장음표시 사용
61쪽
alterum, quam iis, qui ipsi fuerint impietatis duces.
Quis clarior in Graecia Tl1emistocle quis potentior)qui quum imperator bello ei sic servitute Graeciam liberasset, propterque invidiam in exsilium misissus esset, ingrMae patriae iniuriam non tulit, quani serre debuit. Fecit idem, quod xx annis ante apud
nos Coriolanus. His adiutor contra patriam inVentus est nemo. Itaque mortem sibi uterque mascivit. Quare talis improborum consensio non modo excusatione amicitiae tegenda non est, sed potius omni
supplicio vindicanda , Ut ne quis sibi concessum putet, amicum, vel bellum patriae inferentem, sequi. Quod quidem, ut res coepit ire, haud scio an aliquando futurum sit. Mihi autem non minori curae est , qualis res publica post mortem meam futura
sit, quam qualis hodie sit. XIII. Haec igtur prima ex amicitiae, ut ab
amicis honesta petantiis, amicorum causa honesta faciamus ne exspectemus quidem, dum rogemur; studium semper adsit, cunctatio absit consilium vero dare gaudeamus libere plurimum in amicitia amicorum hene suadentium valeat auctoritas eaque et adhibeatur ad monendum Don modo aperte, Sed etiam acriter, si res postulabit, et adhibitae pareatur. Nam quibusdam, quos audio sapientes habitos in Graecia, placuisse opinor mirabilia quaedam. Sed nihil est, quod illi Don persequantur suis argutiis
partim fugiendas esse nimias amicitias , ne necesse sit unum sollicitum esse pro pluribus 7 satis supcr-que esse Suarum cuique rerum alienis nimis implicari molestum esse commodissimum esse quam laxissimas habenas habere amicitiae; quas vel adducas, quum velis, vel remittas Caput enim esse ad beate vivendum, securitatem qua frui non possit auimus,
62쪽
Si tamquam parturiat huius pro pluribus. Λlios autem dicere aiunt multo etiarn iliumanius, quem locum breviter perstrinxi paullo ante praesidii adiumentique ausa, non benivolentiae, ne Irae Caritatis, amicitias esse expetendas. Itaque ut quisque minimi imsirmitatis habeat, minimumque virium, ita amicitias appetere maxime. Ex eo seri, ut mulierculae magis .micitiarum praesidia quaerant , quam viri et ino PQβ, quam opulentio et calamitosi, quana beati. PFae Claram sapientiam Solem enim e mundo tollere
Videntur, qui amicitiam e vita tollunt qua a diis immortalibus nihil melius habemus, nihil iucunditas. QVae est enim ista securitas specie quidem, blanda , sed reapse multis locis repudianda. Neque
cuilia est consentaneum , nam honestam rem ac lionem V , ne sollicitus sis, aut non suscipere, a vibia sceptam deponere. Quod si curam fugistius, virtuS .higienda est, quae necesse est, cum aliqtia Ura res sibi Contrarias aspernetur atque oderito ut bonitas malitiam , temperantia bidinem, ignaviam sortitudo. Itaque videas rebus iniustis iustos tua1ime dole-uc imbecillibus sortes, flagitiosis modestos. Ergo hoc pioprium est animi bene constituti, et laetari bonisi e litis, et dolere contrariis. Quamobrem si cadit ius apientem animi dolor qui profecto cadit, is ex eius animo exstirpatam hhamanitatem arbitremur quae Carisa est, Ur amicitiam funditus tollamus e vita, ne aliquas Propter eam suscipiamus molestias Quid enim interest , motu animi sublato, non dico inter hominem et pecudem, sed inter hominem, et saxum, RU truncum, aut quidvis generis eiusdem Neque enim sunt isti audiendi , qui virtutem duram, et qrias ferream esse voliint quae quidem est ut in multis in rebus, tum in amicitia, tenera, alque t ac
63쪽
tabilis ut et honis amici tias diffundantur, et incommodis CODtrahantur. Quamobrem angor iste, qui Pro amico Saepe capiti nitris est, non tantia in valet, ut tollat e vita amicitiam non plus, quam ut Virtutes, quia nonniallas curas et molestias asserunt, repudientur.
