장음표시 사용
431쪽
Regna sundata sint, iam Respublicae firmatae, sui squaeque legibus. suis ritibuxi non
euertendae sunt, nec traducendae, ut optimc serantur. Adeone licebit administran tibus eas a primo lapide diruere , noua re struendas secie Z Maiori, pretium operat puto. formatas instituis sque iuuare, suos tantum Rectores communibus informari
do praeceptis: siue penes unum res omnis gerat ut siue dicant potissimi lux publi eum i sue sui iuris ipsa plebs sit, populi dominentur sibi. Placent documenta. qum omni Pt incipatui quadrent, circa quae omnis libenter volvatur dominatio. Alij attem impetandi latissime: scut ipsus imperandi libido, patentem, eruditissimis sunt amplexi praeceptionibus ; latissime quoque, ut ipsa moles obstet diseipit nae. Alij eongerunt praecepta . saluberrima sane i non digerunt, quod etiam incommodum est v i. Alios suspicio & demiror , apte felicissimeque omnem tradidisse do ctrinam ciuilem: nescio tamen quid adhuc in nonnullis desiderati audia mi fortaste,
quod pluris est, minus vrgent, aut docent, non monent. Nam interdum publieae saliuis ministros ignauia potius quam imperitia infestat. Norunt . qua arte publieates bene tractetur, non quanti si bene tractetur, non quanti sit bene tractetur, non itianii si bene tractari i sic sui muneris dignitatisque inscitia, aut contemptus, omnem bene gerendi muneris corrumpit scicntiam . de sterilem reddit. Tantumdem inertiae puto colite inpram artem: nam quod ad usum spectat, perinde est nolle, ac nescire. Praeterea de Principatu magis pro Vitio nostro , quam pro natura sua, multi tractant. Non propterea, quamuis excusatum esset, ingrate accideret. rescissis minus utilibus contio uersis praeceptisque, sinceram administrationem publicatum rerum commendare, δc pro ministrorum usu paucis Reipublicae molem aptare cardinibus sicilius versandam. Pondus istud ex iis est, quae non vi, sed ingenio alleuiantur. Neque tamen hoc polliceor. Plura a me desiderabuntur. de fortasse ipsa politica quod sciens commisi: nam de hoc quoque excusatio mei operis erit, non iam superflui post tot eruditissimos politicos, si politicum non erit. Qualecumque exeat, nomen obtineat. Crede, cum his complexum , quae in nostro opere , quod inscripsi
mus Hesiodi exemplo vera o dies, satis posse publicis rebus sancte gerendis insti
tuere viros Principes. Lubuit quoque, postquam prouidentiae diuinae tali es illustrauimus, causas humanae circumscribere i pendct enim haec ab illa : tum breui quas complere appendicem nostrorum opusculorum, quam de ciuili tractatione a me desiderabant nonnulli, postulauit non unus. nescio an de haec venia sit peccan dicum curia multis. Accedo nihilominus ad operam.
'a que rem sacrosinctam se putet: - o Dee magis adorati colique pet-m se mittat, quam se colat, se suspi-
c lat. venerandus sibi.tantum cre
dat excellere hominibus , quantum homineshriatis. artificem intelligat se communis boni, arbitrum felicitas gentium, collegam sortunae, spirantem Diuinita iis statuam, spiritum vitalem Reipublica , expressissimum & aureum sinu lacrum Numinis, Prodeum re vicarium diuinae prout lentiae, excubias generis humani, Angelum sngulorum , iam multis Angelis suo excellentem munere. Diminute quidam dixit vltimum Deorum : ego potius dicetem primum hominum , secundum Deum , ita labilem, a cessibilem. Primus illos honores Adamus ad
imaginem diuinam constitutus , meruit imperium in bruta: praestitutus erat amentibus na-
iis . Haec vitibia diuinae poste statis, tot priuiu legia, tot uotes inertiit, ipsi Creatori quasi venerabilis. Non vi vulgus & plebem mundi quaaiupedes , volucres , pisces , rubendo fecit Deus ; in angurandum vero hominem imperio
s ne imperio exitulit, cum consilio,cum labore:
suis ipse Cleator manibus selectum, purum i giumque ; limum effgiavit; si mauis, consecrauit. iubet ciat; purpuram iam noscis, de signum maiestatis. Dcitide suo ipso ore, inragine quadam osculi, de caerimonia amoris, animauit. Clegem vatiorum brutorum una voce epuluisculo excussit. An unum regem, unum
hominem dico, multo consito elaborauit muliata opeiat tanti sebat pia sutilius brutis. Quia praeesse hominibus erat Quare supra communem humani genetis dignitatem euectus Princeps , tanto ulterius de elatius humana gloria locatum se miretur , quanto honos humanae naturae supra brutolum semitutem surgit: nec tantum prae omnibus esse , sed pio Omnibus. tantumdem ipse unus est , quantum v muris a.
Namque si tam gratiosum Deo fecit hominem brutotum dominatus ; qui Regem gratissumum non faciet hominum imperium Nuda ista dignitas, vel in pessimis hominibus, in Cyro aliquo aliti de cruoris auado, tanti Deo est . ut Chiilium suo in Jixetit. Isaias se
ce de fideliter assui , amaui. Tam amanter, tant placidε alloquit ut e tanti fecit Deus impium hominem , Regio solum nomine sibi
432쪽
commendatum. Mirabetis quid mox ad eum dem ait: Tantum m ιι est D m . o non est ab sque re Draviore rues 'De ra absconuitus. Ipsum summa Velitatis Numinisque Otaculum, diuinos elargitur titulos auaraismo homini. sne sile inuidia maiestatis .Reges dicit Deos abscon- duos r suetunt qui dc Deos patentes dixere. Commode utrumque. Legati seu Ploconsules summi Dei Ptincipes sunt . per quos repraesentatur inuisibilis , per quos familiarem atque
affabilem se ostentat ineffabilis. Qui saepe alibi
partes tuetut Regias , atque obedientiam reuerentiamque Rectotum etiam inquissimor utra reis quuit. Apud Ieremiam lechonias sceleratissi si m mus , quia Rex , non sine revetentia damnatur, compatatus pretiosissimo unioni , de annulorio s. dexteram Dei exornanti. Apud Sapientem ipsa
se Sapientia diuina dum magnificat, quδd pethouei, xi. se Reges tegnent, magnos dicit. Cot Regum ipse Rex Salomon scripsit in manu Dei haberi. Themistius in palmis diuinis custoditi ait: quem si ad vetbum inter pietati velimus, Animas , inquit , Regis in palma Dei satis, a rari Magnum sane caput Regium est , cuius satelles potentia Dei, & cuia r satellitium auctoritatem secutitatemque stibilit. Celeium cum non in manibus tantum , sed in palma Dei dicat; charius quid, tenetius S aestimabilius ol1mp io. significat: si pindatum attendimus, etiam securius. pet palmam Dei , diuinam virgulam
opemque intellexit. Libenter aliqua foeneror ex sacra doctrina a toties enim Regiam amplitudinem magnificant , tanta Ptincipum iuri, potentiae dignitatique tribuunt facti nos ii ii titi, ut ab itidem Ethnicos videam doctos eius
dem maiestatis reuerentiam , honorem, Immtem. Nunc Oecutrit Otator Euphiades, qui ex oratione s. Salomonicis paloemiis ipse ex Astyliorum libris petitum dicit) auctoritatem 'incipum non semel silcit attollitque . cuius aliquam senten tiam, quia utilissisiam maiestati, libentissime
συιεπεύω ν 4 Θιοι. Asque ego sane quam eleganter hoc ipsum Assyriorum Issierιs proditum animaduori, Regu scilicet animum in manu Dei eustodiri. Inde ei quantum immineat periculi
prouidendum , ne, s ad agendum ali uid , quoad Deo sis alienum , feratur , custodien ess Dei
manti tandem excitat. Non enim ι 5ι solum, Imperaιον , qua sancta sint mma ae cogitationetνactanda ; merum etiam ηι qui apud te sermonem instituunt, eaciem Osurpanda in arcendo, eum
sntimqtioaque verbum ex iti qua au anres tuas aeridunt, in incorruptam filius manum inscribatur. Ac propterea, Deo gratis me Imperator, fresam illam atqtie horribilem processam sne otiore admota sed ii quῖd tibi praelara quedam atque egregia meditati manti sua ad la Dei prubtiirat. R. P. Ioan .Eusebit Nietembergis. Nee param tegentium homines reueren- a , mitim & niaiestatem explicat , animam popli. νυ homi, ii dici , caputque hominum , sidus generis i in itio humani , pastorem populorum. Quantum in- terest intet animum, & secem corpotis r ille diuinus , istud terreum , luteum, is leniat iam . quantum inter caput di pedes t illud sensuu in metropolis , mentis capitolium ; hi oneri & solo nati. quantum inter solem deminutas Pleiadas: ille oculus mundi, totius . iubaris penus ; illae infidi de auari luminis.
