장음표시 사용
41쪽
4o DE FACTIS OFFICIALI UMofficium suum perdat: ueluti si domini culpa in eligendis ad ministerium suum hominibus imperitis aut iuspectae fidei argui non possit , ut si bonae existimutionis fuerint, et in eodem similique officio iam ante
cum integritatis et peritiae laude uersati sint, quos ele. git. are. Is uenditae. H. deperie. ut et comm. trendit. FDrinae. d. quas. 24. n. 6I. et 6 . et quas. 21. n. IS. MDIer ab Ehrenb. pareb. cap. aI. I. 16. etseqq. id quod 16 dominum probare oportet. Idem dicendum, si faminius uel subofficialis, qui deliquit in officio, non ab ipso domino, cui operam praestitit, sed ab alio superiore,
puta Principe, esset electus; tunc enim domino imputari non posset, quod minus peritos aut probos ad mini. sterium elegeriti Farin. d. quas et . n. 86. et quaest. 3I. n. Π. Myler ab Εhrenb. d. cap. 2I. g. I . et seq. quanquam et hoc casu domini culpa interuenire potest, eo quod homines manifeste improbos et male uersiantes in officio retinet, cum eos a se summouere, et suspectos arguere deberet. arg. l. 3. I. a. de ad. min. et per. tui. Nov. 82. c. 7. in . Farin. d. q. 24.
II n. 9l. Quae autem hucusque de obligatione domini ex delicto ministri uel famuli tradita sunt, tum demum locum habent, si ciuiliter, seu ad damni reparationem
agatur, non si criminaliter. Farin. d. q. 24. n. 89. Antii8 Thessaur. i. quaest. Dr. 83. u. Io. Giurba. d. coss. 36. n. Is. Et ita quidem obligatur eo facto dominus, ut in arbitrio sit eius, qui laesus est, utrum dominum iis psum, an officialem, qui damnum dedit, conueniri mulit , I. Un. g. 3. furti adu. Naut. Stamm. d. c. IS. n. ainis Myler ab Elirenb. d. c. 2I. q. 2I. Habet tamen Gominus ex delicto uel facto famuli aut officialis conuentus regres
42쪽
stv Ar ENVS DOMINUS TENEAT R. 4rgressum aduersus ipsum ossicialem aut famulum, ad repetendum id, quod eius rei causa solutum est. Fa. m. d. quas. et . n. 9O. Myler ab Ebrenb. d. cap. aetag. 6. et c. Io. g. Ia. in M. eamque ob causam potest retinere mercedem famulo debitam. Farin. d. l. quinet de iure Saxonico dominus ex facto famuli, qui in ossicio suo deliquit, non ulterius tenetus, quam usque. ad quantitatem mercedis ei debitam. CarpZ. p. q. const. 43. def. 7. Hic denique quaeritur, an dominus exfiba hendo famulum aut ossicialem delinquentem ab obligatione liberetur8 Qua in re ita distinguendum existimo: aut quaestio oritur de eo, qui priuatum gerit ota. situm, ueluti de nauta, caupone, aut simili, ouo catas famulus damnum alicuit dederit, dominus illum evhthendo non liberatur , sed in solidum tenetur. l. m. q. s. fura. adu. noui. positum enim est in arbitrio damnum passi, utrum cum famulo aut cum domino experiri uelit. d. l. un. g. 3. aut quaestio est de eo , qui pin. blicum habet ossicium, et cuius famulus in officio p blico deliquit; quo casu, si dominus famulum alias doneum et habilem ad tale ministerium adhibuit, illatre exhibendo ab omni obligatione liberatur. L I. g. est. yprse publinu. licet exhibitus soluendo non fit, quipripe ualet hic regula: qui non habet in aere, luae in cocii
pore. Quod igitur hic de exhibitione ministri aut se. muli male in officio uersantis allatum , id sic accipiemdum, ut Pri maritime dominus hoc casu liberetur, si ei, qui damnum passus est, ex bonis eiusmodi ministri damnum sarciri curet: aut si ad hoc bona eius non sufficiant, is in corpore luat, quod aere soluere non podi
est. arg. t ult. de m rus uoci Plane Edominus in princi.
