장음표시 사용
361쪽
Haec omnia docuit Aristotelcs in lib. de anim. textu rogillis verbis. Nihil cnim facit saporis sensum sine humiditate, sed habet actu, aut potentia humiditatem, ut sit, nam & facile liquabile ipsum est, & colliquefactivum Iinguae; Et in lib. de sensit, & sensibili omnes lapores a terra naberi docet, & cuna substantia sapida debeat liquefieri per ipsum Aristotelem, debet de sale participare dicta terra saporem praebens. Vndh saporem definit esse passionem, seu qualitatem passibilem, quae in corpore humido causatur fi co pore sicco liquefacto, & per actionem caloris commixto habens virtutem reducent gustum ex potentia, in actum. gustandi.
Affectio, quae introducitur a sale sapido in organum gustus
consistit in titillatione, morsa, affricatione, punctione, laceratione, & compressione, atq; diuisione fibrarum, factis a diuerso motu, & a pulsione particularum diueris naturae,
unde pro varia affectione senuis gustus, variae cliciuntur si rorum differentiar.
Dulcis sapor fit a particulis salinis mollibus, flexibilibus,& larii igatis. Sc nulla inaequalitate exasperatis, quibus lenicisDictu sensorium titillatur. & iucundus delectationis sensus illi imprimitur. Hinc clicitur ratio, cur per Concoctionem, vel maturitatem multa dulcescant, quia, dum fit concoctio, hiunidum fit magis molle, & tenuh, de rigiditas particularum salinarum tollitur, & mollitiem, & lenitatem
acquirunt illo permixtae, sic vinum percolatum remanet dulce, dum partes crassiores sic parantur, quae sua rigiditate alijs commixtae asperas, & rigidas reddere valebant. Saporiamarus huic opponitur, unde particular crassar, aspcrae, durae, angulis multiplicatis inequales durilis vellicando, per diendo,& mordendo sensorium amaritie per fundunt. Hanc inaequalitatem, & rigiditatem inducit calor, humidi evaporationem facilitando, qua particulas rigidas relinquit, & perturbato motu agitando in situs inaequales particulas figit; ita mel concoctione longa fit ama rum , aliquando autem ex sulphuris adustione cum salinis pamticulis uniti amarities prouenit, dum a calore affatum inar-
362쪽
qualitatem , & rigiditatem acquirit modo dicto, ita bilis
Sapor acris, ut ille piperis dependet a motu celeri coacti Dante configuratione particularum, quae sit oblonga,& terres,& acculeata cum rigiditate similis configurationi, quam a culea urticarum habent, & hanc acutiem ab ignis flaminibus simul terreis unitis in magna copia obtinere possimi, quapropter acria, ut piper, calefacituat turn nah,& dictis aculeis infensorio eam videntur facere diuisionem, quain facit ignis. Hinc aquae sortes, & Mercurius sublimatus acredinem summam conseruat, dum dostillatione, de sublimatione tales conditiones receperunt; tollitur vero acredo, si aculei harum particularum humore mollescant, vel aculei obtundantur,. Sic olcum tartari, & vitrioli, quae seorsim sunt
acris saporis commixta acredinem ammittunt, dum effervescentia, quae mixtionem praecedit, mutuo Occursu aculea particularum infringit, vel contorquet. Sic mercurius sublimatus adiecto per sublimationem nouo mercurio acredinem
perdit; ab additione cnim noui mercurij anguli suarum particularum fiunt crassiores, & obtusiores. Sapor salsus contingit, cum particulae salitiin plurimis angulis componuntur, quorum latera sunt etiam aculcata is,
uibus sensorium vcluti incidunt, & salsedinem representant; hinc patet, cur, quae salsa non erant, coctione talia evadant, quia hanc expirat humor, qui spatia inter angulos implebat, & quo laterum, & angulorum acuties oblinita re
Sapor acidus sit, cum particulae salis sunt ictrahe tricar, quae nimirum cuspide terreti acuta, subtili, & cunei initar constant, unde sensorium pungunt, comprimunt, & non nihil constringunt, & soueas,& impressiones, incisiones an Pliores in eo ficiunt. Austerus fit, cum particulae sunt hamulis multis resertar, unde in carum dissolutione, & separatione a saliua senio-xio infiguntur, fibras cius contra bendo, & conuellcndo, non aliter, ac si pesten, quo lana carminatur varie supra manus deduceretur.
