장음표시 사용
111쪽
Mensa Romanares melius paulo insta explicabimus. Unde non immerito,nec
silae ratione, dictione ορνις gallina antonomastich,atq; prae cipue venit. Tria autem gallinarum genera enumeran tur a Varrone lib a. de re Rustica cap. 9. Villaticae nempe sunt gallinae Africanae, & rusticae , siue agrestes: Villaticae dicuntur vulgatissimae illae,quas in villis nec non etiam in in urbe ali videmus. Sive stat in villis autem siue in urbe gallinae, hae domesticae aues sunt, quae ova pariunt toto anni tempore, praeterquam duobus mensibus brumalibus ex Aristol. 6. de hist.animal. cap. I. Calida natura praeditae sunt etiam ex Dioscoride lib. 6 cap. 30. Argumento,quod deuorato insigne virus conficiunt, & aridissima quaeque semina consumunt. Arabes, caro gallinae,cinquiunt , quae parum abest ut ova pariat, ex omnibus volueribus optima est, iuxta illa nempe Gal. lib. r. de cib. boni & mali suc. cap. 3. Vbi uniuersiliter magis loquendo sic ait; Illud autein cunctis animalibus communiter meminisse debes. Partes scilicet seniorum, duras,siccas, & concoctu difficiles esse, at contra iuniorum molles, humidas, atque idcirco commodius concoqui his tamen exceptis, quae ubi . t a lucem editae sunt protinus in cibo sumuntur, namque Omnes huiusmodi mucost sunt, ac praecipue, quae suapt natura humidiori sit ni carne, ut agni & sues , verum hoedici vituli, ut qui natura sunt sicciores, multo melius con- . coquuntur, nutriuntque. Similiter ergo glandulae testesque se habent, atque etiam lingua, cuius natura glandulosa est , Quare ex Galeno carnes gallinae iunioris meliores sunt,quam senioris, concludendu est, veluti asserebamus. Olim galline sicut& nunc in magna aestimatione erant,
atque Principem Locum in Conuiuijs habebant, Unde is Lampridius in Alexandri Seueri conuiuijs etiam gallinas . fuisse resere , sicut & Heliogabalus etiam gallinis vestebatur ; Sed gallinas praecipue saginatas magni faciebant
antiqui,ut resert Plin. lib. Io. cap. so. & lib. 8. cap. II. I.
sic alloquens. Gallinas saginare Deliaci coepere:avnde pestis
112쪽
Men a Romana . 9 spestis exorta, opimas aves, & suopte corpore unctas deuorandi. Hoc primum antiquis caenarum interdictis exceptum inuenio iam lege C. Fannij Cos. x I. annis anto tertium Punicum Bellum, ne quid volucrum poneretur, praeter unam gallinam, quae non esset altilis : quod deinde caput translatum per omnes leges ambulauit . Inuentumque diuerticulum est, in fraude earum, gallinaceos quoque pascendi lacte madidis cibis: multo ita gratiores approbantur ; Foeminae quidem ad saginam non omnes eliguntur, nec nisi in ceruice pingui cute. Postea culinarum artes, ut clunes spectentur, ut dividantur in tergora, ut a pede uno dilatatae repositoria occupent. Dedere& Pari hi cocis suos mores. Nec tamen in hoc mangonio quicquam totum placet: hic clune, alibi pectore tantum laudatis. Aularia primus instituit, inclutas omnium generum auibus, M. Laelius Strabo Brundisii Equestris ord.