43쪽
pio male eligit famulum aut ministrum, tunc delinqentem exhibendo non liberabitur. Et sic intelligenda est I. in conmuntariensem. 4. C. de cvs. reor. quoniam et domini culpa uersatur in mala electione. Myler ab Eli. renti. 'parch. cap. 22. g. H. et seqq. Farin. d. quaest. I . n. 6O. et 9S. et seqq. aut si in prouidendo negligens sit , cum damnm prohibere potuit, nec pcohibuit, sioquc ex quasi delicto, adeoque ex proprio facto obligatus sit. Myler. d. traei. c. IO. g. M. Stamm. deserua. person. l. a. c. I . n. I9. EX iis, quae hucusque in genere delictis officialium et famulorum disputata sunt,
non difficulter intelligi potest, quid sentiendum sit de
delictis magistratuum et administratorum ciuitatis, ubi quaeritur, an ciuitas iis obligetur. Nempe uidem dum, an magistratus solus sine conuocatione consilii deliquerit, et tune etiam solus, non etiam ciuitas tenebitur, ne innocentes pro nocentibus poenas luant, et. ne culpam temeritatis alienae alii sustineant. l. 6. C. unde ui. an uero publico consilio delictum commissum sit, et hoc casu dubitandum non est, quin ciuitas teneatur et plectenda sit. Add. Hstom. illa'. quaest. 4a. insin. Farin. d. quaest. 24. n. Io8. et seqq. multis. ubi et n. Ias. hanc distinctionem multorum auctorum testimoniis confirmat.
I. Faeti appellatione etiam non tinetur. factum, seu neglectum cou- a. Culpa onussionis, seu negli-
44쪽
qvATENUS DOMINUS TENEATUR. 43gentia hic a commissionis cul.
pa separanda. 3. Exactam diligentiam, fidem et industriam officialis in adis ministrando officio debet adhibere 4. Et explorandum prius domi. no, euius fidei et industriaest, quem ad osseium uult adhibere. s. A procuratore exacta diligen. tia desideratur. 6. Osseialis etiam iurisiurandi uineulo est obstrictus. . Ossietalis etiam culpam te. uissimam praestat.
ab ossieto remoueri, aliisque poenis assici potest. 9. Principum et rerumpublicarum iura negligentia amittuntur, etiam regalia. Io. Vt et iura in alieno territorio competentia.
II. An quis ius in alieno terri. torio praescribere possit,ignorante domino territorii pIa. Ex capite ignorantiae eontra praescriptionem, etiam tricennalem, hodi datur restitutio: non contra temporis immemorialis.
I 3. Ad praeseribenda iura dominorum susscere scientiam et patientiam ossicialium: ue.
quatenus dominus ad reputandum damnum teneatur, summatim exponitur.
DIctum est hactenus de factis officialium, tam lici- r
tis, quam illicitis, et quatenus ex iis dominus ob. ligetur. Factorum autem appellatione etiam non facta morali ratione contineri certum est. Grol. d. I. Ret P. l. a. e. q. q. s Et quanquam, quae capite proxi- amo de dolo, culpa et delictis officialium exposita sunt, quoad vim obligandi dominum perinde ferme ac non facta, seu neglacia officialium pertineant; culpa namque, ut ibi dictum est, non solum in committendo, sed et omittendo admittitur, quod et in dolo locum habet. Attamen ut accuratior haec nostra sit tractatio, est et de non factis, seu negligentia officialium, quae in quibus F a dam
45쪽
dam separatam rationem habent, aliquid hic adden. 3 dum. Illud in antecessum monere ferme superuacaneum est, officialem quemlibet exactam diligentiam, fidem et industriam in administrando officio adhibere debere, et nihil eorum facere, quae domino suo, Prin. cipi, aut reipublicae noXia, nihil eorum contra Omittere, quae utilia atque proficua fore censet; unde solenni sacramento, in quod, cum administrationem suscipiunt, adigi solent, haec uerba inseri consueuerunt: Velies omnia retae, et cum utilitate domini agere, et neque praetermittere ea, quae utilia 6' domino putauerit, neque admittere, quae inutilia ese existimauerit, ut habet iurisiurandi formula, olim curatoribus furiosorum praescripta. l. cum furiosus. 7. g. s. C. de cur. fur. quod iure nouissimo ad omnes tutores et curatores est
