장음표시 사용
401쪽
riat, atque antiquari. Siquidem iam sentire incrupiunt homines paulo cordatiores, ac melius edo Oi,colendum placandumque Deum, ad quem per Christum aditus.pietate ac religione, iustisq; pr cibus, non contaminata superstitione, non genti si vanitate,aut caesis hostiis,aliisque rebus, tu noexigit, aut ab eo praescripta sunt. Nam superstitio --. verae religionis imitatrix, atque ex vitiosa aemula U' tione, anilis affectio. ex imbecillitate mentisque inopia,atque ignorantia Diuinitatis emersit,qubiit, ut cum animus suctuet, ac sit insta bilis, vacil- lans,inconstas, varius, lubricus, nec ulla cognitione, aut Deisducia imbutus: quem potissime imploret,quo se conserat,cui se addicat,suamque fa lutem committat, & a quo successum, sanitatem, mentemque pacatam consequatur, prorsus ignoret. Quod eb fit, quoniam a scopo ut aberratum, nec illum homines consectantur, qui haec omnia cumulate praestare, & potest, & vult, nempe Pater coelestis,& Iesus Christus,cui omnis potestas comae missa est, dc in quem referri vult Deus omnes no stras cogitationes, spem, fiduciam, charitatem, de ruae nobis ad consequendam salutem sunt nece tria. Nec sustinet Deus, ut Maias ait, oria suam, ac laudem sibi debitam in altu transferri, aut cui- η. . quam attribui, nec ullum cultum, aut religionem constitui, nisi in ij s rebus, quas Christus ex ore P
tris nobis enarrauit qua de re innumera extant in
Bibliis testimonia, nec minora apud Orthodoxos
cum Latinos,tum Graecos, quae dilucide comm 5 strant, qua ratione Deus coli, atque adorari debeat, qua Diui ac Christianae professionis asserim res, ac propugnatores in uim venerari, qui nihil non contumeliarum Christi nomine perpessi sint. ac sustinu uia tal
402쪽
testis con tradu ratione vulari atqire imaudita,et ui nistura,effectu, viri bio,vsu et different s. Obiter herbarum aliquot marii timarum quaesul Ciny .c imbutas i ex qui 3 salel: tur,consi eratio. CAP. IX. O V Α N QS A M de natura Salis, eiusque usu
necetiario, paulo ante disserui: facturus tame surri operaepretium, si uberius ac fusius de salubri hoe condimento, sine quo omnia effulta insipida sui t& insulsa, verba faciam. Principio hoc cuique te statum cupio, praesertim quibus familia: Onusac. rerum domesticarum cura incumbit, tumiis: qui
. . ciuitates, castra,arces , propugnacula incursioni' buse cposita, tueri debent,ac praesidio munire,eaque commeatu instruere, Salem marinum recens
calis halen. coctam,atque a sordibus non ita pridem expurga diu dele . tum, ais ruandis carnibus piscibusque minus ido
neum. Decoquitur aut atque apparatur apud Ziria zaeos, compluresq; Zelandiae ciuitates, aestiuis me
sibus cum feruescit Sol, cuius vi maxime salsescit Oceanus,candoris eximii sal infrixorijs patinis φoceanus 6 capacioribus aqua marina oppletis, subditis acces te magis sisque glebis bituminosis, nostri rusvocant, qui- siis. 7 bus sensimae paulo melius omnia perficiuntur in Salinis, quam congestis sub cacabo lignorum far mentis,ob flammam ex fornacis faucibus peric lose erumpentem. Qu*d si mox a tepente foco aut poss dies aliquot in usum depromatur, cito lique
Oretem ἀ- scit, atque in falsuginosam saliuam dissoluitur, sie .i0Msicit, ut limosam quanda uliginem rebus salitis obdu- η ' cat. Ita Sal,qui primu ex calenti seruidaque patina' aut labro serreo exinutur, nec vςtustate induruit.