Ex eo c pimus carcere animalia coercere, quibus natura
Coelum ast ignauerat. . ISed redeamus ad gallinas , sunt superiores omnibus alijs he aues etiam dicebamus: quoniam conserunt Sc placent secundum plures partes magis, quam alie, atque acrista ipserum exordia sumentes, veluti superius ex Plin. recensebamus, Messalinus Cotta Messalae Oratoris filius cum pedibustiorresectis candidi. anseris condire reperit, sicut & Heliogabalus ijsdem exdiui uis gallinaceis excerptis vescebatur. Vescuntur nonnulli & cerebro gallina. rum asso primum, deinde cum pipere&sale condito, veluti Io. Baptita Fera Medicus & Poeta recenset. Gai 3. de alim. facult. cap. I 2. Omnium quidem,animaliuix Iecur crassi est succi, ut ad concoquendum dissicile,tarde que permeat, omnium autem est praestantissimum ad voluptatem pr sertim vero anserinu m inter volatilia . secundo loco gallinaceum . . Gal. idem lib. 2. de cibis boni &mali succi, laudat gallinarum ventriculos, utpote cum hi valde nutriant,& prςsertim ventriculi id agunt gallinarum alti-
113쪽
altilium. Altis,ut refert Hermolaus,placent intestina, cum alijs quibusdam incocta, que gigeria etiam appellantur. Iura gallinarum pol tremo ad quid non valent, prosunt sanis, necessaria sunt infirmis, generant spiritus tum vitales, tum animales, calorem innatum fouent, restaurant vires,
augent substantiam, atque alia similia infinita bona ex hiabent, & haec de gallina domestica dicta sint satis. Plura si cupis Lector, Vlissem Aldro uandum perlege, ubi cocturam, condituram,& alia plura in uenies. Alia gallina dicebatur Asricana, nempe quia ex Africa in Italiam delata fuit, alij appellant Gallinam Mauramis, graece apud nonnullos μελεαεγρος, vulgariter vero Gallitia Indica nunc appellatur. Varro lib. 3. de re Rus .cap.9. Hae gallinae, inquit, grandes sunt, varia gibberae, atq; Plin. lib. Io.cap. 26. Africae, inquit, hoc est gallinarum genus, gibberum , variis sparsum plumis , oua pariunt recenset etiam Aristot lib.6. de hist. animal. cap. a. veluti punctis distincta. Iuvenalis deinde Satyr. II. gallinas aseas interpretiosiores, delicatioresque cibos enumerat his versi
Nec seu tum capreae subducere, nee latus Asta. i Notiis auis noestir urunculus, ac rudis omni . . i. in Tempora, ct exiguae serusis imbutus Ofellae. Martialis hoc auium genus circa suauitatem capis & gallinis praetulit his concinens: lx ilSi Lib:cae nobis Dolucres, O pbasidis essent, .
. di i Acciperes: at nunc accipe cortis aues. -
Sicut & Petronius Arbiter in Satyri Tuo palato clausispauo pascitur,
Ηae gallinae, docet etiam Cardanus lib. de sanit. tuenda, si iuuenes fuerint, nec sapore, nec succi bonitate, nec nutriutione villaticis sunt postponendae, immo earum caro optima est, quia candidissima, ct friabilis,&gui ui grata, ut dicere audeam, alias omnes sapore ac salubritate superare, ve-
114쪽
Ade a Romana so uernin nimis placent Africanae gallinae huic tanto viro
facilis enim est concoctu, boni succi, paruorum excrementorum, atque optimum generans sanguinem , si ta. men bene macerata aliqua ratione prius fuerit, quod omanibus ferme maioribus animalibus commune est alioquin eorum caro concoctu contumax esset: bene etiam concoqui debent, ut tenerescant, ut plurimum assari solent, vel in furno decoqui. At Apicius lib. 6. cap. 6. Pulluri Numidicum ita praeparat: Pullum, inquit, curato, eliNato, lauato lasere & pipere aspersum condito , atque assato 'Teres piper, cuminum, coriandri semen , laseris radicem, rutam, caryotam, & nucleos suffundes. Piper asperges &inseres.
