장음표시 사용
61쪽
tamen iriuatim lex ex inutili pisciculo minimoque
confici , apuam nostri , aphyem Graeci vocant , quoniam s pisciculus e pluuia nascitur , tandem peruenit ad Ostrea bVrticas, Cammaros,Muliorumqueiocinora innumerisque
generibus ad saporem gulae caepit latrabescere, Haec Plinius Reperitur passim apud Galanum Mari mentio inter condimenta multi enim cibi ex oleo, Garo parari solebant. Sed hodie disperij eius usus , ideo nec amplius Onficitur Alecis autem quaedam genera habentur, num expisciculo , quod Romae alice vocat alibi acciuga, aliud genus ex tam ieci reis quod vulgo Cauiale appetur. Sed haec praeter nostrum institutum . Muria omnis salsamentoru si coquatur absumpto humore concrescit in salem
NItrum non multum asale distat, tenuior tantum sit stantia,&mollior, ac sevior Na1citur ex aquis ni t sis , essiorescit quoque e terra non exilit in igne ut sat sed bullas attollit ut alumen. Praeterea maiorem acrim' niam nitro inesse eo argumento colligunt: quod cito nitria uiae calciamenta consumunt ,&in ijs nulla Acrbay φ, Qq animal. Eius historiam Plinius exalheophrasto admψdum diligenter tradit. Quaedam sponte nasci, quaedam fieri. Nasci apud Medos exiguum canescentibus siccitate conual libus , quod vocant Halmiraga, quasi terrae aliuginem minus etiam in Thracia iuxta Philippos 2rdidum terra, quod
Agrionidest sylvestre vocant. Apud nos inplerisque locis terrae sunt salsuginos, parietes quoque salsuginem expuunt
tenuem, candidam , instar lanuginis, quamuis exiguam, acrem , quae in igne accenditur continet enim fiatuosam , vstibilem exhalationem, cuius accensione 4mpetus gigni Vtur ut in sale crepitus exultans Hinc excogitata est pulueris compositio, quae ictu oculi ignem concipit, sitas i gentis ponderis lapideas aut ferreas ex hellicis machinis
62쪽
quas bomi araas vocant , eiaculatur imitatione quadam fulminis. Quoniam Vero exigua est huiusmodi salsugo sponte efflorescens arte ex terris salsuginosis , quas depraehendunt lingua , extrahunt in aqua abhientes, haec enim post coctionem densatur in id genus nitri, quod alnitrum vocant: nam Plinius quandoque ipsem nitrum alnitrum appellat. Sponte quoque nasci traditur in Asia in speluncis mollibus distillans deinde collectum liccari Sole: optimum Lyd1um cuius probatio, ut sit minime ponderosum, ixime friabile colore pene purpureo afferri in pastillis Aegyptium in Vafis picatis ne liqueseat. Aphronitrum hoc genu vocari, quasi spumam nitri Dioicorides Aphronitrum , inquit optimum censeri leuissimum , glebosum .iria bile, colorescne purputeo aut spumosum . mordax, qu te ex Philadelphia Lidiae desertur Secundum 1se Aegyptium ligni quoque in Magnesia Cariae. EX aquarum autem concretione sponte nascebatur apud antiquos in Ma- ce nia, quod vocant chalasticum , candidum, puramque proYimum salici lacum esse nitrosum exiliente e medio dulci fonticulo:ibi fieri nitrum circa Canis ortum nouenti diebus, totidemque cessare, ac rursus innatare, deinde celsare Quo apparet seli naturam eise, quae gignat quoniam compertum esit , nec Soles proficere quicquam , cum esset, nec
ambres imbribus salsius nitrum fieri, Aquilonij deterius , quia validius commouent limum. Videtur Dioscoridis hoc genus intellexisse , quod inquit ex Bunis arserri optimum colore roseo aut candido spongiae modo fistulosum. Sed hic
nequaquam adferuntur ad nos , neque comperta sunt oriri.
