M. Tullii Ciceronis Orationum pars 1. 3.. Cum correctionibus Pauli Manutii

131쪽

id impura, inuisa,in huius moribus, natura, uitus est

expressa . qui quamobrem Rositum similem sui in frau

de et malitia existimarit, nihil uidetur: nisi forte, quod praeclare hunc imitari se in persona lenonis animaduerstit . quamobrem etiam atque etiam considera C. Piso ,

qui, quem fraudasse dicatur: Roscius Fannium t quid

est hoc 'probκs improbum , pudens impudentem, periuxum castus, cadidum imperitus, liberalis auidum. inscredibile est. quemadmodum si Fannius Roscium stauudasse diceretur, utrunque ex utri qκe persona uerlas ile uideretur, Er Fannium per malitiam fecisse , et Roscium per imprudentiam deceptum esse: sic, cnm Roscius Fannium fraudasse arguatur , utrunque inucredibile est Roscium quidquam per auaritiam appetisse , Fannium quidquam perse bonitate amis

sisse . principia sunt huiusmodi; stetiemus reliqua .

S IIII Rositus fraudauit Fannium, qua decansa' subridet Saturius ueterator, ut sibi uidetur. ait, propter ipsa Hs IIII. video: sed tamen, cur

ipsa IIJD tam uelamenter concupierit, quaero. nam tibi M. Perpenna, C. Piso certe tanti non IDiso

sit , ut socium fraudaretis. Roscio cur tanti fuerit,

causam requiro . egebat immo locuples erat. debeobat immo in suis nummis versabatur. auarus erat limmo etiam ante, quam locuples, semper liberalissio mus munificentissimusq; fuit. pro deum hominumssdem, qui HS cccUII CCCIDII CCCIIII quae pus facere noluit, nam certe HS CCCIIII CCCI OPPI CCCIIII merere potuit debuit ,si poαtest Dion sa m cccidJI cccobd merere is

132쪽

o RATIO per summam fraudem, Er malitiam, et perfidiam us II I I appetiit fetilla fuit pecunia immanis, haec parvssula: illa honesta, haec sordida : illa iucunda, haec acerba : illa propria, haec in causa , et in iudicio collocata. decem his annis proximis HS sexagies honestissime consequi potuit, noluit: laborem quaestus recepit, quae tum suboris reiecit: populo R. adhuc seruire non destitit, sibi seruire iam pridem destitit. hoc tu unquam Fanni faceres sed si bos quaestus recipere posses, non eodem tem αροre et gestum et animam ageres dic nunc te ab Roscio HS IIIJ circu criptum te: qui tantas, et tam infiαnitas pecunias non propter inertiam laboris, sed proopter magnificentiam liberalitatis repudiarit. Quid ego nunc illa dicam, quae uobis in mentem uentire certo Rot

fraudabat te in societate Roscius. sunt iura, sunt foro

mula de omnibus rebus constitutae, ne quis aut in genere iniuriae, aut rutione actionis errare possit: expresse sunt enim ex uniuscuiusque damno, dolore, incommodo, calamitate, iniuria pubistae a praetore formula, ad quas priuata lis accommodatur. quae cum ita sint ; cuν non Arbitrium pro socio adegeris quaero. formulam non noras' notissima erat. iudicio graui exaperiri nolebas quid ita propter familiaritatem vetetarem cur ergo ladi, propter integritatem hominis' cur igitur insimulas propter magnitudinem criminis ' ita ne uero ; quem per arbitrum circunuenire non posses , cuius de ea re proprium erat iudicium ; hunc per ludiocem condemnaἴis, cuius de ea re nullum est arbitrium qκin tu hoc crimen aut obiice, ubi licet agere: aut iam cere noli, ubi non oportet. tametsi iam hoc tuo testim

133쪽

nio crimen sublatum est: nam quo in tempore illa formula uti noluisti, nihil hunc in societatem fraudis feocisse sendi' . fecit pactionem : num tabulas habet, an non si non habet, quemadmodum paelio est si babet, cur non nominas 'dic nunc, Roscium abs te petisse,

ut familiarem suum sumeres arbitrum : non petiit. die paritionem fecisse, ut absolueretur: non pepigit. quaere quaresit assolutus: quod erat summa innocentia, σintegritate . quid enim fastum est uenisti domum ultro Roscii: satisfecisti: quod temere commisisses in iurassicium ut denuntiarent,rogasti ut ignosce:NC. te affuturum negasti: deberi tibi ex societate nihil,clamitasti. iudici hic denunciauit . absolutus est. tamenfraudis acfurti mentionem facere audes perstat in impudentia: pauetionem enim, inquit, mecum cerat . iccirco uidelicet, ne condemnaretur quid erat causae, cur metueret ne

