Memoria Heusdii

171쪽

id est, physicas in primisque medicas, uridicas in xime politicas, heologicas maxime morales a disciplinis proprie sic dictis sive puri distinguitieusdius, easque praetiea voeat ob vim earum in homine summam et continuam, periore autem appellat, quia in menta complectuntur omnium maximo sublimia, misese in cisitatem, hominem, ideoque verissimam h

minis solicitatem libertate quum externa lum interna tuenda et vindicanda, incredibiliter promovere queunt.

Et haec nemo non ridet quam apta sint ad rim et vitam his doctrinis conciliandam. sed socratis, quod attuli, mi dubitem an nulla

libri parie ridentius satisfiat quam postrema, quae praecipue est de lillosophia. In artium disciplinarumque κυκυν eusdius amplissimas partes tribuit philosophia et historiae. in absolui sere reliqua disqui Milone de utraque agens, eo tandem lectores ducit, quo, si philosophiam cogitamus, sero denturii se e

lurum esse exordio I in liuerat Nisi sorte dicere praestat,

eum ab initio inde ac tota dein investigalionis via illuc duxisse, quo tandem adductis non omnino insolitum

offertur spectaculum. Nam philosophiae quidem plenae sunt superiores disquisitiones, et ex his ipsis hic, par temeeris, colligitur quid sit philosophia Prodii enim

illa tamquam sapientiae studium et in ea δε animadvertitur in animo humano, cujus ad v,λοοοφέα contemplandam et initio inritabamur et alliciebamur perpetuo:

172쪽

eadelia purro, quatenus siri pectis artiunt et disciplinarum principiis, ratione, proposito bacreet colere docet, earini deni parens habetur quin in maxuno e rem κυκλου, quem historia, testis temporum, in veritatis, totum comprehendere et illustrare ostenditur, ipsa apparet medium locum tenens cunctaque hinc dirigens: tum vero, quod summum est, artibus et disciplinis optime utens, tamquam et urit proponitur et initiatio

quaedam in sapientiae apris. Hau philosophiam, iuauperioribus sensim indicarum, hic explicitam ei, adhi-lnia etiam philosophi imagine, illustratam euinius

junioribu fiui amicis, quos perpetuo in 1OC Pelealloquitur, summo studio commendat, uberrimamque

ad praestantem illam judicat utilitatem, quam munseribendo libro classe ridimus. Bon post editam Myei aedius partem priorem rem in primis doctum ei perspicacem dixisse aecepi,

se judice, eam non antiquo Socratico, habitu prodire

debuisse lare enim, qui propterea si um ad se et ad hanc recensiorem ei rem pertinere u reiit. 'ui3 princi sententia, cuius a meminam equi in rum exploratis do hoc opere, judiciis, identidem ream

Etenim non tantum exorti sunt in hunc modum loque tes verum alii. iii hus illiu ii ullis de causis cognitu

perdignum videbatur, illi interdum dissenserunt, ubi, si minus Socratis et laionis opinionibus fultam credidissent disquisitionem, proniores soriasse ad assentie dum fuissent. Quidquid utriusque philosophia praeclari

173쪽

instituat, ut antiqui illius laniis bonitato magis delectari quam ex suo ipsius ingeni recentiorumque scriptis haurire videatur, me verendum est, ut omni s per suadeat. Bis Cere ab antiquitate, quam vario nomino a se superari et iure tenent et perquam ridiculo gloriantur recentiores, interdum tam molestum nobis accidit, quam viro saepe displicet proficere a juvene. Non tantum quid sed etiam unde illud et a quo sibi afferatur, quaeri a multis solet. Ponamus eusdiuiti Eneyclopaediam suam non analatica, sed synthesica ratione, non insertis e Platone sabulis atque traditionibus, sed allatis suis ipsius ex hoc sonte conclusionibus scripsisse ponamus eum peris Sy Pδin, quam rogantibus Instituti Francici sociis, composuit, ita ab initio elaborasse ui minore etiam cum eierem men, tione torum argumenium explicuisset procul dubio su