Non desii at tamen aquae nitrosae, sed sime viribus densandi. Praedicta igitur genera nascuntur. Conficiebatur autem in Aegyto multo abundantius sed deterius nam fuscum,lapi- dosumque erat. Eodem pene modo iiebat illa niti quod falinis mare infundebatur nitrarijs autem nilum qu re cedente madent succo nitri quadraginta diebus continuis: statinque densari est caeptum rapit ineresoluatur iri oni' trariis
63쪽
erarijs Siequoque olei natura interuenit adicabieman, analium utilis Ipsum autem conditum in aceruis durat. circa Memphim lapidescit,adeo ut ex iis faciant vas Mideo detcrius , alicubi rufium a colore terrae Arabes tradunς quoddam genus fossile lapidosum, quem salem petrosum
vocant, recentiores salem petrae Albertus Magnus test tur in Goselaria Teutoniae se nitrum abundanter inuenisse, quem tamen incolae salem esse putabant Pluuia enim sedens super montem venariris refertum, cum adcentnmpas iis in sodina peruenerit, congelatur, inquit in nitrψm, qui ab incolis putatur esse salgemma. Ex hoc genere id tur esse lapis, ex quo fit bora vulgo appellatus, de quoi serius. In nitro optimum, quod tenuissimum, rideo spum ima melior. Hanc antiqui negabant fieri, nisi cum ros de cidisset pr gnantibus nitrarijs nondum parturientibus it que non fieri incitatis, etiam si caderet. Alij operimentorum fermento gigni exis imauere. Hoc genus spumae Gai nus spumam litri seu nitri vocat, alia ab Aphronitro nomi
ne composito Medicamentum inquit, exsiccatorium esse aspectu triticeae farinae alba enim es non ut Asiae petraesos cinerea eiusdem facultatis cum nitro, sed essentiae tonuioris Aphronitrum autem farinae speciem non habet, neque solutum est, sed congelatum& coactum, quo tuntur quotidie, qui in balneo sordes auferunt, ea detergendi facultate, ut non modo sordes extergeat, sed etiam Prur mini sanet, nempe digerendis quae ipsum eaecitant saniebus. Aldeuorandum non est nisi grauis urgeat necessitas, qui te quod inimicum stomaco,nam plus nitro incidit. Ad se i/os tamen fili cantes rusticus quidam utebatur,4 semper proluisse probatum est. Nos autem in talibus nitro sto simul, non usto, mulio etiam magis eius spuma uti coiis suevimus Haec Galenus. At hodie inuentis alijs generibus nitri, non amplius ex aqua nil conficitur , quodiciatur. Habemus enim Almiragem, de qua diximus, te'
64쪽
erum , quod ex terra eius succi grauida extrahitur nitro respondens quod ex aquis colligitur Nili enim aquae in alluuionibus abluentes loca a sole exusta similem falsuginem ferunt,quae in nitrum vertitur continere autem pinguem sis stantiam stibilem ut nostrum alnitrum, ostendit oleum, quod ex nitratijs habebatur te1te Plinio: ut hinc comjcere liceat exhalationem vi ibilem tenuem in nitro contineri,
quae ipsum tenuius, de amarius sale reddit. Hinc a Sod miticus ex bitumine amarius nascitur,&Babiloniae pri madensatio in bitumen liquidum cogitur,oleo simile, quo in lucernis utuntur hoc detracto subest sal,ut Plinius testatur. Eiusdem generis est fios alis,de quo diximus oleofae enim naturam habet ex nitro . Non igitur absurdum fuerit alniatrum pro nitro antiquorum assumere, Malmiragem pro spuma nitri In confectura autem talis nitri, quod praelongis ac tenuibus veluti crystaliis condensatur, libest a quidam candidus farinae specie, quo utuntur pro sale, sed pa eius, quia acrior sentitur Antiqui etiam nitris quibusdam pro sale utebantur, ut Chalastrico in pane ad Raphan Aegyptio, teneriores enim facit.
