장음표시 사용
241쪽
gnandam animae actionem utemur. Sumimus auis tem hic reapse exstare Corpora . quae Cum Cernimus. naturae ipsius v em videmur audire. Nec moramur paucos illos fanaticos , qui in eadem versantur animi obstinatione. in qua olim Anaxagoras . qui niuEm albam esse non tantum nPgabat. sed tibi . quia sciret aquam nigram esse . unde illa concreta esset. albam ipsam esse ne videri quidem aiebat. Qui sic comparati sunt, coercendi magis quam dedocendi esse videntur.3 I. Dum impulsione extrinsecus oblata res extra nos positas percipimus, experimur sane nos eas sic percipere, me mutationibus , quae in corpore nostro factae sint, intelligi possit, cur has et non alias, cur hoc et non alio modo percipiamus.
e. g. quod modo tuharum sonum, modo fidium neruorumque ConCentum exaudire mihi videar. in caussa est sine dubio dissimilitudo mutationum, quae in auribus meis inducitur. quas diuersa illa musicae instrumenta aliter atque aliter assiciunt.
g a. Aicrorarietet, seu sensum organa sunt eae corporis nostri partes, e quarum mutationibus conuenienter earum struetiirae excitatis intelligitur, cur has ipsas res, et cur hoc modo percipiamus.
Scholion. Partes . quae organorum functiones obeunt . illae sunt, tu quibus nerui ex Cerebro dimanantes terminantur. Et quae ita Conformatae sunt, ut quamprimum a rebus externis pervelluntur. per illos neruos Commotio ad Cerebrum deferatur. Illud autem iithie probe tenendum est,
242쪽
excerebro ad singulas fere corporis partes neruos . seu tubulos tenuissimis fibrillis inter se intextis compositos pertinere, quibus a re extra nos posita af his animus eodem momento idem rei assicientis informet. Quinque huiusmodi ctio S mima in Corpore nostro deprehendieus . nimirum oculoS, aures. nares, linguam Cum papillis suis. et fibrillas nerueas toto Corpore aequabiliter fusas. Vnde et sensiouum genera totidem oriuntUr, visus scilicet. auditus, ollactus. gustus, et tactus. Est autem visus perceptio Corporum . quae effCitUr Conuenienter mutationibus in oculo factis equae definitio in alios quoque sensus paucis Commutatis valet.' Eadem porro vocabula et sensiones . et sentiendi facultates apud philosophos designant. Sensius hos quidam externos vocant. quod a Cossioribus extrandis oriantur . adduntque irae Nos . qum vnim verbo nos iam conscientiam as
g g. Mutationes, quae in organis
sensuum eueniunt, in varia eorundem neat motione consistunt. Organa enim sensuum sunt corpora , atque adeo entia
composita (a Ss : omnis autem compositi mutatio motione aliqua absoluitur(188 et organorum.
e. g. lux e Charta hac Candida reueniens, ac tu oculum subiens retinam impulsione sua assicit; tum commotionem inde existentem animus persent, scit. Plura in eam rem Coram ad remus.
8 d. Quoniam ratio suffciens, cur et
corpora extrinsecus posita sentiamus, id- vhrietatis que hoc, et non alio modo, e motioni
bus in organo factis intelligitur (δ 1.3da. 3 3 , sublato organo, vel ad pulsiones
243쪽
aaa DR Psycuo LOGIA accipiendas obtorpente, sensio ab eodem dependens exstinguitur : eodem debilitato hebescit: instrumentis armato acuitur. Consentio experientia , de qua plura in collegiis. J S. Omnis motionum, et sensionum
varietas pendet tum a Varietate Corporum organa impellentium , tum a varietate structurae organorum. Vtrumque testimonio experientiae exploratum est. Eundem oculum diuersi lucis radii diuersis pulsibus agitant, diuersam coloris sensi nem excitant. Idem radius non easdem motiones , aut eosdem sensus efficit in Oculo, fronte, auribus, propter dissimilem scilicet earum partium teXtum.
Seholion. Ex iis . quae hactenus dicta sunt. nullo negotio colligitis. in quavis iensione tria quaedam praesto esse oporiere. I Corpus externum, quod impellat organum. a Agitationem ex impulsione illa enascentem. 3 Actionem animae hanc agitationem persentiscentis.
vela sen- 3 6. Sensio vehementior hebetat. hoi., et ac retundit debiliorem pendentem ab eo. dem organo. Sua id cuiuis experientia attestabitur, si ad eius vocem aduertere animum voluerit. Obtutu oculorum in . Candentes nives aliquamdiu defixo, corpora obscuriora vix dein cernimus. Fragor tubarum , Vel tormentorum voces
244쪽
Da Ps vcno LOGIA 2 23 hominum exaudiri non sinit. Idem de
Coroll. Quare si sensionem eiusdem generis vehementiorem in nobis Concitamus, prioris Cou- scientiam depellimus. Ita grauitatem odoris iu- censis iussimentis consopire solemus.
