libr. l. cap. 9. ad Almansorem. Sub ebrietate et si insultus ap0plecticus extimescitur, assatim aqua tepida, tepido chamomillae insuso, vel irritatione saucium, vomitu ciendus, dein aqiua pura egelida in magna quantitate superbibendari exhibeantur pediluvia acria tepida, sinapis mi vesicantia ad nuchum, brachias enemata purgantia et bibatur pro gradu ebrietatis plus vel minus sorte insusum e fabis arabicis, decoctum em0lliens cum paucis aetheri alicujus guttis, aut cum grano j j amphorae gravi incnSu ammonia pura tu minus aqua diluta, naribus attracta, bene conducit. Corporis nimia exercitatio et intentio vitetur, motus c0rpori Sit moderatus caute evitanda exaestuatio, nimius curSuS. - Sic quoque insolatio caute evitetur, tegatur caput mitra ex corio Vel fungo parata, quaera tu locus umbrosus' congestione n0n raro intercedentes hirudinibus tollendae temporibus et cucurbiti Scariscatis occipiti praeprimis applicitis, et nequaquam Spernendae Sunt capitis Iotione cum aqua frigida pedi-

in umen prono capite. Insolatio detentus homo bibat Succum citri, aqua copiosa dilutum Sacharatum, aquam cum Oxymelle Simplicis Abu upo aceti, acetum vini cum melle despumata et aqua, acidum sulsuricum dilutum ivit xx - xx cum aqua et melle despumato etc. calore nimio sub Iab0ribus assiduis, corpus multum intendentibus, tempore aestivo, Ioc aprico urenteque S0Ie peractis, juvat assumere refrigerantia aquam frigidam aquam cum aceto aquam cum xymelle acetum cum melle despumat et aqua acidum artricum cum Sacchar et aqua sub sorma imonadae; pulvereS

145쪽

aerophoros' potionem ineri y pulveres aerophoros Himelandi, Vogleri , vina acidiuScula cum aqua acida mineralia, praesertim elixirium acidum Halleri cum aqua frigida vel quomodocumque propinata, ne totaliter

vires exhauriantur, neve delaSSati nimium poplexia pereant. Ast eodem in gradu, ut motu corporis nimius, nocet motu desectus, ita Segni Sedentaria, imprimis post prandium. Sessio Iongius continuata maxime nociva, Si corpore fit incurvato et gentibus multum smis, nam sanguinis luxus et ressuxu per pedum et abdominis vasa retardatur , hinc in partibus minus impeditis, thorace et capite, si nimia Sanguinis accumulati , et inde non solum, quod digestio, assimilationisque opus turbatur, Sed etiam reSpirationi turbae, cephalaeae, vertigine graVe , temulentia et ipsa poplexi inducitur haec omnia mala adhuc augentur eo, quod intermisso motu musculari, homo I0cum, quem in aere tenet, non mutat et, dum, ut plerumque sit, in domicilio clauso degit, eundem Semper aerem, Spiritu exhalato et aliis modis corruptum , iterum iterumque respirare cogitur. Similia mala provocantur ex prona corporis incurvatione. Omnia exinde enata mala Stimulis modice volatilibus, balneis tepidis, frictionibusque ope lintei calidi, denique laboribus moderatis, tollunturi exercitium corpori potius Sit modicum, ita, ut omnes organismi operatione adjuVet, quin corpuSDimis exaestuet hinc commendantur motu paSSivi, equitatio, vectio in curru et ex nostra opinione IuSuS, nostro aevo sat frequens celebratus Sub nomine .,BiIIarii' , per hunc paries omnes, muSculique, quin nimie intendantur, moventur, sangui minima vascula permeat, circulatio quidquam vividior sit, stagnatioque Sanguinis in partibus superioribus et exinde cephalaeae, Vertigine , muscae, Scintillae ante oculoS, turg0rcalorque faciei, insultus poplectici enascenteS, minuSextimescendi. Xercitati0nem corp0ris, quae multa mala

146쪽

auferre valet, 'denhamυδ NimiuS, observat med. feci. IV. cap. VII pag. I93. eximiis his laudat verbis: ,,Et ut, quod re eSt, 0quar, non in hoc tantum casu,

sed in morbis aliis chronici quam Ita rimis hoc exercitii genus nunquam non cum uberrimo fructu usurpatum memini, modo qui in illo improbius perseveraret. Si enim nobiscum reputemuS, Ventrem inseriorem, in quo disponuntur organa Secretoria, hoc maximo Xercitio vibrari eaque succuSSationibus aliquot mille uno in die exagitari solere , facile credemus, eadem Succum

quemlibet recrementitium ibi impactum ope dicti exercitii posse excutere et i quod majori adhuc est momenti

validiore ista caloris nativi excitatione ita corroborari, ut munere, qu0d ii mandavit natura, in Sanguine depurando recte defungantur.