quantum inter hominem & pecora: tantum . .
diiseit Regius honos a vulgati, tantum Rex ab homine. Accedit fles di amor vltra privatas utilitates populorum plodigentium opes, sanguinem, vitam pro suis Principibus. Re gibus, di quibuscumque aliis Status publici custodibu, Chatum de venerabile captit Pliniaci pis est, cui idem paene nationes , quod Deo impendunt. Non haee sullia gentium conspitatio animandi tuendique suos tutotes,& pto unus anima tot millia amplecti sata. Quid diuinum in illis Molatitur,adotant in Legatis suis Deum.
NVnc quae to : Immensus iste honos septa
ceteros mortales, gratisne erit 3 Tantusne
minibus tam chari, tam pietiosi Principes , ut omnia illis in sui honoris sortem allectis dederit Deus , maiorem scilicet humanis meritis honorem 3 An sine causia mortalis holno, ousdem cum ceteris natuta , minor multis merito, prudentia, probitate , subductus e teri quorum censu , ereptus conditione humana,
miseriisque elatus in municipatum diuinum Neque Deus suae unius gloriae non liberalis, neque homines inuidia numquam liberi, tot superuacane e prodigere ot honores. Quo iure
gratis traderetur moti tuto arbimum inor is vitaeque, reuerentia meliorum se, amor etiam
deletiorum 3 intelligat hoc Ptinceps , suam maiestatem sibi otieiosam esse; non patis, non temere adorati. Praemium aliquod expectant populi suae leueientiae . non vi Otiose situ sol didus vivat, motiuntur pto illo, sortasse piae stantiores ipse : non ut luxu se foedet ; suis illum opibus donant nationes : non ut bonum nihil agat,aut sit i amant boni, & mali, aut timent. sciat leti aliquid a populis, sciat mand ii a Deo: sciat fortunam suam non elati na- tutam , sed munus onus. Quid et go tam glande , tam immensum est , quod tot ii notibus , tot selicitatibus , tanta Dei hominumque charitate expostulatur a P inci- Quid est , cui post tantam leuerenistiam , fidem, amorem, gralaam , onerosa sit maiestas, & fortuna grauis 3 Magnum quid petitur, & grandius Regia magnitudine ; cuiata salutis publicae, commune bonum, felici tas homitium, setuitium Reipublicae. Ad hoe tot honores, ad hoc tanta reuerentia, ad hoc fides , ad hoc amor omnium, ad hoc maiestas Regia,quod seruiat Regno.Grandior&honori
433쪽
fidentior titulus principis est, setuum eis e publicum , famulum omnium, mancipium Reipublicae, satellitem sngulotum. Ad hoe supra
Omnes evectus, ut pro omnibus sit: cum illo onere quo datur, accipiat fortunam: namque de
stipendia sui simulatus a Reipublica accipit. Tithota quid sunt, nisi salaria Ptincipum; quihus instat aliorum famulorum , remunerati ia- rem Regum iustum & fas est 3ν, , Noscat iam quantum sit bonum publicum. Dia o M. cui dedicat ut summus hominum honos ι nos
num 34bti. cat quid si publica salus, cuius seruus honora cum, tissimus est , cunctis venerandus &chatus. Ea suae felicitatis vertice, quo euectus est supra mortales prospiciat quantum sit bonum mot- talias & felicitas de columen , suo patens albi trio. Distat ex suae fortunae magnitudine, inuisnetis quoque & oneris molem , de quanti eius intet sit, pro quo tanta habet, non parum est, cui maiestas fetuit; cuius seruum esse, maius est dominatione humana. existimet se pio honoribus populorum teneri ad curas e plus omnes locutate di prouidete debet, quam ab omni us honoratur. Pretium reuerentiae omnium, solicitudo est pro omnibus. Distat es fide, ex amore nationum, qua fide, quo amore caussam nauet publicam , nec minos se animὶ & spiti iatu pro omnibus teneri, quam omnes pro uno se. Ergo Imperatoro purpuram vereamini cum
ca vos miserium. Orbis inicie sim manui lora sibi erim est, diademata partia, alqMe exiguo panno νetentius supera , solius Dei stim ; infrea aurem, vestra etiam sunt. βιδι is sestras μοι vos trab/te : liceas enim audacias ali tita at cera e Cre Regis in manu Dei est. His impe ritim ιι m D, nou aatem in auro ct in me eitibus.
IUM; Alia Itaque Regis nomen non est felicis mi , sed ra U M- vigilantissimi ι non desidiae, non socordiae, non I-ή. - otis , non seperbiae , non voluptatis ; sed lab iis, diligentiae, curae, nouidentiae, diuinitatis. fateor elle honotis , sed. oneris quoque, de qui- Lib. x spee. dem excedentis sottasse. Egregiἡ Redeticus Ca--λ , laguttitanus dutissimum ossicium Regis dixit. Non vacat tempus principi satisfacturo fortuna omnium, prouidentiaque communi. Dum tum vel trium libetotum educatio Occupat totum pectus patet num , licet amor illud ca ax faciatra expandat curis Quomodo tot milum capitum procuratio, non innumeris cuiatis Regium tundet pectus a Rex enim paretis. Orphanotum est, sponsus vaduarum, Deus pauis petum , satelles diuitum , Oculus cacorum,
manus mutilatorum , supplenientum neces statum communium , votum uniuersolum,artifex pacis ι fideiussot secuti tam , o sot bellum eneta salutas publicae , amor omnium, numen motrale r in hoc primum imitetur metrium , quod aetetne curet, vigilet, amet, agat,
id est, benE agat. Nullus selix motus principis, trullus concinnus festus, nulla actio legitima, nisi beneficentia hi, aut priuata, aut publicarnara Ee bene fietum omnium est iustum unius . damnum: seph beneficertia publici corporis in priuati capitis stat casu. Accipiat s bi Princeps, Iatia uti pati quod ptincipum optimo Theodoso dictum:
agitatione se vegetat atoni se o quidquid ιι-
mines vocamas laborem, vestra natura est. inifusa volgo cartim νatat, ut maria ambas
bescat publicus christianae Reipublieae tutor
non curare in magnis, quod in minimis accia tabat Ethnicus. Maleum Aurelium dico,in quo, Xi i l. in
praepiet veritatem religionis , nihil est quod M : A desidetes. Nihil dicere solebat Dion miratuo nihil scribetet aut sicere negligentet, sed vel
in minimis tebus diem saepenumero consumebat ; quod existiniaret non decere Imperatorem
tenaci ἀ 'piopeie quidquam agere. Si quid enim
laetetmiuisset vel in minimis rebus, non puta-at se posse in celetis effugere cain mam.