363쪽
Acerbus consistit in cisdem particulis hamosis, &vimina. tis, & asperis, qitoriimextremitates sunt obtusae, hςbetes, in crassitic vero particulas austeri, & acidi superant, unde seimsorium obtundunt, eiusq; poros obstruunt, & diti infigar illi
manent, & hae multum terrear substantiae coiitiitent, ubi praedicti duo sapores minus. Hinc magis hic sapor sentitur . in fructibus immaturis, quia nulla est facta comminutio particularum internarum , sed crasscd cxistunt, & coctione comminuuntur, & mollescunt &Lmotus formentationis hamuli, vel flectuntur, vel rumpuntur, & magis particulae lauigantur, unde dulcedo.
Organum gustus est lingua, citius caro est conditionis di serentis ab omni alia carne, multis obuia poris hanc tunica obtigit multis soraminibus perfossa, & noec est exquisitissimi sensus, cum inultorum filaminum neruorum teXtim ra in ea appareat, ita ut nulla sit pars nostri corporis, quae tanta neruorum copia perfundatur, sicut lingua, & a quarta, & quinta coniugatione cerebri dira mantur; lauic membranae
substernitur altera interior dicta, totam linguam inuolucris, ab hac protuberant pliares nerueae papillae, quae in crassar' superioris poros latiusculos inseruntur, unde particular alimentorum dissolutae a saliua, & a motu linguae agitate , Se impressae in neruorum ramusculos dictos, vel in papillas has afficiunt, & neruis in sto principio talem communicant affectionem, ex qua sensus communis percipit sapi
Nec mirum esse debet, a solo motu, & materia modisiacata salium sapores oriri, nam scuti tactus molitiein, duritiem, & caeteras secundas qualitates percipit pcr solam
affectionem in eius organum inductam a varia materiae in
dificatione, in qua praedictae qualitates consistunt, & ciuinhaerendo omnes eas cXplicauit Aristoteles, cum vere
dictae qualitates non in alio fundentur, quam in dicta in dificatione, & positione; ita gustus cum sit proximus ta tus sensui, & secundum Aristotelem tactus ipse, poterit a solo motu, & partium modificatione affici concurente organi strii aura, qua ita contexitur, ut assica,& moueri s. sit
364쪽
sit a particulas, cum tali modificatione, &non ab alijs, quae est ratio formalis omnia distinguens organa . Ideo lumen incidens in organum gustus non alterat illud, sicut alterat retinam, quia non est configuratum tali modo, ut possit alumine alterari, sicut est configurata retina . Omnibus animalibus tam persectis, quam imperfectis hic sensus datus est, quia sapor est signum nutrimenti apti, vel inepti, ergo cum omne animal nutriatur, debet habere sensum, quo discernat sapores suaves, qui sunt signum ni trimenti apti, & in suaves simina nutrimenti inepti, ut illud persequatur, haec fugiat. Dupliciter organum gustus laedi potest, primo,quando o struuntur nerui per substantiam linguae disseminati, & impeditur in eis spirituum fluxus, & ctiam in membranis linguam obtegentibus, tunc enim, tam in his, quam in neruis sensationis passio deficit, & saporum perceptio abol
tur, unde siuὰ sapores neruos affectione alterent, siue papillas membranae interioris, non variat curationem Medicus ,sed semper obstructio neruorum est auferenda deo
struentibus,& spiritosis internis, quorum seriem habebimus inserius agendo de prohibito transitu per neruos, & externis, quae consistunt in collutionibus oris, & linguae factis ex decoctione ligni sancti, visci quercini,seliis rosmarini, sati reiae, calendulae, serpilli, origani, &similibus, & etiam inunctione facta cum theriaca, vel mitridato, cum spiritu vini
masticatoriis sectis ex mastice pyretro, nuce mostata, &
Laeditur gustus, quando ab cxtraneis humoribus lingua,
usq; ad membranam interiorem inficitur, quorum sapor illum alimentorum alterant, & actionem eorumdem imp diunt, in quo casu purgandi isti humores, si in toto redundant , vel a lingua eradicandi, & istorum malae qualit tes corrigendae s a se re extraneo linguam inficiente indiacabitur, quisnam si humor peccans, an bilis, an pituita, an melancholia, quorum humorum qualitates, & sapores
superius manifestata suerunt,& ex data indicatione siclis
365쪽
mus remedia correctioni humoris propria, & quae pariter superius descripta fuerunt, de sic gustiis renovabitur, siue fiat per qualitates sapidas, siue per substantiam salinan dissoluta, siue per particulas terreas commiXtas cum humido, nam vitium est in organo, & hoc ablato sensis perficitur , quod est illud a medicina principaliter intentum in eius hesone.