403쪽
eoncretus est, cum citius , quam par est, in sal silaginem liquescat, secus quam vetustus,niin' istum iudicos aliendis condiendisque eduli .. cis Vesu circa, qui carnes ac salsamenta, saperdas, ascito , lamentaco thinnos,phocas, haleca,haringos, qui sunt thrisia Ieruamur. rum seneris,siiccidiam,perennare velit, hoc est, in Trissa quod sc luentem antium aut multam istatem asseruare, piseugem denique minus rancida in exteras longeque dissitas
regiones deuehere, vetus sal meminerit huic nego A, .lio accommodatius. Maiores nostri olim sale con A secerunt uberrimo sane quaestu, non ex aqua marina, solis ardorein salem concreta atque indura 'ta,quale ex Hispanijs ac Gallijs ad nos periertur, sed ex maritimis glebis exustis atque in cinerern redactis , quem infusa aqua minutatim in salem reducebant splendidum ac nitentem , zelo se ru-ὴρ π populares atque indigenae denominant , P e lebis salsugine imbutis, unde id elicitur: Neca io Salis genere tota Belgica ad nostram usque me si Uu. moriam usa est. conficiendi salis modus cum inducto externo exolesceret, excogitatus cst alius non minus quaestuosus. Siquidem aduecto ex Hispaniis atque Aquitanico sinu, rudi ac nigricante plo sordidoq; sale, exempto limo, excoctisq; sordibus, candidistinaum id nostrates efficiunt, rebus asser uandis aptissimii. Vtuntur quoq; Salinatores no
alio concoquendi salis. modo a superiore non i multum lueiso. Nam tertio aut quarto quoque anno,confracto soco atque arca, Vocant, Turca cui capacissima sartago ac patina incumbit,
obditoque igni incalescit, glebas ac fragmenta, quae ex perstillante salsugine ac muriasalso liqua
mine affatim imbuta sunt,in patinam coniiciunt, .. eaque comminuta sale macerant atque elixant,
post horas aliquot subsidente limosa fece ac so
libus paxillo, candidissimum sal eliciut. Id genua
404쪽
rela' clyn Out nominant, vel glebae se collita propter duriciem, ut silices , sonitu clan. b'I goremque edant. Hoc genus Salis ut mensis elegater insertur, casque exornat, atque ad multos usui est efficax, ita conservandis condiendisque rebus minus aptitio. Ob id boum tergora, ac regmina coriacea illo sale, ut etiam marino rudi defricant atque obruunt. circa Senatusconsulto caum reum, ne tum est, ne quis eius conditionis salem diuenda . suladultere- nisi interposito iureiurando attestetur,se non pro
syncero, ac nativo, qui ex marino eiusque muria consectus est,sed pro sossili ac faetitio vaenum ex Ponere, nequa fraus aut impostura subesse possit. 2ἰam cum niuei sit candoris, atque omnes opti mi salis dotes exhibeat, non facile ab ignaris tim' ternosci potest,nec discrimen obseruari, nisi ex re bus, quae illo condiri solent,experimentum sumpserint. Citius enim salsamenta atque alia qesque hoc Sale obruta ac confricata subrancida esticii tur ac subolida, ubi in multam aestate asi exuare visum est. Eandem naturam effectumque obtinet, quod nostrates, quoniam exigua infusa aqua in
- , - , rina diutius torretur atque aduritur,s emout v
I is cant, sal splendidum, lucidum, speciosum, friabi
crustosum, latis, squaminosisque ramentis ac
laminis stellanti siligore radiatis, quod mire a Uadris ac Brabantis expetitur cum assidue, idna maxime in usu domestico, si quando sumptuosis epulis,magnoq; apparatu mensas instruunt. Cu enim splendescat ac spectabile existat, oculisci; etiam aloge gratu sit,ac blandiatur: regales magnificasci; menses mirifich exornat. Morub' id rabiosi canis Di insucs- cumelle ellicaciter adhibetur,scabieimpugnatitum mores cusermeto,melle & butyro atq; adipe sui lo perrumpit etiam illos , qui grassante peste in a
' ais atqu inguine se Plistiunt. Extae autem cum
405쪽
iqua marina consecta muria aut salsilago, praesen tanea vi ambustis vim igneam, atque Urentem ser uorem extrahit, doloresque intensissimos placat ac mitigat, vel ex puluere bombardico, Vel oleo, pice,aqua scruida prunisque accensis , praesertim
si tenui peplo falsilagine imbuto praeustae partes
fouean is P. Huiusmodi enim arrigatione ignea vis eluitur, atque acerrimi cruciatus consopiuntur. re
Male autem consulunt sic assectis, qui seisida