C A p v T III. Salus pultica prima Regis cura. QVare s s ctum quid. 5e supra mortalium
pietium, Pi inceps se debet putate id quod maius ipso est , bonum publicum , id propto
quod totus ipse est . salutem communem ; saetosanctum quid aestimet & diuinum. nee sui honoris hunc maximum honorem negligat: totus iti hoc si , totus intentus suo operi. Leuis Principis incuria, magna multis damna cieahit. ah ipsis laetitia omnium, ab ipso pax , opulentia , securitas , ab ipso vita 1 ab ipso navis pendet , ab ipse multorum aeternitas. Istud accedit Cliti itiani populi Re ii:
non modd temporariae salutis custos tutorque, aeternae quoque complex est. Ideam huius soli iacitudinis ex nostia Hispania promam Alpho sum septimum, maximum pacis tutorem,tranquillitatis totiusque publicae rei bonique attis cena Exhibebo quae Pelagius Oueteriss Episcopus in Gottico codice scripsit. Ille, inquit Ademonsus fuit patet di defensor omnium Ecclesiarum His aniensium ; ideo haec secit, quia tomnia Catholicus fuit.Tantopei ε tei cibilis tititiait omnibus in ath agentibus, ut Duinquain au detent apparete in conspectu eius omnes potestites , nobiles di ignobiles,diuites 1 pauperes, qui erant in ipsus Regno , non auderent unus in alterum litem movete, nee aliquid malesacere tanta pax fuit in diebus quibus ipse regnauit, ut una sola mula et portans autum de argentum in manu sua , per omnem tectam Hispaniae,t,m habitabilem qu in inhabitabilem, n montibus ivel campis, non inuenitet qui eam tangeret , ves aliquid mali ei faceret. Negotiatines, es petestini transeuntes per Regnum eius nPhil verebantur ; non enim esset ausus quilibet eis de rebus suis voletu, etiam Obolum auferte. Ad haec autem, multa tempora vitae apsus v c bant ab omnibus operibus studuit sacere omnes pontes, qui stant a Loetonio ad sanctam laiacobum vique. Summum optimi Ptine is atri seium , pax xivi fiest 1 maximum maiestatis Se ipsa maiestate glandius opus . securitas est hi millimurum. At --ἡ
duum planὸ opus . quod constet cutis potius es. quam impensis. At quicumque Princeps bonide
434쪽
de quietis publicae rudis de impetitus . in alte
sua de munere enormitet delinquit; tam noxius omnibus erit, qualia debet et esset salutati . In eum locum euectus est, aut Reipubleae columen , aut ruinam sit datulus. Nesciunt moles publici Donte stare : nescitvno statu ultro manete Reipublica ; nili sustentetur, nullo impii libi e tuet. Auser tibicinem aut columnam
i scio , labetur . se , nisi Regia si licitudo de opera substentet Statum publicum , sponte satiscit. Duplex hoc Regiae negligentiae damnum.
Quot populum fraudauit bonis, totidem onerauit malis. Quid totidem 3 Duplicatis. Priva. tionem boni inter mala accenseo Deinde aduehit alia solia, subsilientia . de sine tespectu
mala. Quemadmodum moles istetenda machi nis , si praecipuae peccent tiochleae, dilabitur, casti ipso distoluenda: se vitio Regum , non tantum publica salus S commodum surgete nequit, sed noxio relabit ut pondete . se intelligat Princeps instrumentum primum , de magistrale ita me explico diuinae prouidentiae, ne obstet socordia eius diuino Opeti. Pet Reges electa organa Dei dispensat ut fortuna ortalibus, quies, tranquillitas i eorumdemolio & situ in selicitas , pericula, damna inuehuntur.
Simile re proximum Angelis ministerium
Regum est. vltumque prouidentaae brachium, beneuolentia & rigor, Angelos arripit in nationes mittendos : Itis ad bona de mala satellitibus utitur, pro cuiusque conflatione legationes demandans ; bonos spiti tus ag bona , malos ad mala & supplicia: per hos pestes , fames, exitia. Sie per optimos Pi incipes selicitatem derivat communem, per malos poetias deducit. Neque ineptiorem damnis publicis se putet. se timeat Pi inceps ignauus pessimo spiritu:
non est , ut noceat Rector hominum ; nece se, quod velit nocere . inuite noxius erit, etiam
chira vult prodesse, nisi prosit. Peissimos Reges
depictarunt gentes cum non mala voluntate,
imo cum bona , nisi acti , nisi felice, nisi in pusitanseunte. Adeo accerrima pest; s cst len tot Principis ; noxium faciet Regem etiam nolentem , etiam volentem salutatem elle. Hoesolo quod negligat, pestiset erit,etiam salutaria meditatus. Clim autem accedit incutiae boni publici voluntas mali, in praeeps omnia ibunt, dabunt ut pellum . de ipse : nee aliter quam Saul irritet super gladium suum. Stephaniis Cantuarensis ait: Hoc facit, qui propria potestate abiit itir ad moriem aeternam. Quaproptet temperet se, qui omnia potest, stenet auectus, libidinem mactet omnem, nec minus caucat
damna publica, qu ni prouideat hona. Incussa uni soli iniuria expiatur aliquando ceruice insolentis : quale piaculum erit tot hominum millibus iniuriosum esse de potest Rex eise volens,
nolensque : volens tard , nolens multis modis , ignauia, exemplo i quia normata morum
Re is omnes sbi proponunt. venuste dictum a Platone,principes longe magis exemplo quam eulpa peccare. excusitio cuiusque sceleris est
similitudo maiorum. Ceterum. ut viderint potentiores quam in-
iurios humano geneti erunt, quam graues && pestiferi mundo, ciliai munus tuum minus, accurant ; allubet subiicere querelam totius R. p.Dan. Easeb3 merembergi .
mundi, adhuc 5eclamantium ab insetis, prouocantriina diuinam iustitiam in eiusmodi Plincipes: audiuit illam Birgilia E Regio Stiecorum Principuin genere , excellentissima semina, multo plus sanctimonia de calem lumine praestans, cuius diuitia colloquia, ct alia teuelata, summis Pontificibus, conciliis Ecclesiae ; de doctissimis viti, accepta, sancta de fima sunt Tisne ista sie sate tuto audiuit socem aι te insinitorum m Eium clamantium , o die jutiora D Dom ne Devis iudex, itia ea saper Rego P ineles nostra , ct attende eotisonem Iangviin inhira , ct L ογι , ct laui ranas Oxartim G sitio rtim no boum. Re pice jamem ct pudorem n
qui cum iracundia o violentiu extorquent, qci a non carant quot millia moritin vir . dum tamen
ipsi ρε ini sopὸ biam suam dilatare. Deinde
clamabans ad inferno quasi in inita millia, ceu ths iuriae simi quod creator omniu es adica igitur super dominos quibus in terra sotimimus, quia ipsa nos protina dis in infernum demersertint. ει Aeet cupimus tibi malum tamen iustitia comia pessit nos conqueri, cst Leere veritatem. Ipsi quippe domina nostri terreni ab qae char tate dilexe runt nos, quia non plus cti abant ae ammastis nostris quam ad canibus. Ea istis domi uis nos bis indisse ei fuit, si uis a leximus te Deum crea- rorem omus tim , an non, caepientes dirigi ct si alii a n/bi . I .pterea indigni sunt caelo quia non cu
rat gratia tua, quila nos pιriirtint. Id 33ur adhuc grauiora pari vellemus quam patimur, ne ipsortim poena uiritur Intercido hunc clamorem : satis hoc hotrori : nam animas quoque siticias, atque Beatos omnes, vidit postea ipsa Birgitta aduersus ignavos Cubet natores clamare , de incendere diuitiam iustitiam. Tam arduum, tam anceps, tam praeceps est , publicam gerere rem. & tutati talia tem omnium e tam sedulo debet fieri, tam attente. Alio sibi pectores gaiit Rege, illud Gali di : Non semper eris Princeps , sed summa piincipi νationem red
C A p v T IV. Deus maxime iuuat poliricam.
