장음표시 사용
241쪽
TIe iis quae ad laborem pertinent , THEODOROGAzA Interpreter
Cur ambulationes prolixae quidem per plana, laboriosiores sunt, quam i ter incompta: breues autem leuiorcs 3 An quod membra tum a multo, tumi a vehemente motu frangantur. Est autem vehemens, qui passim per locat inaequalia agitur: multus vel o, qui continens, unusque et . Locis igitur inae- qualibus tametsi longa motio acta est, tamcn rcquicm mutatio praestat, fa- cstque, ut longa non sit, ne ipsorum quidem equorum propter mutationem. Planis autem habitus similitudo, & paritas ninil interpellat, nec membris ψllam praestat quietem, sed efficit, ut mouendi ratio continuetur. At vero si breuis sit, nimietas quidem motus nulla in planis fatigabit: acclivibu au-lveni, quoniam imi nutatio uchemens, & contraria corpus modo sursum, lmpdὁ deorsum vexat, fatigetur, necesse est. Talis vero motus, ut dictum est, qui per ardua agitur: contrarius,qui per plana. lDe labore quinta taec sectio est. Labor autem, qui Graech , duobus modis su-lmitur in praesentia; partim pro exercitatione, & motu vehementiori: partim pro molesto illo sensu, qui ex vehementiori motu enascitur: ad utrumque enim pertinentia problema- lta traduntur. Ptimum anh quaerit, cur ambulationes prolixae M longae per loca, plana,&aequalia laboriosiores sint, quam caedem prolixae, de longae per inaequalia, ut sunt gibba,S convexa loca, seu sima: contra ambulationes breues per plana, dc aequalia minus laborio. sae, quis eaedem breues per inaequalia. Sudi igitur duo membra, quorum prioris hoc sit D d exem
242쪽
exemplum, Si quispiam sex horarum sp tio milliaria decem per loca aequalia conficiat, totidemque similiter eodem temporis spatio per loca inaequalia, exempli gratia, quattuor lascendendo, quattuor descendendo, & duo locis aequalibus, itinere perfecto maiorem ilia lle sentici lassitudinem, qu m hic. Secundi hoc sit exemplum: Ambulet quispiam stadia lquattuor loco plano, eodem temporis spatio quatritor similiter per loca inaequalia, modo lascendendo, modo descendendo,ut in altero membro ponchatur, maiorem hic quam ille persentiet lassitudinem. Ita quaestionis huius sensum accipio: ambulatiouis autem nomine virum progressio S regressio intelligatur, ut conuersio in ea conuersionisque, & flexiota lnis motus nece ario contineatur: an processus perpetuus absque reditu, aliquid fortasse lnon intersit: quamquam Cum reditu, & conuersiionc accipi videtur problemate xxxiii.de hac enim materia est 55 illud problema; praeter quod, S primum hoc, trabemus etiam alia quinque, ut septem omnino sint de cadem sem re hac sectione, primum, decimum,
duodecimum, vigesimum t rtium, trigesimum tertium, trigcsimum octauum, ac trige
simum nonum: singulis enim ii iste continetur comparatio ambulationis breuis, de longae, aequalis, &inaequalis: quod ad laboreru ex ea ortum pertinet: nec vero omnibus facile conuenire videatur. Nos autem difficultatem proponemus ad problema decimum.Nunc autem, quod ab Aristotcle scribitur explicemus. Igitur maioris illius laboris, qui in ambulationibus longis per aequalia, breuibus per inaequalia, contingit, caussim esse tradit Aristoteles, inultitudinem, dc vehementiana motus, qui in quolibet eorum maior, quam in opposito st: liac autem maioris propositionis locum habent, quam dcclarat Aristotcles, explicans qui motus fit dicendus vchemcns, de qui multus. Vehemens igitur il le est, ait Arithotellas, qui est , nimirum, qui conciliit , & diucllit partes ; ille
enim dolor cm creat, qui ex Continui solutione st. Porro autem surrinuαπιδες, non απερ-
, ut liabent excusi codices, legendum putauimus, Mercurialem sequuti libro primo variarum lectionum capite IX. qui ex Theophrasto ita locum hunc emcndauit: manifeste enim ita liabet Theophrastus in libello, seu fragmento de lassitudinibus. Antiquus autem interpres, S Theodorus voce ca-, acceperunt, loca piana, nc scio unde cruta significatione: praeter quam quod absurdum & nugatorium cst, qui sit vehemens motus explicanti, ea re explicare, de qua quaerebatur. Quaerebatur enim cur ambulationes prolixae per aequalia magis laboriosae sint, respondebatur, quia motus ille magis laboriosus est qui multus eth, S: vehemens. At multum hune dc vehementem motum declarans iam proferat nugas, qui dicat, motus vehemens est, qui fit per loca aequalia: ita verbex Theodori tralatione res habet. Vel igitur iuxta Mercurialem castigandus locus, vel
alia reponenda vox,aut proposita aliter interpretanda: manifeste enim per vocem τοιαί