condemnaretur ζ res erat manifesta: furtum erat apertum. cuius resfurtum factum erat 'exorditur magna cum expectatione ueteris hisbionis exponere societatem. Panu us,inquit,fkit Fannii. is fuit ei cum Roscio communis . hic primum questus est non leuiter Saturius,

communem faelum esse gratis cum Roscio, qui pretio proprius fuisset Fannii. largitur est scilicet homo libearalis, dissolutus, bonitate affluens Fannius Rossicio , sic puto. quoniam ille hic constitit paulisti e mirabi quoque necesse est paulum commorari. Panurgum tu Saturi proprium Fannii dicis fuisse: at ego totum Roscii fuisse contendo. quid erat enim Fannii corpus: quid Rositis disciplina. facies non erat, ars erat premiisa, e c qua parte erat Fannii, non aut in D 2 : ex

134쪽

ORATIO qua parte erat Roscit, amplius erat CCCVII . nesmo enim illum ex trunco corporis spectabat, sed ex artificio comico aestimabat. nam illa membra merere per se non amplius poterunt duodecimi aeris: disciplina, quae erat ab hoc tradita, locabili se non minus HS CCCI ID. osocietatem captiosam et indignam,ubi alter HS IIII, alter,cCCIDII quodsiit, in societatem affert. nisi iccirco mol te pateris, quod HS IIII tu ex arca proferebac HS CCCIIII ex disiciplina et artificio Roscius promebat: quam enim rem, et expediationem , quod studium, quem fauorem secum in sinum attulit Pan urgus f quia

Roscii fuit discipulus. qui ὀiligebant hunc, illi fauebant:

qui admirabantur hunc, illum probabant: qui denique huius nomen audierunt, illum erκditum et perfectum existimabant. sire est uulgus; ex ueritate pauca, ex opis nione multa aestimat. quid sciret ille, perpauci animadustertebant: tibi didicisset, omnes quaerebant: nihil ab hoc prauum et peruersum produci posse arbitrabantur. sinent, et ab staetilio, tametsi artifcio Roscium superaurri, aspicere nemo posset: nemo enim, sicut ex improbo

patre probum filium nasci , sic ex pessimo histrioneso,

ninn comoedum feri posse existimaret . quia ueniebat et Roscio, plus etiam scire, quam sciebat, uidebatur. quod item nuper in Erote comoedo κ' uenit: qui postea quam e scena non modo sibilis, sed etiam conuitio explodebaαtur, sicut in aram confugit in huius domum, disicipiis

nam, patrocinium, nomen. itaque perbrevi tempore ,

qui ne in nouisimis quidem erat histrionibus, ad primos

peruenit comoedos. quae res extulit eum ' una commendi

Eliu hκhιs: qui tamen Panurgism illum non solum, ut

135쪽

i as

PRO ROS cIO COM . s 3 Roficii disic ullus fuisse diceretur, domum recepit , sed etiam summo cum labore, stomacho, miseria, erudῆt: nam quo qMisiue est solertior, er ingeniosior, hoc doacet iracundius, laboriosius: quod enim ipse celeriter arripuit, id cum tarde percipi uidet ,discruciatur. pa lo longius Oratio mea prouebia est hac de causa, ut coditionem societatis diligenter cognosteretis. quae deinde consecuta ἰ Pannuum, inquit, hunc struum commisnem Flaκius Tarquiniensis quidam interfecit . in hanc rem , inquit , me cognitorem dedisti: lite conteristata, iudicio damni iniuria constituto, tu sime me cum Flauis decidisti: utrum pro dimidia parte, an pro tota secietate ἰ planius dicam : utrκm pro me, an pro me , o pro te pro me potui. exemplo multorum licitum est: iure fecerunt multi: nihil in ea re tibi iniuriae feci: pete tu tuum: exige , o aufer quod debetur : suamq; isqne partem iuris possideat , ae perseqicatur. at enim tu tuum negotium gessisti bene: gere et tu tuum bene . magno tuam dimidiam partem decidisti: magno er tu tuam partem decide . FH CCCIII tu abstulisti: si sit hoc uero , HS CCCI P tu quoque aufer. sed hanc decisionem Rosiij, oratione, opinione assagere licet, re ueritate mediocrem er tenuem esse inuenietis: accepit enim agrum temporibus iis, cum acerent pretia praediorum : qui ager neque uidam baras it , neque ex ulla parte fuit cultus: qui nune multo pt rii est, quam tunc fuit: neque id est mirum: tum enim propter Reip. calamitates omnium possessiones erarant incertae ; nunc, deum immortuitium benignitate, omnium fortunae sunt certae r inm erat ager incliti