I go vi iminensim communis sortunae molem socii iii, & ad honum agitet Princeps, tribus piaecipue vertebris gubernati sciat , tribusque velut cardinibus uolui , cura diuino- .rum, prouidentia humanorum, atque aequitate. De singulis disseitabo, complexus breuissima hac summa omnem ciuilem & imperato iam artem. Oidiat a pliori parte , quam multos callidissimos procurandae Reipublicae magistros video contempsi illi, aut penitus teiecisse. Fia iunt qui maximum praeceptum publici seruandi status contrarium prorsus statuerint, det ut bare Diuinitatem , pietatem, tultum se quam cumque Numinis opinionem. solum hac com-M m a modi
435쪽
modi cynoto a volunt dirigi Reipublicae natum, nulla diuinorum ratione, nulla fide ; in diiuria dumtaxat humana protecti, arte, calli-3itate. dcilis.& hi maxime politi comm nomen adepti. iam propter eos scin tui pe insanaeque. Falluntut toto caelo e nihil magis publicae rei. selieiter agitandae,nihil magis, quo facilius geratur necessarium, quam Diuinitatis opinio, de vetitas. Nideo di sos priscos aliquot ciuilitatis Doctores : quidam Deum elle parum necessa rium rebus gerendis aestimatulat; i psius tamen opinionem valde necessariam. Addunt, inueniatum subtile utilissimumque sapientissimoium politicorum fuisse Deitatis persuasionem, teligionem , timorem ; putantium non aliter populos legibus teneti, nec publicum statum ponte tale. Critias de Eutipides, qui Diuinitatem
Negmunt, mirantiat ingenium illorum publicae felicitatis amatotum , qui teligionem intruse runt, rei crentiamque diuinam; quod utilissimum mortalibus mendacium vocant. Legum enim inuentione externa flagitia coerceti vix possent: timore Dei intima quoque strangulant ut a nec tantum peccata Numinis conscius refrenat animus .sea ipsam voluntatem peccandi. quare nec de externis criminibus satis cautum lcgum temedio, nisi per reuerentiam timorem oue diuinum. Nulla vitia extirpare leges poniunt, tantos Glos an putant. radicem latentem non citillunt meque lint cot ligare, sicut manus. liheia autem voluntate, integra stirpe, libet actiam et utit scelera, integra crimina piis aevoluntatis, impiae mentis germina: scilicet. filius I . - Pr Maseelerum carisa moriatibara agris Nartiγtim nescisse Deum.
sola Diuinitatis fides, sola conscientia Dei humanis attenti rebus, premere sagitia valebit.
Quare si nullus Deus solet . nullum puto
tune inuentum salutarius excogitatum. nullum L ingenuuius, nullum magis necessariunm huma nis bene tractu dis coira ponendis iue actibus, publicisque rebus, quam famam sundate Di uinitatis , cui nihil esset clausum , quae mediis interuenit et cogitationibus, quae interesset nostris animis ; atque cultum peto uidentis alicuius perspicacisque Numinis , de praecordia
mentium penetiantis , remunctaturi etiam eo gitata piae mi O , aut poena; hoc est, religionemini dere.
quam M. .s Tunc silicitet deceptum popellum dicerem farius est Diuinitatis opinione,i suis Legislatoribus Re-ετ' Ooribusque procurata. Dii Mim hoc esset publicae rei sacilius moderandae ; sed non satis plastructum, ut Optime geretetur , nisi eadem mens de conscientia Rectoribus sit. Quid bene de publica te sperare polles, etiam plebe
moderata , & vetente oculatissimum mentium testem . integerrimum actionum albitrum
Deum; si principes nihil huiusmodi timetent, ii immedicabiles nullo Dei metu , nulla reue-ientia Numinis 3 ubi fides erga populum , ubi amor, ubi cura publicae salutis, ubi contemptio ptiuatae , nece stati a communibus commodis Quid non auderent in coercitas mirabili suo mendacio gentes, se omni pavore & reddenda muneris ratione liberis , impiis scilicet Ergo ut prosi te geratur , de stet communis status , non tantum opinio , sed rueritas Diui nitatis necessaltissima tegendis , de Rectori. Saltem id obtinebo , etiam ii non ei let , G: erit bissimum Deum statui publico. Abeatit iam
prudentes , qui elicitiant omnem politicare abeant Politic tabeant impii, qui, contempta diuinorum latione, emolumentum Principum,
dei timentum publicae saluti, habent pro ratatione , pro lege , pro notitia ciuilis scientiae abeant qui Status rationem pluris habent quam teligionis, qu ira ipsam rationem ; qui maioris faciunt rationem status unius, quam omnium ; Regis, quam Regni. Exhibebo unum aut alterum istotum Anti- Vistia seti politi totum sue Pseudopoliti colum discipia CUrbs tum , quibus non alios Principes opto ad piaculum doctrinae,& metitolum suorum de genere humano , qtiam quos Optant, quos m- struunt, quos meliores volunt, quos ad exemplum Regnantium commendant, Li oui cum
Ssertiam , de Caesarem Rot ain. Quid iuuits sertiam cum contemptione diuinorum summa viti calliditas ; Ct stabat mori arboris insigne omnium sapientissimae, quoniam lente , de nonnis tuta ab hiemali horrore sei minet ac solesiacat, citato tunc patria motas praetetitas coinpensas; ex ingenio prudentissimi cuiusque, non prope te, non temere, scd grauiter in omni actio- ne consilia ineuntis , maturE Ocytisque explicantis. Vantissimum id gestimen euentus dixit: nee subtilis astus, nee simulandi artificium, nec votorum flentium , nec dissimulata mendacia , nec fraus ex commodo , nec siti pliciorum traductio hac ex disciplina ossicioque excellentis Principis esse putabat) scelera potuerunt fortunate , quibus venabatur Drtunam.
visa tandem astultu ini calliditas nihil tibi in
pete, cam exutus Principatu, clathrato in carcete multos maceratus antips , tandem icteio morbo anticius, diuturnam quoque exuit morte miseriam.