QValitates omnes tangibiles primae, & secundae sunt
obiectum sensus tactus, de quarum natura aetiim fuit' sin prima sectione, ut silmrfluum sit Ca repetere. Organum sint nerui, quatenus membrano medullari,&spiritosa substantia constant, ideo cutis, membranae omnes& caro, quia neruis spiritu turgentibus perfunduntur, scimtiunt, & qualitatibus tangibilibus afficiuntur; Modus,quo fit est communis cum alijs sensibus, nam motae fibrae neruosa &spiritus in eis contentus, ab impulsu corpusculorum ,in squinus qualitates primae fundantur, talis motus per spiritus L neruorum substantiam , principio neruoruin, e quibus di- ramantur hae fibrae, communicatus sensui communi consignatur, & cx differentia motus, & affectionis, qualitatis cliuersitatem comprςhendit, idem etiam dicendum de qualitatibus secundis, quae per solam diuersam positionem partium constituuntur, ut dimina fuit. Morbus tactus reducitur ad dolorem, qui communiter definitur tristis sensatio, de cuius causi decertatum semper filii a Galeni sic statoribus. Alij enim solutionem continui, alii violentiam qualitatum tangibilium doloris causam sta-ruerunt; hos secuti sunt Recentiores, quia dolor perciyitura
sensu communi,tamquam quid imolestum orgalao letas iis tac
tus , consequenter dolor fit ab aliquo moleste allaciente
366쪽
organum sciasus, sed non potest assici nisi ab eius obiecto tangibili, sicut organum visus non asscitur, nisi ab obiecto visibili, &sic soliun qualitates tanFibiles improportionatae,
organo sensus possunt hunc molestu' afficere, & dolorem causare. E contra solutio continui non potest resurri ad qualitates tangibiles, consequenter haec debet excludi a causa doloris, sed cxistimari solum quid consequens ad mola stam sensationem, quae ut pote pendens a violenta, di improportionata actione obiecti tangibilis solutionem continui semper rclinquit; nec verum est in laceratione partis sensibilis facta ab ictu, a casu, non apparere qualitatem tanni lem, quamuis extremus dolor sentiatur, nam in dicta laceratione adest impetus agentis, quo pars laceratur, Cui impetus cst obiectum tangibile, nam sicuti in saxo eiaculato contra partem sensibilem, cst sensibilis durities, figura saxi, est etiam sensibilis impetus, quo ciaculatur saxum,
nam dolor, qui sentitur a parte ob saxum eiaculatum, non prouenit a duritie tantum, nec a figura, quia saxum posi-ttura lente supra partem non ossicit talem dolorem, S pars
sentiens percipit duritiem, & figuram, scd ab impetu, qui est sensibilis a parte, & certe percipit pars percussi impetum, & vim corporis percutientis, tamqu.im quid sensibile; praeterquam Quod pars non laceratur, nisi permotum, quo una pars ab alicra seiungitur . motus vero, ut qualitas tangibilis in laceratione partis aciest: quod motus sit qualitas tangibilis patet, nam si manum admoueo supra corpus, quod moueatur, percipio per laetiim illud corpus moueri, &Pcrcipio per tactum moueri tardὰ, vel velociter. In omni ergo dolore nostri coryoris adest qualitas aliqua tangibilis improportionata parti sensitiuae cum molaestia,&' violentia cam afficiens, &haec qualitas potest subiectari in omnibus substantijs, quarum capax est nostrum corpus, si dolor iit internus,& ita dolores possunt prouenire ab lit moribus , a spiritibus, a flatibus,a vermibus, a calculis, a lapidibus, loquendo de causis dolorum internis, nam CXternae sunt quccumo; tangibilia extrinseca cum violentia corpus assicientia securigum organum tactus . :
367쪽
Et has qualitates molaestas pro causa in genere admittunt
omnes le ar,& in curatione conueniunt etiam . anodynis
ae modificantibus remediis propositis, pro dolorum abita
Uerum quia ab eisdem animaduersum est qualitates in laestas tangibiles csse diuersi generis, & modum assiciendi
