M. Tullii Ciceronis Cato maior et Laelius

21쪽

. lescentia fuisset. Ego L. Metellum memini puer, qui

quum ii adriennio Post alterum consulatum pontifex maximus factus esset, Viginti et duos annos ei sacerdotio praefuit, ita bonis esse viribus extrem tempore aetatis , Ut adolescentiam non reqMireret. Nihil necesse est mihi, de me ipso dicere quamquam est id quidem senile , aetatique nostrae conceditur. X. Videtisne , Ut apud Homerum saepissime Nestor de virtutibus suis praedicet 2 Tertiam enim iam aetatem hominum vivebat, ne erat ei verendum, ne vera de se praedicans nimis videretur aut

insolens , aut loquax. Etenim ut ait Homerus ex eius lingua melle dulcior fluebat oratio quam ad suavitatem nullis egebat corporis viribus; et anacti dux ille Graeciae nusquam optat, ut Aiacis similes habeat decem, at rit Nestoris; quod si acciderit , Dondubitat, quin brevi Troia sit peritura. Sed redeo ad me. Quartum ann rim g et Octogesimum equidem posse vellem idem gloriari, quod Cyrus sed tamen hoc queo dicere , non me quidem iis esse viribus, quibus aut miles bello Putiico, aut quaestor eodem bello, aut consul in Hispania fuerim, aut quadriennio post, quum tribunus militaris depugnavi apud Thermopylas M'Acilio Glabrione consule sed tamen ut vos videlis non plane me enervavit, non afflixit senectus; non curia vires meas desiderat, non Rostra, non amici, non clientes, non hospites. Nec enim umquam sum assensus veteri illi laudatoque proveris

hio, quod monet , mature fieri senem, si diu velis

esse senex. Ego ero me minus diu senena esse mallem, quam esse Senem ante, quam essem. Itaque nemo adhuc convenire nae voluit, cui fuerim occupatus. At minus habeo virium, quam vestrum utervis. Ne vos quidem T. Ponti centurionis

22쪽

vires habetis. Num iccirco est ille praestantior Moderatio modo virium adsit, et tantum, quantum potest, quisque nitatur mae ille non magno desiderio tenebitum virium. Olympiam per stadium cingressus esse Milo dicitur, riuum iuria eris sustineret bovem vivum. Utrum igitur has corporis, ' an Pythagorae tibi is alis vires ingenii dari' Denique isto bono utare, dum ad- sit; quum absit requiras misi sorte adolescentes P Ueritiam paullum aetate progressi adolescentiam

debeant requirere. Cui scis est Certus aetatis, et tua Vix natiarae, eaque sim Plexi ratiaque Chiique Parti .etatis tempestivitas est lata ut et infirmitas praerorum et ferocitas iuvenum, et gravitas iam Constantis aetatis, et senectutis haliaritas nutrirale quiddam

habeat, quod suo tempore percipi debeat. Arbitror te audire, Scipio, hospes turis avitus, Masinissa, quae

faciat hodie, nonaginta annos natus viriuria ingressus iter pedibus sit, in e statim omnino non adscendere; Vritim equo, ex aeqrio non descendere; nullo imbre, nullo frigore adduci, ut capite operto sito flammarii in eo esse corporis siccitatem itaque exsequi omnia regis offficiae et isti uera Ῥotest igitur exercitatio et temperantia etiam in senectute conservare aliqclid pristini roboris. XI. Non sunt hi senectute vires 2 Ne posti tantur quidem vires a senectute. Ergo et legibus ut institutis vacat aetas nostra munetibus iis, quae Dori

possunt sine viribus sustineri itaqrae noti modo , quod non posscimus. sed ne quantiam Possit naris fit idem,

cogimur. At ita multi sunt in Lecilli senes, ut Dullum ossicii aut omnino vitae munus exseqU POSSnat. At id quidem non proprium senectutis est vitium,

sed commune valitudinis. Quam fuit imbecillus P. Africani filius is, qui te adoptavit quam tenui, aut

