장음표시 사용
31쪽
progrediar, de eo quoque paucis uidendum, an uicissim et domino ex contractu officialis acquiratur obligatio 8 Hic recurrendum ad id, quod hac in re de procuratoribus et institoribus, cum quibus officiales comparari supra dictum est, in iure proditum est. E. quidem ei, qui institorem tabernae, uel alii negotia. tioni praeposuit, aduersus eos, eum quibus ille contraxit, nullam competere actionem, iure ciuili est expeditum. I. I. vers.sed non. de inst. acti idem obtinet in exercitore nauis. l. I. g. Jed ex contrario. I8. de exere. act. iis enim satis consultum creditur, eo quod actione Ordinaria, puta mandati, locati, negotiorum gestorum, cum institore uel magistro nauis agere possint. d. l. i. g. I8. de exerc. act. d. l. I. de ivst. aeri si tamen ab his rem suam seruare nequeant, eX aequitate illis succurri solet, etiam contra eos, qui cum magistro aut institore contraxerunt. d. l. I. g. I8. de evere. act. l. I. in D. cum l. seq. de inst. act. Neque et iam ex contractu procuratoris domino actio aut obligatio quaeritus aduersus eos, cum quibus contraxit
nisi ei a procuratore cessa fuerit. l. psistissio. 49. g. D.
de acq. posΓ. l. a. C. per quas pers. Hob. acq. cum iuris ciuilis ratio non admittat, ut quis alteri, cuius pote stati non est subiectus, obligationem aῆquirat. g. pen. I. per quas peri . cuique aeq. l. I. C. eod. l quaecunque
II. de obl. et act. Sunt tamen casus, quibus etiam sine cessione utilis actio eX conuentione procuratoris
domino datur, I. si ex re domini stipuletur. I. quod procurator. 68. de procur. a. si domino praesente. l. Aprocuratori. 79. de uerb. obl. 3. si utilitas hoc exigat, nec domino aliter res salua esse possit. L Iulianus. I3.
32쪽
v AT EN V S D O M I N v S , T E N E A τ V R. q. si procurator. 23. de ata. emt. l. s. de praei.sip. L da. i. I 8. g. vis. dxun. infi Verum cum illud, quod dictum est, alteri per alterum Obligationem et actio. nem acquiri non posse, ex iIuris ciuilis scrupulositate descendat, cum ius gentium non obstet, quo minus alteri, licet eXtraneo, quis paciscstur, eique promisssum acceptanti obligationem acquirat. Grol. de I. B. et P. La. cap. II. g. I 8. hodierni mores etiam hanc iu-yis partem, rςiecta illa iuris ciuilis subtilitate, ad ius gen. tium reduxerunt. GroenevV. de d. ab g. ad 9. alteri.
de inut. sip. Vinn. ad g. 4. eod. n. a. in M. Meu. p. q. deos. IIa. n. s. Hinc quin hodie principi aut
reipublicae, quorum contractus et actiones etiam ali-xs ex iure gentium aestimantur, ex conuentione ossicialis obligatio et actio directe acquiratur, nullum est dubium; idque etiam iuris ciuilis ratio admittere uidetur, quippe quo actor ciuitati aliquid dari fierique stipulatus, eidem utilem actionem statim acquirebat. I. eum qui. s. g. pen. de cons. pec. Hucusque de facto ossicialium licito, atque inde redundante in dominum obligatione.