- repriment a menabris,applicat,ita enim referiunt, non extrahunt nec elicisit ignitum ardorem, cumque magis infigi partibus contingit. Quocirca in ter initia nihil falsugine cilicacius, vulseriis, vel recens consccta,vel quo butyro incumbit, somenti loco applicata. Cui Viribus par Smegma, Vulgo alpo,Belgice Mepe, quo vestibus ac linteis sordes oram eluuntur, consedio ex eo lini mento cum melleo bustisi δε- butyro. Aqua quoque, in quaalpae decoctae sunt, ne tutis adhibetur quae vim magis emcacem concipit, ii nonnihil calcis vivae in illam diabluas, ita enim calx cumi lixivij modo adhibita ardorem compescit, dc absc qua rapar que morsu desiccat. Caeterum cum aliquot salis ignotos dola senera pistb ante recensuerim: de factitio illo dist reuticat. serendum, quid in legitimi salis inopia huius usiam nobis praestare possit: vocant hoc genus Arabes Salcati ab'herba maritima, qui littora nostra abunde scatent. Enascuntur autem apud nos passim . a aliquot herbae salsuginoso succo inadulae, ex quibus Sal,si alias denegatum sit, facile elici potest, atque in domesticum usum depromi: qualis est portulaca marina Halimo assinis, xt etiam adnotauit Ma thiodus in eruendis herbis acer & industrius. Hanc Maibiosi nostrates aestate desinente lectam cotidiunt,ac mu d utri xia afferuatam, aut rudi sale obriitam in hibernos Vsus reponunt, ut Hispani olivas, cappares, Crith- mon, iretron: tacitat enim appetentiam, ac fa- -
406쪽
stidia nauseamque discutit, si quando Ientricultas pituitosis humoribus oppressus vel etiam biliosis
cibum respuit: Tota autem herba,vsque ad seminis . . romutae quod minutum est,ac racematim sependet, matu- rit e con ritatem, portulacam illam praeg andem horten- H μ . ac satiuam refert: quam Patricii etiani salertia , . di ac seraboso obruunt ad excitandam cibi auidi- Ν m Q h-tatem. An autem haec Portulaca marina Halimi 1itimi δε- nomine sit designanda, nondum statui,cum ill fa-
mem excitet, iste arceat. V erum in Alpibus nostris . arenosis frutex emergit ac virgultum duorum aut
trium cubitorum altitudine, oleae soliis,quae riticis modo logas habet virgas lentas ac flexibiles, fron- . de oleam repraesentans, se' folio minore ac siser - .i tundo superne viridi,inferne imaque sui pane, qua terram inspectat, albescente ac caesio. fructu folli culari, non dissimili verticello, ab instrumenti indi, , liebris similitudine, nam spondyli seu verticuli,xui uinus, ima parte fusis commodius torque rais rotandisque adhibentur: frutex prorsus ad - o, Plinii ac Dioscoridis Halimum accedit, iri repri- menda arcendaque fame praecipui effectus: abolet
enim appetentiam vitios aio atque enormem, qua fere mulieres circa tertium a conceptu mesemin-' t festari solent, do nonnulli conualescetes, quoniam ventriculis noxijs humoribus atque acida pilui ta imbutus sit: quo fit, ut canina appetentia diues xentur, ac bulimiae, hoc est, edendi auiditati, qinu bouem essent deuoraturi, obnoxii, Vt s minae realismον- vitio quod Picatio dicitur, qua alitis huius more b'seu citra. carbones, testacea, mali Punici putamina, ali ciue esui inepta deglutiunt: Quibus viiijs Halimus scutex commode adhibetur,ab effectu nomen sor- . alitus, foliis oleris more, cum pingui iure, nullo ζsale admixto, decoctis ita enim obtundit subaeer- . bos illos huimores,qui minus naturalem appetem t
407쪽
iam excitant, quod etiam a Z morsus ac dehtibus tritus praestare creditur, Vt nonnulla naribus tan- tum admota animi deliquium discutiunt , ac cor es ouent &recreant. Arripi cx vero marina colore squallido atque inamabili, in aggeribus Zelandicis nusquam non obuia est: verum non assiirgit in vulam altitudinem, sed sessilis est, atque numi de- , cumbit. Brassica autem marina,quae Germana SOL st. danella statui debet, quam nostrates indigenae male Portulacae marinae asscribunt voce gentilitia 'adulte Gyria salsuginoso sapore, Alpibus Zelandi cis copiose prouenit, halimo, crithmo, em petro, 'anti illidae, iringio confinis ac conterminae, gai det autern ipsa aura maris, scd tarsi en illo non ir- xigatur, nec persunditur, ut alga , de qua postea. Herba haec humi serpit longis sagellis lentis ac
Viminosis cauliculit , lacte madidis, soli j rutae descrL. perfusis, sit brotundis , semiae in calicibus sub pio.