XIV. Quum autem contrahat amicitiam , Ut supra dixi si qua significatio virtutis Iaceat , ad quam se similis animus aret et , et adiungat id
quum Contingit, amor exoriatur necesse est. Quid enim tam absurdum , Mam desectari multis inanibus rebus, Ut honore, Ut gloria, ut aedificio, iit vestitu CuItrique corporis, animo ratem virtute Praedito eo, qui vel amare, vel ut ita di eam redamare possit, non admodum delectari 2 Nihil est enim remuneratione benivolentrae nihil vicissitudine studi-oriam iliciorumque iucundius. Quoi si etiam illud addimias , quod recte addi potest , nihil esse, quod ad se rem ullam tam alliciat, et tam attrahat, quam ad amicitiam similitudo concedetur profecto Verum esse, o bonos boni diligant, adsciseant lite sibi, quasi propinquitate coniunctos atque Datura. Nihil est enim appetentius simili rim sui, nihil rapacius, quam Datiar a. quamobrem hoc quidem, Fanni et Scaevola, constat, ut opinor bonis inter bonos quasi necessariam benivoletitiam esse : qui est amicitiae sons a Datura constitiatus. Sed eadem bonitas etiam ad mu-titudinem pertinet. Non est enim inhumana Virtus, neque mirarinis, neque superba: quae etiam populos universos tueri, eisque optime consolere soleat quod non faceret profecto, si a caritate vulgi abhorreret.
Atque etiam mihi quidem videntur , qui utilitatis
causa fingunt amicitias, amabilissimum nodum amiciliae tollere. Non enim tam utilitas parta per amicum, quam amici amor ipse delectat tumque illud
64쪽
st, quod ab amico est profectum, iucundum, si cum studio est prosectum tantumque abest, Ut amicitiae Propter indigentiam colantur , Ut ii, qui opibus et CDPiis, maximeque virtute praediti in qua plurimum est praesidii minime alterius indigeant, liberalissimi
sint et benescentissimi. Atque haud scio, an ne OPUS sit quidem , Dihil umquam omnino deesse amicis. Ubi enim studia nostra viguissent, Si numquam Consilio, numquam opera nostra nec domi, nec militiae Scipio eguisset non igitur utilitatem amicitia, sed utilitas amicitiam consectita est.
XV. Non ergo erunt homines deliciis diffluentes audiendi, si quando de amicitia, quam nec usu, nec ratione habent cognitam, disputabunt Nam quis est, pro deum fidem, atque hominum qui velit, ut neque diligat quemquam, nec ipse ab ullo diligatur,
circumfluere omnibus copiis, atque tu omnium rerum abundantia vivere Hae enim est tyrannorum ita, in qua nimirum nulla sides, nulla caritas, nulla stabilis benivolentiae potest esse ducia omnia semper US-Pecta, atque sollicitari nullus locus amicitiae. Quis enim aut eum diligat , quem metriit aut eum, a quo se metui putat 3 Coluntur lamen simillatione
duntaxat ad tempus. Quod si sorte ut sit plerumque ceciderint tum intelligit ut, quam fuerint inopes amicorum. Quod Tarquinium dixisse feriant, X-sulantem se intellexisse quos fidos amicos habuisset, quos infidos, quum iam laeti tris gratiam reserre poSSet. Quamquam miror , illa superbia et importunitate, si quemquam habere potuit. Atque ut huius , quem dixi, mores veros amico parare non potuere: sic multorum opes praepotentium excludunt amicitias deles. Non enim solum ipsa fortuna Caeca St, sed eos etiam plerumque efficit caecos , quo COm
65쪽
Plexa est. Itaque esseruntur illi fere fastidio, et contumacia neque quidquam aeripiente fortunato intolerabilius fieri potest. At 1 e hoc quidem videri si Let, eos, qui antea commodis fuerunt moribris, im-Peri , potestate , prosperis rebus immutari, Spernique ab iis veteres amicitias , indulgeri novis. Quid autem stultius, quam quum plurimum copiis, facultatibus, Opibiis possint, cetera parare, Vae Parantur Pec mia, qtuos, famulos, vestem egregiam, Vasa Pre tiosa amicos non parare, optimam et pulcherrimam Vitae, ut ita dicam , suppellectilem P Etenim cetera quum Parant, cui parent, nesciunt, ne e litis Causa laborent. Eius enim est istorum quodque, qui vincit viribus amicitiarum sua cuique permanet stabilis et Certa possessio, Ut etiam si illa maneant. Hae sunt quasi dona fortuna , tamen ita inculta et deserta ab amicis non possit essc iucunda Sed taec hactencis.