gelus iuvere e atque in periclis
Ingeni j experienti, Uti 3 Ergo in olentem pone superbiam, .isai, alii siribus ingen : Eorati se gaudet iocari, Vertere cum cupis ima summis. Iam Caesar Boigia. iptissima idea & oraculum Politicorum , furiosus , s vllus umquam fuit, sertunae procus; quam pet mores similes , per omnem dico perfidiam , diu expiscabat ut i , taesiquem amplexum eius tot sceleribus metuit; pellium tandem ab illa datus, pulsus Principatu , Vincula expenus , exul Italia, latens in ci lina , ptiuatus Occidit ut , vili deportatut ii mento : tandem nihil. Alterum ptopositi sui
membrum impetrauit. ----- ttis mentem animvimque I anni,
Aut nihil, aut Casa demens laesare solebat. Fuit qui vitumque futile dicet et. sallitur: tam
perfidum animum ipsa infida fastidiuit ror
436쪽
C A p v T V. Non quilibet cultus diuinorum,sed verus, necessarius es politicis rebus. Quare teuerentiam & pium Diuinitatis
cultum s populus bene modo andus requitat, maxime Princeps moderaturus optime. Nec satis eli iebus fauste serendis opinio Dei, sed vetitas ; non qualis cunaque cultus , sed vetus. Haec tota Statua tuendi ratio Autissima, haes tota Reipublicae statuendae ars certissima. Hoe bleuissimum maximae prudentiae magnorumque consiliorum compendium , hie felicitatis neruus, hoc sottunae iusiurandum, hoe
prosperitatis locupletitissuriim pignus , hoc securitatis sacramentum. A fide enim iobur accipiet Princeps , qui ipsi dederit , iuxta diuinum Theologum Naaian renum. Pietas enim velut est saeramentalis Regibus nexam in illa habent mirum fidem, dicam paene infalli-hilem , felicitandi imperia. Hoc animi sensum allia vellem Regum pectolibus immergi. praecordiis infigi , unice cordi haberi. Nolo nunc philosophice adstruere, quod natura promul gat, quod ipse Sol clarius se tutat, summi alicuius Rectoris arbitrio, moderationi & potentiae
uniuersa patere , Omnia a Deo esse , omnibus Deum praeeite : id modo praestituo, non quam' cumque Diuinitatis opinionem, non qualen cumque cultum fortunare publicas te s. infausta multa accidunt reputantibus Numen, ct aliquo coletibus ritu, infidelibus idololatiis, haereticis, Mahometanis: atquii non veto cultu , etiam cum opinione, cu cultu Numinis, tutam status. sui rationem nullam habent. Super omnes enatant Principes telisionis vetae virtutisque studiosi. Quod sit A fulcit, non satis sulcire humana imperia solam opinionem Diuinitatis, sed veritatem. scilicet Mentem aliquam diuinam verὸ excubate, attentamque humanis, propitio protegete aspectu cultotes sios. Nolito hoc saeculo clatissimum huius algu-t mentum vidimus Caesarem petilinandum i l. qui pietate inuicia, maxima sua In petii stabiliendi alte , Statusque tuendi ratione emersi supra omnes alterius methodi Politicos ; p esaiusque in tet sui aeui salii sint s Principes, interque antecedentis Caesares , atque ii tutus venientibus felicitatis idea: utinam de Imperi j. felicitet gerendi, non attibus . non dolis , non habita Status sui ratione religionis i Huius solius cura statuit Plentissimi principis Impe rium , restituit antilla, comparauit noua: in illiti, fidem fortuna diu iurauit, ex quo Regnis suis initio Principatus spoliatus, constans de sanctissiliae contumax in Catholicae religionis cultu, nihil minus quam si rerum potiretur, non tantum fidem Romanam tutatus est, sed ampliare meditatus. In hoc Pientissimo felicitias imoque Principe inuiolabile religionis & sotia tunae scidus malamur ; cuius pietati inuicta vincta hactenus felicitas fuit. aeque sdelis ipsis otium statum miraculum ) quam ipte Deo. etsi enim satigata assiduis ollici s solet una, quae vel in uita teligioni scidinan deae diu seruiuit,
quali languete aliquot diebus visa iit , id euenit R. Plan. Eu eb: erembergit.
vi rectestis vitibus pertinacius deinceps pietati famularetur. Obstantibus multotum peccatas,ini in remunerandis, cespitauit aut siti stitit. sed sua ipse flagella scit Deus post deliinaios usus in ii ammas abiicere..ta expiatos malis bonos denuo sol tunate. Iguvi tana pius Pt inceps, tam clix debuit esse neque tuto tam selix est et, nisi pius. Plutcs non religiosos vadimus sortia natos ad tempus,non diu .vltima sua patie,vellit 1 corpio , fortuna tandem illos cecidit. pi vere Campanus dixit: Omnia secancia sunt colenti Deum , adtier a sternenti. o. qui rei Panisadens ditiina itisattir ,stic tiare potest at quisn-do,me ι non polo Z.stultam hic Macrini Casuis electionem damnatam video. oblatum Fclicis nomen recepit, Pii noluic habere : sed breui sequens obtruncatio infelicem illum ostendit sine pietate. Pioli inertem Politi iura artem, in illuctam solo ingenio i stoli sititiam calliditatem diuellentium pietatem a felicitate , putantium impium posse esse felicem, sue a retiavi, sue sinu lata pietate fortunam captet, tueatur, Eglesie in hunc hiitiionem impetis dissona pecto ii suo per sona indutum, quondam se lutum tDi stris iam senior . stirpis , grauis , ager,
Impius,s felix te simul es se cupit
suau natura negat, nec reciprι ratio.
Nam pim ct felix poterus dio, a que viarii. Cui Ave, tuis infolixe se, it illa sibi. Memoremus quoque duos feliciis mos R eges, plox inti ocul diliniissimos Foitutiae ama iios ; quos ipsa supra omnes retio ri incipes.supia vires 5e fidem suam, lupi a spes de vota ipsorum, estet te nouo meditata est ingenio, nouis largitionibus. nulli unguam tibi hoe modo ansabilis & profusa non contenta communibus donis, triumphis & Eui paeis victoliis anti- quotum imperiorum, detulit ipsis recentia regna, nouos orbes, ultra mundanas victorias.
xlitam undana Imperia r quam gloriam suoploco Alexandro negauit, cui vix libenter dedit Orientem,& vidisse Oceani cras noti su Peraste. Hi sunt, perdinandus Catholicus Castellae alter Eitianuel Feliae Lusitaniae, Rcges, primi magnorum Impetiolu sui datoies. relicis huie
nomen datum , non ipse accepit i colu parauit tamen pietate,& ardote religionis tuendae,ampliandae. Cuius pietas felici argumento in ipsa sua natiuitate inaugurata fuit. Accidit quinta Corporis Christi selia, com Beati ix mater iam pridem acerbo & arduo panticii et enixia r sed ubi silemnis Eucharistiae pompa pro foribus accederet ; ipso Numinis accessu omitiosissim Epro dit infantem. Minus erat felicitare E -nuelis, fortunae patium dici ; gloriam istam Samius Polyetates libauit: caeli potius patius debuit appellati. Iam ad tutum se Deus Emanueli ipso ortu pollicitus est : metuit
postia i r se. saepe a publicis se subducebat
ris , inale dico, non nisi humanis , ut diuinis a ternisque vacaret: non enim otiosus . nec
inutilis est Reipublicae, qui Deo vacat ; selicius squidem hac diligentia publica negotia transi- 'gentur. Ei nidem ad aliquot dies cum Religiosis hominibus modum Religiosae vitae set liabat: idem linus , eadem abstinentia, idem
437쪽
. somnus , idem rigor, eadem disciplina , eadem
in tanta maiestate humilitas , eadem humi
liatio ι sillor , maior piosectb , quia in tanta maiestate. dite se flagras vexabat; interim sui hostilia tergora caedebant. media nocte ad psallendum Deo surgebat; excubias tune pro- Imperio agebat toto. vitio semper ahil immoleoque retias totius anni sextas panis de aquae victu transigebat: auicum hac austetitate saeculum repraesentauit Lusitanis. Cmnes sui Regni Francis nos Fattes quotannis veste donabat,
alteria pauperum ecclesiarum Urnamentis vestiebat: quinquaginta nam inuineta sunt quae reparauit; templa lex ciuxit, aliqua magnis cen tis sne, ad miraculum usque: multis aliis donis ecclesias Romanum ine donauit Pontificem, quem chariam partem liabuit filius ipse obedientissimus. Pat ipsi fidei adot: ieliquias Maia totum e Lusitania exegit, Iudaeos e Castella
pulsos ad fidem Christi induxit ; eamdem in
inultas Orientis oras inoenit. ι . - Hae tanta tanti Piincipis pietas ampliauitia, Principatum Lusitanum terra marique t latis
,. . '' simum stabilivit Impetium,ubi sol nascitur, ubit ' toto itieumbit se tuote , ubi ponitur. Asiam,
Africam. Americam quoque inuast, peruasit, victor ubique, felix ubique. interdicta hominibus perrupit si ementis Oceani claustra ; lustrauit cubilia auiolae , vitta anni solisque viaspiritessus, arbitet gentium , dominus maris. Postulissatvi Orientis de Anicae Reges, aut patebant Emanucli, aut timebant. Regna albi trio eius dabantur , adimebantur. Olis potunc temporis tota aurea , de uniuersi o. his thesaurus ; autum prae argento vilescebat. Non minoi cuta pacis , de cultus iustitiae: iecoxit antiquum Regni itis, legesque ; appendit multa utilissime. Denique ua summa insuma quartintur Hincipe , stasAM hab ι h e principes, avi ea maeas habet.