AD nitra reduci possunt multa genera factitia ex crema
iis, aut lapidibus, aut plantis, alijsq. corporibus quibus vari artifices utuntur Antiqui ex Quercu cremata conficiebant, sed ob exiguitatem ab opere destiterunt. H die ex calce parant lixivium , quo incrassato cum oleo, nitri vice utuntur ad sordes abstergendas non solum e corpore in balneis, ad lintea dealbanda , de maculas ex pannis delendas saponem vulgo vocant . Adulterabatur cita Aegypto calce ipsum nitram depraelaendebatur gustu syncerum enim facile soluitur adulteratum pungit calce aspersum reddit odorem Vehementem. Fit calx usto lapide calcario , quod marmor fulaneum Vocatur:
65쪽
uis,& ex calaialis littoral bus , medicamentum acerrimum urens ad crustas inducendas efficacisumum, quandiu recensiderio & aquam non tetigerit quae calx viva appellatur sed cito hebetescit, in aqua autem in qua seluitur, ignem deponit dilixiuium id capitellum vocant , primum acerrimum,ie cundarium mitius, quam aquam medianam vocant reliqua inualida, unde Vari1saponum geneia conficiuntur , additis quoque cineribus. Faer vini vitae, quod vulgo Tartarum Vocatur, nitrum quoddam est factitium rentisin abstergentis faculiatis eo mulieres utuntur ad ruffandum capillum , talones ad praeparandas varias colorum infectiones Anti' qui utebantur nitro quodam brdido ad inficiendas purpu-GS, tincturasta omnes, ut Plinius testatur. Nobilius fit ex erusta, quae circa dolio concrescit ex vino, saporis acidi: haes. enim cremata facillime bluitur etiam in aere humido in
quorem accerrimum , quod oleum Tartari uocatur: cuiuspgutta diluta ex aqua ericacissime ab1iergit faciem, maci las delet Bora vulgo appellatur quasi Baurach, quod apud Mauros nitrum significat factitium quoddam genus nitri transluculum micis grandini similibus , quo aurifices tuntur ad scobem auri glutinandam, ut chrysecolla apud anti quos, adiuuat enim fusionem. Conficitur Venetijs ex cromato lapide quodam candido, fitai crudum vocant . Serapio Boracem Tincar appellac: esse inquit jecientialis sapore nitri cum quadam amaritudine: Reperiri istemia littoribus maris, datatium, quod teste Rasi inter genera vim continetur, sigillo imprimi selitum: alij
ex impuberis urina factitari tradid: unt amodum ad auriam glutinandum, qua in re tirylacollam antiquorum significat . Quamuis autem Arabes lapidost nitri mentionem
sectant , non tamenis borax Videtur ,ridem crudum Vocari
diximus hic enim non bluitur , neque saporem Vllum praese fert sed ustione &praeparatione mordenrem saporem -- quirit. Adnstrum Fam Euana lapidosum, quale circa mem-
66쪽
phim saxeis tumulis addensatum scribit Plinius seporem tamen salsum amarum possidet Serapioni sal petrosus ,
apud chimicos 1a petrae vocatur Galenus A. Simpl. II. etiam inter aphrontera quaedam esse testatur durae vi cragae essentiae quaeque nec facile liquari in aqua positat sed haec improbari. Sal Armeniacus , armonia cns, ut Vulgo pellatur, ob nominis Vicinitatem Ammoniacus creditur, de quo inter sales fossiles diximus. Etit sal acutissimus , vel potius nitrum,quo chimistae utuntur ad sublimationem argenti viui , 4blutiones metallorum. Fit ex quinque partibus urinae humanae , 'arte una salis communis , sarte dimμdia fuliginis lignorum, his simul coctis usque ad consumptionem humiditatis , reliquum sublimatur in salem Armoniacum, hunc iterum in sudore dissoluunt congelantes a sale communi sublimant: isit optime praeparatus , ut Chimistae docent. Adfertur eae Germania candidus tranlucens sigura placentae nigredine quadam obductus, acerrimi si poris Sunt qui in Armenia fieri testantur exurina Chamelorum unde Armeniacus Vocatur . Arabes genus quosdam nitri optimum ex armenia quondam afferri solitum tradunt. Posteriores alemAmmoniacum interpraetati sunt apud Serapionem quod Huxander Teu Nu ader vocat: talem candidum purpureum, rubrumue, qui extrahitur lapidibus maxime duris,& translucidis:gustu alla ii mine mordaci ad quartum gradam caliditatis accedens , vi attenuandi , exterendi , euocandi e alto remedium ad colume iam laxatam, cinginas. Qui vitra coniiciunt, suum quoqdeta genus habent nitri, sine quo harena non glutinatur invitrum. Vtebantur quondam nitro Aegyptio, quod ingentibus glabis lapidosis traniuehebatur Vt colligere licet exprima vitri inuentione, quam tradit Plinius Mercatores
enim in littore quodam harenos , cum non adessent lapides ad conflauendum focum , glebas nitri cortinis subdidisse feruntur his igne liquatis , larem permittis Euxisse trans. lucentes nobili lio uoris rivos , quae prima fuit vitri origo
67쪽
Sed nostris temporibus ad id alio genere nitri utunitar,quod ex frutice quodam salsuginoso cremato conficitur , sodam vocant Futicem existimant esse Viem. Cali apud Arabes vocatum unde sal Alcati ab ipsis vocatur. Affertur ex Hispania ingentibus glabis cinereis aut nigricantibus praeduris. Quod autem in consectione vitri separatur liquidum,fiigore congelatum lapidorrumq colore candido,sapore pe quam acri, sal vitri appellatur , quo utuntur pro sapone ad pannos purgandos, id faciem mundandam Nitra igitur tum naturalia tum factitia explicata sunt.