in variis dissicinimi argumenti locis dissensio suisset; seda altera parte, nisi me onini fallunt, alia quaedam citius sese: commmidatura leniusque in quorumdasii mentes se initimiatura sitiseni quid τώ peraeierea ab omni abstinuisset 'recentioris mi Ophiae reprehcimibne conjuncta illa licet cum diserta gratiae haud paucis recen-lioribus philosophis habendae significatione; si non invectus in metaphrsicam esset. Nam si qui sorte exist

de Sciences moratis et positique , action philosophie , par Ph. Guil. Van eusde membro correspontiant de Institui France. Ilaeo autem Synopsis ingeria est volumini I Cominentationum a Sociis xteris conscriptarum , et patrio sermone praemissa est volumini IV Aemo Merui. d. sec.

174쪽

meui, eodem paene rediturum fuisse, opusne hoc an illo labitu prodiisset Platoriis enim nomen et laudes sive ubique sive nusquam in eo exstarent, sontem tamen variarum, a vulgaribus diversarum, rinitionum statim reperium iri id quidem non prius eredam, quam mihi consulerit, immerito Heusilium scripsisse, se a Socrate ei Platone indicia tantum accepisse fierique posse, ut quis

omnes Socratis apud Xenophontem sermones omnesque

Platonis dialogos perlegisset, neque ullam tamen sibi comparasset enoresvaedia notitiam. 3 Hoc minimo fugit Leuibeesierunt, iii Molam Geraueam propterea bas Germanico versam esse assirmavit, quia Eneyclopa diam tum juvenibus utiliorem, tum aptiorem ad artium disciplina umque cultoribus viam indicandam omnium convenienter ipsarum naturae, Proposito, mutuae conjunctioni colendarum, tum vero liberiorem a syst viatis inculis frustra quaereres. Nam inquit ille , cujus quidem verba, utpote Muinio probata, in alto

ram translata sunt Scholas Merat ae editionem,

si licet oit -- Platoius philosophia sundamentum . sit harum dirimsi um, lautum tamen abest, ut ea unicqnuantur, ut si tum Platonicorum . scriptoxum. h. eu Enem aerio i usu non soluin non imilite ex terit, verum conira suscitetur denuo ei fructuosum fiat, quum hoc ubique luceat scriptoris consilium, ad primarium redire mutum artium et disciplinarum laniem, ipsam hominis mentem. nq

auscepti rum. 2

175쪽

Attamen, ut dicam, quod sentio, quid lini amnias versionis alia scribe tuli torma ante ersura fuisset, nossent tamen sic IIam adlubuisset euinius, ut uuari plane neglexisset. Ille inquirendo et observando, quam ponendo et demons uido, aliis pra ire ninielint. Asserebat libemitus, quod aliorum mentes excitaret, ure veret, eo ο verteret, ubi praeclari quid inveniendum esset, quam inventa ipso sit a gistis omni vili di ahat dii hi talione, ut in his amplectendis a porro subsisteretur. Huic autem

genio in Eneyelop-diu quoque indulsit, quam nemianem condiscipulorum meorum diligentissime legisse opis nor, quin nostrum ulsique agnoveri praeceptorem, atque

insuper senserit, quanti ejus institutio, Scriptorum meditatione confirmata, sibi perpetuo sutura sit.

Id ipsum de sese latere noluit, verum thaud ita diu ante obitum milii significarit sue annus ille, qvi tarentissima aetate patri collega, Academiae Trajectinae docior ostensus potius quam datus suit. Hi ri Clar eximiis ingenii

aniniique virtuti hus praedItu 3 Juvenilis aetatis colli iten talionibus exteris etiam notus, antequam in disciplanas

phrsicas et medios incumbere coeperat, publice --iimus Heusdii usus erat institutione, nec postea eius aut consuetudinem neglexit aut ignorisvit scripta. Quantis

obrem ducunda milia et cetera et hae Blus vertia a ci

debant. Physica disciplinas Heusdius magni faciebat, et ad has medicinam quoque pertinere, multis ille, dicis melius perspiciebat Singulas disciplinas eo pluris