23쪽

ntilla potius valitudine Quod ni ita suisset, alterum

ille exstitisset lumen civitatis. Ad paternam enim magnitudinem animi doctrina uberior accesserat. Quid mirum igitur in senibus , si infirmi sunt aliquando, quialia ne id militem adolescentes cssugere possint pHesistendum, Laeli, et Scipio, senectuti est, eiusque vitia diligentia compensanda sunt. Pugnandum, tam

quam contra morbum sic contra senectutem. Habenda ratio valitudiuis; tendum exercitationibus Iliodicis tantum cibi et potionis adhibendum, ut refici antra Vires, non opprimant trita Ne vero corpori so-Ii subveniendum est, sed menti atque animo multo magis. Nam haec Voque, nisi tamquam lumini oleum instilles , exstinguuntur senectute. Et corporii quidem defatigatione, et exercitatione ingravescunt: animi autem exercitando evantur. Nam quos ait Caecilius comicos stultos senes , hos significat credulos, obliviosos, dissol tos qua vitia fiant non senectutis, sed inertis, ignavae, somnicillosae senectutis . Ut petulantia, ut libulo magis est adolescentium, qUam senUna ne tamen Omnium adolescentium, sed non proborram: sic ista senilis stultitia quae deliratio appellari solet sentim levi in est, non omnium. Quatuor robustos filios, Mira liae filias, tantam domum

tantas clientelius Appios tegebat et senex, et Caecus. Intentiana enim niuatim, tamquam arctim, nabebat, nec languescens succumbebat senectuti. Tenebat noli modo auctoritatem, sed etiam imperium iu suos: metuebant servi, verebantur liberi, caruin miles hahebania viget, at in illa domo patrius mos et disciplina. Ita enim senectus honesta. est, si se ipsa des enclit, si ius suum retinet, si nemini emancipata est, si usque ad extremum spiritum dominatiar in suos. Ut enim adolescentem, in quo senile aliquid sic se- Ο

24쪽

nem, in quo est adolescentis aliquid, probo; quod qui

sequitur, corpore sene esse poterit, animo num Iriam

exit. Septimus mihi originum liber est in manibus;

Omnia antiquitatis monumenta colligo causarum illustrium , quascumque defendi, nunc quum maxime conscio orationesci ius augurum , pontificum, civile tracto multum etiam Graecis literis utor PythagoreorramqMe more exercendae memoriae gratia , quid quoque die dixerim , audierim, egerim, commemoro vesperi. Hae sunt exercitationes ingenii, haec curricula mentis in his desiidans atque elaborans, corporis Vires non magnopere desidero. Adsum amicis vetito in senatum frequens, Ultroque assero res Ultum et diu cogitatas easqiae tueor animi, non Corporis Viribus. Quae si exsequi nequirem, tamen me lectulus Oblectaret meus, ea ipsa cogitantem, quae iam agere non possem sed ut possim, facit acta vita. Sem

per enim in his studiis laboribusque viventi non intelligitur, quando obrepat senectris. Ita sensim sine SenSu aetas senescat nec subito frangitur 3 sed diuturnitate exstinguitur. XII. Sequitur tertia vitiaperatio senectutis quod eam carere dicunt voluptatibus o praeclarum munus aetatis, si quidem id aufert nobis, quod est in adolescentia vitiosissimum Accipite enim, optimi adolescentes, veterem rationem rchytae Tarentini, magni in primis, et praeclari viri; quae mihi tradita est , quum essem adolescens Tarenti cum Q. Maximo. Nullam capitaliorem pestem, quam Corporis voluptatem , hominibus dicebat a natura datam: cuius voluptatis avidae libidines temere et effrenate ad potiundum incitarentur. Hinc patriae proditiones , hinc rerumpiablicarum eversiones , hine cum hostibus clandestina colloquia nasci ntil-