ALumen Graece Stypteria ob vehementiam saporis stringentis appellata est eiusque plura genera apud
antiquos recensentur, omnia natiuae, ex aqua limoque, ut
Plinius inquit, veluti ex sudantis terrae natura. Nam hyeme corriuatum aestiuis ilibus maturatur. Quod fuerit ex eo praecox candidum se; hoc liquidum vocatur, utilissimum lanis inficiendis claro colore. Eius probatio, ut sit lympiadum lacteuim sine offensis ficantium,cum quodam caloris igniculo Dioscorides inquit aequale undiquaq. succosum sine lapidibus , spirans igneum quid. Vidimus hoc veluti lutum candidum, quod vetustate in glebas candidas transit, quas si fregeris, partim in capillamenta concreuisse conspiacitur, partim ingrummos. Quamuis autem liquidum a pelletur non tamen fiuidum est, sum enim pilusis consor malum testatur Plinius contra lienis vitia, ad pellendum
pruritum, sanguinem per urinam Alterum genus concretum est varia figura unum in capillamenta quaedam can
scentia dehiscit, quod Schiston Graeci idest scisiile vocant. Hoc Diostorides tanquam optimum primo loco describit, intelligitur veluti flos glebosi aluminisci probatur recens, eandidissimum, gustu per quam astringens, graue Olens, calculorum evers, nec glebulose, aut assulose compactum,
68쪽
sed sigilsati in capillamenta quaedam canescenta dehiascens, uale est quod trichites id est capillare vocatur, ita Aegypto natum. Adulteratur lapide imili, ide1 Amianto, sed guitu facile diicernitur Hodie adulteratum prol gitimo publice venditur alumen pium c e vocant , ali norem
petrae sed non soluitur in aqua, neque gustu astringit L gitimum vidi prope loca ardentia 4ulphurea quas cinis latiulphuris combusti, glebis candidis valde astringentibus,
nunc mollibus , quod liquidum alumen est, nunc concretiSin filamenta, quod schisic dicitur, nunc gr rumosis, aut spongiosa facie veluti bullis extuberantibus, quod rotundum vocatur omnia in ijsdem locis, quod Dio: corides testatur: in Aegypto enim omne genus,&in:jiciem meta lis inueniri. De Rotundo inquit assumendum quod suapte natura rotundum est , non manu conscium, bullis turgens instar Pomphotygis,albo propius,atque Validius astringens, praeterea non nihil palloris cum quadam pinguedine praeie serens . sine harenis triabile , quale in Melo in via , aegypto reperitur. Plinius Strongilem deset rotundum inertioris secultatis duas eius esse pecies Fangorum atque omnium ore dilui facile, quod in totumidamnatur. Melius pumicosum, foraminum fistulis , spongiae mite, Otundumq. natura, candido propius, nec inficiens nigritia . Qua in re considerandum Iagnam amnitatem esse inter genera aluminum, chalcanthi nam praeter similitudinem apo- ais, etiam vis inficiendi colore nigro tribuitur aluminibus, ut Chalcanthod melanteriae Deliquido enim testatur Plinius , sincerum nigrescere missura succi mali Punici de concreto inquit pallidae scabrae natura galla inaci: Iaec eadem videntur in Chalcantho, nam aut galla, aut mali Unici corticibus atrum colorem es1icit. De schisito praeterea
inquit hoc quoque fit ex lapide , ex quo id chalcitim vo-sant, ut sit sudor eius lapidis in spumami coagulati. Hinc aluminum diuisio in candidumi, nigrum exigua coloris differentia magni usus, quoniam inficiendis claro colore
69쪽
lanis candidum, liquidumq utilissimum est contraq suscis.