176쪽

aestimans, quo propius ad veram hominis elicitalem et perfectionem moralem promovendam referri possint, nisilicinam quidem phrsicarum omnium principem vocabat nusque studiosos libentissimo hortabatur, ui Optima eam colerent ratione, tenentes, ipsam a sedula naturae investigatione ei observatione ordiri, redire ad hominem oportere. Iaud tulti quidem harum disciplinarum studiosis initiari contigit euinii liberalibus

minimeque e medio petuis i sinionibus. Attamen sunt in hisce, quorum in animis ille ardorem earum iusia

omnino ration colendarum suscitaverit. Sunt qam numquam non grati saleantur, He u8d In Se ad saniores pervenisse notiones de suae non tantum, sed assinium etiam

disciplinarum studio et proposito. n deo uno deflexi si modo deflexi inius commem rinione viri, qui sui bonis omnibus ui exspectationem moverat summam, ita tristissimum reliquit desiderium, quem Heusdius plurianum dilexit, cujusque haud dissimiles alumnos iteris et historiae ad προπαιδεέαν pluriis, nec frustra semper, exoptans praestantissismarum disciplinarimi, studiosos, addebat sere M pio. Sed quandoquidem de Heusdianae institutionis, scriptis

e BD 1il liti tam momento suspicabar, illudis mittamus in quod, nisi sponte tua incideres, ipsi te adducerent serapi

res. Ostrue dii enim Eneyelopaediam duae in patria nostra prodierunt Eneyctoriise lius peculiares, quarum a tera iurisprudentiam complectitur seriptaque est amar. Den ex juris in Athenaeo Amstolodamens Pro SSGIE. Hic, quid de praeceptoris opere et universo et Vero parte ea, qua in disciplinas juridieas maximeque politicas inquiritur, statueret, dudum, conscripsis relationibus,

177쪽

palam fecerat. Quibus quidem lectis, illustrius non requirebas argum e litum, tit, quuna de ejus consilio Evcyclopae diae edendae percrebruerat, statim conjicc-

res, qualem illa, omnis euinitimo disciplinae habita ratione, referrei scriptorem. Hanc autem coisiecturam eventus minime semii. Quin ipso Texius, quod

animadversione perdignum est, eam rem O lectoribus reliquit e libro suo emciendam, sed eos, ut animum adverterent efficerentque, tamquam disertis verbis monuit.

Sic enim in Epistola ad Clari an Hall, veri praemias , loquitur: de Heusdio die hac occasione, quia ipsa haec Encyclopaedia, quantum ejus disciplina debeam,

et quae ejus sit in eas etiam doctrinas, ita ip8 8CIIolis scriptisque non explicabat, efficacia, ostendere posse

videtur. η Jam quomodo hoc illa ostendit Frequentino locorum o diversis Hemdii scripsis mentione an vero intersore disquisitionum partiumque rite vinciarum ratione Equidem et hanc in primis altendendam censeo, et spectandas animadversiones de encyclopaedia, doarctissima doctrinarum physicarum, juridicarum, theo

logicamin eum omni hominis libertato conjunctione, do sensibus homini ingenitis, de iuris disciplina initiis atque progressurus ex ipsis ingenii humani facultatibus

et Iliodo, quo hae sensim g Explicuerint, di Cliria tuli g, neque Vero disputationem mittendam puto de a Mutino

178쪽

i71 apud veteres nativa, do juris philosophiae apii eosdem

progressibus i), de academicae institutionis quum omitibus tum futuro Icto convenientissimae latura, ambitu, proposito, eo potissinium reserendis, ut hic inde non tantum doctrinae copia instructus, sed ad omnem praeiere vitaeculium ei humanitatem recto institutus prodeat quam quidem humanitatem qualem intelligat quamque aio interpretetur scriptori, sponte patet, quum memoratis turpibus, quae causarum patronis aliquando objiciu

iur, vitiis, horum labe eos immunes fore contendat, qui ad illam sini eruditi. )Quod autem ad alteram Eneyelopa - attinet, in

argume illi, Ormae , consiliique praesentia diversitate, haec pariter atque Illa vim testatur risu tutionis illius, quae docendo scribendoque eo semper spectavit, ut,

