De damno ab animalibus dato: ex praeceptis juris Romani et patrii, tam antiqui quam hodierni: Dissertatio ..

41쪽

non cum praeceptis Digestorum transiilutionum conflare posse, e quibus de noXuli actione occasi in damni ab unimalibus dati sermo non est nisi quando c0ntra naturam pecudis illatum uerit. In casu allato omnino nulla acli c0ncedenda est; leges enim talem Xpresse non largiuntur, nec analogia adest quae eam admittendum esse vadeat 3. Qu0d si quis pecudem in fundum suum immiserit, ut fruges alienas, quae in eo inVenirentur, OnSumeret, docet, ut supra jam monuimUS, . 14. g. Ult praeScr. veri, nec actionem de pastu locum habere nec cli 0nem te pauperie, quam posteri0rem non admitti posse ex eo sequitur, quod animal 0n pr0prio motu damnum dede rit, ab alio vero in fundum immissum, nec actionem

damni injuriae, id est, non e lege Aquilia Scilicet directe, agi p0sse quibus monitis dicitur in laetum agendum esse. Haec actio in laclum n0 intelligi 0lest nisi actio utilis legis Aquiliae, quod elucet ex . . . de lege Aquit. III. 353, , de his, quae per injuriam depasta contendis,

cx sententia legis Aquiliae agere minime pr0hiberis μ). Conceditur ceterum in caSu 0mniem0rato etiam clio ad exhibendum, quod probatur . . . . Dig. ad X-hib. X. Glans ex arbor lua in liuidum meum in cidit, eam ego immisso pec0re depaSco qua actione pOS- sum teneri Pomponius scribit, competere actionem ad exhibendum, si dolo pecus immisi, ut glandem comederet Nam et si glans XSlaret, nec alteri me t0llero, D Iuc 10 Eb. 2 h. p. 283.

42쪽

ad exhibendum teneberis, Freniadm0dum Si materiam meam delatam in agrum suum quis auferre non paler lur. Et placet n0bis Pomponii Sententia, SiVe glans X- stet sive c0nsumta Sit.*

Continuatio. EX praecepi supra allat l. 6. Cod de leg. Aquit.,

qu0 omnia per injuriam depastu, sive in lando Suo, Sive alien0, Speciat, naScitur quaeSli0, an, cum e lege Aquilia adversus eum liliter agi potuerit, qui pecudem in fundum alienum immisisset, acti de pastu simul vim

suam relinueril, ad quam quaesti0nem stirmando resp0ndendum esse opinamVr.

Dicitur quidem in . . r. . ad leg. Aquit. IX. 23 Lex Aquilia milibus legibus, quae ante se de damno injuria loculae sunt, derogavit, sive duodecim Tabu lis, Sive alia quae fuit quas seges nunc referre non est necesse unde primo aspectu concludi posse videretur, cli0nem de pastu sublatam esse ut si allenditur, actionem directam ex lege Aquilia n0n locum habuisse, nisi quando corpore corpori damnum alum esSet, quale damnum acti de pastu n0n persequebatur, dubitare n0n licebit, hanc actionem juxta actionem direclam e lege Aquilia viguisse, quare Si abrogala esse censeri deberet, talis abrogatio non nisi per eam Xlensionem fieri p0luisset, e qua inducia est utilis actio ex lege ilala; non vero est cur extensioni illi hanc vim tribuamus, quam ei assignandi rati specialim n0n inest in . 14

43쪽

g. illi praeser Verb. XIX. 5 quippe quum haec supra jam laudata singularem causam, ob quam in eo caSu, cujus mentionem sucit, non locum habeat aclio de pastu, cam asserat, quod pecus n0n in alienum standum inunissus uerit J.

g. 12.

Speciale aliquod princeptum ratione ejus, qui e cudem in f dum alienum immisit.