rubentibus, nigro loculis incluso, utuntur ea ad delicienciam aluum, iure pingui elixata, quo ob a- icrimoniam atque amarum salsumque succum sto macho minii, iit infesta. Caeterum herba ali A rabibus vocata, nulla apud Zelandos vulgatior: Dc ea siquidem olim maiores nostri una cum cespi alia a Tno .
tibus ac glebis salsuginosis. ac bitumine quodam
ubutis candidissimum Salem consecerunt, ea ratio e ac modo, quem paulo ante indicaui. Estain
tem herba in infima maris nostri crepidine, quam mi μ da Oceanus alluit, totoque Zelandiae traima copio- .iissima , quam ego Vermicularem vel Crassulam, mihuel Ayzqon vel Sedum marinum vocitare soleo, Caule palmari, erecto. frivo, tereti, genicula- to: atque internodiis distincto, utrinque multis natis cauliculis rotundis, laeuore perpolitis, ataque in se compactis, qui exemptiles videntur, ut eqvistio seu caudae equinae, solijs, qui ex caule
408쪽
singulari emergunt , eoque stipati sunt , carnosi
crassi , succo turgidis crassitudine arudinis, nobis' Met ditia, quae in ambulantium pedibus morant iniiciunt, ac gressum remorantur, sonitumque ac fragorem in pr0mouendis pedibus excitant, radia ce exigua, gracili tenuiter capillata. Tota herba ab .ima sui parte ad cacumen ustiue eleganti ac piscid0 virore perpolita est, quae nec hibernis quidem
mensibus exolescit aut emoritur, sic ut laquearin . bus aedium assiga absque astititio 'li' liquo rediis itissime vireat, ut aloe: est enim mire succulenta: a que naritia humiditate affatim imbuta . Nostra tes, quod Cancris infesta est, atque impedimento, crab, qiuel vocat. Nam cum densius fruticetur, cur sum illis remoratur,ac dissicilem transitum pridit, ita ut aegre exi a hanc se explicare queant, ubi limmines illos venantur, atque ad escam expetunt. Herba haec pecori cet illo gratissinium ac saluberrimum pabulum est. Nam cum hae pecudes cces1 tu humido hydropi si ac tumoribus strumoris S noxiaessint, nostri ceu Boi vocant, huius herbae pami recreantur: ac malum discutiunt.Est eniti, falsilii ima herba, ut quam aduentante Oceani aestu, con- aqua marina irrigari contingat cmρd vied ii ria Quo fit, ut subinde cospersa speciosius adol mor si ρη- seat, ae fruticetur densius: Qui autem hanc in conc. dimenti usum asseruare volunt, consulo It modice 'decoctam aceto minus acti potius, quam muria aut salsugine condiant, aut rudi sale obruant Vi Portulacam: Cuius usus pituitosis salubrior atque ' obesis, quam bil se sis aut macilentis. Subest huius herbae sol Q, omnibusque propemodum agris in
. ritimis primum terra argillacea, lenta, tenax; ψι tinosa, quae contrectata manibus ad haerescit, ne atescit, aut facile excutitur:
Milphis in morem ad digitos lento ista Oxali herba
409쪽
i Adeo ubi yestes commaculauit, egre eximi riuialo a verbaque possit, is nostri vocant, a lentore, Brabanti dedareem: hanc sequi rut bituminosa quaedam concres- tio ac subterranea congeries, Darm, ut alias retuli, inhaerere esu. Vocata,ex qua,tanquam fodinis, glebas eruunt in situmen Odigenae nigras ac pinguedine imbutas,quae accesst, ian kμmutaridi ce ites, urentissimos calores excitant, ata , que in inexes redactae, saloque persuta materiam ac fomentum stim nostratibus praebuerunt con ,