quaedumquei ab optimis eius alumis inde suscipere iur, horum propria sereni, coalescerent omnino cum singulorum mente, ac libere deinde ei pro variis unius

cujusque iacultatibus varie sese exsererent. Iriennium

ante editum opusculum in Symboli theologiet , quas Groninganis potissimum theologiae Prosessoribus accepinias reserimus, haec te bantur. Oroitu tu disciplinam nostram: vere philosopho seri potes vi diu areamus. Fortasse tamen hunc nobis theologus largietur in Heu dii schola ou βαθυνθονος liiijusve scriptis eruditus. Ipse viam jam praeparavit in pistolis noriturio

179쪽

172Super oro ei in Sevia Merariea, quatenus quidem ἐuie

philosopha ratione vim explicat historicas institutio-4iis ad ioni ille in et gelius hi ii allunt ita excolendum, ut se u Christiano imbuatur ac nutriatur, hi vero

omnium artium atque disciplinarum cognationem et vinculum pariter philosopha ratione indagat et e ponit, et sic iam indicia tradit, unde prosciatur ad justam theologiae cum omni nostra arte ei disciplina conjunctionem , quam exemplum praebet quena ad uiodum diversae quoque theologiae Christianae partes possint ex uno principio duci, evehi ad virum prilositum n eo igitur illis in SmMli disputantur, quarum script res sive excitani ad investigandum. quomodo philosophus Christianus libero nullisque vinculis impeditus iri

interiore naturae humanae contemplatione versari possit,

quam vim haec erus philosophia in ipsa rei Christianae contemplatione habere et possit et debeat , quomodo

theologia et ethica philosopha cum christiana Osritae debeat conjungi, quid philosophia Christiana si et res Christiana philosopha, atque utraque quemadmodum

et distinguenda et arctissime connecte id SIt - 11 e me tionem vel sui faciunt vel librorum a se editorum,He dii nomen perhonorifico usurpant, institutionem,

aeripi , Enos elopa tiam in primis celebrant atque eo mendani η quarum denique e scriptoribus Pararius meus haec mihi nuperrimo scripsit u meusdii si quis

quaerit in nostram theologiae colendae tradendaeque rationem meritis, sunt haec sane varia neque ad nos

180쪽

laniiiiii Prosessores, sed assidua et is operiit cinnmen datione, ad discipulos etiam nostros pertinent, quorimi optimus quisque ea vera diligentissimo legit verminui, missis ceteris, asseram quod praecipuum est, Relit' inem Christianam institutionem, ac summam quidem et persectissimam generis humani a Deo datam institutionem esse, hoc vero ab omni parte elarissima in luce ponere conamur. Ei quandoquidemineuinius tum sua historiae explicatione progressionem humanitatis e spicue animadvertendam praehebat, tum Platonicis suis iisqii vere philosophis disquisitionibus inlimam hominis et humanitatis instituenda naturam lucidissime exposuit illo profecto nemo magis nos praeparavit et mrit ad perspiciendum aliisque declarandum, quomodomus generi humano, ex quo illud tempore maturescere summae sua institutioni incipiebat, per Iesum Christum institutionem largitus si oninium orni illi persectissimam; qua homines informentur ut vita communi conjuncti sibi invicem bene volentes et bene laesentes, vivant, prouua Christo institutos Dei liberos decet, ad Patris sui sanctitatem et sapientiam et vero amorem enitentes. Hae est Mindit is in nostris ipsorum sententiis the logicis. Sed mi nequaquam cedit vis ejus in nostra juventutis instituendae ratione. Non aliter enim atque ille solebat, nos conamur et ab ingenio et ab animo mvenes excolere. Itaque, quod Deum christumquo a cientes videmus, id imitari, summam cum amicis nostris

institutionem communicare studemus. Iam harum lia terarum scriptor ejusque collegae IIoli tedio iis in oti Oorditus enim, diligens ille laborum consiliorumque omnium socius brevi ante Leidam migraverat , illis igitur duumviris theologias in Academa Gmninona D 9il Zo by Corale