Et credo, felicissime Emanuel. Miriti s Luna darentur, Aurista s Regnis terra pertimque itias. sub.hoc Rege vidit orbis multos simul Phoeniacios de Deu lates viros ; tot Hercules, tot Achilles, quot Duces habuit. Suffcit meministe Al- soti si Albuqueicii de Vasci Gamae ; modernus hic Neptunus , ille Hector alter. Idem dico de collegataniae felicitatis pictatisque rei linando cui nec titulus Felicis defuit, dum Catholici
obtinuit: suos Herculas habuit, de maiores Al- cide: cuius ineptum trophaeum ad pudorem tot se tuti t. ibi initiatus eorum animus & gloria,
ubi desiit Hercules: plus ultro id p:ogressi, ubi non plus vitia , Alcides scripsit, Suum Hecto iem habuit, suum Neptunum ; Consaluum
Fodiuandum , magnum Ducem excellentia
animi de sortunae, quem ipsa fortuna
Non utii seu magnam est fida s. ta Duram: atque Christophorum Columbum , stupenti alterius , de priscis ante seculis incogniti mundi
inuento tena, ubi - Alia tentortim animae fisa timeo tini Imploum Aquilone , nec alta
Fol extim Hes,ces clarisma Iumina caelo,
Hic Catholieu, Fodinandus Impetium Hispa-mcum primus construxit , pciliaua Heis etiam stoliae testituit. pepulit Castellae Regno Lusianum , ex: git sua ditione tu aicam sentem, strauit Mauricum imperium ; Cranat ense,Neapolitam in . Nai ariense R Una occupauit. to
titis Hispanaae potitus , praeter Lustaliam di tionem . Catiaria, insulas in Ailantico domuit mari. Astica quoque experta inuictum rei di
nandisin , vincentem omnia. eii puit Barbatis
Metillam. Otanum, Tabracam, quam Buxiam vocant, de Tripolim , post haec nouos mundos
detulit alumno suo sortuna. maior erat Regi animus, maiora metata hoc Oibe, maior quam
ipsa sottana. Ardotem pietatis Catholicae, ete-lum Fidei, piae tet expiationem suarum pro Einciatum ab Hebra a de Mahonaetatis lue, Ostendit institutio in uisitionis aduersus omnes 1 Romana docilina degeneto , pignus aeternae teligionis, & pietatit vetae in Hispaniatum Regnis diutut naturae. Praetetmitto curam Ecclesiarum. Pontificis reiicientiam, gratitudinem animi erga Deum, multaque alia quae hunc Pi incipem set tu natissimum iecerunt, admirandum nulli secundum, multis ostimis de primis
primum, Curus. Nec potuit virtutem aqua, potentia, tali O is eras regni gloria Rete minor.
idem oraculum quod soli unam perdinando promisit, pietatem praedixit enis sem. Quo die natus est , quidam e Carmelitano O dine vitsanctu, Alsonti, Regi Neapolitano,Hodie, inquit, in Hispania citctio te puer tui genetis est natus, cui calunt oua impetia pollicetur, ingentes opes feliciaremque, pio piae cereiis,
tetigionisque cultini de ampliscat oti Ptα-
I Llud Ferdinandeae pietatis metitum supprimere nolo, quod eleptus hie Rex violentis satis non semel. Haec melces aliqua. priorum
Plincipum, mois propitia, eripi proditionibus, seruati. quod nisi alius iam satis ploballet, imitus paene mundi historiis statuete possem. IriCt aten si bello Maurus miles , Se uolae R
inani di mulus, etiam cum pretio suae vinx, perdinandi necem meditatus , ingreditur nostratum casti a ; Atuatum Potiugalliae , qui illustri cultu Maiestatena te serebat, illicto gladio caedit. hoc errore libertitus Rex , Barcinone maius
adiit discrimen in pace. in proprio patrimonio, de insanum ictum sustinuit furentis hominis subito & libere aggressi Regem. Dicunt auctores illaesum Feldinandum , obstante vulneri collati auteo ; Llluntur: grauiter saucius fuit. incerta scriptoribus cst haec narratio, quare explanaho illiin Elisabethae coniugis uel bis, ius epistolam tiarasscribaira intestam, cuin ibi multa sint , quae pietatem eius Reginae monstrent, Feldinandi significent , omnes Plincipes doceant. scii put pia Regina ad Conses alium suum, sanctum virum, Feldinandum de Tala
438쪽
νim de aequalitare commanra canditionu , isnotamquam rem indubitatam meditabar sapit me. ct ipsa me forium atque Maiestas pim tu Medi .. Mi ct timere compellebant ; maxumus tamen apri ct euitatione ad ipsum et De experimentumini re sit tractu . Et quamlira Domin ra meiti
Rex moras proximus fueris, ego istam sapiui ct aerebitis gustaui, quam se alia ipsa eventu mo
i m omnerem: neque enum ita dolere anima mea pol. st . eam ab ipso diae datur corpo e ; ne citi exisplicari im ensias dolor alti , qui me occupant IIcliseo , antequam iterum experiar acerbum fatorum gustam Deum precor . ne eae tali cassar eidarὼ villam allier me inuenirent tremum ramo paratam, quam eram e nunc presertam. qti u
magnopere commendo tibi , amore Domini nostri,s aliquid mei causa ad c fael urtis es , ex his
pruribus ostior graui mi, rebus, in quibus iamst, istium te exi, btiisti. υι velis L qtist mearea es, qtio omnia ribita mea mihi explice, o pra-
sentes, itim ex aere alieno muttio accepto contracta.
tum ea quibus meis famulis teneor . tum qua ex damnis illatis in pectu prateritis acciderunt, tum quae ex censibus Rigiis antiquis acceptis Prinei pissa causa tum qua in domo monetaria Apulos debeo. Denique omnla qua iudicaueris a me restituenda , quomodolibet onerari midear. sitis momnium disi oram Istilabum s memoriale a mam tras : maioris enim consolationis mihi Hii ha sere illud . quam illas res huius mundi e praνὸ
possum. pia toea ex notitia quam habebo, prime abor o laborabo omnia soluere. Hoe postulo quam ινιιἰ fisi , si vis ut in hu vita exilio ma neam. Deus scit quantum nunc ego dolo m ct qciererer, si me visurm non properares, nisi p=opto ii ilitatem sim riuitatis , quam pias quam
vitam meam amo, cuius commodum ante meum
sab is, ct i su ro: O , cum primum conscia fiat inopini icius euentu percusi impio gladiis Rui ,
nec mei, nec stiorum meorum quos cονam habe hamus , curam nec memoriam habui . nisi istiti,
epistulas quas misi. ideo nec suum auuentum sci gito vehementius, donec, Deo uente, isthae appropinquemus e atque cam nihil amplias mihi tune explicaretur, quam id cuius te feci certio νem , nec Dominum meum Regem Oia sem Coenim in alio praetorio manebam, ubi habitabamti Reae atirem in isto Mi in ictum fati stiluuio atque anteqtiam Me veniret, scripsi s/m ad litam ;nam sua laminis io noluit a me conueniri, a me cons sane pleratorum animum expiag r. iaZo non potui amplius dicere quam quod mihi nuntiaba tur. quod necessum non erat, ibi sciri. imo nune
necem sciri quantam υtitnu st, ct id . mihi ii
detur oportere semper minui. Verum τι immoνta. les Deo gratias Vas , τι lim scias iisi soli rem, quema modum aecidit. Tam immaue sciit Otilianus , iuxta id quia Doctor Gadar ui .st. τι mihi do terit animus ct cor illud ι. Andi 1 ad . porrectum, adeo profundum. in profudiditate
quatuor digiti immergerentur. longitauinem ex plieis e pra corius consternatione neque . magnι- tudinem eius in quolibit da face homi a peremus, ct compareremur, quanto magis iis a. .