Illieitum factum hae est, quod 3. Ex sieto suo siaudulento te-' aliquid in se seaudis habet. netur ossicialis.
a. Facta haec uel in speetale de. q. Non etiam dominus, nisi ex lictum cadunt, uel negotia eo lucrum senserit. : . . in se licita comitantur. s. In iudicialibus mandatum re-
33쪽
spiciendum, quod si gener, te sit, facto ossietalis dominus obstringitur. 6. Cum ossicialis ex mandato domini delinquit, hic ad da
. Principi contra ius fasque quid praecipienti, quatenus Parendum sit 38. Ossicialis, qui domini uoluntate compulsus aliquid eom. mittit , ab hoc indemnis fieri
debet. 9. Citra mandatum si delique. xit ossicialis extra ossicium, non tenetur dominus. Io. Seeus, si in ossicio delietumia paratum sit; imputatur nam. que domino, quod minus i. doneum uel prauum hominem ossieto admouerit. II. Dominus qualiscunque tenetur de damno a familia sua
ossietum suum deliquerit. OFFICIALIUM 'I3. Quando dicatur ossietalis
circa ossicium delinquere. 14. Hoc uariis exemplis illustra
Is . Si domini eulpa in elige . . dis famulis aut ossicialibus argui non possit, sectum eo
I 6. Idem dicendum, si famulus aut subossicialis a superiore
sit electus. I . Criminaliter non agitur, ni
Iss. In arbitrio laesi est, utrum -ossietatem aut dominum ma sit conuenire. I9. Dominus habet regressum aduersus ossietatem, si ex . . ius delicto quid soluerit. ao. An dominus exhibendo s mulum aut ossietatem ab o ligatione ex eius delicto orta liberetur ΤΣI. Quando ciuitas ex desieto magistratus uel administra
tum est. capite proximo de licitis factis ossiciali.um, et quatenus eX iis dominus Obligetur , transeundum iam ad facta eorum illicita, et de nis etiam im quirendum , an aliqua ex iis ad dominum redeat obibI gatio. Quanquam autem illicitum factum ministri dici
34쪽
ci possit, quicquid ille extra mandati sui limites agit, licet id alias nec in ciuilia, nec in gentium iura impin. gat, de quo superiore capite dictum: hic tamen spe. ciatim illud illicitum uoco factum, quod in se staudis aliquid aut prauitatis contineb utcunque interdum cum
contractu concurrat. Etenim haec ut distinctius ex. aplicentur, separanda sunt primum facta illicita, quae in speciale delictum incidunt, a dolo uel malitia, quae contractus aliaque similia negotia comitatur. Huius 3 generis facta illicita sunt uel iudicialia, uel extraiudici. alia. In his si quid deliquerit ossicialis, puta si, cum a
domino ei mandatum emi, ut cum alio contraheret, eum cum quo contraXit, uel fraude ad contrahendum
induxisset, uel in ipso contractu circumuenisset, quia ex facto hoc fraudulento ipse ossicialis etiam directe conueniri possit, minus dubium est,arg. l. . de inst. are. et L I. g. est autem. 17. de exere. act. quemadmodum et illud expediti iuris est, quod ex dolo suo procura, tor et administrator ciuitatis teneatur. I.sed ex dolo. Is g. I. et a. de dol. mal. Num autem in subsidium, si qui dolo ossicialis laesus est, suum ab eo consequi non possit, in dominum actio detur, quaestionis est. Equi- Idem si ex eo facto lucri aliquid ad dominum perueni-rit, dubium non est, pro modo lucri percepti eum
teneri, d. l. IS. g. I. a. ubi et municipes tenentur ex doelo administratoris, in quantum ad eos peruenit; cum naturalis aequitas non patiatur, ut quis alterius detriis mento locupletetur; l. ius naturae. 2o6. de reg. iuri M.que ita intelligenda l. s. pr. de tris. ML ubi dicitur do. dum procuratoris nocere dominoe Ceterum si dominus ex facto doloso ossicialis nullum lucrum senserie, si ueri-
35쪽
34 DE PACTIs OFFICI ALI v Muerius est, eum non Obligari. arg. d. l. I s. I. I. et a. dedol. 1nes. cum ad eiusmodi facta iniusta mandatum ex-s tendi non possit. Iam facta iudicialia quod attinet, si officialis in iis dolo quid egerit, distinguendum puto socundum ιβ procurator. Io. de pracvr. an ad unam spe . ciem constitutus officium mandati egressus sit; tum on rid quod gessis, nullum domino praeiudicium fucere potest, et sibi imputet, qui cum tali procuratore. uel officiali litem ultra limites mandati est prosecutus: an plenam potestatem agendi habuerit, tum enim obdolum eius rem iudicatam rescindi non oportet; sed dominus eo tenetur, qui tamen propter id, quod ita dolo uel fraude gestum est: officialem ipsum conuenire
Potest, d. l. Io. de procur. valide autem duci argumen.