4 Mesalires. Quare, priusquam ossiciis admoueantur, eX- plorare conuenit, cuius fidei et innocentiae sint. l. . g. 4. in . naui. caup. b. eoque collaborandum, ut uiri solertes, rerum experti et honestae uitae ad mune- ra publica adhibeantur; c. nisi essent. ai. de praebend. Praestat enim omnino administrationibus et officiis non peccaturos praeficere, quam damnare, cum peccassent: ut prudenter Agricola censuit, teste Tacito in Agricis cap. r9. Quod si procuratores et mandatarii, in priuatis negotiis constituti, non satisfaciunt ossicio, si uulgarem tantum industriam rebus expediendis adhibent , cum exacta diligentia cuncta gerere debeant, nec quiς-
46쪽
v A T E N vS DOMINUS TENEATUR. 4 quam in eorum administratione neglectum aut decit. natum, culpa uacuum esse oporteat. l. in re mandata. ai. C. mand. hinc non tantum pro his, quae gesserunt, sed etiam quae gerenda susceperunt, tum Propter
exactam ex mandato pecuniam, tum non exactam teneri dicuntur. I. procurat. II. C. eod. quibus re
spondet illud Ciceronis in Orat. pro Roscio Ameri ubi, de iudicio mandati disserens, ait, in mir. lmis rebus teneri mandatarium, si quid non modo ma litiosius, uerum etiam negligentius fecerit : Quan. 6to magis id in administratione officii publici obtinebit, ubi praeter illud obligationis uinculum, quod ex mam dato susceptoque officio oritur, etiam iurisiurandi re. ligio , et inuiolabilis ille nexus, qua unusquisque ciuis ad ciuitatis suae commoda promouenda adstringitur, intercedit. Spectat huc formula iurisiurandi, a Iustinia. no Nou. 8. in sin. iis , qui muneribus publicis ad moeuentur, praescripta, et in haec uerba concepta: Iuro ego per Deum Omnipotentem puram conscientiam, germanuinque se inum me seruaturum, Sacratissimis nostris Dominis, Iusiniano ei Theodorae coniugi eius, occasone traditae mihi ab eorum pietate administrationis: et omnem laborem ae sudorem cum fauore, sine dolo et
sine arte quacunque fuscipio in commissa mihi administra.
tione de eorum imperio atque republica, etc. ubi ultima uerba satis imperite uersa ab Interprete, rectius sic ex- . Primuntur, et Omnem operam atque laborem sincera mem. te, sue fraude atque fasiacia quacunque me in commissa. mihi administratione fuscepturum : sic enim habet
47쪽
46 DE PAC TIS OFFICIALI VM 7 ἀωτῶν Quibus consequens est, officialem in oticii administratione quid omittentem, aut committentem, ad damni reparationem teneri, quin et Omnem cubpam, adeoque et leuissimam praestare debere, arg. l. a procuratore. I3. C. mandat. id quod sufius persequitur Myler ab Elirenb. Oparcb. cap. I9. ubi g. s. iudicis arbitrio relinquendum itatuit, an et culpam leuissimam inomiciendo admissam officialis praestare teneatur: quod aequitate nititur, licet stricta iuris ratio distinctionem 8 hane non uideatur admittere. Ceterum officialis ob id, quod eius culpa neglectum aut minus recte gestum est, non solum ad damni eX eo dati reparationem obligatur. l. un. C. ut omnes iudices tam civ. quam mil. ete.
Nou. 8. e. 9. sed et ob crassam et supinam negligentiam,ruae culpa lata dicitur, ab officio remoueri potest. l. 3. de α. praef. prael. Orient. Gail. I. obf. 28. n. 8. aliisque poenis pro iudicis arbitrio affici. Menoch. deamb. quaest. lib. a. eg. 37I. n. 4. Μyler. Impar h. cap. 17. s. 7. quam aliqui etiam ad mortem extendi posse putant. Tiraqueil. de Men. temp. caus. ψ . n. 23. et seqq. quod tamen non 9 sine ratione displicet Mytero d. e. II. I. 8. His de culpa et negligentia officialium praecognitis, propius ad propositum thema accedendum, et uidendum, quidnam detrimenti exinde ad dominum redundet. Quae quaestio duabus partibus absoluitur: uel enim de iuribus do. mino competentibus ob officialium negligentiam amit. tendis agitur: uel de reparando damno aliis ab officia. libus illato. Priorem partem quod spectat, non solum priuatorum, sed et Principum ac Ciuitatum libe. rarum iura negligentia, seu patientia dominorum munci tollique posse, in consesso est; si quis nimirum iis
48쪽
scientibus ac patientibus tanto tempore illis sit usus, quantum ad praescriptionem eiusmodi rerum iura re. quirunt. Etenim Praescriptione temporis immemosialis etiam iura regalia, eaque quae Principi in sinum sum. mae potestatis sunt reseruata, acquiri posse, constans. est Iurisperitorum sententia. capsser pubUDin. 26. g.
praeterea. X. de uerb. I n. Pruckman. de regal. cap. S. v. 98. Sixis. eod. tr. l. I. c. s. n. I CarpZ. pari. a. conss.
3. d. a . sed et non usu iura in alieno alicui competen-iotentia tempore legitimo amitti constat. I. se quin i8. Lusu. ao. quemad. serv. a iit. I. M. C. de seruit. et haec quidem satis expediti iuris sunt. Si quis autem in alte. IIno territorio tanto tempore, quantum iura praescribem dis iuribus in alieno definiunt, longissimo puta, uel in memoriali, iure aliquo sit usus, inicio quidem territorii domino, scientibus tamen et non uetantibus eius officialibus, an horum negligentia et patientia Principi ita Praeiudicet, ut is, qui tempore legitimo iure illis usius
est, id praescripsisse dici possit, non perinde est expeditum. Hic excutienda primum illa praeli minaris quaestio: an ad praesicribenuam rem, uel ius in re alterius, scientia domini requiratur Z uel quod idem est: an contra ignorantem currat praescriptio 3 Equidem affirmantium sententia iure ciuili haud dubie uerior
- est. I. ult. C. de long. temp. praescr. 3O. annor. communis tamen iudiciorum Praxis contrarium recepit. El. Iaenim ex capite ignorantiae contra praescriptionem et-, iam tricennalem restitutionem in integrum dandam ςs . . se,cpmmuni doctorum calculo receptum est. Gail. a. obf. ici. M . Gilken. tr. de praescri pari. 3. c. I. u. Io. et seq. seclicta p. a. comi. Io. u. I. nec aliud de quadragena-
49쪽
ao DE PACTIS 'OFFICIALI v Mria praescriptione, quae cum tricennali in iure compa. ratur, ruis. et tit. C. de praescr. Io. vel 4o. annor. dicendum uidetur, licet non pauci dissentiant, quos resert et sequitur Beri. d. concl. IO. n. 7. aliud tamen de centenaria et immemorialis temporis praescriptione sentiendum, ut unanimi consensu iidem Doctores tradunt. 3 Beri. d. cones. Io. n. 7. Vnde praesupposita illa communi atque usu sori recepta sententia, ut praescriptio rescindi non possit, requiri scientiam aduersarii, seu domi. ni, quaeritur: An ad praescribenda iura dominorum lassiciat officialis scientia, ita ut huius scientia et pati entia in praescribendis rebus, iuribusque ad dominum pertinentibus, ipsi quoque domino noceat 8 Quod asserendum est. Κlok. Confit. 29. n. 444. uolum. I. Ubi hane 'communem sententiam multis adductis auctoritatibus
confirmat: sicut enim ipse dominus sua scientia et patientia per longissimum tempus sua iura amittit, ita et per officialium scientiam et patientiam longissimam ea perdit; cum quodcunque quis per alium administrat, uel negligit, per semetipsum administrasse, aut neglexisse censeatur. arg. I. si quis. 8. g. vlt. de iurisid. et scientia et dolus procuratoris domino nocere debeat. I. s. de trib. act. Neque hic ignorantia sua dominum iuuare potest: illius namque erat, inquirere in facta et gesta officialis; quod si facere omiserit, sibi imputet, si id ignorauerit, quod per se, uel per alium scire potuit et debuit. arg. cap. un. in . clem. de concess. pro . Myler. I 'pareb. cap. IO. q. Ι6. et seqq. Hucusque Ge priore par te quaestionis, ab initio huius capitis propositae, qua de iuribus domino competentibus culpa et negligentia ossicialium amittendis quaesitum est, nuno ad alteram
50쪽
chvATEN vs DOMINUS TE N E A T v R. 49 partem accedendum, et de reparatione damni officisi. um negligentia aliis illati disipiciendum esset; ea uero de re cum capite proximo sufficienter actum sit, quae huc pertinent, exinde repeti possitnt. Res hue redit: Dominum delicto aut culpa officialis ad resarciendu damnum ab eo datum non ulterius obstringi, quam ut negligentiae poenam ab eo exposcat, et ex' officialis bonis, quantum uires eorum patiuntur, laeso satisfaci. at: ipsum uero Dominum non teneri, nisi et factum e. ius argui possit, utpote si negligens in eligendo perito industrioque officiali fuerit: aut minus habilem conni. uendo, cum negligentiam eius aut imperitiam perspe. clam haberet, in officio perseuerare passus sit.
De factis ossicialium militaribus.sVM MARIA.
I. Quae de saetis ei uilibus diis cta sunt, pleraque et in militaribus obtinent. In militia qui fines mandati excedit, punitur, etsi res prospere cesserit. 3. Eius rei ratio redditur. q. Apud Romanos grauiter a. nimaduersum in eos, qui in iussit imperatoris in hostem dimicarunt, ut exempla do
s. Si belli Duees iniussu Prinei.
pis sui uel populi paeem seriunt, ea sponsio dicitur, nee obligat superiorem. 6. Quod docet illa in historia Rom. celebris pax Caudina. . Qui alium daturum saetviarumque promisit, obligatur ad dandum id, quod alterum daturum promist, uel ad id quod interest. 8. Sponsor, si Princeps paeis conditiones ab eo initas re-