Compendiaria metaphysicae institutio quam in vsum auditorum philosophiae elucubratus est Paulus Mako e S.I

351쪽

A temnenda gloria. sua nomina inscribunt 8 Quod A si omnium Consensus naturae vox est. OmneSque, is qui ubique sunt, consentiunt esse aliquid, quod is ad eos pertineat. qui vita Cesserint et nobis quo-- quo idem exsistimandum est et et si quorum autis ingenio . aut virtute animus excellit, eos ar-- bitramur, quia natura optima sunt. Ceruereis naturae vim maxime: verissimile est. Cum mil-- mus quisque maxime posteritati seruiat, esse alb quid, cuius is post mortem sensum sit habitu-- rus Ita consularis hic philosophus. Si quis autem diuersorum populorum . aut ubrorum illustrium sensa singillatim pernosse volet, adeat Herodotum. Caesarem . Strabonem . Diogenem, Laertium. Melam , Grotium . Huetium . et ipsum in primis Ciceronem. Nil autem est, quod communem sensum luculentius patefaciat, quan1 recte . aut secus factorem Conscientia . et naturalis ille mortis impendentis horror . quo sane Careremus . nisi haereret in mentibus. mortem non interitum esse omnia tollentem . atque delentem. ii ed quamdam quasi migrationem, Commutationemque vitae r et quoniam is metus eos Cumprimis angit, qui intemperanter . flagitiose is nefarie vixerint . dubitari non potest . quin tales homines non mors, sed futuri timor vexet. habeatque solicitos: qui cum in vita omnia secunda, feliciaque experirentur . ne latus mortuis accidat. valde vereri. et dubitare coguntur ; et quanto iam propius animorum aeternitatem intuentur, tanto Cruciantur magis, quasi flagitiose actam vitam poena etiam fit immortalis consequutura. Alterum argumentum est innata quaedam beatitudinis, ac felicitatis CupiditaS. quae Cum expleri in hac vita . atque exsatiari non possit. frustra esset ab autore naturae infita , nisi post mortem eius exsaturandae facultas suppeditaret. forentque bruta* animantes homine feliciores . quarum appetitiones hac in vita plenissime satiantur. Quid dicam de illa gloriae siti omnium memoriam seculorum amplectente 8 Animus enim huma- .nus erigens se, posteritatem semper ita prospicis

352쪽

quasi cum excessisset e vith. tum denique victurus ellet: quod quidem ni ita se haberet, ut animi immortales essent . haud optimi Cuiusque animus ma Aime ad immortalem gloriam niteretur. Quod si praeterea aedificiorum magnitudinem, atque orna tum . si monumenta literarum . si pecuniae' vim infinitam in res maxime stabiles , et admirandas effusam , si plurimarum. maximarumque rerum adeptionem cogitare voluerimus. profecto intestige-inus. ham nunquam facturum fuisse hominem . nisi diuturnitatem temporis, ipsamque aeternitatem plurimum ad se pertinere existimaret.

Denique ipsa Dei prouidentia . ac summa tu

hominem aequitas animorum immortalitatem videtur Omnino exposcere. Cum enim nos iusti , ac iniusti capaces condiderit. ad eius utique aequitatem vehementer pertinet. Ut digna Compensatione mortalium merita remuneret in Confesso autem Est eam remunerationem non semper ista iuvita fieri: nam et improbos saepe felices, et binnos toto aetatis Curriculo omnibus calamitatibus Opertos saepe videmus et restare igitur tempus aliud necesse est . in quo mercedem respondentem timeritis quisque consequatur. At multi contra ni- 3tuntur . putantque tuo quemque scelere satis puniri idque tum aliorum, tum vel maxime tyranni

illius Dionysii exemplo adparere, qui in summa

fortuna miserrimus fuerit, sicuti enarrat Cicero Tusc. qu. L. S. C. eto. et seq. Verum si ita res

habeat. quid dicemus de magistratuum tribunalibus . vhi deprehensa scelera poenis . et Cruciati' hus multari solent 8 Nonne iniquissime assicientur suppliciis. qui suo iam stagitio Condigne puniti, , sint Adde ipsos internos conscientiae Cruciatus, qui ex sceleribus redundant, satis manifeste loqui.malum aliquod post mortem impendere ; quod si

abesset. omnisque in morte senius exstingueretur, non video , cur ipse ille Dionysius mortem sic me tuerPt. ut ne tonsori collum Committeret . tondere filias doceret. sordidoque . ad ancillari tonstri- Culae artificio regIas virgines addiceret. Multi Praeterea sceleribus contaminati morsum conscien-