Grisendius Architriclinus assat ut plurimum gallinam Indicam larido transfixam, gariophillis nonnullis pectori infixis, adhibito etiam intinctu spurio quem descripsimus in columborum siluestrium prq paratione. Alia gallina dicebatur rustica, quae Clim rara sit ex Uarrone, non est quod alia asseramus sed ad gallum gradum
faciemus. lPlin. lib. Io. cap.2 I. de gallo sic loquitur, post pauones, proxime gloriam sentiunt& hi nostri vigiles nocturnJ, quos excitandis in opera mortalibus, rumpendoque somno natura genuit. Norunt sidera, ct ternas distinguunt horas interdiu cantu. Cum sole eunt cubitum, quartaque castrensi vigilia ad curas, laboremque reuocant. Nec Solis ortum incautis patiuntur obrepere, diemque venientem nunciant cantu, ipsum vero cantum plausu laterum, imperitant suo generi, & re num in quacunque sunt domo exercent. Dimicatione paritur hoc quoque inter ipsos, velut ideo tela agnata cruribus suis intelligentes: nec finis saepe comorientibus. Quod si palma contingit, statim in victoria canunt, seq; ipsi principes testantur, victus occultatur silens,aegreque seruitium patitur. Et plebs tamen aeque superba graditur ardua ceruice, cristis celsa: Coe. N Iumque
115쪽
Iumque sola volucrum aspicit crebro , in sublime caudam
quoque falcatam erigens: itaque terrori sunt etiam leonibus ferarum generosissimis. His nunc obiter , atquo animi causa recensitis,galli tenelli caro, ait Cardanus con- numeranda est inter volucrum carnes, quae quandar mediam naturam habent. Arabes ante Cardanum,galli tenelli carnem maxime etiam laudarunt, propterea quod facile concoquitur, laudabilem generat sanguinem, appetitum conciliat, atque omnibus temperamentis conueniens est, & praesertim si nnndum coire inceperint, neque valde pingues fuerint. Si autem galli antiqui suerint dura est ipsorum caro, nitrosa, salsa, concoctu difficilis, cibo inepta, atque pro medicamento ius galli veteris 1 medicis exhibetur,multisque malis prodesse solet.
Differt autem pullus a gallo, & gallina, quia pulli intelliguntu r filij gallinarum, qui nondum canere inceperunt: optimi vero alimenti pulli sunt docet Cardanus, boni succi, atque eorundem caro succipiena est, saporisq; iucundissimi,nec alius est cibus, qui innoxih tum sanis, tum aegris exhiberi possit. Circa coctionem vero elixi saniores sunt, affati iucundiores. Postremo Capus sequitur , de quo Platina alloquens, Quid enim inquit popinis asserunt reliquq altiles, quod non unus capus in se habeat siue elixum siue assum velis ξHuius auis patina stomachum iuuat, pectus lenit, vocem sonoram facit, corpus obgiat. Capi optimi succi sunt, sa-cile concoquuntur, sunt etiam temperati, atque multum alunt ; praesertim vero illi laudantur, qui sextum,septimu,& non vltra octauum mensem progressi fuerint. Decoquendi modos eorumdem caporum plurimos, si Lector scire cupis Aldrouandum adeas, ipsumque accuratE perlege. Et haec de volatilibus dicta sint satis.
116쪽
o Animalibus quadrupedibus f uectribus,
Lepore , Apro, Capreolo , H Dice , Glire, Cunicolo, Vulpe
adrupedia animalia quibus vesci solet urbs Ro
ma, vel siluestria sunt. vel domestica , siluestria
sunt Lepores, Apri, Capreoli, Hystrices, Glires ,
Cuniculi. Lepores animalia notissma sunt,ingeniosa, atque timida, ut docet Arist. lih I. de hist. animal. cap. I. &lib. 3. de partibus animal. S earum causis cap 4. Pauida, inquit idem Aristot. sunt, quibus cor grandius ; affectus enim, qui accidit ex metu, iam in sis praeest, quoniam calorem proportione cordis non habeat, sed parum caloris in magno conceptaculo exolescat: itaq; sanguis Digidior sit. Cor magnum proportione lepori ceruo, m uri, hyenae, asino, pantherae, mustelae, & reliquis serε omnibus, quae aperth timida sunt, aut propter metum malefica. Quae eadem sere, ab eodem Aristot. fortasse mutuata, leguntur etiam apud Plin. lib. II. cap. 37. quando de corde agens se loquitur: Bruta existimantur animalium quibus dururiget, audacia quibus paruum est, pauida quibus prς grande. Maximum autem est proportione muribus, lepori, asino, ceruo, panthere, mustelis, hyenis,& omnibus timidis, aut propter metum maleficis: cumque timidi sint lepores , propterea non pinguescunt ex Plin. lib. dicto cap.