25쪽

Ium denique scelus, nulliam malum facinus esse, ad quod suscipiendum non libido voluptatis impelleret; stupra ero , et adulteria, et omne tale flagitium nullis aliis illecebris excitari, nisi voluptatis Quum que homini sive natura, sive quis deus nihil mente praestabilius dedisset huic divino laneri ac dono Dihil esse tam inimicum, quam voluptatem. Nec

enim libidine dominante temperantiae locum SSe , neque omnino in voluptatis regno virtutem posse

consistere. Quod quo magis intelligi posset, fingere animo iubebat, tanta incitatum aliquem voluptate corporis , Nauta percipi posset maxima Nemini censebat fore dubium , quin tam dira , dum ita gauderet, nihil agitare mente, nihil ratione, nihil cogitatione consequi posset. Quocirca nihil esse tam detestabile, iamque pestis erum, quain voluptatem si Ira idem ea , uri maior esset at liae longior, Omne antini lumen exstingueret. Haec iam C. Ponti Saramite , Patre eius , a Dori Caudino praelio , Sp. Postumius , T. Veturius , consules , superati Sunt

locutum Archytam , Nearchias Tarentinus , hospes noster, qui in m ilia Poprili Romani permanserat, se a maioribus natu accepisse dicebat , quiana quidem ei sermoni interfuisset Plato Atheniensis quem Tarentum venisse, L. Cum ill , Appio Claudio consulibus , reperio. Quorsum haec ut intelligatis , si voluptatem aspernari ratione et sapientia non possemus , magnam habendam senectuti gratiam , quae essiceret, ut id non liberet, quod non oporteret ii DPedit enim consilium voluptas, rationi inimica ac mentis

ut ita dicam praestringit oculos, nec habet ulliann

cum virilite commercium. Invitus quidem feci, ut sortissimi viri T. Flaminini fratrem L. Flamininum e senatu elicet em Ozi annis post, quam consul fuisseu

26쪽

sec notandam potavi libidinem. Ille enim, qaium esset consul, in Gallia exoratus in Convivio a scorto est, ut sectari seriret aliquem eorum , Mi in vincialis essent damnati rei capitalis. Hic Tito , fratre suo, censore, qui proximias ante me Merat elapsias sit mihi vero, et Flacco neutiqHam probavi potuit tam flagitiosa et tam perdita libido, Dae Una probro privato coiiiungeret imperii dedecus. XIII. Saepe audivi a maioribus natu, qui se Pori sueros a senibus audisse dicebant; mirari solitum C. Fabricium, quod quum apud regem Pyrrhiam legatus esset, audisset a Thessalo Cynea essequenda in Athenis, qui se sapientem profiteretrix CiarnqMe dicere, omnia, Uae faceremus, ad Volupta' tet esse reserenda. QUO ex eo audientes , M' Curi iam et Ti. oriaticani iam optare solitos, ut id Samnitibus, ipsique Pyrrho persia aderetur: no sacilius. Vinci possent, quum se volseptatibus dedissent Vixe rat ' Drios cum P. Decio, qui Finquennio ante

etim Constatem se pro republica quarto cons Ulatthdevoverat. Norat eundem Fabricius , orat Cortin caniu&: Di utam ex sua vita , tum e et is , Nemdico , P. Decii facto, itidicabatit , esse Pi feCt aliquid natura pulchxum amo praeclarum , ' lod MasPOnte Peteretur , quodque spreta et contemPl VO-luptate Optimus quisque sequeretui. Quorsiam igitur tum multa de voluptates quia non modo Vithiperatio nulla , sed etiam Umma laus senectuti est, quod ea voluptates lassas magnopere desiderat. Ca re epulis, exstructisque mensis, et xequentibUs Oculis 3 caret ergo etiam vinolentia , et cruditate , et insona Diis. Sed si aliquid dandum est voluptati quoniam eius blanditiis non facile hsistinaris, divine enim Plato escam malorum, voltiptatem appel-

27쪽

tat , si quam immoderatis epulis careat senectus ni odicis tamen conviviis delectari potest. C. Duillium M. F. qui Poenos classe primus divicerat,

redeuntem a Coena senem saepe videbam puer de

lectabatur crebro unali, et tibicine, quae sibi nullo exemplo privatus Mnapserati tantum licentiae dabat gloria. Sed quid ego alios p ad me ipsum revertar.