cilc varium, necessitatem cognouerimi pro hac varietateo mersa indagandi te media, quae emitur Ctiam a partissen-1itutae affectar conditione, quae licet semper sit membrana. α neriuis eui cin naturae, & temperiei, in qualibet co poris parte, & situ reperiantur, attamen ratione horum ..eaeperientia docuit varianda esse remedia, & cum ratione
nam & si natura, & temperies sit eadem, organiZatio, &textura quandoq; Variatur, a quibus diuersam pororum 4 consimiliquem nanciscuntur penetrabilem a corpusculis vianis medicamenti quibus vel modificatur materia dolo- rosa, vel additur robur parti, a quo expellitur, vel resoluiturdi ab alijs corpusculis alterius medicamenti impenetrabilem, qtia propter illa conuenit uat, ista nullius sunt consideratio nis, &ideo ab Antiquis illa dicuntur conuenire partibus qualitate specifica, & occulta, quam recentiores manifes . xam reddunt modo supradicto Situs etiam eodem modo potest variare electionem remediorum modificantium, cum partes, quae in sublimiori situ collocatae manent, exigant remedia volatilibus particulis referta, ut cum istis siblime semor petentibus deseratur totius remedii virtus a necesse vero est semper, ut dicta remedia vel sint anodyna, vel modificatura acrimoniae, ex quo 1tabilitur etiam veruin Systema, &infalibile pro curatione dolorum in quacumq; sententia de organo tactus, nam stud admittatur hoc esse totum neruum, uue eius membranam, siue fibras cuiuscumquegeneris, semper inconcusitim manet, dolorem a qualitate tangibili molaesta, & violenta prouenire , &idcirco in quacumq; sententia modificantia admittenda sunt pro curatione dolorum,sicut anodyna uniuersalia in omnibus doloribus, in quibus . cum ob molestam qualitatem reperiatur semper contractio cum diuulsione partis
368쪽
scustitiae, haec &suo calore moderato, & humido oleaginoso distensionem contrariam contractioni in partem a ducunt, & cum hac diuulsionem auserunt praeter modificationem causae molestantis inductam a sua oleo litate. Pro indaganda diuersitate acrimoniae attendendae veniunt conditiones cum doloribus coniunctae;quandoq; mina cum dolore coniungitur ardor, a quo biliosa conotatur acrimonia, quia penetrando partem huic imprimit sitias particulax inflammabiles, quae igneum ardore in cis accendunt, & siluehar particulae inflammabiles separenturabile proprio motu, vel a pcnetratione, qua se insinuat in partem sciuitiuuam, vel per effervescentiam bilis cum succo Pancreatico , & siue talis ardor bilis proueniat a particulis sulphureis igneis, sitieta qitalitate calida, siue a motu valido violento, &pertur' bato supra dictarum particularum, sena r refrigerantia
conueniunt, quae hunc motum reprimant, cum constentcκ particulis crassioribus, & lento motu prarditis, in quas incidentes particular tenues, & cum motu valido, & perturbato ab hoc refrangitur, & minuitur ,& qualitatem calida posita contrarietate frigiditatis remittit, & Particulis aqueis, vel icrreis frigidis mixtis cum sulphureis diuisae ilis inuicem, & per intermediationem illarum minuitur ca-
Ioris actio, vel dictae particular fiigidae dictas particulas
sulphureas concentrando vel aliunde pellendo cum earum disgregavione virtutem illarum frangunt, & mortificant, ocsic ponta quacunq; sententia diuersimode explicate modum agendi caloris, & frigoris semper refrigerantia calorem modificant, & minuunt, haec restigerantia aqueo humido, Quo constant acrimoniam salis biliosi mitigant, ut patet in omni salso, quod per aquei mixtionem mitescit: debet tamen praecedore semper bilis cit acuatio; Hic non numero medicameta refrigerantia,quia multoties fuerunt rcpetita,so- Iu addo, quod spiritus vitrioli,&nitri dulcificati rcfrigerantibus mixti pro bilis modificatione istorum aqioncm corro-horant , & haec niue etiam refrigerata, ab aliquibus in doloribus colicis exhibentur, & talia extrinsecus etiam abdomini applicantur.