tum a procuratore ad officialem, seu ministrum publicum capite proximo dictum est, et confirmat Meuius p. 4. decis Ii3. n. a. Plane si per collusionem officialis, aut procuratoris in iudicio quis fuerit absolutus, et ille reparando damno non sufficiat, aduersus ipsium, quilita, absolutus est, de dolo actio, aut si iterum conueniatur, replicatio dabitur. l. et eleganter. 7. I. pen. de dol. ma 6 L s procuratorem. 8. g. I. mand. Nunc ad illa officia. lium facta progrediendum, quae delicti specialis noemen inducunt. Huius generis si quid patratum sit ab ossiciali, ante omnia uidendum , utrum id ex mandato domini factum sit, an sine mandato, et si hoc, utrum delictum commissum sit in ossicio; an extra ossicium. Quod si domini mandatu deliquerit, atque alii sic no. cuerit ossicialis, dominum ad damni reparationem laeso teneri, indubitati iuris est, cum mandans ex delicto
non minus obligetur, quam is, qui mandatum est eXm
36쪽
χvATENUS DOMINUS TENEATUR. Rcutus. l. non solam. H. g. 3. de iniur. l. I. l. quoties. II.tii es ut arviat. nam et hic locum habet regula uulgaris
supra proposita, quod quis per alium facit, ipse fecis ,
se intelligitur. cap. qui per alium. . a. de reg. iur. in 6. scite Paulus; is damnum dat, qui iubet dare: eius uero nulla culpa est, cui parere necessum sit. I. is damnum. I69. de re g. iur. quod cum non solum iure ciuili praeceptum, sed et naturali ratione suffultum sit, haud dubie etiam summam potestatem obstringet. Cete. Trum principi aut superiori potestati contra ius fasque quid praecipienti aut mandanti quatenus parendum sit,
et in quantum iussus ille . delinquentem eXcuset, fuse , - eXponit Farinae. quas. Prim. 97. peT tot. Μyler ab Ehrenb. parchol. cap. II. g. IT. etseqq. res huc redit: Si non satis aequum uiuetur Principis Praeceptum, eXγcutio disterenda, et is interim rectius instruendus. cap. 4. Nou. I7. quod si perseueret in proposito, et contra Praecepta Dei, uel ius naturae aliquid imperet, submisse detrectanda paritio. I. rescripta. 7. C. de prec. imp. ossem. I. . C. si conre. ius uel util. id enim ne quidem - hacere nos poste credendum est, L flius. Is. de condit.
instit. sin autem iuri ciuili aut positivo solum repugnet, rod imperatur, uel ambitiose quid sit mandatum, cum
'rinceps rationes non admittit, Obtemperare conuenit: interest enim, ne Principis, penes quem est summum rerum arbitrium, authoritas conuellaturi arg. Lseruo. 6s. g. a. de SC. γ rebell. Licet autem ius ciuile ex gmandato rerum illicitarum et turpium nullam uelit oriri obligationem, g. illud quoque 7. I. de mandat. l. 6.9. 3. eod. t. nec praetermittendum. v. pro socio. I. gen raliter. 26. cum seq. Ls sagi lii. Ia3. de uerb. Gl. adeo-
37쪽
que qui mandatum eiusmodi suscepit, nec inpenses
nec poenam eius facti nomine praestitam a mandante recuperare possit. d. g. 7. L si mandauero aa. q. qui am, dem. 6. mandat. secus tamen in officiali, qui uolunt, te domini compulsus quid iniqui committit, dicem dum uidetur, cum officium suum nemini debeat esse damnosum. i. 7. test. quemad. aper. et quod actiones ebulles attinet, culpa carere uidetur, qui obsequitur im-T perio patris uel domini. d. l. r69. de reg. iur. eoque differt osticialis a priuato, cui ab initio liberum est man. datum suscipere, uel non. g. mandatum. II. L de manu. - 9 I. s mandauero aet. g. . eod. Accedendum nunc ad delicta ossicialis citra mandatum domini admissa. Hic, Ut et ante monitum, interest, utrum in officio suo deli. 9uerit, an extra officium: isto casu dominum non obligarhox officialis delicto certum est; cum in iis, quae extra inicium facit, pro osticiali haberi non possit,
sed suo nomine, ut priuatus agere uideatur: atque bdeo facto illo se tantum, non dominum, ad resarciem dum damnum obstringit, et huc pertinent illae plenae aequitatis regulae, factum cuique suum non alii nocere debet. I. Iactum. Is s. de reg. iuri et non debet alteri per alterum iniqua conditio inferri. l. non debet. 7 . eod. aut quis ex aliena malignitate damnum: sentire, L ult. .
C de aeq. psis uel alieno facto praegrauaria. si quis suo. n. g. i. C de inus tes. t in causae. 27. in D. pr. de pro
eum. eum R Hinc si procurator Caesaris rem eius, tanquam propriam, tradat, dominium eius non transfert, quoniam ad hoc consensum Caesaris non habet, Io t. I. i. de preeur. Caes. Num autem dominus ex ossicialis delicto circa ipsum ossicium commissio teneatur,
38쪽
V ATEN vs DOMINUS TENEATUR. 37
difficilioris est discussionis. Videtur namque prima fronte simpliciter negandum, eo facto principem alium. ue dominum obligari, cum et hoc mandati fines exiscedat: quantumcunque enim libera sit ossicii admini. strandi potestas, neutiquam ad delinquendi licentiam extendi potest. Verum subest alia ratio, Guae dominum hoc castu ossicialis facto obstringere uicietur, nempe quod culpa carere non censeatur, qui hominibus improbis ossicium publicum committit, eosque tam ampla potestate instruit: cum eorum, quorum Opera utitur, fidem ac probitatem perspectam habere debe. ret, et bonos homines ad ministerium eligere. arg. I. 3. pr. de publiean. et diserte culpa dicitur, minus fideles aut ineptos ad ossicium adhibere. I. qui non tam ido.
Neum. II. commod. l. . in pr. de cust. reor. I. debet 7. g. 4. naui. caupotabul. ubi exercitor ob damnum a nauta datum, actione de recepto teneri traditur. Licet enim suorum seruorum nomine nox ali duntaXat teneatur: tamen cum alienos adhibet, explorare eum oportet, cuius fidei, cuius innocentiae sint, unde et mala .electio ministri eligenti dicitur nocere. I. ult. in Ined. C. de ari. posἴ et qui ad ossicium publicum minus idone. Os nominarunt, obnoxios se reddunt iis, quae ab illis neglecta, uel minus recte gesta sunt. l. I. ι. exactores.
8. C. desusceptor. Ex his colligitur, obligari Principem ex damno ab ossicialibus suis circa ipsum ossicium illa. eo ad illius reparationem. Iuli. Herm. Stammer. de se
diit. per . l. a. e. IS. N. 2O. Menoch. l. F. praesumi. 27. maa. Nam et dominus qualiscunque ob damnum a fa- urnulis in ossicio illis commissis datum tenetur ad damni reparationem. l. I. 3. de publican. l. se feruus. a . I. si
39쪽
38 DE p Ac TIs OFFICIALIVM fornicarius. 9. ad L. Aquil. eadem ratione ipsi quoque officiales obligantur ad resarciendum damnum a familia ipsorum datum. Farin. quaesi crim. 2 . u. 3. Stam-mer. d. cap. I s. per tot. Myler ab Ebrenb. in hyparebo cap. aa. q. I. 3. quam in rem teXtus est elegans in Nou. 8a. cap. 7. ubi si quid commissumi fuerit ab emceptoribus et ministris iudicum, id omne periculo esse dicitur eorum, qui eos ad ossicium deputarunt, qui omne damnum eorum causa factum iis , qui ab eista si sunt, curabundi Ita-DuX militaris tenetur ein rum nomine, quae prouincialibus a domesticis eius, manipulariis et ministris erepta sunt. I. I. C. ad Leg.