aut obscuris nigrum Maurum nigro purgatur. Haec Plinius. Hodie in cofectura chalcanthi spumosi quaedam substantia is efforescit extra vasa , quae concrescit spongiosa facie colore pallido, cuperosam vocant. Reperitur albicans plumosa intus substantia . Resudant quoque sponte omnia gen ra inllua, Vbi chalcitis reperitur melanteria, tandem
ubi lapis aerarius continetur , quemi chalcitim Plinius vocat: cuius exemplo non inepte hOdae cuperosam vocant , non so-
Ium chalcitim, congenera eius, sed etiam alumina ipsa natiua Efflorescunt enim magna exparte ex lapide aerario citi multa est vis sulphurea quae cremata saporem acerbum,&acrem reddit Galenus addit astragalotem,idest talarem, quasi angulos constet figura instar ali, non rotunda: placitem quasi crustosum: Plinthitem laterculi effigie . Omnibus inesse vim astriugendi vehementissimam , ideo crassarum partium tenuiori tamen quodammodo substantia constare schistum, deinde Rotundum , astragalotem: admodum crassa liquidum,PIacitemin Plinthitem Dioscorides vim calefaciendi tribuit, stringendi expurgandi: quod non mirum nam cum astrictione acredinem possidet mordentem quam ob stionem acquisiuit . Hodie pro aluminibus naturalibus cesssit in sum factitium, quod vulgo alumen Rocchae appellatur, Chimicis glaciale, quia instar glacie coagulatum est. Conficitur ex cremato lapidein quodam in agro Romano prope Tolsam . Caeditur inibi lapis praedurus indicans , qui mollior est , subrubens qui dii. rior. Unde aluminis duo genera, candidum Librubemq oriuntur. Vstus hic lapis fornacibus, pluribus diebus larigatur, donec in lutum tabescat qui iniectus feruenti aquae substantiam aluminosam deponit, quae Acibus defaecata concrescit in ligneis receptaculis adsimilitudinem crystalli angulosum nucis crassitudine pellucidum candidum ericis, lanis ingendis claro colore expetitur Rusium acrius est Hoc quoque medici utuntur ad ulcera putridi gingiuas
70쪽
ubicum astrictione vehemeti opus est: Vrunt quoq. donee bullas non attollat, sic enim pumicosum redditur,cuias pulmuis exterit supercrescentem in ulceribus carnem, ad cicatricem ducit. Cuperosa autem quidam tuntur etiam intrinsecus ad Venena,& pestem praecipue candida, quod ala men liquidum esse diximus hoc enim propinari interius ex Plinio habemus. Multa alia hodie recensent inter alumina Vr alumen plumae, quod amiantum ene diXimux, alumen et scaliolum, qui lapis es specularis inter genera Gypti ala men Catinum quod vulgo Sodam vocant inter nitra factibria alumen faecis, quae iis vini est combusta inter nitra fametitia: alumen Luccharinum , quod ad mulierum dealbati nes componitur ex alumine Rocchae, ouorum albumine , itiaqua ros acea Alumen Iamenum Arabes intelligunt Sciua
CHalcanthrum a Graecis appellatum quasi aeris efforescentia : a Latinis Atramentum Sutorium Ocatur , quia eo coria tinguntur aliud ab Atramento scriptorio leulibrario, quod ex fuligine pictoria conficitur: ab Atra mento Metallico, quae Melanteria dicitur Dioscorides tr dit humorem esse concretum aut sponte, aut arte a Unde quoddam natiuum, quoddam factitium rubetura non ut quidam interpretantur quoddam molle, quoddam concretum. Sponte quidem concretum in Cypro oriri, quod vel guttatim laumore in cuniculis distillante in stirias cocrescit, unde stillatilium vocatur, quod optimum est vel in spelun cis corriuatum transfinditur in scrobes in quibus concrescit, quod Pecton desit concretitiam vocatur. Tertitum D otitiam est in Hispania, quod Ephthon idest percoctum dicitur , omnium inualidistimum. Nam aqua materiam diluentes decoquunt , dein in i cinis transfusum sinunt donec concrescat, quod certis diebus L racesia Setim digesta mate