353쪽

tiae negligunt; multi in ultimo vitae exitu prolabuntur: multi tum demum ad frugom redeunt raut igitur his alia post hanc vita concedonda est. aut sine poena . et praemio ipsit dimittendi. holion. a. Sunt . qui nullum putent fieri discessum animi a corpore. sed una virumque oCCidere . animumque iri Cor te exstingui. Qui discedere animum censent . alii statim dissiparit alii diu permanere . sed non semper. Omnes hi animos quasi capite damnatos morte multante neque aliud est quidquam. teste Tullio, cur his incredibilis animorum videatur aeternitas, nisi quod n queunt, qualis animus sit vacans Corpore. intelligere. et Cogitatione Comprehenderer quast vero inteIligant . qualis sit in ipso Corpore. quae Coinformatio, quae magnitudo. qui locus. Alii rati ne pugnante Dicaearthus quidem contra hanc immortalitatem accerrime disseruit in tribus illis ibruis , qui Lesbiaci vocantur. Stoici autem Vsuram nobis largiuntur . tanquam Cornicibus: diu mansuros aiunt animos . semper negant. Quae vero in

medium adferri possunt. ista fere sunt. I.)Id. quod nascendi initium habuit . finem quoque habeat necesse est: dubitari autem non Potest, quin esse aliquando animus inceperit: nequitergo ambigi. quin sit interiturus. Verum distinctione hic quidem opus est. Siquid generatione. siue partium Coagmentatione ortum sit, id earundem distractione. ac dissipatione interibite non item illud , quod Creatione . seu de nihilo esse coeperit. Animus autem Cum simplex sit. nihilque habeat in se admillum dispar sui. atqe dissimile . nihil con- Cretum, nihil Copulatum . diuidi. ac secerni. mem-hrorumque discidio interire haud potest: est enim interitus quasi discessus . et secretio . at direptus

earum partium. quae ante interitum iunctione aliqua tenebantur. Istuci Corporis . animique discrimen Lueretius ipse, voce veritatis oppressus .

agnoscere debuit; sic enim canit:

354쪽

Cedit item retro, de terra quod fuit ante. In terras: et quod missum est ex aetheris

oris ,

Id rursus coeli relatum templa receptant, Quodsi minutissima corporum elementa interire non possunt. nisi a Conditore redigantur in nihilum . an de aeternitate naturae nobillissimae, mentis nimirum nostrae . dubitare possumus

Posteaquam Corporis coagmentatio dissoluta est. Idque naturaliter . quemadmodum naturaliter pro Creat. Cum terrenum hoc eius diuersorium rite iub- ornatum . instructumque est. Nihil omnino minus. Rationes enim praesto sunt sufficientes. quare Deus animos corpore destitutos exstare. aesuperstites esse velit . sicut iam in superioribus explicauimus ( Cr ): nihil autem in natura uniuersa inest . quod illum ad eius excidium incitaret. m. que vita duci potest comparatio ab animabus bestiarum; - Nam primum . non intercit scire , ut is ait Genuensis . quid Contingat his substantiis , - postquam ab uniota aliarum discessere a constet si id autori suo. ut perspecte pronunciat Augusti-- nus Calmetus. Ad rerum . ut alias dixi . extre-- mos fines humana mens non pertingit Deinde . animae illae Corpori, sensuumque organis siesint adstrictae . atque obligatae. ut sine horum adminiculo nihil quidquam possint agere. Sed hostdeinceps viderimus: illud indubitatum est, momenta rationum, quae supra depromsimus, pro belluatum immortalitate non Pugnare.

corum, qui Contra nituntur. autoritas e nam illi ipsi argumentationem suam factis eleuant. et quod sermone docent. opere reprehendunt. Cum et Posteritati, tamaeque student. et mortem formidant, ut scelerum conscientia diuexantur: haec cum faciunt. intima de animorum immortalitate sensa vel inuiti produnt. Iam veteres illi, qui peruagata illa apud inferos impiorum supplicia negant. non aetervitatem animorum inficiantur, sed commenta

355쪽

veritati assuta rident. - Dic, quaeso. inquit Tul-- Iius . num te illa terrent. triceps apud inferosis Cerberus. Cociti fremitus . transuectio Ache-- ronti S. mento summam aquam attingens siti ene-- ctus Tantalus 8 Num illud. quod Siliphu' vo in lat.

