장음표시 사용
501쪽
Et hoc quidem est totum illud imitan O si alit madi artificium, quod pauci adcurate tenent. θη-ei maline illud addo, neminem moueri debere rei - ' dissicultate. Quamuis enim ea imitandi ratio initio paullo operosior videatur: diuturna tamen exercitatione B eam sensim adsequemur imitandi facultatem, ut non tam imitari, quam omnia ex ingenii penu depromere videamur.' s Sumi potest hic DV YGNE anal
Ad metam iam denique peruenimUS, Exeroratim nec . quidquam videtur reliquum, φῆς quam V de eκercitiis quoque stili.' alia quid moneamus. Verum ea in re licebit nobis esse breuioribus, quum post alios ' De instituto illam exsequuti sint
quaedam dederunt, praeter φυσιν et μαγησιν' iam digre siue exercitationem commendarunt.
502쪽
Et recte quidem, quia teste illa rerum magistra nulla lingua sine usu ad curate addiscitur. Quui vero coniuetudinem cum Latine loquentibus in terceperit nobis linguae huius interitus, scriptione haec iactura utcumque pensanda os i Sibius Enim teste CICERONE, optimus dicendi a giseae est. Et THEON rhetor, a THOΜA GALBeditus, in praefatione suycus sui: Itema dum
dimet, inquit, picturae studioses nihil profuerit cognovisse Apellis Protogenis et Antiphili tabu
Ias, V et ipsi pingere tentarint ita et eloqAen tiae peram daturi neque copia sensuum, Hestiri priritas ei moniS, neque composiZionu concinnitas
neque avdiu se praeclara, nihil denique hortinomnium, quae rhetorica cori lacrita, . l le G poterit, iij quisque et ipse quotidie jcribendo j s
exerceat. De Sercita Cicinis necessitate illisCVnum tenendum, multo facilius esse, per solan exercitationem dis pre cribere quam ex solis praecepsi S. Ne grammatice quidem scribere N
lis praeceptis nedum ornate, dis des. Priuimulto inuenta sunt praecepta, quum lini essent, qui recte scriberent. G. - Iam QUINCTIL. insit. Orat. IS. On- nulla d scribendi exercitiis praecepit, quem deinde iuros sequuti sunt, Veluti MANI T. eps L, L. TURMIUS, OR HOWsVS Polyh. to n. lib. II cap. U. et a ii. -- CASP. AGIΥTARIVS de lectione ac mitatione Ciceronis, et O. CHEFFERVA E silo Cap. IS. I . et eminiti into in gynmasio lili se de arsabcribenda exercitatione, X quo nonnulla hic decerpere iuvabit.
Givi haa Tironibus auspicandum erit a VER η qta νς ' SIONE, quippe omnium facillima Secquum in scholis plerumque e Uernae illa
503쪽
liquid in Latinam linguam transferen
dum proponathar: Conflatilla videtur, Latinis multa vertere Germanice, eaqUe
' Versiones Latmae cum fructu non adeo inagno coniunctae videntur, si tironibus impe . rentur. Quum enim nondum gustu quodum Latmae legantiae imbuti sint, si et non potest, quin Latinitas, hac eXOrcitatione comparatu, Germanismos redoleat. Ast si saepe aud umveterum loca in vernaculam transferantur: cilius obseruabitur viri u Sque linguae dirierentia. Cauere tum discent tirones Germanicos idiotis
mos, ordinem Verborum Germanicurn, et quidquid in lingua nostra a Latinae proprietatibus
abhorret. Ego sane adolescentem me memini magnam CVRTII et NEPOTIS partem in Uernacula in transferre, notatis Ubique utriusque ingua d 1 Terentiis, e quo labore quantum fructum ceperim, non sine Voluptate quadam recor
dor. Uerllo apud tirunculos praemitti debet, quae singula verba ordine sirnpliciter exprimat; deinde statim subiiciendu mascula quaecum inate pretatio, ententiae vcsoris et in uae nostrae rationibus accommodata Procedente tem
pore illa prior puerili ratio pauilatim parcius proponenda, et bicurioribus tantum locis adhibenda: ubi viri s CCesserint, mittenda penitus. Eo etiam adsuefaciendi adolet entes, ut intentis in Latinum exemplum oculis statim primanica recisare Oilint, etc. y Nondum vero Exstunt multae versiones, quae Ommendari pollini. Germanorum pleraeque nimis sunt pueriles, Gallorum autem nimis laXae, es belles infideles. Interim sunt caussa gustus hinc ex illis quiuis potest esse magister inguae cultura gentis hinc. Nam genium tamen et gustum quΘm-
504쪽
dam antiquitatis hinc reserunt. Non autem putandum est, rem esse Lam parui momenti, quae summa saepe ingenia exercuit. Negotium hoc academiarum Magna inde laus maiorum nostrorum, qui saeculo XVI. ineunte plerosque scriptorum antiquorum historicos inprimis, transtulerunt in suam linguam. G.)
Variatis. Versionibus eiusmodi aliquamdiu ad
exercebunt industriam, operamque dabunt, ut sententiam aliquam aliis casibus P, Verbis, phrasibus '), figuris )permutent.' WVariationes ad copiam faciunt, et inprimis loquendi facultatem plomouent, De Umdeirmitate quadam reuocanda sit oratio aliter instituta, quam deinde commodum Videtur.
' Huius variationis per casus iam supra fart. L. cap. I. S. I. secimus mentionem. Iam exemplo multiplicem illam variandi rationem illustrabimus. Sit nobis sententia: Omnes homines sunt ab otio procliues ad libidinem. Iam in casa secundo dicere licebit ea hominum omnino ouralium indoles, ut ab otio ad voluptatem ac libidinem sint procliues. In casu tertio: Commune id onmihus hora imbus vitium est, ut ab otio ad libidinem ruant. In calu quarto: Omnes homines otii dulcedo ad libidinem solet inuitare. In casu sexto: Hominibus otio ac desidia velutis ultis, separtae animo ibidines velati reuiui sciniit. Potest etiam in verbis variatio locum Iabere. . Dictum Terentianum Obsequium amicos, veritas odium parit, per indicatiuum moduni ita potest inerti O eqititur aliquis, in
505쪽
eos habebit; verum dicit , parata odia. Per imperativum Obsequere, et amabilis habebere;
dic verum, odio e persequentur amici. Per coniunctivum: Si obsequaris hominibus, amicos habebis laesisse dicent, s verum dixeris. Per inmnitiuum Obsequi omnibus qui volet, amicos habebit; qui verum dicere, inimici ei non serunt.
φ' Quaerenda ergo erunt vocabula eius dem notionis, quae synonyma vocare blent philosophi. Veluti in luperiore Xemplo Lia natura comparata es Omnium mortalium, ut laborem defugientes, in libidinem, id est e Charybdi in sillam incidant. Omnium urnino hominum indolis ab otio procliuis est ad libidinem. Alan temere quisquam labores defugit, qui I
bidinem tanto acrius concupiscat, et g Sed hic simul etiam monendi sunt, qui ita exercen tur, hoc variationis genus non impliciter commendari posse. Ultra sententias, et propositiones paruas sum illius extendendum, equidem non censuerim. Certe in bonis scriptoribus non bene procedet. Nam, qui accurate et pulchre scribant, sollicite eligunt verba, V viX, nisi de teriora, in illorum pollini locum substitui. Dictionem Ciceronis, Caesaris, et ut quisque illis est proximus, aliis Verbis esterre, quod suos facere iubent nonnulli est, ut mihi quidem videtur, Corrumpere illorum elegantiam et venusta tem Taceo de illo synonyma veri nominis esse rarissima. Crassus apud IC. de orat. I, sq. se hanc viam, fatetur, ingressum, sed deinde ut periculosam reliquisse, quoniam melius quid i venire dissicile fuisset. Ita turmium quoque iudicasse, patet e I libro de imitatione oratoria c. II. ubi Paraphrasbus, inquit, bonorum orationes in eadem lingua explicanda dilatare, aut aliis verbis commutare, non laudo quicquid
enim substituetur, set deterius. Nam boni ora-Hh a toris
506쪽
toris es, et fuit illis aetatibus omnium oratorum, ita scribere ut nihil additum, aut abstractum, aut transpostum potuisset fectum opus facere melius. In nostris, in breuibus sententiis, hoc exercitium potest esse utilissimum; sed boni auctoris locos integro ita tractare, foret, illis vim adferre et iniuriam, sibi autem obesse.