ex ά . Iu Jomui. Post a tu seiris is prima diei maligna acie is febriat hie fuit maior alti esto quam sus moimus , qua per integram diem cr
gorius in GDio Sabbati sancti ;s a Mihi fis .
illam noctem iamiam ea . paler creuere hoc potes.
ritu , ct quasi a mortui si cita s. scio quibus
Obsectili, grati remur Dιο iae benescium : non sus ei ni ad iae magna aliorum merita ct irtus. Ecquid ipsa proa, ιρο ινο, qua utillam habeo ρimo i is tinti, ablor meus eras, quoa Rex ferret. quod ego merebar pati: cum ipse dignui non .set, qui pro me prenvi lueret. Hoc me penitus opprimebat isaruit Seti, si isti posthac insertitam pratia teneor. Preces vestra o monita ad Me, sevit semper, opem mihi ferant; praecipue mouo in huquod magnopo/ tibi commendatii . o e i simὸ p. i. Omnia hae sibi enarro pro mea con solatione. nescio an prolixitas mearum litterarum onerosa tibi sit: contraham deinceps tela grauistisi eis. Vnum hoc solo addere ; audio enim alarui hic narrari. certi imum Le est, post infinitis ii)si si ione , ct diligentias omnes, qua excogia rari p/gunt, nec sisticis nee iudicium est arietitu NAAL sol ιι isti auctor sitiois fuit, qui ρο- trauit: qui in illa insania constans perstuir, ab
Spiritu sancto iussum iu fecisse, prahibitumque
peccata es irrei sacerdoti, tum a multis annishoe anima υixisse. Adribat, 'Mii sumqtie libe-νtim esset, idem facinus reperitiarum, custis numquam pamroer , eam a Deo iugo fecisses , seqha gem futuri . Hanc causam sui farii ega, non
odium ct inimi itiam aauersus Regem. In his semper infamis continuus fuit constans lirarce ius sua martis , nullo modo conpleri solebat ad . tamen omnium inuidiam atque co M in traxit s
439쪽
traxit, ut nemo quemere illi salutem , ct acciri Consessarium vel ei ; patitu imprecabantur illi anima simul ct corpore perire : donec ego in si Mos Munathoi, qui paenitentiam homini si derent. quod eam magno labore obtιnuerunt : atque cym primum valuit conferi, agnouit male fatium
stim , ae si ex fomuo euigiliaret : nam antea sui impos τι Dbatur fui se , sic deinceps sat batur Confessarιν. sciuiam prose a Rege, ct a me post rare. valde enim in hoc quiesco, σ a me postula re.
valde enim tu hu quiesco, ct recreor in enarran ' dis tibi en uibus rebus : nam perpensis bene circumstamiti apparet amplius diuina permiso, qua leui ira nos punire voluit, quam ego merui. faxis Detis omnia in maius suum obseqMitim cedant. Claudo has litteras . tuis me e rationibus commendans. Barcinoue trigesitho die Decembris.
Ego Regina. Multa sunt quae in his litteris commentari Possimus pro Regiae pietatis usu de praxi mi ita
quaepientissimum huius Heroinae pectus tamquam in speculo declarent; quam etiam ad exemplum Regiae normae , pietatis, virtutis, de quae his adnalcitur, selicitatis, praesento. Miremur in illa sanctam prudentiam, & usum .casuum humanorum ad salutem animae,tum memoriam assiduam mortis , in fortuna raram auem: solicitudinem ad illam horam praeparationemque, timorem Dei, gratitudinem, liuini litatem, eiga Consessarium fidem,amorem , r
uetentiam,cliaritatem .simplicitatem, quam om
nes Principes maxinis imitari oporteret Sed tales Consei satios quaerant, qualem Catholica haec Regina. inuenient, si stantem delectum habeam. quae tant oblitum, eruam si uossum, capiant sagientem ab aulis, teneant repugnantem. Neque enim sanctitas veta obuiacit praetoriis, nec strata. Deinde mirandus in Elisabetha fidus amor coniugis serdinandi, plus amor litoriam,r: optus commodis praehabens commune. tandem iustitiae cura, ne vili iniuriam in iret debitorum mora. Notandus quoque populorum amor erga Principem tanquam Patiem, tamquam animam propriam ab viam loque desideratum, dilectum. haec satis Llicitas ; licet non aliis multas pictas crearet tattunas.
C A v v et VII. Llisma est fortana pietati Regiae.
Si pios omnes δἰ vel e rcligiosos Principes
quod multae operae essetὶ censetemus, Drtunatos miraremur inita fortunae fide. uariauis enim saepissime arcana Dei p:ocuratio mundi, bonos de naalos specie quadam confusionis videat ut commiscere, atque uno aspectare vultu, ut multos optimos , non minsis quam pessimos, urgeat & ait lictet; multos pessimos, non minusquam optimos, & quasi mererentur, fortunet;
hoc cepissime accidit in priuatis fortunis: at in publicis, in Regiis, non ita neutralis ta vaga est beneficentia , de selicitas. simior bonis est Principibus, tutata pro optimis. Alta diuinae
Prouidentiae consilia, in hac vita velut occultantis se, res et uantis aeternitati. Nemini iniquorum constant et hic aceiba est , nulli proborum securὶ blanda; hoc tamon priuilegium Regia probitas ec religio adepta, ut se is de religiosis Principibus fideliter plopitia iit quem diuo dum misericordibus ei ga homines fidissilia cit misericordia de liberalitas Dei. Numquam vidimus pauperem, qui in pauperem p Ofunditur; quanavis ianilii a ij integrae de innoxiae vitae vexandi inopiae relinquantur: sic exemptus e stcommuni Piouidentiae stylo , pius religiosus Princeps. non sine ibit una exit, maxime in Pi ptio Regno. Quaeres huius discriminis caui sam , cur boni hominibus nexa huius vitae felicitas non sit, alii ingat ut tamen magis bonis Principibus , illissentibus religioni & pietati. Credo, quia electi a Deo principes tuendis moderandiique Populis , ut Piodei di vicari j sui
Numinis lint; idem praestituti,quod Deus ipse. nisi obstent: obstant autem, cum in se, non in Deum nec diuina intentiant: cum v cib siue at- te, fine dolis humana, cum Pietate,cum religi ne diuina tractant; lecta istina sua organa expedita videns Deus libentissin e motat versatque
in id quod ambit bonum publicum: dc quemadmodum sibi Deus fidelis est sic & fideli Principi. Res Dei est publica. Placent fili ministit;& optimus heius fidelissimos seruos, de intentos administrationi, nequit non iuuate, nequitnois iis uti. Accedit, quod Principis caussa non sit unius hominis,sed communis. tum hominis priuati selicitas circumstans est inanium terum aintuentia ; Regis autem felicitas homines ipsi, de hominum innumerorum salus fortunaque. Dista alde perdi res hominum . aut ipsos hOmine s. ideo in Plei sque iustis non distimulat leuissima Deus euata, rama temporat Ium expianda ; at multa, ne homines pcrdat, in probis etiam Pt incipibus tolerat, facillime pietate