A Saxum sudans nitendo , neque proficit hilum - Fortasse etiam inexorabiles iudices Minos .

si et Rhadamantus et apud quos nec te L. Crassius se defendet. neci M. Antonius 8 - - - Quid nego- - tii est haec poetarum, et pictorum portenta Con- si uincere Tuae se qu. L. 1. C. S. NCque tamen haec ipsi portenta PGetae unquam ex cgitas lent . nisi animorum immortalitatem natura almonente sensilient. Qui autem Contra nos prisCorum quorundam theologorum testimonia proferunt.

non tam refellendi. quam docendi sunt i illi enim philosophos Graecos sequuti. inter. animam . et spiritum discrimen aliquod esse voluerunt, illamque Corpoream . et ipiritus quasi vehiculum adpellauerunt; hunc autem Concretiove omni Carentem.

atque immortalem esse dixerunt. ut est apud Plu arch. in L. q. de placit. Philosoph. . At saltem ex aequitate Dei praemia decedinentis animorum immortalitas non efficitur: cum enim actiones humanae praemium sempiternum non mereantur, utique satissit aequitati diuinae. si finito aliquo tempore superstites animae praemmio illo pertruantur. Accipio. quod datur. Postulat ergo Dei aequitas. ut hominum animae certo aliquo tempore a corpore seiugatae supersint . pra mio pessivantur, vivant. actiones suas exerceant: possunt igitur absque officio corporis definito illo tempore vivere verari ; poterunt ergo etiam deinceps in omnem aeternitatem habebuntque finem exsistendi sufficientem. Vides ergo ex aequitate Dei directe quidem concludi vitam animae Corpor exutae solum temporariam . ex hoc autem ipso deduci vitam etiam sempiternam.

animum adolescere , vigere, aegrotare cum Corpo

356쪽

re. non suis modo laborare morbis, tristitia. me. tu . dolore. sed morbo etiam . at perturbatione sui Corporis Effei. eiusdemque medicamentis veluti reparari et inuitum. Et reluctantem abire de Corpo- re, idque imminentis interitus argumentum esse. Sed leuiora ista sunt. unaque ratione omnia diluuntur : Corporum enim illae sunt affectiones . non animorum . hisque Conuenire idcirco tantum putantur. quod corporibus intime adstricti sunt. nec quidquam operari possitnt. nisi secundum eorum constitutionem ; hinc vero nulla in animum redum dat proprie vel infirmitas. vel incrementum. vel sanatio ut si fidicen diuersis instrumentis musicis sonet. alio suauius. alio minus argute; omnis illa symphoniae dissimilitudo a diuersa fidium. Et ne uorum Contentione pendebit. non a fidicinis maiore. aut minore dexteritate. Id vero rei huici manifesto est argumento, quod animus ipse . dum Corpus aegritudine aliqua perturbatur. Contrariam in se ipso affectionem concitare possit. ut scilicet languente corpore alatri quadam iucunditate perfundatur. Si quorum animi inviti abeunt e Cor-POre . hos non impendens dissolutio . sed futuri metus. ac incertitudo diuexat, quae ipla solicitudo latis , opinor, manifeste loquitur . animos Polt

mortem permanere. At ambienda . inquis. non repudianda mors esset. si eam vita melior Cons

queretur. Ita ne, si nos Deus aliquis felicitatis euenturae securos redderet. (α civo Ineptit igitur Lucretius, cum ait de anima Non iam se moriens dissolui conquereretur. Sed magis ira foras, vestemque relinquere. Vt

anguis. Gauderet.

Certe animi conscientia recte factorum erecti ire

foras . vestemque relinquere adeo non reformidant, ut cum Doctore gentium optoni etiam raliter sentire debuit. I cum vixit, fuit Epi- .curi de grege Porcus.

357쪽

De Bestiarum Anima., d... . . d - Γ estiae gaudent rerum cognitio..iotio. ne. Habent enim imprimis cerebri fabricam, omnemque neruorum, ac sensuum apparatum corporis humani conformationi simillimum; atqui haec in homine ad informandas rerum perceptiones constituta esse dubitari non potest :propter eundem itaque finem etiam bestiis collata sunt. Si deinde ad quotidianas earum actiones animum reuocemUS, nonne et se a rebus extraneis, et eas ab se ipsis acute discernunt. Vt Canis venaticus arborem a lepore, herum a peregrino Optime profecto discriminant vibi lia, noxia , amica, infesta : plurima internoscunt ex voce, sibilo, odore ipsis adeo hominibus ea in re praestare interdum videntur. 6s. Pollent facultate imaginandi. Si enim sensiones plures coniunctim aliquando habuerint, una illarum recurrente, Continuo eXcitantur ceterae: sic cani fia-

gellum in heri manu conspicanti refricantur ideae Verberum, idque fuga, et lamentatione testatur satis. Atqui haec

358쪽

DR Ps vcno LOGIA J J Iphantasiae indicia sunt (3SI. 8SI. sa- , cultate ergo imaginandi gaudent be

stiae.

Sehesion. Phantasiam inesse in beluis tum multa alia. tum earum somnia apertissisne produnti, de quibus non licet dubitare. . Quappe videblet equos forteis. Cum membra iacebunt, Iii somnis ludare tamen , spirareque saEPE, Et quasi de palmis summas contendere viret S. Tunc quali carceribus Patefactis, laepe quiete. Venantumque Canes in molli laepe quiete Iactant crura tamen subito, voceSque repentet Mittunt, Et Crebras reducunt naribuS auras, Ut vovigia si teneant inuonta ferarum. Expergosamque sequuntur. inania saepe Ceruolum timulacra, fugae quasi dedita Cer

nantis.