136쪽

runtamen, alioniam natura tam malevolus es, nu

suam ista te molestia π curaliberabo. praeclare suum

negotrum gessit Roscius, fundum fructus simum aba

stulit: quid ad te tuam partem dimidiam, quemadmmodum vis, decide. vertit hic rationem, et id, quod probare non potest, fingere conatκr. de tota re, inqκit, decidisti, ergo huc uniuersa cansa deducitur , κtrum Roscius cum Flauio sua di parte, an de tota societatefecerit paelionem. nam ego Roscium, si quid communi nomine tetigit. confiteor praestare debere societati. socieratatis, non suas lites redemit, cum fundum i Flauio accepit. quid ita satis non dedit, amplius a se neminem

petiturum qκi de sua parte decidit , reliquis integram relinquit actionem. qui pro socijs transigit, satisdat neominem eorum postea petiturum, quu ita ridula sibii

canere non uenit in mentem ἰ nesciebat uidelicet Panuν

gum fuisse in societate: sciebat. nebriebat Fannium Roscio esse socium: praeclare : nam iste cum es litem conte tutum habebat. cur igitur decidit, et non restipulatur, neminem amplius petitμrum cur de fundo decidit, et iudicio non absolvitκr cur tam imperite facit, ut nee Roscium stipulatione alliget, neque i Fannis iudicio se absoluat est hoc primκm π ex conditione iuris, ex cons tudine cautionis grauissimum, o 'misefmum argumentum: quod ego pluribus uerbis ammplecterer , si non alia certiora er clariora testimonia in causa suberem. et ne forte me hochustra pollicitum

esse praedicet, te, te inquam Fanni ab tuis subsidi s contra'te testem pusiritabo. criminatio tua quae est i Roscium

137쪽

PRO ROS cIo cora. s eum Flauio pro societate decidisse: quo tempore asia hinc annis X V . defensio mea quae est Roficium pro

sua parte cum Flauio transigisse. repromittis tu ubi ne triennium Roscio. quid recisa istam restipulationem esurius: attende quaeso Piso : Fannium inuitum, σbuc atque illuc tergiriersantem, testimonium contra se dicere cogo. 3 id enim restipulatio clamat'QV o D MFLAVIO ABSTULERO, PARTEM DIaMIDIUM INDE ROSCIO ME SOL TVRVM SPONDEO. tua uox est Fanm. qvid

tu auferre potes a Flauio, si Flauius nihil debet ' quid hic porro nunc restipulatur, quod iampridem ipse exisgit suid uero Flauius tibi daturus est, qui Rosito omine, quod debuit, dissoluit cur in re tam ueteri, in negotio tam confecto, in sotietate dissoluta, noua haerestipulatio interponitur squis est huius restipulationis scriptor te', arbiter quis ρ tu Piso: tu enim Roscium pro opera, pro labore, quod cognitor fuisset, quod vadimonia obibet , rogasti ut Fannio duret HS CCCIIII hac conditione, ut, si quid ille exegisset i Flauio, partem ei s dimidium Ro cis dissolueret. satis ne ista restipulatio dicere tibi uidetur aperte, Roscium pro se decidisse ' at enim forsitan hoc tibi ueniat in mentem,

repromisisse Fannium Roscio, si quid a Flauis exegisset, eius Drtem dimidiam; sed omnino exegisse nihil. uid

tu non exitum exactionis , sed initium repromissonis

steriare debes: neque, si ille persequi nolκit, non, qModin se fuit, iudicauit Roscium suas, non societ tis lites redemisse . quid, si tandem planum facio, post de ponem ueterem Roscii, post repromisonem recinum

138쪽

unc Fanni j HS CCCII I Fannion ai ptiuis Pasmurgi nomine ad tulisse s tamen diutius illudere utri optimi existimationi Roscii audebit ' paulo ante quaerebam , id quia uehementer ad rem pertinebat, qua de causa Flauius cum de tota lite faceret paelio αmem,neque satis acciperet a Roscio neque iudicio absolaveretur a Fannio. nunc uero, id quod mirum et incredibile est, requiro, quamobrem, cum de tota re decidisset cum Roscio , HS CCCIIII separatim Fannis dissolestiit. hoc loco saturi quid pares res dere , scire cκpio ;Mirum , omnino Fannium a Flauio HS CCCVII non