3 p. Dum corpora extranea reapse Fitum assiciunt sensuum organa, non est in nostra potestate sensio. Asserti praedem accipe experientiam quotidianam. Cum, verbi caussa, radii e sole reis in oculum subeunt, ac retinam Commouent, nonost utique in nostra Voluntate videre, aut non videre solem. Idem in functionibus aliorum sensuum usu venit.
Corali. Quando sensiones nostras a nostro pendere arbitrio dicimus. id duntaxat volumus. posse nos unam sensionem alia inuidiore retunderec praec. Cor. , aut impedire rerum externarum in organa nostra efflacitatem.
g g. Sed ne illud quidem est in no
stra voluntate positum , Ut sensi, huius potius, quam alius sit generis, aut vigoris. Nunquam profecto essicies, ut sonum oculis, colorem auribus percipias tui sano palato, ac terebro acetum vini generosi instar arrideat: ut clamor inconditus argutum , ac numerosum concentum referat.
245쪽
Coroll. Ex quo efficitur. Commotionibus organi respondere sensionis naturam . et vigorem . earumque ope posse intelligenter explicari.
Quid sen- 3ds. Regulae sensionum sunt, quas ani- eui.. ma sentiendo obseruat, seu secundum quas sensus explicari possunt. Hae autem continentur SS praecedentibus... - g SO. Organorum motiones ope neditae. et ideae uulorum ad cerebrum usque propagantur, Vt docent emptrici, et Innumeris Experimentis confirmatum est. Motiones hae quamdiu consistrat in organis, Decies impressae audiunt: posteaquam vero ad Cerebrum delatae sunt, ideae materiales
Corali. Itaque sensionum qualitates a qualitati-hus specierum impressarum. atque idearum materialium pendere tu Comperto est caqv eor. b. Seholion. Non iam hic disputamus. virum ea motionum ad cerebrum usque procursio peragatur oscillatione quadam fibrillarum. an progressione fluidi cuiuspiam neruei et haec enim . sicuti alia quam plurima. ad sensuum tractationem pertineaetia, Constituto apud nos more in physiologia ex-PIiCautur. Praeclare sane pro aetate sua Tullius. NOF. inquit. ne nunc quidem oculis cernimus is ea. quae videmus et neque enim est sensus ubia lus in Corpore. sed . ut non solum physici do-- Cent, verum etiam medici. qui ista aperta. et , A Patefacta viderunt, viae quasi quaedam sunt adis oculos, ad aureis. ad nareis a sede animae permis foratae: itaque saepe aut cogitatione. aut ali- si qua vi morbi impediti apertis . atque integris A et oculis, et auribus. nm videmus . nec audi-- mus: ut facile intelligi possit animum et videre.
246쪽
- et audire . non eas parteis, quae quasi fenestrae .. sunt animi r quibus tamen sentire nihil queat si mens, nisi id agat. et adsit. Quid . quoci ea-- dem mente res dissimillimas Comprehendimus. - ut Colorem. saporem , calorem . Morem. Io-- num quae nunquam . quinque nunciis animusis Cognomeret. nisi in eum omnia referrentur, et .. is omnium iudex solus esset. . Tuscul. Quaest.
De Facultate Imaginavdi. JSI. Qua cuique experientia testis est, posse se non res modo Praesentes, ac sensibus expositas percipere; sed eas quoque, quas aliquando sensu
comprehenderit, quaeque nunc absentes sint, denuo tanquam praesentes Contemplari. Pollet ergo animus noster facultate refingendi ideas rerum iam aliquando sensu perceptarum, tametsi nunc eae absentes sint. - γe. g. si intorfuisti dramatio Tumico, quod Aingustis nuper exlubitum fuit. experiris certe posse . . te hodie quoque theatri illius, vestium . musicae, actionum etc. ideas replicare, cdnctaque tibimet vivide repraesentare.
247쪽
ouid saeulis eas imaginandi . et Imaginamelo Leges Im incinationis.
gSa. Vis ista mentis facultas imaginandi dicitur: ipsa autem actio, qua id amente essicitur, imaginatio, vel xhantasia; res vero imaginatione refi sta, ac iveluti recreata phanta ma nunclibatur.3 S g. Nihil potest mens nostra imaginatione essingere, quod non antea sensu aliquo usurpaverit. Facultas enim ima- ginandi est potestas quaedam redintegrandi ideas rerum iam alias sensa compre
hensarum (gSa. 8SI : in aperto ergo est, nihil posse imaginando percipi, quod non ante sensu perceptum sit.
Seholion. Nihil opus est exemplis hoc longius facere. Cum non possit Esse quidquam manifestius. Uuis inim Viennae. aut Lutetiae imaginem sibi . exprimat in animo, qui eam neque viderit. neque descriptam legerit. vel audiueriti concinit peruagatum illud: Nihil est in intellectu, quod non ante tuerit in sensu.