Ia Iul. repetund. Haec ita se habent, si modo famulus aut minister, ut dictum, in negotiis ad officium suum spectantibus deliquerit, puta si dolo uel culpa stabularii in stabulo, uel negligentia coqui in culina, uel ex desidia fornacarii apud fornacem, igne negligenter cinstodito, incendium sit exortum; si quid autem a faminio extra ossicium sibi commissum, paratum aut neglectum sit, eo dominus non obstringitur. per d. L a . s. ad L. Aquit. l. ult. q. q. Naut. caup. Gail. a. obf. al. n. 6. Menoch. i. a. arb. quaest. caf. 39o. n. 2I. Meu. ad Ius Lubec. p. 3. l. 8. art. I. u. 28. et 3I. CarpZ. practi crim. p. a. quas. 39. n. 33, et seqq. Farin. d. q. a . n. 49. et seqq. multis. ubi hanc materiam accurate per uariasu ampliationes et limitationes pertractat. Dicitur autem
officialis tune proprie circa officium delinquere, cum quid admittit fau0re, uel praetextu, uel contemplatio-34 ne, uel colore officii. Farin. d. l. n. s9. Ad haec comfirmanda Bartol. i . ue quid. 7. de inc. rum. naufr. hoz
40쪽
χU ATENUS DOMIN Vs TENEATUR. 39 exemplo utitur: si quis poneret aliquem ad custodiam totius territorii, ne commitantur furta et rapinae quas Itali uocant robarias custos autem ille furatus sit, certe dominus, qui eum posuit tenetur, licet fecerit contra mandatum. Matth. de Amici. deos. 8a. n. 8. si scri-ha in libris rationum non descriptit Omnes eXactas et
receptas pecunias, non liberabitur dominus dicendo, id ipsi scribae esse imputandum; illud enim iure optimo utrique potest imputari, et domino et scribae, nam et ille uidetur scribere, cuius nomine scribitur. cap. qui facit per alium. a. de rex. iur. m 6. hinc quicquid
in libro marcatoris i scriptum, aut non ser tum repe ritur, id omne eiusdem mercatoris consentu et uoluntate scriptum, aut omissum praesumitur. Add. Mari Giurba. consit. 36. n. a. Notarius etiam seu scriba pintilicus tenetur de delicto sui substituti, si quid commiserit in ossicio notariatus. Farin. d. q. 24. n. 6O. et 8S. simili ratione Commentariensis, seu custos primarius Carcerum tenetur de culpa et dolo suorum famulorum substitutorum ad custodiam carceris per text. e r. iu
in pr. de cust. reor. ibi. Non est facile ut ovi custodia credenda: nam ea prodita is culpae reus est, qui eam ei committit. Farin. q. crim. u. N. 49, Mylurab Elirenti. in hypareh. cap. aa. n. 18. Et ii quis de cohorte officialis pecuniam accipit , quo magis aut minus ossicium faceret, quod crimen Itali uocant baratiemini m) tum ripse ossicialis pro suo ministro tenetur.
Bartol. I. a. n. q. ad Leg. Iul. repetund. Farin. s. crim: iu. n. I x. Contingit tamen interdum is
ex speciali ratione , ut haec regula de praestando damno ab ossicialibus' et subossicialibus dato,