sciendi Salis. Sed Is modus iam in dissuetudinem venit, qb maximam copiam, quae ex Gallijs atque Hispanijs ad nos convehitur: qui tame facile in V- .sum reuocari posset, si externus sal hostili odio de
negetur, aut ex qua uis alia causa, eius copia nobis id resse contingat. Quocirca non omnino operam' me lusisse puto,qui exoletum,ac iana pridem antiu quarum hunc conficiendi Salis modum in memo
xiam postliminio reuoc. arim: quo aliquando, si res
poscat instauretur. Caeterum clim in maritimarum
stirpium ac fruticum mentionem inciderim: de Al .sa nonnihil inserendum. Si quidem hanc impense a me sibi demonstrari optauit Rembertus Dodoneus Medicus Mechliniensis, vir in illustrandas cibaria,arteqtie medica exercenda sagax& indu φρορ'e M. strius. Eriguntur passim locis maritimis moles ac propugnacula fluctib' opposita in ipso statim adi artificialis tu, primoque portus accedu,ex trabibus,sudibusque promontorij xectis ac transuersis, quae prster saxa immensi pon desiliri deris, stabiliendo operi iniecta, fascibus ac longu-xijs, cratibusque inter se contextis atq; implicatis iiiiciuntur: refert autem haec machina eminetiβ pro- 3silii Omontorij imaginem.ac nauibus fidam tuta, que promοοιο, iastatiquem pras,et. Caput hanc structuram non sis equilum nostrates, sed Itali ouoque dc Hi sipani vocantini:
sue arte constet, siue nat ' ique etianv Iomine
in Cosinographicis descriptio nisus designatur. '
410쪽
Muic Aleta copiose undique adhaerescit,qu tame si vilis sit &abiecta, quod pro te Proverbium Vir
dem dolores podagricos atque articulares miti at, e purgato primum corpore, inflammationesi scutit, infrigidat atque exiccat multo essicacius. quam lens, leu lenticula palustris, quae est velut ' muscosum, atque stagnantis cxciementum, col re viridi; anseribus anatibusque gratissimum pa- A e bulum. Alga autem cum plures habeat differetias, tum illa, quae nobis vulgaris est, ramosa spectatur. lubrica, carnosa, geniculata, bullis, atque appen- dicibus praetumidis, ac racemosi , quae primori- i i bus digitis compressae crepitant,ac sonitum edunt, , ut se e selliculi. Cum autem Alga haec membraneo inlio existat, solliculis turgidis, flatuque distentis, lucidis, ac laeuore perpolitis, magna partes uitat, atq; aquis supernatat. Qtibus dem tuta ses stis est, ac saccescit,sarmentisque ac sudibus, seu pedamentissanquam iners, &ignaua incumbit si iuu-Color Ve Q liuic herba: rusus est, obtusus , suscus ravus, qui constat ex mixtura fusci, & nigri inter caesium, &flauum, satiiratae umbrosae iue Viriditati amnis : sarmentis vero, ac palis, qui muniem' dis aggeribus in littore adacti sunt, tenaciter adhaerescit tanquam visco, aut glutine nullo ra-
Dcundu dicis dminiculo illita, atque implicata) ita vexetae aegre avelli qneat. Altera Algari pectes , quaei quae mariniae suoest , ut stagnis ac pal*dibus vlua,. .. eaque stipata se fulcit folio seniculaceo est in ea pillamenti tenuitatem extenuato . colore inam bili, muscoso quodam ac villoso concretu, nostr . nonnnili Neer vocant, quaeretibus, aci M