abstulisse , an alio nomine , et alia de causa abstulisse es alia de cause, quae ratio tibi cum eo intercesserat' nulla. addidius erat tibi ἰ non frustra tempus contero: omnino, inquit, HS ccCDII ; Flauio non abstulit neque Sanurgi nomine, neque cuiUquam . si planum furio, post hanc recentem stipulationem Roscii HS ccci III a Flauio te abstulisse: nunquid cause est,quin ab iud Dio abera turpissime uictus quo teste igitur hoc planum faciam ' uenerat, ut opinor, haec res in iudicium' cerore. quis erat petitor ἰ Fannius. quis reus Flauius. quis iudex ς cIuuius. ex his κnus mihi testis est producenαdus , qui pecuniam datam dicat . quis est ex bis graα visimus sine controuersiis, qui omnium iudicio comm probatus est, iudex. quem igitur ex his tritas a me teis stem illectabis' petitorem Fannius est: contra se nuntquam testimonium dicet. reum y Flauius est: is iampridem est mortuus '. si uiueret, ureba eius audiretis. iudicem l cluuius est. quid is dicit ἰ HS CCCIIII Panurgi nomine Flauium Fannio dissoluisse. quem tu si ex cen

139쪽

PRO in Roscio c Ο Μ. 1 ssu sterias, eques R. 6t: si ex uita, homo clarismus test: si ex te, iudi em sumpsisti: si ex ueritate, id, quod

scire potuit et debuit, dixit. nega, nega nunc, equiti R. homini bonesto, iudici tuo credi oportere. circunsparit, aestuat, negat nos Cluuii testimonium recitaturos. recitabimus: erras: inani, o tenui ste te censolaris. recita testimonium T. Manilij, er C. Lusiij ocreae , duorum senatorum, hominum ornatissimornm, qui ex Cluuio audierunt. utrum dicis, Luscio π Manilio, an et Cluuio non esse credendκm planius atque apereatius dicam : ut rum Luscius π Manilius nihil de iis L CCIIII ex Cluuio audierunt, an Cluuius falsium Lis scio et Manilio dixit f hoc ego loco, soluto et quieto sum, animo: et, quorsum recidat re Uum tuum, non magnopere laboro : irmissimis enim, et sanctissimis testia moniis uirorum optimorum causa Rosiij comunita est. si iam tibi deliberatum est, quibus abroges idem iuri rundi: restonde. Manilio et Lusicio negas esse creden αdum die, dude. est tuae contumaciae,arrogantiae,uitaeq; niuersae uox. quid expectas, quim mox ego Luscium et Manilium dicam ordine esse senatores, aetate gran rades natu, natura sanctos et religiosos, copiis rei famiaitaris locupletes, et pecuniosos ' non faciam : nihil mihi detraham, cum illis exactae aetatis seuerissimefructum,

quem merueγκnt, retribuam . magis mea adolescentiae

indiget illoru bona existimatione,quam illorum seuerises a senectus desiderat mea laudem. tibi uero Piso diis deliberandum, et con quendum est,utrum potius Chereae iniurato in sua lite, an Manilio et Luscio iuratis madeno iudicio credas.ReliPum est, ut clauium falsum

140쪽

ΟRAT Io Luscio et Manilio contendat. quod si facit, qua impudentia est eum ne testem improbabit, quem iudice probarit φ ei negabit crecti oportere, cui ipse crediderite eius testis ad iudicem fidem infirmabit, cuius proptersidem et religionem iudicis testes comparabat' quem ego si ferrem iudicem, refugere non deberet: cum testem producam , reprehendeme audebit dixis enim, inquit,

iniuratus Luscio et Maniliο.si diceret iuratus, credere, et quid interest inter periurum, et mendacem qui menti risolet, peierare consueuit. quem ego, ut mentiatur,

inducere possum; ut peieret, exorare facile potero: nam qui semel a veritate defexit, hic non maiore religione ad pertiarium, quam ad mendacium perduci confiueuit: quis enim, deprecatione deorum, non conscientiae fide commouetur propterea, quae poena ab diis immortaliutas periuro , haec eadem mendaci constituta est: non enim ex pactione ureborum', quibus iusiurandum comprehenditur , sed ex perfidia et malitia, per quam inrasidiae tenduntur alicui, dij immortales hominibus ira, Get succensere consueuerunt. at ego hoc ex contrario contendo. leuior esset .auctoritas clauit, si diceret inuratus, quam nunc est ,cum dicit iniuratus: tum enim forsitan improbis nimis cupidus uideretur, qui qua de re iudex pulset, testis esset: nunc omnibus inimicis nese se est castissimus,stconstantissimus esse uideatur , qui id, quodsiit, familiariueus suis dicit. dic nunc, si pretes,si ressi causa paritur,cluuium esse mentitum. mentitus est clauius ipsa mibi ueritas manum inieci , ei paulister consistere,et commo rari cogit. unde hoc totundductum, o constatum mendacium est Rofidus est