369쪽
Capite assieto hac doloris specie rosae, violae, nemipharis flores additiatur alijs rcfrigerantibus, quia particulis volatilibus, quibus scatent, & in eorum odoribus manifestatis, capiti magis propria videntur ι cst etiam huic proprium sulphur anodynum vitrioli, cuius praeparationem docui, Z innacis Conmitationibus, Si in Methodo medendi febres, &essentia Verbenae parata eo modo quo ab Holfomano in Ct ui Scrodheriana paratur essentia Melissae, quae dictis doloribus stimine confert: idem sulphur vitrioli in doloribus hypo-condriacis cum aestu coniunctis nitrifice valet cum decocto hederae terestris a dicto Hof mano descripto, & extra tum ligni visci quercini, cum oleo de Charabe,& cum succo
Quandoque dolor est coniunctus frigori excitato ab acido
melancoliar inolae 3 parti sensititiae, quod quocumque modo frigiditatem impertiat, recurrit doctrina superius allata de bile, & est mitigandum hoc acidum, aromaticis sup rius repetitis frigiditatem etiam extinguentibuscum acido quibus adiungenda alcalica etiam alibi recensita sed ante haec acidus & melancholicus humor euacuandus, & etiam sanguis mittendus, si doloris vehementia de inflammatione si spicionem inierat ; ideo pro doloribus colicis laudatur balsamum perutilanum ad scrupultura semis, vel scrupulum unum in vino generoso, lignum Aloes pulueriZatum, membrana nucleum nucis inuestiens exsiccata, & puluerirata ad quantitatem pugilli in vino, vel aqua carminatiua ,s algemmar ad quantitatem fabae pulueriZatum, & cum iure Ii imptum, rad. Acori cum Theriaca, radices gentianae subtiliter puluerietatae ad dr. a. in vino albo, sumaria maior exsiccata, ct puluerigata, & exhibita ad dr. I. vel ad dr. a. oleum Camona illae destillatum Eaphirini coloris, fit autem sequenti modo: miscetur camo milla: cum Therebintina, & maceratione facta per vesicam eam non inductam stamno destillatur, & prodit oleum coloris zaphirini ; partes tres spiritus carminatim Sylvij, pars una spiritus nitri ad scr. I. Sectiam ad dr. s. Haec valent etiam in omnibus dolor: bus ii
testinorum, in doloribus ventriculi a naubus nihil melius oleo
370쪽
Meo camomille suprascripto, & spiritu carminativo Sylvii,
aqua cinamomi, Tneriacali eliXire proprietatis, confecti ne Diacmini, Ambra est unicum ventriculi consortati
uum, undὰ & in substantia,& eius essentia in pronigandis
salibus est summe efficax, sciit citam oleum nucis mos*tae, vel per expressionem, vel rer destillationem elicitum,& haec omnia remedia aromatica valent ni dolore ventriaculi, ab acido pungente. Si vero bilis sua corrosilia qualitate ventriculum affecerit, ea omnia suprascripta acrimoniam bilis corrigentia sunt proscua, & in doloribus Capitis ab acido valet infusiosorum tilliae in spiritu vini hoc modo parati. P. spir. vinivnc. s. norum tilliae unc. 6. stent in infusione per quadraginta horas, postea abstrahatur spiritus,&de hoc exhibe dr. r. in aqua verbenae 3 eodem modo paratur etiam spiritus vini
cum floribus Rosmarini, qui valet pari pacto in hoc asse tu sicut spiritus cum Horibus tilliae, & uterq; opem serto lorando, & leniendo tempora, & suturas cranii. Si hoc
acidum fuerit mixtum viscido pituitar perterebrantem reddit dolorem, quia viseiditate sortiter adhaerct parti sensitiuς , unde acidii intime magis,quasi terebellum partem penetrat, & in hoc casu salia lixivialia abstergentia miscenda dictis, hac ratione puto sal gemmae colicam tollere abstergendo, & abradcndo humorem tenaciter intestino adhaerentem , ita lacerans dolor ab hoc acido, sed puro proti nit, unde eadem remedia exposcit . Ad dolores ab acidorcducuntur illi hemorroydum, nam ab hoc fixatur sanguis in istis impedito motu circulationis, quare venae distendumtur, & a cistensione, & ab acido sanguinis pungente dolores atrocissimi pro quibus tollendis valet puluis Antim
nil dr. a. crinodactilorum vnc. 3. boli armenae dr. I. inisce applicentur hemorroydibus cum cottone quoties egeritur, balsamum sulphuris; urina, in qua bulierit urtica, cinis i studinis ustae in olla clausa inspersus supra hemorroydes prius vino albo lotas, suffumigium pulueris corticorum piancarum, crinoda stili cum butyro ad unguenti sormam re tacti, quo licinorroydes itiniantur, cati nucum pullieri -