Prius quam hanc malerium miSSalii faciamus ob seriandum St, circa Specialem caSum praeceptum eXSlare,

o quo, qui pecudem Suam in undum alienum immiserit, poena pecuniuria afficiatur l. 2. C. de paSc. pubi. XI, 60JRRJ. Insignis auctoritas tua hac conditi0ne a publicis pratis pascuis animalia militum pr0hiberi praecipial, ut universi cognoscant de molimaeniis eorum luique ossicii facultatibus, du0decim libras auri si se commodis exhibendas, si qui Silam posthac memorata prata mutilare lentaverit: 0n min0re decernenda poena, Si etiam prata

verosimile esse vacillationem inter actionem de pastu et

actionem legis Aquilis occasionem dedisse quaestioni, ad quani per . . . de lege Aqu. 3. 35 rescriptum est, non Prohiberi, quo minus ex sententia legis Aquiliae agatur de iis, quae per iniuriam depasta sunt; suspicans simul graVitatem huius rei in eo positum fuisse, quod per actionem de pastu modo ad damni resarcitionem, non poenam, ut ex lege Aquilia, experiri licuerit, vel in diversa processuuli ratione circa has actiones adhibenda vel in utraque re.' Arcadius et Honorius . . ad Sinipliciunt magist mil.

44쪽

privat0rum Antiochenorum fuerunt devastata ita tamen ut sine laesi0ne provincialium provideant curiales, quo pacto animalium militarium pastu consulatur .

otio Secunda.

Τransitus ad leges patrias antiquas.

Cum gens rudis et inculi proclivis sit ad ea re spicienda, quae omnin laclica in cul0 incurrant, ratione neglecta e0rum, quae abscondita magis et allioris indaginis sint, naturaliter sit, ut, ubi damnum illatum esse c0nstet, hoc in quocunque casu resarciendum esse censeat, potius hoc Spectans, ne quis acturam boni alicujus pallatur, quam hoc, num ind0les acii, quo damnum datum est, ejusmodi sit, ut impulari queat. Erat revera haec alio lans praeceptorum juris Romani circa damnum ab animalibus datum, sed eo, quod in Systema sibi salis conflans redacta erant speciales X- inde oriundae regulae, vestigia rudis originaria larinae sere perierunt in antiquis patriis legibus autem tali in Vollacro non induta simpliciter pr0dit, quarum praecepta talia Sunt, quae ad hoc s0hun nitantur, ut damnum datum insequatur resarcili sive plena sive aliqualis . Quod

45쪽

ila se habere ex iis, de quibus nunc disserendum Si, legibus 9pparebit.

14. Praescripta egis Scaniae.

De eo casu, quo animal homini nocuit.

Quae hac lege continentur praecepta de damno, ab unimalibus cujusdam illato, Spectant tum eum caSum, in quo h0mini, lum eum, quo animali vel rei inanimalae n0citum St. De primo casu praecipitur in libro V. Cap.

18, 19, 21 et 22. Regulam capitis 183 i, e qua prom0rle per manus h0minum non data, Sive c0rnu Sive calce sive dente canis Sive ali m0do illata, tres arcae praestandae Sunt aut juramentum duodenum,' eXcipit praeceptum Capitis.19ni, quo primum generaliter dicitur, eum, qui animalia sera Vel aves sera aluerit, eas earum que incli0nes cavere debere, deinde Ver praescribitur,

Fore alloen handiosan ad scat man Plioer of thre marccriter oebo tylioer ed, adc fore horn o fore homo fore hiDra an o alloer hanillos in radin. o fore thoeshyns rea cescat e botm onun9sre o e Archebiscvs vfan hinum scat botre in schathoen ich. D. ea quae affert Andr Sunonis in opere, in quo commentatur de lege canica, Lib. V.Cap. XIV. Pro morte cuiquam illata, Vel a bove Vel quo vel cane vel quovis alio, quod mansVetam naturam et cum hominibus conversationem habeat animali, tres tantum arcae denariorum domino praestabuntur. Quicunque vero tale aliquod actum negare Voluerit, negationem suam probet manus duodecima juramento Consessus vero eo nomine regi vel lantistiti nil persolvet.

46쪽

ut Si quem Vulneraverint Vel occiderint, mulctas ac Si ipse facinus perfecisset, Druere leneaturqJ. Caput 21mum porro Sancit, ut qui ursum vel lupum vel alia animali avem ind0lis crudelis aluit, Si quem Occiderint, novem marcas, si vulneraverini, re marcaSS0lvat ei vero, qui animalia naturae milis aluit, qualiuaestimantur cervus vel accipiter, mulctam trium mare artim sive qui ab illis occisus, sive vulnerulus suerit injungit 'I.

sum the Proe, rear de them c therrin serningse re far ausa af them, boloe in P them a s ira arce bo sum hancijordo thet Uceliroer Drcppin the mau botc oc heu inrthem a fillic ni an dioer, ira sum an afri coeliroer droepit man. 9 Fodoer man Uorn celim ut celice annoe fur Plia r sughloe, the P a 9ryminc naturin oerce, o droepc the man, dicehan cer them a ny marc. Soerin the man, o te thre marc. Fodrer man the tur Pr a blido naturae inrce, sic sum Mor mlim ho o di oppin the mari otin hin in them a thremarc. Soerce the an boto oc thre marc. D. Andi . Sunonis Lib. V. Cap. XIII pro illata morte ab animalibus quadrupedibus vel Volatilibus, piae cum essent indomita et naturaliter vitarent hominum conVersationem, assumpta a naen ad doniandum, tantum assumens secunditia antiquas leges persolvere tenetur, quantum si facinus in ei sona propria commississet Secundum novam Ver regis Valdemari constitutionem, pro illata morte ab illis animali bus quae atrocis sunt naturae, ut ursus, lupus, aper, aquilae hujusmodi, tantum novem ni arcae nummorum ab eorun domino sunt praestandae, et tres arcae pro vulnere, Si ab

eorum aliquo illud constiterit inflictum fuisse. Ceterum pio morte illata, vel inflicto vulnere ab illis, quae mitiorem habent naturam, ut cervus et accipiter, tantum tres marcus dominus eorum ei Sol VCt.

47쪽

Caput deniqu0 22 dum cavet, ut Si pecus alicujus,

Sive equus sive b0 Sive canis sive alia quaevis, liberum hominem vulneraverit, S0Strum Solvendum Sit Si servom, tum S0Strum, tum prelium earum Operarum, quae Omino

perierunt 3. Praecepi e 0sita salis eslanlur, hanc legem rationem ejus culpae, tuae a parte domini animalis nocentis interVenerit, non neglexiSSe, quod tamen nun valet circaea praestationes, quae ubi animal, quod juste habetur, hominem occidi vel vulneravit, locum habent in hisce enim determinandis non quidem respectum culpae cuju dam, sed hoc Solum, ne cui damnum inserretur, Vim X- seruisse dubitari nemiit. Illa Vero ali culpae a parte domini intervenientis in praeceptis de animo ab anima-

Sun. Lib. XI. Cap. V. Nunc videndum quid juris sit, si

cuiquam damnum detur a quadrupede mansVetae naturae. Et revera sive liber homo si V servus laedatur a quadrupede, bove vel equo vel cane vel pro vel tali quolibet man-SVetae naturae, pretium pro curatione laesi medico dabit Ia)dentis dominus. Insuperque precium Operarum, quae Omino deperibant propter mancipii laesionem. Et si quae de formitas exorta fuerit Vel in ingenuo vel in servo, juxta prudentium Virorum aestimationem emendabitur. Ita tamen

ut pro damno dato ab hujusmodi animali satisfacti sa-

cienda tres marcas nummorum, vel unana arcam argenti, computatis Omnibus, non X edat.

48쪽

libus seris dulo se exhibet, quod ani ex illa regula prodit, vi cujus is, qui ejusmodi animalia alit, ea e0riimque

actiones inspicere tenetur, Specialim utilem tum X ea relatione elucet, in qua quoad quantitatem ipsarum SiStun tu es praeSlationes, quae prout animal, quod nocuit, serum an manSVelum Sit, praescriptae sunt; tum EX O, quod, ubi homo ab animali sero occisus est, multo a jor Summa pecuniarum solvenda est, si animal crudelis, quam si milis naturae erat.

Praeceptum capiti 19iu, e quo dominus animalis seri, quod aliquem occidit vel viilneravit, lantum solvere tenetur, quantum Si ipse lacinus persecisset, cum iis, quae in capite 21 in praescribuntur, non congruit, a Vero, quae docet Andr Sunonis in libr. V. Cap. XIII vide supra p. 38 not. η' non minus causam hujus antinomiae indicant, quam qu0dnam praeceptum praevalere debeat.

Piisceptum ejusdem legis de damno ab an alibus

alicujus alterius animalibus illum. Rali0ne damni animalibus ab animalibus illuli 0n

conlinet haec lex nisi unum praeceptum, nempe Cap. 4. Libr. XI; quod eum casum commem0rans, quo ape ulicujus apes alterius aggresSae eas occiderint, praecipit, ut utrique apum d0mini, si hoc voluerint, in c0ndominio apum constituantur; quod si hoc noluerint atque is, ad versus quem acti instituta est, neget allerius apeS Xopibus ipsius damnum cepisse, juramentum praeStabit, re-

49쪽

num X parte agn0scit, o pari inficiatur, Solvere de bet quantum alleri anulum alum Sse agnoscat re spectu Ver ejus, quod inficiatur, liramentum praestare secundum aestimationem ab illo, cui n0citum est, aciumq).

Pr incepta ejusdem legis de damno reb/t inamma tis at an alibus dato.

Circa damnum, quod animalia rebus inanimalis in serunt, in hac lege n0n 0nlinentur alia praecepta, quam illae eum casum concernunt, quo pecudes alien0 sundus ingressa suerint. Primum asserendum ii est Caputrinium Libr. VIII i, quod Sancit, ut 0SSeSS0r quarum, quae sob0li destinata: Sunt, vel equorum serorum, e0Dila' Falla bi ima anahars mana bi, o brytoe them til 5 3, thabceri amarn them, the ra bi Pyhi tin them hysthcer radetrarin, oc ciba the sica ad cer i inge. Wilis the e sam- man wroe, hin cur ac Pr stren, at hins annars itingi e s ada af hau bim, mi hanum rea a fore, sumani, thning cer of ha bim ans. Gar an rei in summanshadcen hi=ι oc sultima= hari, irido the atin han sarreidoer, o sollicite log fore hiat in han sum rei cretii hiris is in oer Ladoon sic. D. ndi . Sun. Lib. XI. Cap. 1. Unius apibus super alterius apes descendentibus, atque eas ad spiritus Confringentibus, exulatione inserentes damnum, ad alias apportentur, easque domini simul possideant in omniunt. At si nequiverint super omniuni do minio conVenire, accusatus supra damno a suis apibus irro gato, si negare Voluerit daninum, damni se juramentalibus tueatur convenientibus aestimationi. At consessus restituat quantum Voluerit, atque residuuia juxta quantitatem ejus neget sussicientibus juranaentis.

50쪽

cusl0dire debeat, ii in agrum vel ratum alterius n0n ingrediantur, a Vigilia pentecostes ad vigiliam cli Miachaelis; si contrarium actum, eos redimere teneatur. Quodsi alio temp0re in agrum cujusdam e pratum ingressi fuerint, absque laesi0ne e0 depellere, n0n Veroc0mprehendere licet'). Quod alline vero ad redemii0nem animalium, quae in lanil alieno comprehensa Sunt, conlinentur praecepta in Libro Xno, cujus Capita dunt, ii una, tum, tum et 6lum dispicienda Unt. Qualenus caput dum ejus mentionem facii, qui ex prop0Silo cum armeni boario et cane alque pastore in alienum agrum invadit, ad rem n0Siram proprie n0npertinet, quippe cum in e casu dominus pecudum hisce ut medio damni inserendi dolose usus sit, at suum lamen c0nser ad eam ali0nem seStimandam, e qua te non nisi obligali0nem damni resarciendi domin animalium injungit, ubi dolo a parte istius non interveniente nocue

solum quod a Vigilia Pentecostes inchoatur, et in vigilia S. II ichaelis Archangeli terminatur. Unde ali quocunque tempore si reperiantur in agris pratis, non possunt animaliucomprehendi, sed absque aliqua laesione depelli.