Donec discussis redeant terroribus ad se.

Zo. Et memoria. Cum enim res in Memori

ternoscant (d 68 , habent notionum suarum conscientiam(J J . : norunt ergo sensiones easdem, quas olim susceperint,eesse renouatas, ac proinde praeditae memoria sunt ( 36y . Hinc vetus illud

verbum:

Terretur minimo pennae stridore columba. Vnguibus accipiter saucia facta tuis. Nec procul a stabulis audet dii cedere, siqua Excussa est avidi dentibus agna lupi. Et illud ; NCautus enim m tuit foueam lupus, accipiterque Suspensos laqueos r et opertum miluluS hamum.

359쪽

appetitu. affectibus. spontaneis

motibus

Adde. quod animalia pertinaci hominum institutione plurima et condit Cant, et teneant, quod fieri sine memoriae adminiculo non potest. Coroli. Ex his facile ossicitur . elie in bestiis appetitiones, declinationesque naturales, ac sensitiuas, quod ipsum actiones earum attestantur. Quare sapienter Tullius: in Dedit autem. inquit, eadem A natura beluis et sensum, et appetitum, ut altero, Conatum haberent ad naturales pastus Capes . . sendose altero secernerent pestifera a salutaribus A. L. a. de Nat. Deor. c. T. Scholion. Quin et impressa quaedam affectuum vestigia in illis deprehendimus e ardent enim sae-Pe earum oculi. tremunt artus, pili arriguntur. Insurgunt aduersus eos, a quibus se laesas arbitrentur . verbo . omnia irati hominis indicia pi aese serunt. Quid dicam. quantus earum amor sit in educandis . Custodi Endisque iis, quae prOCrea- Uerunt. v Sque ad eum sinem . dum possint se ipsa defendere i Quantae commiscendorum Corporum libidines fi Et alia generis eiusdem.

dZI. Spontaneis item motibus. Se ipsas enim ad agendum determinant: quod bonum sit, appetunt: quod malum, auersantur: multa passim in earum motioni-bUS Occurrunt, quae tam parum possunt in iis explicari, quam Parum in nobis ipsiS.

holion. Fidem luculentam faciet exemplum Canis a Genuensi commemoratum. Ostenta iacenti Cani Corpus . quod similitudinem panis referat . assurget. accedet . naribus explorabit, fraude animaduersa recumbete idem forte iterum, ac tertio faciet e vorum non se deinceps loco mouo bit. Iani si motu spontaneo canis hic non agatur. unde fuit semel. atque iterum, non autem deinceps incitatus et Eaedem hic caussae ex-

360쪽

ternae . eadem adiuncta omnia ; Cur non ergo euentus idem Quid . quod belliae summa pernicit late Currentes repente insitiunt. aut de via destici.ctunt. si vel viderint, vel audierint, vel olim. cerint aliquid y Vnde autem tanta vis oblata esxtrinsecus , quae tam violentos impetus subito cohibeat . vel alio detorqueat i Cur ferae tenui saepe sibilo . aut umbrae Obieetu a cursu inhibentur icetur fossa paulo latior equi decurrentis velocitatem CoerCOt, non item angustior Dicere ista in membris bestiarum a Deo ipso estici. id vero est apertissime ineptire; nam ut taceam alia, Cur in iisdem adiunctis non eadem Deus efficiat ly Cur canem illum similitudine panis allectum semel atque iterum commoueat, deinde iacere inertem Pariatur S

. ra. Inest in bestiis anima, eaque in ' Anima la. corporea. Illud ex effectibus hactenus Mussore .

Dercensitis manifestum est: istud iisdem plane rationibus effcitur, quibus pro anima hominis in superioribus depugna

uimus et cognitio enim , φανTα Ice, re

cordatio, appetitus, sponte susceptae motiones ab indole corporiS, et materiae

prorsus aliena sunti Cons. SS. J6. 38.

Scholion. r. Operam ludunt Cartesiani suum iblud solenne occinentes, potuisse a Deo confieri machinas. in quibus ea omnia . quae bestiis acCidunt. absque ulla anima euenirent. Non enim id agitur: Leibnitetit secta istuc viderit. quae do-Cet. actiones Corporum perinde fuisse euenturas. tametsi nullo animo gubernarentur, atque idcirco incurrit in illam Ciceronis reprehensionem et inscite dictum esto in me. animam illi pecudi datam pro sale, ne putisceret. Id in praesenti quaestione versatur, virum Deus hestias tales machi-