obesiS, pinguibus pituitosis, Ieth0ricis , habitu poplectic donatis, usus chartarum Kartenspiei et Iusus latrunculorum Schachspi eo, quatenus hic,

praeter mala ex m0tu corpori neglecto, etiam Valdopere cerebrum mentemque assicit, debilitat et exinde a poplexiam nervosam inducit 'a pluries in ephemeridibus nobis legi licuit', Strenue interdicendu , praecipue illis, qui ejusmodi lusu , quaSi ex proseSSi0ne,

furori tentati, exercent, iiSque mala exinde provenientia, quae etiam Xempli c0rr0b0rantur, benigna Sermocinatione Xponenda. oc eo magis faciendum, quum ira, haec amma interna suriens corpusque devastanes, timor, o Iudi amissionem, aliaque animi pathemata, imm0dicus labaci usus, continuo cum his qu- dis in lusu conjuncta sint. Hinc quilibet bonus medicus, qui Sanitatem non Solum uorum cognatorum, Sed aliorum hominum conServare vult, homines tali vitio detento adm0net, ne pecunias perdant , c0rpii animamque deva Stant, et tantum nem talium IuSuum respicinni, qui nunquam bene finiri possunt. Taedium temporis, desiderium inane, desectu oc- .

147쪽

cupationium , negligentia Supina, per Sermocinationes

amoenaS, Venationem, modicam corporis exercitationem auseratur auferatur etiam seram orem virginis pulchrae atque bonae. Nam se amor , ut cum Harimanno δ' philosoplio medico excellenti atque ingeni0So loquamur, ,,lucis divinae radiuS, animo humano inlucens, ipsius mentis vitam ad potentiam altiorem ext0llit, quae in

sensiferam et omnem aliam corpori Vitam redundans, functiones omnes impellit, univerSalem Simu omnium concentum restituen S, Summum Saluti humanae cujuscunque c0n Servandae, promo Vendae, reStituendae adminiculum Sed hic amor sine suo excedere non debet, nam ubi in effrene animi pathema aberrat, prae- primis si frustra IaceSSit, per nimiam, quam SuStinet, vitae incitationem, et per tot ali 0S, quo comites sibi Iegit, adfectus dejiciente , et menti et corporis valetudinem Subvertit. Coitus et amplexu venerei nunquam immoderate, nec post Spirituosorum abusum aut venire cibis repleto, praesertim Senibus celebrandi. Coitum nimium amantibus40minibus, per hunc debilitatis, XhauStis, enervatis, hi mala, ex hoc provenientia, exponenda, nam coitus nimius plus SyStemati nervosi intentione, quam humoris actura nocet. Si autem coitu exercendus, hic modice Xerceatur, jacendo , ita , ut femina succuba et vir incubus sit Bestiales concubendi modi valdopere

vituperandi sunt hoc jam docuit Alberius Magnus ' ' et Sanctoi his dicit: Corporis agitatio in coeundo, in

Sta canum, magi n0cet, quam Seminis emissio. Haec Solum viScera, illa omne nervo et viscera delatigat. Usus c0itus Stando aedit muSculos et e0rum per-

148쪽

spiratum diminuit. necto blandoque Sermone amicabiliter exponatur seminis, ut non sint Messalinae, et viris, ut non valde libidinoSi Sint recordentur, quod Sint viri mente rati0neque Sana praediti , quod libidinem nimiam frenare valeant dicatur ipsis, quod eximius Hallei us Jjam dixit: ,Homini adeo modicae sunt Vires, ut non multo plus quam bis in Septem diebus coire possit, ese quod Dr. Litther: .,Ιn de Woche Zwier, machi des a tres under und Vier, Achad twede mi noch dir, et sic accessus poplectici prae

Masturbatio per rectum Sermonem, expoSitionem malorum , quae hanc eXcipiunt interdicenda, si hoc niΙ juvat, tum ad habitum antimasturbatorium sub nomine , Onanie-Sperre recurrenduin sed etiam hic, praeter quod valde moleStus, ontiniam non Semper praepedire valet. 4nc putemus, Si omnia frusta erunt, ut tales homines, si tantum p0sSibile, ineant conjugium , et revocamu in memoriam, quod cel. Halnea dixit: ,,certum St, occuIta desideria pejora et mugis noxia esse , quam Iena honeStarum feminarum gaudia et rarum modernium in Veneris Sum.

Individuis pastosis pituit0sis pinguibuS, phlegmaticis, dispositis nimirum ad apoplexiam seroSam, si-

gantium nonnisi validorum Sus, ex familia roborantium, uti e g. Rheum exercitium corporis frequentiuS, aliquando sonticuli quoque proSunt. Ad vestimenta quoque adtendendum, ne Rrcie Stringant corpuS, nam circulationem turbant collare arctum laciei turgorem et livedinem causan est Sol vendum, horacula angusta , cingula , periscelides Sunt detrahendae aegerque incedat indutus vestibus Maiis.