- Uariatio per figuras non minus est elegans, et mirifice exercet ingenium. Sic AsYΝ-DΕΤΟ erit: omnes homines ob tio ad luxuriam, libidinem, lasciuiam praecipiti cur1i mi. i. iit.
ANAPHORA: nihil est hominibus otiollis ad luxu-1fain, nihil ad lasciviam, nihil ad libidinem ac voluptatem' ocliuius CLIΜAX Ea hominum paene omnium es indoles, ut ab otio in luxuriam, ab hac in lasciuiam, osque ab ea deniqΗ in Joedibimus libidines si grada, sed praecipiti cursu, ferantus . Sic facile per alias 1guras institui poterit variatio. Sane mirifice hoc et ingenium acuit et iudicium, si prudentis magistri accedat institutio. Neque enim haec Xercitatio committenda est iis, qui nondum aere la
qua ipsi veteres non sine fructu usi sunt '). Est autem illa elegans versuum, neglecta mensura et dictione poetica, in prosam mutatio ' η .
Commendari haec vel eo nomine meretur, quod inde acillime addisci potest stili postici ac prosaici disserentia. y Vid. III, I, 8 et CIC. de Orat. I, 34. G.
507쪽
Iam olim eo Xercitationis genere usos esse SULPIΤIVM E AUGUST1NUΜ, docet SAGIΤ-TAnius de lectione et imitatione Ciceronis, uum. CXVIII. Solebant Vero veteres non solum loca poetarum notabiliora mensura ac dictione poetica soluere, Verum etiam oratorum dicta in poemata sua transferre. Ut exemplo rem illustremus, 1 CERO in orat pro C. Rabirio Nihil me, inquit, clamor se commouet sed consolatur, quum indicet, esse quosdam ciues imperitos, sed non multos. Numquam, mihi credite, populus Romantis hic, qui flet, conquis me fecisset, s vestro clamore perturbatum iri arbitraretur. Posteriorem partem in poema suum transtali sILIUS ITALICUA VII, 219: Fervida si nobis corda, abrilptumque putas
Ingenium patres, et si clamoribus, inquit, Turbari facilem mentem non vltima re-
Et deplorati mandassent Martis habenas. Sic et ipse CICERO nonnumquam loca poetarum metro soluta in orationibus suis expressit. xempli gratia, EvRIPIDEs in Hippolyto de mulieribus libidinosis ita canit:
Haec ita soluta oratione expressit CICERO pro Oelio: Ex hac igitur domo progressis mulier, de veneni celaritate dicere audebit nonne ipsam domum metuet, ne quam vocem eiicias non parie
508쪽
Exempla complura peti possunt ex NICOD FRISCHLINI paraphrasbuS. Vir enim iste dodiissimus 1RGILIUΜ, HORATI NisolaS, et PERS 11 satyras in prosam ingeniose conuertit, quod in HORAΤ1 et IVVENALE etiam tentauit
EILH. VBINUS in periphras Horatii et e nrasi Iuvenalis. y Paraphrases Delphimanae nullius fere sunt pretii; ubi maxime opus erat, destituunt OS, eadem autem ops riora, aut falsa adeo ponunt. G.)Mai latio. Ad formam stili mutandam praecipue
presso atque Uricta eorum, quae clam ambitu ab auctore dicta sunt, expositio ).