XVI. Constituendi autem sunt, qui sint in amicitia fines et quasi termini diligendi de quibus
tres video sententius ferri , quarum nullam probo Unam, Ut eodem modo erga amicum assecti simus quo erga nosmet ipsos alteram , Ut nostra in amicos benis olentia, illorum erga nos benivolentiae pariter aequaliterque respondeat tertiam , Ut, quanti quisque se ipse facit, tanti fiat ab amicis. artiua trium sententiarum nulli prorsus assentior. Nec enim illa prima vera est, ut, quemadmodum in Se UiS-que , sic in amicum , sit animatus. Quam multa enim, quae nostra causa numquam faceremus, fagi- mu causa amicorum P recari ab indigno, supplicare tum acerbius in aliquem invehi , insectarique Vehementius; tiae in nostris rebus non satis honeste, in amicorum sunt honestissime , multaeque res
.unt in quibus de suis commodis viri boni multa
66쪽
detrahunt, detrahique patiuntur, ut iis amici potius,
quam ipsi, ruantur Altera sententia est, quae desinit amicitiam paribus Ticiis ac voluntatibus. Ocquidem est nimis Xigue et exiliter ad calculos vocare amicitiam , ut par sit ratio acceptorum et datorum. Ditior mihi et assi uentior videtur esse vera amicitiari nec observare restricte , ne plus reddat, quam acceperit. Neque enim verendum est, ne quid excidat, Ut ne quid in terram defluat, aut e plus aequo quid in amicitiam congeratur. Tertius vero
ille sinis deterrimus, ut, quanti quisque se ipse faciat, tanti fiat ab amicis Saepe enim in quibusdam
urit animus abiectior est , aut spes amplificandae fortunae fractior. Non est igitur amici, talem esse in eum , qualis ille in se est; sed potius eniti et ess- Cereri ut amici iacentem animum excitet , inducatque spem cogitationemque meliorem. Alius igitudfinis verae amicitiae constituendus est, si prius quid maxime reprehendere Scipio solitus sit, dixero. Negabat ullam vocem inimiciorem amicitiae potuisse reperiri, quam iris, qui dixisset, ita amare oportere, ut si aliquando esset osurus ne vero se adduci Posse, ut hoc , quemadmodum putaretur , a Biante esse dictum crederet , qui sapiens habitus esset unu e septem, sed impuri cuiusdam, aut ambitiosi,
aut omnia ad suam Potentiam revocantis esse Sententiam. Quonam enim modo quisquam amicus S-
se poterit , cui se putahit inimiciari, esse posse PQuin etiam necesse erit cupere et optare rit quam saepissime Pec Cet amicus, quo plures et sibi tamquam tisas ad reprehendendum rursum ratem re cie factis commodisque amicorum necesse erit angi,
dolere , invidere. Quare hoc quidem PraeCeptrim cuiuscumque est , ad tollendum amicitium valet.
67쪽
Illud potius praecipiendum fuit, ut eam diligentiam
adhiberemus in ramicitiis comparandis ne Hando amare inciperemus eum . quem aliquando odisse
possemus Quin etiam si minus elices in deligendo fuissemus . ferendum id Scipio potius, quam inimicitiarum tempus cogitandum , putabat His igitur
sinibus iitendum arbitror , Ut , quum emendati mores amicorum sint tum sit inter eos omnium rerum , consiliorum , VoluntatUm, sine ulla exceptione communitas mi, etiam si qua fortuna acciderit, mi minus iustae a m orum Voluntates adirivandae sint, tu quibus eorum aut capti agatur aut uina, declinandum sit de via. modo iam summa turpitudo se iriatur Est enim quatenus amiciliae dari venia possit. Nec vero negligenda est fama nec mediocre telum ad res gerendas existimare oportet benivolentiam civium quam blanditiis, ut assentando colligere turpe est. Virtus quam Sequitur Caritas, minime repudianda est.
XVII. Sed saepe etenim redeo ad Scipionem, cuius omni sermo erat te amicitia, 'uerebatur , qtiod omnibus in rebus homines diligentiores essent;
ut capras et oves quot quisque haberet, dicere posset: amicos quot haberet, non posset dicere et in illis quidem paraudi adhibere curam . in amicis
eligendis negligentes esse; nec habere quasi signa quaedam et nota quibus, eos , qui ad amicitiam essent idonei , iudicarent. Sunt igitur firmi et stabiles et coris antes eligendi; citius generis est magna penuria P et iudicare dissicile est sane , nisi expertum. Experieudum autem est in ipsa amicitia. Ita praecurrit amicitia iudicium, tollitque experiendi potestatem. Est igitur prudentis, Sustinere ut currium, sic impetum beni Volentiae quo utamur, quasi
68쪽
equis tentalis, sic amicitiis, ad ua parie periclitatis
moribus amicorum. Quidam saepe in parva pecunia Perspiciuntur, quam sint leves quidam, quos parvam Vere Iam potuit , cognoscUntur in magna. Sin vero erunt aliqui reperti , qui pecuniam praeferre amicitiae sordidum existiment ubi eos inveniemus, qui honores, magistratum, imperia, potestates , peSamicitiae non anteponant ut, quum X altera parte Proposita haec sint, ex altera ius amicitiae, non multo illa malint pombecilla enim natura est ad contem nendam potentiam quam etiam si neglecta amicitia Conseculi sunt , excusatum iri se arbitrantur , quia non Sine magna Causa sit neglecta amicitia. Itaque