149쪽

Cubile sit frigidum , purum, n0n 0minibus repletum neque animalibus, aer Saeptu reno Uatur nimius calor artiscialis, mora in conclavi multum calido praeca eatur. Sub aestu intolerabili seneStrae periantur

sed Summa cum cautione, ne refrigerium adducatur.

Sub aere frigido, humido refrigerium diligenter evi

tetur, pede abdomenque Sicco cal0re foveantur, temperatura cubilis sit modica, praeterea bibatur leve infusum tepidum chamomillae theae viridis , 0rum tiliae , meiathae piperiae, 0rum ambuci, vel vini generosi modica quantitas cum aqua commixta, cibi sint facile digeStu, plerumque ex regno animali depromta.

Emuvia et odores plantarum, sumigatione reSino-Sae, Sive quarumcumque SubStantiarum nare graviter adficientium, praesertim nocte movendae 3 tiam vald0Ρere nocent, quia Sua inares, unacum hi cerebrum adficiunt, et congestione Vel Su hoc prom0Vent, quae vesperi et nocte jam ob ex natura majorem Sanguinis asiluxum versu cerebrum, valde pericul0Sae evadunt.

Si noxia imminet aut adducta , tum illico aer cubilis purus resiliuntur, rigidiusculo aere renoVatur; caput et totum corpii aquae frigida irrigatur, n-natripse Spiritu0Sae cum aceto, acidis vegetabilibus et similia prophylaxim praebent eximiam. Si gas mephiticum v. g. eta uvia putridn, acidum carbonicum, vel narcotici vapore insidias struunt, tum statim senestrae aperiendae, aer purificandus, gaSi noxio chemice opponatur alio gaSe oxygenium quoque artificialiter paretur et in pulmones inspireter dein aceto forti naribus admoto temporibu infricto , interne vero aether ace-tic , potu osseae et similibus adhibitis optime fugantur. - Si metus Sit, ne narc0tica insultum, poplecticum inducant, applicantur volatilia contrariae ind0lis, quae sint camph0ra, Cosse et similia, quae Systemanerveum Stimulant et ad aequabilem energiam disponunt. Si venena SSumta, illic removeantur peremeticum, dein illa adhibeantur remedia, quae experientia

150쪽

0cmprobat acetum dilutum, cetum concentratum, ro-mnticum , acidum artricum, Succu citri, potu muci-Inginosum, insusum osseae Inc aqua calet S Saponis,n bumen ovi, tinctura galIarum, antiphlogistica, em01- Iientia et s. p. - Frequente Sternutati0neS, irritatione nervet Systematis e. g. frictione in alii regionibus prae Pediuntur, ceSSanique' praeterea naribu Sorbillanturnqua tepida Simplex , Sive Saccharata, decoctum radicis althaeae, malvae vuIgaris, mucilago gummi arabici, seminum cydoniorum, oleum IiVarum, oleum amygdalarum dulcium, duc, da cum melle despumato et decoct ruit althaeae commixtum' si haec omnia non juvant tum sorbillatur aqua frigida cum glacie commiXia, aqua frigida cum paucis guttis aquae aur0 cerasi imo cum gutta unu aut duabus tincturae pii Simplicis' si nil juvat, tum pii Simpl. uti L es cum aqua aut decocto

malvae commisceatur et ad sorbillandum exhibeatur. Semper tamen Semperque cauSn inquirntur, quae Sternutationem provocat atque Sustentat Saepe in organismo Ialet, saepissime autem extra illum. o praegresso anno in una semina, I annorum, valde delicatula irritabili, hysterica quae Sternutationibu frequentibus

- quovis minui bi aut ter Sternutabat, derepente correpta suit, quin cauSa eruenda SSet, sere omni remedia enumerata adhibuimu - nam Sternutatio per to- iam diem durabat, donec ad aquam lauro ceraSi, nimus, per hanc sternutatio statim siluit et non amplius redivit. Post sternutationem remansit ephalaea et vertigo Ievis, quae post exhibitionem ecco proticorum ter de die disparuerunt os drachmam unum quae auro cerasi dedimus ad quinque libras aquae glacialis, ut sorbilletur. Peculiarem sibi exposcunt attentionem ' prosluvia habitualia et praesertim uxus haemorrhoidalis et catamentali quae Si Supprimuntur ob summum inde emergens periculum poplexiae instantis, citisSime per nuXilia congrua, per attraheHlia , uti peditu Via, venaeSectionem in pede institutam, mirudines, lamenta