electunt a Deo ad salutem multorum, prostar ea obstrictam sibi de assidentem diuinam protectionein. Hic sanctus N legitimus ilio ui dentiae litus, destinata sibi olgana scitξ versare, de in tuos promouere exitus, nisi ipsa fatiscant, nisi vitio aliquo Obstent, nisi repugnent versati. neque faber aa dolabia, aut inerti, opus taciet artis; repugnat autem Princeps , cum alia intentat quam tuus motor Deus, cum sibi, non suis prospicit; cum priuata, non publica duae: tit: tune inutile instrumentum , non alit cquam faber, abiicit Deus , sumit aliud. Cum autem coniunguntur mens regia dx diuina, cdmidem volunt , id in intendunt ; nequit non Deus piis adcile conatibus , non potest non dextet time & artificios ε, hoc est salutariter, illum vel fare poliissimus salutis arti sex. Igitur nexa est solum diuina protectio bonae de candidae voluntati Regum, cupidae boni publici. studiosae religionis : non enim aliud bonum utilius est publicae rei quam cultus legitimus. quini veta dc si cera pietas, quam cura diuinorum de reuerentia, quam cauisa haec Dei, caussa publica. Cum autem hine discedit Rex, cum se quaerit, cemi gloriam potentiae sibi captat; abiicitur a diuina manu , suo de sol lunae albitriopem illius, tamquam rabida nix. nihil tunc tutum tent hit, nihil faustum, nihil stabile. In quitat consilia , excogitet artes , lcg it Diti -
moι mili. eligat Duces maestant vi mos, prudentissimos ; acies ea Heiac
440쪽
stotes plures, ut 1ges plures , assidentes sibi requirat; polleat quantumcumque viribus, nummis . de humana otiadentia : totus isti appara tus felicitatis infelix erit . Deo non auspice, Deo non commilitone ; pcisum ibunt omnia ;ipsa se humana protectio perdet. Absint hae omnia piincipi, adsit solum Deus adest quidem , cum vult Princeps ; scilicet cum vult, quod Deus, publicum bonum ὶ fortunabunt ut
OVale puto principum religionem, & attentora studiosumque diuinorum animum, esse piaecipuum cardinem felicissime gerendi publicas tes: in hoc stare totam rationem status , & boni communis; poti linum artem administrationis publicae, pludentiam & sortii. nam tegnantium , sontem felicitatis, & quidquid tractandis Regnis opus est , in relisionis studio concludi , non aliter qu ira in semine Luctus. Quemadmodum compendium complectitui . quae in se disiuncta Se dilatiora digeruntur ; se pietas , de religionis ardor, felicitatis summa, omnes Iraeceptiones politicas claudit, aut pio ipsis est. Studioso pietatis Principi
non dendetabitur prudentia, non vires, non sides populorum : namque aut res accident quasi prudent et prouisae, licet fortuito aut in consulto decretae ; aut prudentiam parabit sibi Princeps ; sin minus, prudentes, quotum consilia requitat pareatque, ut sit aliena mens pro
prudentia propria. Idem de potentia 5e viribus dico: etiamsi labet maiestis , etiamsi militatis langueat disciplina, marcescat virtus; perinde prouinciae de Regna felicitabuntur, quasi coge i ciui sottuna vitibus quaesita. scit Deus quemia seeptrum elegetit, quem adoptet suae Pt i dentia pia et uin . quem adigat pio se rerum arbitium. Iactat se Sapientia diuina, qu bd petsi Reges regnent ό atque quemcuixque electum maiestati Minodetationi populorum , ad ipso- tum salutem destinat, dum ipse non obsistat,&vitio suo cottii plus, pessitium inlitumentum diuinis se manibus exhibeat versandum diis cultet ; non autem obsistit, dum idem quod Deus intentet,& conspiret diuinis votis. hoc pietas & religio est. Ergo si haec non desit, nihil deerit saluti publicae. Cetera Deus supplebit, explebitque. icit & vult quomodo, Se mitis sa ciet modis. Hoc ipsum quod minos eallidum de instructiam ingenio extulit ad arbitrium communis fortunae. Electio Dei in constituendis humani genetis custodibus de tutoribus , vicariis Numinis & Prouidentiae suae, attentissima est, non te meie sacta, sed collinians silutat iter. Quare e sim noscat electum, scit quibus deducat viis ad salutem communem: scit qua lege supplenda st instrumenti ruditas ; in quo nihil magis de saltat quam Acilitatem motus: atques Princeps pei pietatem facilem se praebeat divinae dextrae, pro usu de inite Reipublica com- inodissime trictabitur. sitimet iam princeps, quanti inteist conia τὸν ram. cupiscere quae Deus, ii lem conspirate voti 1; co 'ti Rointende ie in salutem publieam, in quam muti s sim iuε Deus intendit; prospicere suis , non sibi; ia..isi DAnegotiari reuecentiam diuinis , non nomini suo: non enim trium hominumque potitur, 'tpessimus sit, ut ambitiosus , & gloriae nimis auidus ; non ut sua quaerat, negligat suos; non ut gloriam suam captet, perdat sautem os uotuna. Albissimum, purum, desaee. tum animum secuet, candidissimam mentem , nulla Ledatam priuati lucri spe , aut nominis cupidine. imitetur Ferdinandum II l. Castellae Re gem fortunatissimum, sanctit sinuitii, Optimum; cuius in contemptione hunaanae gloriae, de ambitione diuinae, hoc est sitia plieitate nitidiis maementis, gloria maxima est. Feneior aliqua, quae partis. i. de hoe Pi incipe Rodeliciis Palentinus collegit. Fuit hic gloriosus Princeps tantae moderationis& virtutis, vi numquain. nisi iustis ex oui sis . cuiquam bellum indixerit ι illud Augusti Octauit semper commemorans, videlicet iactantis esse animi. & leuissimi ardore trium phandi , ob lauteam, id est solia instuctuosa indiscrimen per incertos euentus certaminum,s curitatem fidelium civium praecipitate. Et ite- idni aliud ,eipionis semper in ore gerebat,Malle se unum ciuem seruare, quam mille hostes occidere. Hic Catholicus Fe amandus de tot retam praeclaris victoliis non intumescens, nee Ae tanta dominiorum amplitudine sui ei biens, victolias ipsas Deo altissimo tiibuebat, D incrementa Fidei ac Christianae religionis potius, quam tetrae dominationis, mente gerebat, atque pio ea Fide assiduis periculis s; cet ponebat. De quo verius quam de Pyrilio dici potest, quia non satis elat illi pio salute pugnare, nisi
salutem pio Fide contemneret. Hic Princeps interrogatus, cur longe plias Regni fines auxis set, quam multi eius piogenitorcs, quippe qui recuperant qua illi peididerunt ii respondisse servit verbum suo auctore S sempit ei na coni memoratione dignum. Patres, inquit, mei sor-taissis animo gerebant Principatum terrenum exaltate, potius quam Fidem plantate , augetes bi populum multum, sed non stabilite diui num cultum: quare decepti sunt in adinventrionibus. Itaque ad caelum oculos venens, Tu Domine, qui icis corda & renes hominum, nosti, quia non meam, sed tuam gliniam quaero: non tam caducorum , Regnorum, quam Fidei tuae Christianaeque relidonis augmentum desidero. Denique semper illud in ore gerebat, quia non propter eius metita, sed ptoptet infidelitatem hostium, omnia prospera ei successi senti seiebat enim deuotissimus Princeps. quia scioste, se David vicerunt Regna: tune enim
plostra: unt hostes,cum pugnarunt animo tuendi δe augendi teligionem unius veti Dei. se IeIrisaphat Rex luda dicebat militibus suis : Cro 1.paratim dira in Domino Deo sistra, pro quo pugnatis, Ea , ct sietiri erili, & Nehemias. 'Deus. inquit, ster, pro quo pugnamus, pugnatii pro nobis, redabit victoriam ; n,s ipsi faciamus vis. Nihil piosectb tantum ad victoram confert, quam re iacta bellandi intentio, in veta iustitia stabilita. selirium est enim: Iustitia eleuat se tim. Hinc pidaei . de Apostolus bellate admonet pet arma iustitia, de loticam fidei. Nam ut sc inuta commemotat