Memoria Heusdii

201쪽

- tamini et Aristines agit, verum quid in Halano

desideretur exponit, tantaque rationum varietato Mum comproba sententiam, ut lolastissime prosecto a coeco deliciarum suarum amore hesse videatur. an liberiorem judicandi normam, cujus initia tantum alibi mperi intur, imice tribuero progressunt in studio Platonis interea nimis equidem non ausim; verum alium suspi-eor, qui paulo altius lates, sonum, et inino 'em sero ut non inriti aliquando mecum adeant lectores. Vix typis mali dati Charaeteriam erant, quum iis describi coeptum est ultimum Sehola Socrati s v binim, mus paucas tantum plagulas Muinius prela exeuntes vidit, reliquam editionis euram, mortuo ipso,s ceperiint cognati. Agit illud de metaphystea, nee propterea hoc demum loco memoratur, quia si seri

temporis ordo. Hunc prout in nitiorum voti millibus memorandis omisi, ita hic omisissem fortasse, si grarior ejusdem servandi causa fuisset. Sed cum superiore opero hic cohaeret liber. Ac praeterea est, quod credamus, instauratam comptu im rerum inquisitionem et meditationem, quam char aeterismet postulabant, vat lituram quoque suisse adseu filii de metapli ysica opini ne perpurgandas. In iis , quae illic de Platonis et Aristotelis discrimine monentur et in hunc ipsum transferuntur

librum, haud pauca sunt, quorum perspicua quidem mentio imili Inuiorun loco nondum exstat. 3 Quo leni re musilius Eneyeso edicis sine quaerebat quideo metaphyo cap .nsia eum dubium adhuc haesisse, quid ipsa esset, quemque sibi in Encrclopaedia locum

202쪽

rica cogitari metaphysica disquisitione coiiscribenda, ut o principum omnis aevi metaphysicorum Iaboribus atque variis doctrinae satis et vicissitudinibus ipsam aliquando rius naturam assequeretur. Quod comitium diei vix potest, quanimi pepe erit et ali-- melan Psicorum et vero Aristotelis suaenam, quemadmodum muraeteriami in prinus unicinii patet. Postea lucem

eum sperasse novimus a philosopha linguarum ili dii gatione a Verum ac B dein affirmavit philosophiam

quidem Platonicam, qui philosophiam ipsam interi perspexisse, sed sibi nondum illud patuisse, quod dimtissimo studiosissimeque quaestrisset Si igitur omnelii huncce, ubi de so dicit, locum recte capiam recteque

inprimis utrumque postremum librum comparaverim,riter demum in Characi nomιm consectione posita

majorem attulit opinionum de dissicili argumento evidentiam. Atque idcirco haud visum mihi sui quartum Sehoram Socrati ea volumen terti subjungere, impuris quippe confusionem in ingenii progressibus valde timens. Diffisi hae di,quisitio ab En eis dia ratione

eorum, ad ung e Convertit emptor. Non discit solos junioresque arnicos , sed philosophos alloquitur, et quol-

quot eorum ad sapientiam annituntur, his libri Iectio nem commendat, ' minus lamen ipsos docendi, quam ab ipsis di,dendi gratia. amori in hoc summi

203쪽

diem se enisi , patrii in desedinium sis , quin aliis aha pia cero animadvertisset per lorum vitam quaesivisse, quidsIt naeta physica, ita ratione coli, quo valere debeat. Quodsi ex maxime censeatur haud aberrM' ' Vero,

Meam in irandam persequi et perficere debeant. Initium disquisitionis est historicum, ducitqRe conti Duo in medias res Indagatur enim, qua ration exstiterit

ac porro pulia sit mei pissiua, cujus xj notheusortuitum videtur nec alia inpium, ars qui ouuii adio: sinunia suerunt, an - , λεαν mu' - , ipsa rem motura, quaeque propterea vi est sic

habita semper sui doctrinarum omnium princeps, et vero tantam sere vim habuit in ceterarum doctrinitium

a quo nunc iterum assirmat justam interni mundi, pariter atque a Platone externi, inquisitionem neglectam suisse, indeque evenisse monet, ut ille e nimili ea terni investigatione ad quaestiones de Deo, do animo,

de rerum natura imilesque haud satis proficiens, Mecpum quaerere instituerii, quod in eme ἐμο

204쪽

erat et dein metaphrsic audiit. ) In his explicandiso diversis metaphysica satis porro tradendis Heuinius

Socraticam haud obliviscitur philo8npli iam, quae uulnincipiat a cognitione sui, firmissinio Illo progressuum nostrorum principis, totaque sit in homine ipso ad veris

lateis instituendo, una oninium est cissimo scriptori prae parare idetur ad sublimes de Deb, de animo, de mundo quaesii me plenius assequendas. Huius autem phil

sophiae ubertatem apparuisse contendit in metaphysicae con ersione, quae superiore Saecul B, auctore prae gentIn

Gntio, facta est, quum vetus illud 'cJ9 σεα ον vim suam in philosophia recuperaturum videbatur ei studium hominis interius explorandi' inquam revivis bai. Egregium profecto Moum, , cuius semin et alii spar semini et vero Hemsterhusi is iras, quodque majores eliam, quam tulit adhuc , fructus latur uni fuisset, ni philosophi, involando in metaphysicam, priusquam philosophiae simplicitato satis pasti essent, in alia rusesiis devia, deflexissent. in . Nam haec illam praecedat et id teneMur oportet, sine idiilosophia non esse meta-.psysioni, si i

Haec duc historia et minus cum molaphysica diversis temporibus cultae, quam cum metaphySi Corum,

quorum vini pMDoopho egregia multa dubeamus laudations disinitantur 'orum Reusdius suam imo sen'. tensam de doctrinarum principe expliciturus, a grarissima omnis philosophiae quaestione ordiendum censet:

205쪽

quonimio exorni et Mern mundi phitix ophia e-eiliari potest ri iam pertinemus I Os ali uti umque emus igitur licet magnum sit discrimen, philosophum lamen eniti decet, ut progressus in utriusque cognitione faciat , quo reapse ad ipsam sapientiam imitat. Ad alterutrius contemplationem antiquitus Plato et Aristoteles, postea alii nimis proni sierunt. Inde perperam pugnae exstitit suspicio inter utriusque mundi philosophiam. Sed eadem adest nulla, et quemadmodula Platonicae et

Aristoteleae philosophiae conciliatio in ipsa dispari eius ratione reperiri praestantissima potest, si mundi ii ierni et exierni philosophia redigi in harmoniam potest ac debet omnino, quippo sontem habens o homine, qui ipse quoque, licet ad utrumque mundum pertineat,

dummodo prorsus naturuerit, secum consentit amicissime. Huic autem harmoniae promovendae egregie i

servit justa inquirendi methodus, quam Musdius una δε- esse putat, universa philum,phia communem. Inquirendum vero non promiscue, sed primum in miliis dum intermim censet, ne omni siti parie non aequabiliter

excullus, id est, ne homo Iton Sit, qui philosoplu Ilii agit. Ex his diligenter expositis verae ducit melaphysica naturam.

Mi haec, ipso judice 'ognitio utriusque iniudi, scientiaost harmoniae amborum, ad quam summam harmoni in perspiciendam, philosophiae ope hominem tendere opo

206쪽

quaeque illam complectitur, metaph sic propterea eiriori tantum doctrinarum princeps celeris doctrinis omnibus Onge praesiam, sed Ha vi uio est, quam lice assequi homo nequeat, nitendi tamen constantia incredibile, quantopere ad omnem illam ingenii an, mique persectionem progrediatur. Iam reliquariam quaestionum facilior est explicatio. Ut enim recte colatur metaIthysica inchoandum. PlutOSOptii esse patet, quae indicata aliquoties hominem sibimet ipsi pates cit, in vim imus internam, internum sensum, convertit, quae

iusto artium ei disciplinarum studio, pulcri boni, veri amorem alii, quin scintillam ignis disini in nolas, quippe Mn- - , latentem excitat et ab interno ad

externum mundum Porro exploraIIdum ducit. Quodsi

haec institutio et investigatio praecedit metaphysicae studium, fructus ejus musilio non longe quaerendi , dentur. Nam quum et orenuam externi et is finituum interni niundi cognoscendam praesis, illudque emisi, quod inprimis sapientiae est, ut non tantum cognoscamus, sed agamus etiam atque spe roboremur ad eno vivendum et eno moriendum emcaci, Summum metaphysicae momentum ultro intelligitur. I O illa, eterarum doctrinarum instar suis se finibus contineri patitur, sed ad omnia se extendit Philosophi instar, et by-ώcus in artium disciplinarumquo studio rim habere bet, ea ut ex iussis principiis, justo modo, ei ad usium

207쪽

pii Minii, mi ai .u in harum autem Eneyclopaedia locum ipsa occuli a primarium. Si enim recis ac philesophia viam parante colitur, si reapse scientia est

harinoniae utriusque mundi, ipsaque idciri, pulcera ima est et maximo divina omnium har In Gniarum , tum Pro uita prodit artium ac disciplinarum omnium velut ch

mini ducens tum philosopbiae a udium philosophi h beatur in augustisaimis Veritatis materiis per aries ei dismplinas iniustitis, iudium autem metaphyiacae

plum ipsum' habeatur, imo adytum sapientiae. Ex his breviter adumbratis conjicere Cet, quantopere tuo quoque liber peculiarem Heusdia reserat sentiendi eo gitandique rationem, ac flagrantis,imam eius spiret lib-nis penitus institu indi cupidinein Multa in res sono breviore omittenda suerunt, illainfirmantia emuecturam, purimm mei non possum hon lectoribus iam locum de onto loria quam libri finem omni eiulati, qui in mutua versatur inter philosophiam et religionem Christi Dam nece situdine, qyiam sunt qui scripinrem uouaanimo angento . complexum suisso, ed, quod paui'Him inus. His .itam expressisse dicanti Ei haec quidem neuinius inde sa industriae,' egro

giarum ingenii facultatum summi quo in disciplinas ac huniani latena antoris documen tu posteritati reliquit. Soh a Merrat a Milago se , senescentem, scribebat