3 . nisi surdi sint ex eodem lib. 28. cap. I. o. nam cum surdi sunt,non audiunt,neque timore vexantur, magis quiescunt, minus mouentur tam interne, quam externe, quae ad pinguedinem maximὰ faciunt. I lCum ergo lepores timidi sint,ergo etiam melancholici agerendum est Hipp. o. aphor. 23. Quando, si timor,
117쪽
ioo Arens manata, inquit, & moestitia longo tempore perseuerent, tale est melancholicum: melancholia autem frigida & sicca est; quare lepores in qualitatibus passuis temperamenti sicci
sunt , in activis autem moderate frigidi , ut etiam ex Gal. colligitur tib de attenuante victus ratione cap. 8. nec non 3. de loc. affect cap. 7. midquid Arabes in contrariunia a mement & alii plures: minus autem melancholici tem peramenti lepores sunt iuniores, nempe bimestres, trimestres , quadrimestres , sena est res, & ad summum octimestres ; anniculi autem sordescunt, ita ut abierit in prouerbium .ex Bruerio lib. I 3. de re cibaria, vetulos Iepores,&anseres malorum daemonum escam fuisse. Sed dicet aliquis, lepores tenustatem inducunt, ergo hilares sunt; nam venustas hilaris est, non melancholica. Quare melancholici temperamenti male asserutur. Quod autem venustatem inducant , testatur Lampridius, clita
de Alexandro Seuero loquitur, qui singulis diebus leporem edebat, his versibus concinens: Pulcbrum quod vides esse nosrum regem, di auem Syrum sua detulis propago , i. Vena usfacit O lepus comeses, ... Π IEx quo continuum capit leporem . Martialis etiam lib. I. Epigr. 29.
Si quando leporem musis mihi, Gellia, dicis , Formosus septem, Marce diebus eris.
Sed ut optime inquit Ioan . Rauisius in Omeina Textoris
in numerum septenarium reserre venustatem superstitiosum est,neque verisimile est ex ulla ratione,quod lepores venustatem inducant. Praeterea Plin. lib. 2 8.cap. I9. Somnos fieri lepore sumpto in cibis Cato arbitratur, inquit. Sed lepores temperamenti sicci sunt,ut dicebatur, somnus autem fit ab humido cum Aristo t. in lib. de somno & vigilia. Quare Plinius male loquitur dicet aliquis. Nonnulli indefensionem fortasse Plinii, non somnos,
118쪽
Mensa Romana IOIsed somniosos fieri legunt, propterea quod melancholia sua praua qualitate insemnia ducit. V et melius, Cato, veluti refert Plutarchus, familiam suam brassica & leporina carne alebat ; brassica autem semnifica est siue somnuinducit. Quare somnus hic non in leporem, sed brassicam reserendus est, quiae lepores vigilantissimi sunt, & apertis oculis dormiunt ,veluti ibidem Arist.atque Plin. referunt. Scire est etiam pro valetudine tuenda, tempus in quo lepores comedendi sunt, atque id hybernum est: alij vero laudant lepusculos a mense Augusti ad principiuri Octobris,usque ad menses Martij,unde Reusne rus in Paradox. poet. concinens: Me lepus 6berno caulem depaseus in horto, Otianitimuis bilis terreal atra,capit.
Et Baptista Mantuanus in Buceolicis: Dona docet 'empus, lepores brumalia dona . Lepores apud Romanos inter deliciarum genera habebantur, unde Martiat. lib. Ii3. Epigr. Intenaues turdus si tirs me nudice certe , Inter qxadrupe is,gloriaprima lepus. . ILaudantur autem leporis praecipue lumbi & clunes, ita εJuvenal. de carnibus delicatis agens testatur Sat. II. Sumine cum magno lepus, atq; aper, atq; pygargus, Et veluti vulgariter canitur apud omnes cundi lepor ιι sapiens se labitur armos. Π Martiat. etiam lib. 7. Epigr. sic loquitur ad Sanctiam. I Nihil est miserius, nec gtilo us Sanctra. i
uuam tot diebus, noctibusue captavit; Terposit apri glandulas, quater lumbum , Et utramque coxam leporis O duos armos: antum vero ad modum coquendi leporem, plures re celasentur ex antiquioribus, apud quos videri possunt. Varro lib.ε. de Lingua Lat. Apri, inquit dicuntur ab eo, quod in locis asperis versentur ε, unde hoc argumeto Poe
119쪽
tae Erymanthum Archadi et montem apris abundare dicunt, ibidemque Herculem furiosum illum, & memorabilem aprum intersecisse, & Stroza filius in venatione ait, Amphitrioniades in monsti sero Erymantho fulmine uni sic pressit aprum. Apri dentati sunt,&feritate excelluat: unde Claudianus poemat. de laudibus Herculis: in ii Namque bis immensa membroriam mole cruentus Indomittis regnabat aper , loque tremendus
. t Corpore, lunatis sindebat demibus Ornos cx: Sternebatquesuos lugentia ura Colonos. IEt Adrianus: Ecce protinus horridus, feroxque Us Ore Bumat ape fremitque dente is, i . Voluens trux oculos, modo huc, modo illuc,
Dorso horrentibus, hispidisque fetis
Callofa etite, eatide durior .