verae amiciliae difficillime reperiuntur in iis, qui in honoribus reque publica versantur. Ubi enim istum invenias, qui honorem amici anteponat suo Quid Ilae Ut omittam, quam graves, quam dissiciles plerisque videntur calamitatum societates ad quas non est facile inventu , qui descendat. Quamquam Ennius recte Amicus certus in re incerta cernitur:
tamen haec duo levitatis et infirmitatis plerosque
convincunt aut si in bonis rebus contem nutit amicos, aut si in malis deserunt. Qui igitur utraquc in Te gravem , Constantem , labilem se in amicitia praestiterit , hinc ex maxime raro hominum genere
iudicare debemus, et paene divino. XVIII. Firmamentum intem stabilitatis constantiaeque eius, quam in amicitia quaerimus , si des
est. Nihil enim stabile est, quod insidum cst. Simplicem praeterea et communem et Consentientem, qui rebus
iisdem moveatur, eligi par est quae omnia pertinent ad fidelitatem. Neque enim duin potest esse multiplex ingenium et tortuosum. Neque ero , . qui non
69쪽
iisdem rebus movetur, et natura consentit aut sidus, aut stabilis potest esse. Addendum eodem est, ut ne criminibus aut inserendis delectetur , aut credat oblatis quae omnia petrinent ad eam , quam iamdudum tracto, Constantiam. Ita sit verum illud, quod ianitio dixi, amicitiam , nisi inter bonos , esse non posse. Est enim boni viri quem eundem sapientem licet dicere haec duo tenere in amicitia primum, ne quid fictum sit, neve simulatum aperte enim vel odisse, magis ingenui est, quam ronte Occultare sententiam. Deinde, non solum ab aliquo allatas criminationes repellere , sed ne ipsuria quidem Se Suspiciosum , semper aliquid existimantem ab amico esse violatum. Accedat huc Davitas quaedam oportet sermonum atque morum, haudqMassilam mediocre condimentum amicitiae. Tristitia autem , et
in omni re severitas, habet illa quidem gravitatem: sed amicitia remissior esse debet, et liberior, et ad omnem comitalem sacilitatemque proclivior. XIX. Existit autem hoc loco quaedam UaeS-lio subdissicilis num quando amici novi, digni micitia , veteribiis sint anteponendi , t equis vetulis tenero anteponere solemus. Indigna homine dubitatio. Non enim amicitiarum esse debent, sicut ali-nrum reriam, satietates. Veterrima quaeque ut ea Vina, Uae Vetustateria ferunt esse debent suavissi, ima verum irae illud est, quod dicitur, multos modios salis simul edendos esse, iit amicitiae miliaUs expletum sit. Novitates autem, si spem asserunt, ut tamquam in herbis non fallacibi is frUctus appareat, Don sunt illae quidem repudiandae vetustas tamen
suo loco conservanda est. MaXima est enim vis vetustatis, et consuetudinis. Atqui in ipso equo, cuius modo mentione in seci, si aulla res impediat, nenio
70쪽
est, qui non eo, quo consueVit, liberalitas utatur, quam intractat et novo nec modo in hoc, quod est animal, sed in iis etiam , quae stant in animata, consuetudo valet qucim locis etiam ipsis montuosis delectemur et silvestribus, in quibus diuitias commorati sumus. Sed maximiam est in amicitia , si1 Periorem purem esse inferiori. Saepe enim excellentiae Maedam sunt qualis erat Scipionis in nostro, Ut ita dicam, grege. Numquam se ille Philo, numquam Iampilio, numquam Mummi antepositit, Um- qua in inferioris ordinis amicis. Q. Vero Maximiam fratrem , egregium Virum , Omnitio sibi nequaquam Parem, quod is anteibat aetate, tamqUam superiorem colebat, Hos irae omnes, per se esse ampliores volebat. Quod faciendum imitandumque est omnibus ut, si quam praestantiam Virtutis, ingenii, fortunae consecuti sutit, impertiunt ea suis, Communi-Centque cum proximi iit, si parentibus Dati sint humilibus, si propinquos habeant imbecilliores vel Bnimo, vel fortuna, eorum Ugeant opes, eisque honori sint et digiti tali Ut in fabulis, qui aliquum diu
Propter ignorationem stirpis et generis iti sumulata fuerint, quiana cogniti sunt, et aut deoriam, arat regum filii inventi, relincti tamen caritatem in Pastores, quo Patres multos annos esse UXerunt. Quod quidem est mullo profecto magis in veris patribus certisque faciendum. Fructus enim ingenii et virtutis omnis liae praestantiae tum maximus Capitur, quum in proximiam quemqNe Consertiar. XX. Ut igito: i , qui sunt in amicitiae coniunctionisque necessit Militie stiperiores, ex neqMare ecum inferiori bras debent: sic inferiores non dolere, Se a suis aut ingeni , aut fortuna , arit dignitate superari. Quorum illarique aut querunt Ir se inper