8S . Quanto aut clarius, aut Crebrius, aut diutius, aut denique recentius rem quampiam sensibus accepimuS, tanto facilius eandem absentem mente adumbramus. Loquitur quotidiana EX- perientia. Si palatium quoddam aut minutatim et clare, aut saepe, aut diu, aut nuper admodum contemplatus es, nullo
negotio id absens quoque tibi repraesentabis: at si fructum ananas semel dunta-
248쪽
at, idque multum ante tempus degusta-uisti, magnam in sapore eius reuocando senties dissicultatem. JSS. Quum sensus externi a suis fumetionibus conquiescunt, vividior eli vis imaginandi. Res est per se se manifella: hinc enim multo vivaciores in somno imagines, hinc siquid cogitatione paulo a curatius effngendum sit, tenebras, ae latitudinem consectamur.336. Ratio suffciens aliqua adesse debet, cur ex innumeris rebus, sensu iam perceptis, hae prae aliis redeant in animum, ac Veluti redintegrentur (a a . Eo perimur vero idea Vna recurrente alias etiam plerumque exsuscitari, si vel similitudine quadam inter se conueniant, Vel eodem tempore animo obuersatae sint: ratio ergo illa vel in idearum similitudine, vel in earundem coniunctione insita sit
Cor I. Ex hiq ergo tantibus oritur idearum con- . fociatio, qua id emcitur, ut una earum reCurrent ceterae quoque eXCitentur. Muom, Stabilis haec idoarum recursi lex ima- x ginationis merito dicitur. iuxta quam hominum, brutorumque animantium imaginationes Communi ter peraguntur. In hominibus quidem res est admodum conspicua, qui ideirco ligna quoque, e. g- nodum in vestibus adhibent. ut eorum admonitu imaginatio exstitetur. Sed n que in bellus licet dubitarer canis certe ostentato fuste idcirco fugit,
249쪽
quod eius aspectu recurrant ideae verberum eidem inflictorum.
quomodo SSI. Hinc autem perspicue essicitur,. imaginatio- imaginationes non semper in nostra esse
M iqi sensationes possimus (J J cor , quod ,
ipsum rursus cum experientia mirifice congruit.
holiom Saepe tamen in voluntate nostra repo.i situm elle arbitror, ut ex rerum imaginibus vetu . state obliteratis has prae aliis exsuscitemus; idque in dubium reuocare neminem posse. qui intima animi sui seno diligenter explicauerit. ac excusserit. nec anticipata aliqua sententia deuinctus te. neatur. Vim ego quidem mihi adferam, oportet. si velim inficiari in meo vorti arbitrio, ut hoc momento Caesaris, amiCi, parentum etc. vultum mihi praesentem sistam. Sed haec attigisse satis sit rerit enim iam ea de re proprius disserendi I
338. Quoniam imaginatio a praeuia sensione pendet (333 , ac excitata Vna idea aliae quoque eidem associatae re, nascuntur (336 cor), essigies rerum tum denique refingit facultas imaginandi, quando adest aliqua idea, cui eae sint consociatae: prima igitur illa idea, quae phantasmatum veluti principium est, non imaginatione, sed sensu effetitur. Testem hic quoque habetis experientiam.
Seholion. Sic ista se habent quidem. Cum exstinctae rerum 1pecies citra voluntatis assensionem
250쪽
recurrunt. At si repetita earum effectio a nostro pendeat arbitratu . ut sano pendere potest, tum enimuero res tota confieri poterit sine subsidio id genus ideae Consociatae. Cons Schol. praec.
g s. Ouando sensiones clarae, ac vi- Pgi som-uidae Conticeicunt, atque eorum, quae gillarintra nos geruntur, Conscientia destituimur, dormire dicimur: cum Vero Claraesensiones cum Conscientia redeunt, elius
Iare. Quare ille mentis status nuncupatur somnus, hic autem Duilia.
coroll. Videtis, opinor. quid sonet Tullianum illud e Somnus aufert sensus. actionemque tollit
3 6o. Non raro res absentes, quas β' vigilantes sensibus accepimus, in somno iterum sentire clare nobis videmur, atque tunc quidem somniare dicimur: illae autem imagines rerum, quae tunc Citra sensuum ossicium in nobis enascuntur, somnia adpellantur.
Coroll. Cum ergo omnis imaginatio circa res iam olim sensu perceptas versari debeat (s533. somniare. nisi de rebus sensu aliquo usurpatis, noupossumus. Fit enim fere . inquit cicero. ut cogitationes, sermonesque nostri pariant aliquid in somno tale. quale de Homero scribit Ennius . de quo videlicet saepissime vigilans solebat Cogitare, et loqui. Ita videntur plerumque Caussidici caussas agere. et Componere leges: IndupEratores pugnare. at praelia obire: