De damno ab animalibus dato: ex praeceptis juris Romani et patrii, tam antiqui quam hodierni: Dissertatio ..

51쪽

runt, poenam autem Simul ubi contrario modo res se habuit. Si nempe e prop0Silo cum armenio alienum agrum invasit, ad damnum praeSlandum at plerare marcus S0lvenda lenetur, cum ab altera parte praecipi ut hoc caput, ut Ominus, Si armentum boarium Vel qui lium vel re Suarius agrum Vel pratum alienum improris invaserit, pignus dimidus marcae circa resarcitionem damni uti praestandum sistere debeat q). In capite tio, qu0d docet armentum boarium constare XII bobus, armentum equitium XII equis, gregem Suarium t0lidem Suibus praecipitur, ut si quis umentum alienum vel pecudem in agro Vel prato c0mprehenderet, qu0d Si a

mentum non constituerit, damnum praestandum Sit atque juramento affirmandum, pecudem majus damnum n0n in

tulisse. - Si dominus agri asserit se prius jam ex illius pecude damnum copisse, 0 affirmabit juramento trin0;

loris hal mar rem fore, o mo te hoer viai. D. Andr. Sun. Lib. IX. Cap. VII. Si quidem aestimationi damni dati tres

marcas nummorum adjunget dominus si gregem suum, aut equitium ad minus duodecim capitibus constitutum, in agrum vel ratum cum pastore et cane dirigat alienum, vel consensu suo damnum datum duoden inficiabitur juramento. Si vero casu praeter domini voluntatem constet a tot animalibus damnum datum, dato prius pignore, quod dimidiam arcam nummorum valeat, super aestimatione damni dati praestanda, facta a duobus vel tribus et probata tri uni hominum juramentis, a damnum passo dominus animalia, quae damnum intulerant, Consequetur.

52쪽

qu0d si dominus pecoris asseri, hoc noti in agro vel inpral captum esse, is qui pecudem comprehendit, jurament trino negabit, vel, Si illud agn0scat, duas oras solvet J. 4tum deinde apii conline praecepta de ea agendirali 0ne, qua uli debet is, qui pecudem comprehendit, quo reSpectu Specialim cavet, ut si dominus pecudis post trinam denuncialionem, primis tribus diebus p0st deprehensionem sucium, redimere noli erit, ei, qui comprehendebat jumentum, hoc tu possidere liceat, ut, si

hau, at han hane for I angit hadc af hans in tha wb hanthridia mans e fore, icther in Pr c a af the wartahit a sto oc Di ahrum inlicer i ustini dyli in re thetharii inhit in thridia mana ed, oelloer of tita or umhau a ridor. D. Andr Sunon Lib. IX. Cap. VII. Si vero uni eius animalium minor laetit, solius domini, si condivis suetit, damnum passi, super aestimatione damni suta sciet juranientum. Si vero animalibus damnum inserentibus villae alterius inhabitator fuerit, duobus sociis indigebit, ut super aestimationis damni quantitate fidem trino

faciat juramento. Odem quoque Ociorum et juramentorum numero se defendat, Si damnum in praesentiam passus, damniina saepius ab ejus animalibus conqueratur perpessum. Si vero dominus contendat animalia sua non in agris Vel pratis cujuslibet, sed innoxia comprehensa damnum RS-sus, quod ea juste ceperit, trium hominum probet juramentis, aut animalia cum dum um rarum nummorum redimat emendati0ne.

53쪽

deinde iii 0rum judiciale testes adduXerit atque pr0- nunciaverit ea, quae qu0 ad denunciali0nem peracla sint, absolvendus sit in judicio, nulla ratione habita eorunt, quae circa umentum acciderint. Quodsi dominus pecudis eum, qui illam comprehendit, in jure convenit, praeStabit tale uramentum, quale exigit aestimali pecudi lacla, juramentum vero si non exhibuerit, pecora illius resti

animalia sua redimere compreliensa. Num eo nolente, Comprehendens eum, ut redimat, primo die missis duobus hominibus, deprecetur. Idemque tum secundo die missis aliis duobus homillibus, quam die tertio. Missis quoque tertio

novis duobus hominibus operetur, eo perse eranter redimere recusante Deinde procedens in jus cuna suis testibus uni Vei Sis, universum rerum gestarum ordinem coram Ouinibus pro te Stetur, talemque contra suum adversarium la-

54쪽

Continuatis.

Praecepta allata applicanda esse, si intilis relatio inter priValum et Xactorem regis vel archiepiscopi X stiterit, docet Caput quinium, qu0d porr0 praescribit, ut quando re vel archiepiScopus in aula ipsorum Versan tur, majore mulciae pra)Slandae Sint, Si pecus alienum ecprop0sit in Segelem e0rum immiSsum si ierit. 0u0dsi autem e improviS pecu in Segetem devenerit, tenetur dominus, quamVi re vel archiepisc0pus in aula habital, modo ad resarcili0nem damni illati praestandam atque juramento irino affirmandum, illud culpa factum esse, quae omnia ei principi c0nveniunt, e quo, ut ratione praecepti Capilis securidi in pho antecedente m0nuimus,d0mmus animalis n0ceniis, si segeti alicujus n0cilum suerit, m0do ad damnum resarciendum lenetur, ubi sine dolo ejus laesi suci est, alias Rulem poena c0ercetur.

Sancitur porr0, ut si Xacl0r regis Vel archiepisc0pi aliquem de damno manifesto per iecors ipsius cillulotan a juii dicis reportet sententiam, ut in nullo teneatur ei de caetero de illis animalibus quicquid de ipsis contigerit, respondere. Si vero super iniusta comprehensione vel detentione detentorem dominus instanter accuset, juramento- torum numero convenienti animalium aestimationi detentor probet quod dominus unimalia sua juste capta redimere supersederit, post praedictam ternam legitimam admonitionem. Si vero deficiat in probatione, tantum animalia, si possit, Vel si non possit, pretium eorum restituat post damni dati praestitam aestiniationem, ab omni alia satisfactione

propter assertionem suorum testium excuSatus.

55쪽

convenit, tres marcas solvere vel liramento duodenosaclum denegare debeat J. Onendum porro Si prae copia allegala e Capilo 10m Libr. Mini eliam appli canda esse. Si 40rci in alieno nem0re deprehendantur

ana sinum DP oc foemi hanum ti Thinys, elice tilowrroesunne bonden otin thre muro celloe dyli a tylioer M. CIr Andr Sun0n libr. Husd Caput VIII. In jui comprehendendi aliena, et propria rediniendi an ina alia et in quantitate satisfactionis vel aestimationis i aestandae vel sumendae inter exactorem vel illicum Regis vel Episcopi et uenavis alium nihil dissert in mansione sua vel Rege vel Episcopo existente, si sibi damnum in suis agiis inseratur ab animalibus scientis doni in et videntis, aestimationi damni dati pi opter contemptam praesentis Regis Vel praesulis honorificentiam, in tribus marcis nummorum Contemptu pretium adjungetur. Si vero casu domino ignorante fuerit damnum datum, nihil pi aeter aestimationem damni dati trino probandam juramento, licet praesens ex Vel episcopus Obtinebit. In hoc autem solo exactor vel illicus Regis vel

Antistitis disset ab aliis quod si taliter sibi damni dati ad

multorum audientiam in iis deserat accusationem, ut trium marcarum satisfactionem ab adversario praeter aestimationem, si consessus fuerit, aut duodenum juranientuna, si negaVerit,

consequetur.

56쪽

vel si quis cum armento uario in nemus alienum in-Vaseritq)Ex capite denique t is, qui animalia sua palis ulli gula in pratum vel agrum alienum pascendi causa immittit, damnum et duas oras S0lvel Vel juramento trino negabit 'RJ, quod quidem praeceptum, ei principio,

qu0d Supra commemoraVimus, c0nvenienter, non nisi duo casu intelligendum PSS Videtur, quo quis d0lose pecudes suas in alienum undum immiserit, at analogicutamen in eum, qui cu 0se hoc secit, ii applicandum, ut non poena, Sed 0la damni resarcilio praeflanda Sil.

De eo casu, quo animal homini rei iamuli nocuit.

invito domino de ei nore non pascantur alieno PersVadet aequilas naturalis nullius inviti bona deservire alienis usibus. Unde nec alieni porci admitti debent ad pastum neniο- vis alieni, circa nemus alienum vel agrum alienum. Ob eandem causam etiam juris eadem permanet censurct, quantum ad comprehensionem et redemptionem, quantum ad numerum animalium et porcorum, quantum ad scientiam et ignorantiam Ominorum. Inithra manci ren celloer hie annars ian , o te via o fit ore, o Ilier dyli ni thridice an eth.

57쪽

Generale praeceptum circa eum aSmn, quo animal hominem occidit, Suppeditare censendum est Caput bium libri di, qualenus sancti, ut dominus equi vel bovis vel canis, qui aliquem interfecerit, re marcus Solvere vel jurament duoden negare debeat RJ; praeter hanc adest vero specialis Sanctio ali0ne ejus, cujus equus, dum eo vellitur, aliquem calce pelit. O reSpectu enim, prius exposita regula de eo, qui ita alicui occursat, ut lii occidatur vel humi ternatur, cavetur Ul S, equus eum, quem jam praeter ectu Sit, calce pelieril, tanquam de eaSU, per manu hominum non illato, teneatur R J, nisi equum talem Se qui calce pelere Soleat, civerit; lum enim, ubi quid intersectus St, Si contendit equum ipso nescio et n0leni nocuisse atque hoc juramento ter duoden assirmat, tres arca praestabit; qu0dSi Ver is, qui perci SUS St, mortem non obiit et dicit illud o lente d0mino equi laclum esse, ille aut ire marca Sol vere aut duodeno juramento negare debet ημη) Quae ita

58쪽

specialiter praescripta sunt, praecepto generali 0n qui deni congruunt, Plippe quum n0n adsit, cur pr0ptereuqu0d equum talent esse nescierit, qui calce petere Soleat, ea praestare non teneatur, quae e hoc praecepto, ubi equus li0minem occidit, praeSlanda Sunt, Sive equus vilio ejusmodi laboraverit sive non nulla porro ratione habita uirum dominus h0 Sciverit an n0n. At nomalia haec eo nomine salis memorabilis est, quod docet sensum aliquem iniquitulis, quae in eo principio insit, vicujus omne damnum ab animalibus illulum resarciendum erat, effecisse, Ut haec leX, non minus quam e Scanica vid. g 14 in singulis casibus ita ab illo rig0re

receSSerit, ut, utrum culpa aliqua a pari domini inter Venerit an non reSpeXerit.

Quae hoc capite de ii omine ab animali occiso vel

teriam n0n allingilial, quippe quum p0nant, d0minum animalis hoc ut medi laesionem inserendi usum esse. Quod alline ad damnum animalibus ab animulibus datum, Sancitur in h0 capite ut Si equus equum vel bos bovem occiderit, atque is, qui interfectus est, pretii duarum rarum argenti esset vel ut 0ris, dominus ejus, qui occidit, se oras Solvat, non Ver m orem Summam, tametsi pecus occisum laris fuerit. Si inficiatur, inficiationem juramento confirmabit et quidem la ui, si pocus pretium duarum rarum haberet, ipse sextus; si tanti pretii non esset, at tamen duarunt 0rlugarum vel majoris, ipse tertius juramentum praestet 'b.

59쪽

Si cunis rabie leniatus hominum se pecudem morsu petiit, tenetur d0minus jus eodem modo, quo P ca

pite bi ' , quo praecipiens caput 66tuni modificationem uilicit, de salis insignem, quod testari Videtur, in re-

π0nsabilitate 'mini animalis nocentis constituenda etiam in hoc casu rationem liabitam esse culpae cujusdam parte HUS. Cavetur Scilicet, ut omiuus canis hujusmodi, Si canem ejus intersciendi causa insequatur vicinoSque, du0s miniuium vel plures, canem rabie abripi doceat utque,

ut eum occidant, r0get, de eo damn0 0n teneatur, quod a cane p0Sihac inseratur. De homine occis conventus juramento duoden Secanem eo m0do, quo fieri debuerit, inseculum Sse L. firmabit de pecore interfecto autem si adversu eum Bgitur e pauciores OnSacramentales SiSiet, quo min0res sunt mulctae praescriptae μ).

60쪽

De damno rebit immimalis dato.

Praecepta de damn0, quod ab animalibi is rebus in animalis insertur, non concernunt nisi id quod alterius agro Vel Segeli datur. Hanc rem allingit Caput 583 uinquatenus, pr0hibun quo minus is, qui pecora per cam pum conSilum agit, in eo pascendi cauSa commoretur, cavet ut Si pec0ra, dum per campum agerenitar, dum num dederunt, domitius eorum hoc restituere debeat, a mulctis Vero praestandis immunis sit 3. Plures casus, in quibus damnum ab animalibus si mili nodo uiuua resarciendum est, non autem mulctae ea occasione OlVendae, commemorat Caput T2dum. Prae ceptum nempe, X qu is, qui Sine consensu Vicinorum equum Suum in campum consitum detulit atque in suo palis alligavit, Si equus ex palis se expedit ei in allerius agrum devenit, damnum resarcire duaSque OraS,

quia equum in campum induXit praestare tenelu R J,