208쪽

201 neque discipulis neque ortu erudito multum porro prosit turrum esse i Haec vox corporis fortasse infirmitate ei

aetatis cogitatione provo ala obitu autem qui mox secutus est ita sancita ut instaritis mortis tamquam praesensio

quadam expressa videretur, ea igitur 'o parum congruebat siligulari tinniis alacritati, mraxe interea nova agitabat mi silia, aliaque ex aliis rixo inchoabai sive elaborabat seripia. continuo in stetistii veniunt Characto μαε, - - pum Philo/ophorum veterum. Quod opus haud ab Soluistum esse ipsa Praefatio iudicat Triumviris enim, quorum notationem illud continet, eusdius primum priscos in Graecia sapientes, Thaletem, Xenophanem, Pythagoram, Solonem alios adjicere. de erat, ad societatem Ame --meam in Monoem scrip rus criticam Huicco de philosophiso apud Graecos initiis disquisitionem, tum

posteriorum ZenOI IS, Epicuri Pyrallonis ceterorumquophilosophorum characterramo meditabatur. Praeterea

scriptionem elaborabat Neerlandicam titulo non Timari insignitam. A Platonici inde Timaei emporibus tantos,s-debat in philosophia. naturalis studio facio esse pro gressias, ut operis pretium putaret si1blimia illius dialogi de universo, de Deo de homine argumenta iterum et adhibitis progressibus persequi. Id erunt, qui mirentur et alienum quodammodo dicant ab iis, quas ipse colebat, disciplinis. Sed neutiquam ille negligens eorum fuit, uudo universi notitiam sibi uompararet Testes Mintscheda manu scriptae , ab anno indo 1811 varia coimtinentes philosophia iraturalis loca Neque inaudita proferre, sed colligere dispersa et vitae atque motus a P. M.

209쪽

principia, quae delegi in universi possint, itemsero volebat. De aqua et plantis, do aere et nivialibus, designe et terra, de sole et s3stemate nostro solari uaso locuturini aiebat, ut pateret, non quid sit unive sum, sed quid suspicari no his ile prinei pis ejus liceat. In hoc sublimi argumentorae dius ultimis vitae diebus tota mente omnique cogitatione suit. Porro vetus haud mittebat duplicis commentationis scribendae musilium, cuius altera Deriderium Er muni, --- --ἐ imi philo--- celebrarum ad Merodamenses, cives suos, suisset, altera vero Fr minterhuaium Labita taeculi quo Druit, ration exhibere Cout II tuerat.' Sed haec omnia Imaeula dicturi fuissentias prae ampliore Neerlandico opere injus coinctionem postr mi, ita annis magnopere curae habuit, at pariem lan tum eatenus elaboratam reliquit, ui edi posse vider tur intelligo Scholam Polybianam. Quae eusi ui adhuc scripserat pera, tantum nouomnia penitus cohaerebant cum philosophia, eoque specia hant, ut philosophiae studium ad excellentissimam re ferreiura linis utilitatem. Interea erani, qui haec valde probantes, ipsum tamen rogareni, ut in hac comment ii num ordinandaraim lacilitate historiam quoque respicereia

a vi iliuiu, sitimis Misaei, nisi veri ait inultus, emi postea magis inclinasso ad scriptionem patrio aemone hoe uinio demiam:

tandem auaciem deererisse. Tum autem suam di putationem Frum eide aeripiam editioni praemissumis suisaei.

210쪽

nota esse doctori in eam mortia, sed quo notiora, eo v hementius optari, ne ilIuturnolim gli dicti m fructus hic illic dispersos acere Sineret, verum collectos ipsos ordinatosque publici juris saceret Recte illi, neque Heusdio nimi probante, moneruuii. Ipse erum historici operis aliquando edendi comitium perdiu agitasse videtur, et jam anno 1835 arctam indicavit, quae ei cum scriptis

philosophis liter Cederet, necessitudinem. Nam vera philosophiae cum vera religione conjungendae momentum

indicans, hac inquit de philosophia aliae sequemur de historia disqvisitiones ei utri situs ops, in verita tis lucem pro re conabor, quid roligio, in primisque Matro religio generi humano adhuc fuerit, et in cultusa humanitatis progressione, porro esse et possit et debeat. na Hic Eneyclopas dias scriptorem agnoscimus, sua nolentem diruunota, quum conrunctas philo--1 hiam et historiam ipsam iutat ei. ' Scilicet quodammaverat, in artium ad disciplinarum κλιν phil sophiam medium locum teneo ciuicimuri hinc dirigero,

historiam vero totum comprehendere eique lucem affindere, id non modo disse rei id exponere, verum studiis ipse suis scriptisque exprimere conabatur. Atque hoc necessitudinis vincula in opera inter se contineri,

S a Polybio confirmaro videtur.' Taiubis est ab insigni miam e dius in studiis suis histo meis Polybio tribuebat, nos autem o uarissima ipsius