Inter apros praecipuum locum habent Etrusti, ex Flauio Vopisco in Aureliano, ex Rutilio Numantiano lib. I. Itineris cap. Io. nec non Martialis lib.7. Epigram. 2 2. his verbis: Hae glandis aper populator, ct ilicae multae Iam piger, Aritolae fama fecunda ferae,
Catullus Epigr. 3 . laudabat etiam Sabinos, qui sanὰ apri
optimae substantiae sunt,&praesertim, qui in Eretanis nemoribus venari selent, carnem suauissimam habent. Plin. lib. 8 .cap. s I. selidum aprum, inquit primus Romanorum in epulis apposuit P. Servilius Rullus pater eius Rulli, qui Ciceronis con latu Legem Agrariam promulgavit. Deinde duos & tres etiam apposuere, tanta epulandi luxuria aucta erat: nam apri in magna aestimatione suere apud antiquos, scuti etiam & nunc habentur. Vndea Cardan. lib. 3. de ianiti tuenda cap. 3. Adeo apud nos, inquit, in pretio sunt apri, ut nobiles serme omnes, non sine vitae periculo studiosissime eos venentur, tanta est gulae insenta .de nobilissimus hodie cibus habetur. Eorum caro
120쪽
Mense Romatura. I o 3sa ut plurimum manditur. Distinguitur praeterea eius
i mentum ratione pabuli, loci, coeli, atque huiusmodi ut pra,gratam & ipfl ac iucundam carnem habent,mas'; lubrem, qui libere vagantur, quam domestici: leuior 1im est, & facilioris concoctionis, ac plurimi alimenti,
ec parum interest an in montibus, aut in planis, aut ini1lustribus, aut in siccis pascantur. Aprina caro, ait etiam lexander Petronius, salubrior est carne suis domestici, que ex Hippocr. libro de Diaeta, siccat, robur exhibet,
cedit. Capreoli capres dicuntur 1 Plin. lib. II. cap. 37. Vbi deirma eorundem agens sic loquitur: Dedit ramosa capreis, d parua , nec secit decidua. Arist. haec eadem animalia ,ppellat dorcas, Oppianus vero ; sicuti etiam Ma
alis concinens Delic: um paruo donabis dorcada nato I. Iactatis solet hanc mistrae turba togis.
irgilius praeterea Ecloga a. nominat capreolos his vera bus
Praeterea duo, nec tuta mihi valle reperti
capreoli, sparsis etiam nune pellibus albo, Bina die sccant otiis mberar quos tibi seruo. unt capreoli aspectu elegantes, ct maculis suis mihum in nodum pia cent,vi su acuto,voce vero debili pollent. Ca anus lib. de sanit tuenda cap. 7. maximam laudem ca- reolis, primunq, locum inter quadrupedia sylvestria trimit, cuius sententiae fuerunt etiam Arabes; ex veloci ete lim & assiduo motu a superfluis humiditatibus exone antur, teneriore'; & concoctu faciliores redduntur, iecvllam saporis, odorisq; graveolentiam habent, quoi iam ex motu attenuatur sanguis,rarefit corpus,aperiun-ur meatus, & humores qui sunt causa prauitatis odoris,esoluuntur. Optime nutriunt etiam, in activis qualitati. us temperati censentur, in passivis vero ad siccum declitantes, facilε concoquuntur, atque pauci excrementi