Piimum habui semper sodales Sodalitates autem me iri aestore cotisti iratae sunt, sacris Idaeis Magnae Matris acceptis Eprilabar igitur cram sodalibus omnino Hiodico, sed erat quidam servor aetutis Ua r gi ediente omnia fiunt in dies mitiora. Neque enim

ipsoriam Convi torum delectationem voluptatibias corporis magis, Uam coctu amico ram et sermonibus mellebatia Bene enim maiores Ostri accubitionem et tilarem amicorUm milia vitae coniunctionem haberet , Convi Vitam Dominariant , melius quam Graecis itii hoc idem tum compotationem , tum Concoen tio Dem Vocant: Ut, qHod in eo geneve mitiimiim est,id maxime probare videantUr. XIV. Ego vero propter sermonis delectationem temno stivis quoque conviviis delector , ne Ciam aequalibus solum, qui pauci admodum restant sed

iam vestra etiam aetat', atque vobiscum habeoque seriectuli magnam gratiam, Nac mihi sermonis avidi talem auxit , potionis et cibi Ust ilit. Quod si aciem etiam ista delectant , ne omnino hellum in-d isse videar voliaptati, cuius est etiam sortasse quidam naturalis motus non intelligo, ne in istis

quidelia voluptatibus ipsis , carere Se DSU Senectialem. Ne vero et magisteria delectant , is maioribus insti- trita et is sermo, qui more maioriam a lanam adhibetur in poculisci et poculari icut in symposio Xenophoralis . nainuta atqHe rorantia , et refrigeratio

28쪽

aestate, et vicissim aut sol, aut ignis hibernus. Quae quidem in Sabinis etiam persequi soleo, Conviviumque vicinorum quotidie compleo quod ad mul

tam noctem, quam maXime Possiamus, Vari Sermone

producimus. At non est voliaptatum tanta fias titillatio in senibus. Credo; sed ne desiderali oraclidem. Nihil autem molestum , quod non desideres. Bene Sophocles, quum ex eo quidam iam assecto aetate

qNaereret, teretiarne rebus veneret Di meliora,

inquit Libenter vero istinc , tam triam a domino agresti ac furioso profligi. Cupidis enim rerum

talium odiosiam et molestia in est brtasse Curere ;satiatis ver et expletis iucunditis est carere , Nainstrui. Quamquam uou caret is , qui non desiit crat. Ergo hoc non desiderare, dico esse ita crandius, tiamsi ut Quodsi istis ipsis voluptatibus bona aetas fruitur libentius primum pravis fruitur rebus , ut diximus deinde iis , quibus senectus, si non abrande Potitur, nou omnino caret. Ut Turpior, Ambivio magis delectatur, qui in prima cauca spectat delectatur tamen eliam qui in ultimara sic adolescentia voluptates prope intuens magis ortasse laetatur; sed

delectatur etiam senectus procia eas Spectans, an

tum, quantum sat est. At illa quanti sunt, animum, tamquam emeritis stipendiis libidinis , ambitionis , contentionis, inimicitiarum, cupiditatum, omnitam, Se

Cum Sse , secumque ut dicitur viveret Si vero habet aliquod tarn quam pabulum studii atque doctrinae, nihil est otiosa senectute iucundius. Mori paene videbamus in studio dimetiundi coeli atque terrae C. Gallum, familiarem patris tui, Scipio. Quoties illum lux noctu aliquid describere ingressum, quoties Ox oppressit, quum mane coepisset quam delectabat eum, desectiones solis et lunae multo no-