Non hic intelligimus coarctationem Llam, qua tota auctorum opera diosissima in pi- tomen contrahuntur, , Liuii epitome X1tat totai, et nouariensii, ut Iustinus rogi historiam ContraXit, cuius insuper prologi seu breuiaria ostendunt, omissa multa a Iustino penitus, ut Xiphilinus Dionis est epitomator, G. sed qua stilus uberior in pressum atque adstrictiorem Conuertitur. Facile enim ab iis, qui in potestate habent Latinam eloquentiam, stilus Asiaticus in Rhodium, immo et Atticum poterit commutari. . g. CICERO Verrin. IIII. Nego, inquit, in Sicilia tota, tam locuplate, tam vetere prouincia, tot oppidis, tot familiis tam copios, Ilum argenteum as, lium Corinthium aut Deliacumfulse nego, Ilam gemmam aut margaritam fulse, aut quidquam ex auro et ebore factum,
unum ullum aeneum, marmoreum, eburneum ς nego, sian picturam neque in tabulis neque tex sttilem msse, quin quaesueris, tu exerit, quod placitum st, ' verba haec quod placitum si, omitti in coarctatione non debent, et male mim
509쪽
sit Auctor G. absulerit. Vberrima haec est, ac plane Asiatica periodus Eam tamen facile ita coarctabimus Nego, in uniuersa Sicilia, locuplete ac populosa prouincia, sium vas rari operis fuisse nego ullam fuisse gemmam, aut
quidquam ex auro ebore aere vel marmore iu-
geniosius confectum nego, picturam vel telam egregiam fuisse, quin quaesiuerit, inspexerit, a ulerit. Vel breuius Nego, in Sicilia atquanta prouincias ullum vas rari opgris, aut quidquam vel materia pretiosum vel artisciosius elaboratum fuisse, quod ns a Verre quae litum, in pectum, ablatumque fuerit. y millis nempe his, quae non simpliciter necessiaria sunt. Exempla plura supra vidimus I, 2, 38 sq. G.
VI. Ex quo simul patet, quale sit quintum aris. eXercitationis genus, quod AMPLIFI
arte etiam ea, Uae pressius ab auctore dicta sunt, per μειριπιχον ), Circumstantias '), descriptiones φη), aliosque amplificandi fontes '' ), dilatamus Catae tamen, ita amplifices, Ut periodus in τίσιν Vadat, Uam quippe in vitio poni, iam supra obseruaUimUS.' si qua supra I, 3, 4. Fontes autem amplificationum indicati sunt I, 2, 31. Nobile
eXemplum, Unde et amplificatio et coarctatio obseruari possit, id spud SCHEFFERVM in gy
φ Dicere e g. CICERO diu in Verri I, II. volebat Putasne te esse, quae Verres ubique patrarit, sinet oratione roferre P mo amplificaturus, primo illud tuque per ριερι ιῖ πε-
510쪽
ρι άθι, enumeratis prouinciis et locis, quae Verre sceleribus polluerat, deinde illuci distium per descriptionem trustrat, adeoque inde nascitur haec periodus uberrima PutaSue, tepose, quae C. Verres in legatione, lacte in raetura, quae Romae, quae tu starta, quae in Achaia, Mia, ampli iἰinque atrarit, ea, quemia Gmodum loci temporibuaque patrata int, sic cri-nuuin et oratione di iiuguerer
Eadem ratione insequente statim periodo CICERO dicere volebat Putasne te o se id et cere, ut, quae praeter fas fecit, itidictor Ssatis acerba ac iudigna videantur Haec quoque amplificaturus, primo addit i cum stantiam cur esse enim id maxime neetifaritim deinde
addit descriptionem eorum, quae Contra se et aequum secerit Verres, eoque libidinem, nefaS, crudelitatem resert. Denique sequitur circumstantia quomodo tam acerba enim haec facinora iudici videri debere ait, quam iis, qui illa passi sint. Unde haec nascitur periodus: Putasne te posse id, quod in eiusmodi reo maxime necessarium es, facere, ut, quae illa libidino te, quae nefarie, quae crudeliter fecerit, ea aeque acerba et indigna videantur esse iis, qui audient, o illis ba sunt, qui senserunt v v Sic quum cicERo pro Roscis Amer. cap. II. dicere potuisset Etenim, bi vultu saepe laeditur pietas: quod supplicium satis acre in
pamcidam reperietur; utrumque membrum periodi amplificat descriptione. In priore membro verba illa ait esse prouerbium, a viris sapientibus repertum. In posteriore parricidam luculenter describit. Vnde enascitur periodus Et
enim, si id quod praeclare a sapientibus dicitur, vultu jame laeditur pietas: quod supplicium satis
acre reperietur tu eum, qui mortem obtulerit parenti, pro quo mori ipsum, si res pilularet, iura diuina atque humana cogebant γ