29쪽

his aut praedicere Quid P in levioribus studiis, sed

tamen acutis, quam gaudebat bello suo Punico Naevius quam Truculento lautus, quam seudololVidi etiam senem Livitim qui Muni ex annis ante, quam ego natus Una fabulam docuisset , Centone Tuditano lite consulibus , Usque ad adolescentiam

meam processit aetate. Quid de P. Licini Crassi, et pontificii , et civilis iuris studio loquar P aut de huius P. Scipionis , qui bis paucis diebus pontifex

maxinatis factus est Atqui eos omnes, quo Commemoravi, his studiis flagrantes senes vidimus M. ver Cethegum , quem recte tiadae medullam dixit Ennius , quanto studio exerceri in dicendo videbamus etiam senem p riae sunt igitur epularum , aut ludorum , aut Cortoriam voluptates cum his volup tatibus comparandae Pot trie hae quidem studia doctrinae. Quae ri idem prudentibus et bene institutis pariter cum aetate crescianto ut honestum illud Solonis sit, riod ait versiculo quodam, ut ante dixi , senescere se nari ita in dies addiscentem qua voluptate animi ulla certe Potest esse maior. XV. Venio nune ad voluptates agricolarum quibus ego incredibiliter delector quae nec ulla impediuntur senectute , et mihi ad sapientis vitam proxime videntur accedere. Hahent enim rationem cum terra , riae Umquam recusat imperium , nec umqNam sine sura reddit , quod accepit sed alias Dainore, Plerumque maiore cum oenore. Quamquam me quidem non fructus modo, sed etiam ipsius terrae vis a natura delectat: riae quum gremio mollit ac subacto semen sparsum excepit Primum

id occaecatum cohibet; ex quo occatio quae hocessicit Dominata est deinde tepefactum vapore et compressu suo diffindit et elicit herbescentem ex

30쪽

eo viriditatem : quae Dixa fibris stirpium , sensim adolescit , culinoque erecta geniculato, vaginis at quasi pubescens inebriditur e quibus quum emerserit, fundit frugem spici, Ordine structam, et Outra minorum avium morsias mutiitur vallo aristarunt Quid ego vitium satus , Ortiis , incrementa Comme-tia orem P Satiari delectatione non Possum , Ut meae senectiatis reginetem oblectam cutumque Oscatis. omitto enim in ipsum Omnium , Mae generantur e terra; quae ex fici tantulo grano eri acino vinaceo , aut ex caeterarum frugum n stirpium minutissimis semiuibras tantos trian Cos ramosque Pro creat malueoli, plantae, sarmenta, viviradice , Pr pagines, nonne in efficilint, ut racm Vis cum admiratione delectetit Vilis quidem, quae natura caducta est, et Dis suu spi, ad tenam stritir; eadem , ut se erigat, claviculis sitis , quasi manibus, quid mules nacta, Compleetitiar quam serpentem multiplieilat sta et errastico, ferro amputans Coeri et ars agri Colariam, ne silvescat sarment , et in omnes Pallas

nimia unda trilia Ita sive ineunte vere in iis , quae

relicta sunt, exsistit a quam ad articulos armentorum ea, Mae gemma dicitur ae Mis Orienv UVA sese ostendit quae et Nec terrae, et calore solis urigescens Primo est peracerbae gustalia. de de ma-

tiarata drilcescit; vestitaque pampinis, nec modico tepore caret , et nimios solis defendit ardores. Quae quid potest esse tum fructu laetius, tum adspecta pulchrius cuius Midem non Utilitas m sol ram, ut ante dixi, sed etiam culturai, et ipsa natura delectat adminiculorum ordines, capitum iugati , religatio et propagalio vitium, sarmentorumque ea quam dili , aliorum amputati , aliorum immissio. Quid eg' irrigationes, quid Ossiones agri, repastinationes-