significari praecedentis termini declarationem, constat ex iis,qtra equunriir, δὲ . Non celarim lectorem, in codice Iustiniani haberi hoc loco particulam iacgationis hoc modo, ου γιαύτη θ. Dicit igitur Aristotcles, eum csse vehemcntcna motum, qui diuellit putem, mulium, qui continens, Munus est. Tota autem ratio ita potest conformari t motus ille laboriolior est, qui multitudine ,-vellementia superat. Ambulatio prolixa per loca plana, dc aequalia multitudine vehementia motus superat ambulationem per inaequalia: igitur ambulatio prolixa per loca plana, Sc aequalia laboriosior est ea, quaest per inaequalia, in qua Vchemens ille & multus motus non ita contigit. Iae ratio sim liter accommodetur alteri membro problcmatis, in quo comparat breum ambulationes
per loca aequalia breuibus per inaequalia, illasque minus laboriosas esse dicit. Probat autem minorem propositionem, tangens utramque ambulationem,& primum quae fit per loca inaequalia , etsi illa in problemate fuerit primo loco posita, sicilii a nobis in minori propositione. Dicit autem in ambulatione per loca inaequalia, & si motus sit longus, talis enim positus est, fieri tamen breuem, quia intercedit cestatio, de immutatio, cum modo asce dendo, & modo descendendo iter fiat; haec autem mutatio quietem parit, ut paullo post melius apparebit: Quod autem proponitur,non sollim pedibus iter agenti,sed equo etiam contingere dicit Aristoteles; similiter enim eidem mutatio accidit: ita de equis hanc se emiam accipio. Ριπιλ cum in Graecis exemplaribus legeretur nos Theodorum sequuti δά Iutarianum putauimus legendum κ μαα,, de ita locum exposuimus. Tum alteram partem, seu alteram ambulationem tangit Aristoteles. Qui enim per loca plana, dc aequabilia iter facit, ille semper coniunctimi habet motum, est enim sempor cadom Ggura, nec habitus aliquis immutatur; ex quo partes 5 membra corporis, quiete nullamiuntur; ca vero fruuntur, quoties mutatio fit 1 membra enim corporis non eadem se
lycr mouentur nec codem modo, id ver5 requies cst ; cum vero partes requiescunt, lices
243쪽
iter Ionnim sit, breue euadit, quod dicebat paullo ante namqvie panes quiescunt ilia liter haud conficiunt, atque hin: modo, nec lo s nec vehemem motus ethe non eirim lunus Ilec continuus, cum intercedat quics, de cestato. Theophrastiis libello; seu fragmen-lto quod extat de hac materia idem problema proponit, eadem similiter allata ratione. Ad linitium autem libelli, quod ad eandem declarandam faciat ait, in eodem situ seu figura corporis permolestam pressionem esse. Esse mim veluti frictionem quandam,& coimisi nem. Porse autem immutari motum partium eu immutari partes, qiue mouentur immutata vix figura, vel illud eiusdem Aristotelis sit argumentum, quod habetur problemate xix. ascendentes genibus, descenduntes autem femoribus laborare. Oriti 5 --ve-ἀsi breau fit, explicat alterum membrum problematis. Si in locis campestribus, aut planis ambulatio sit breuis, iam motus non erit multus, nec ob multitudinem gignetur labor: ponitur enim ambulatio breuis:in acclivibus autem seu inaequalibus cum accitu ibus enim intelligunrur simul declivia , ut patet ex iis , quae sequuntur labor fiet: quoniam motus iule vehemens est: nam mutatio vehemens, α contraria ; quippe modue ascendendo, modo descendendo iter fit, quae contraria sunt: huiusmodi autem contrarietas de mutatio,in viae longitudine, ubi medioctitas quadam eiusdem mutationis extitit solatio est, in breuitate labori, quippe ob nimietatem velimens, non moderata, identidem sussiam, dc deorsum Corpus trahens, atque yeirans: nimirum toties ac tam frequenter repetita, iam mutatio laeunda non est: sed vexatio potius. Quδd si ambulationem intellexerimus cum regressu Sc motu qui ex conuersione fit, ut problemate x. Sc xxx III. libenter contrarietatem, Ac mutationem intelligerem, quae est in conuersione, dum in reditu mutatur, M retris comuertitur, mi ambulat tui iam duplex ibi esset inaequalitas, alia a loco per quem ambulat, alia a conuersione, haec autem illam superaret: quippe maiori molema, ex adeo crebra mutatione ad contrarium orta, quam iucun te ex viae inaequalitate. Verum cum dicat Aristoteles, mutationem fieri modo sursum, modo deorsum, videtur de loco eam accipere i ni λαε iterum respondeamus: ambulationcm per inaequalia mutari ad contrarium
sursum, εc deorsum, hoc est conuerti saepius tum tam in accinii sursum, tum eum in de-elis deorsum est; ut denm ad eandem inaequalitatem, quae ex conuersione fit, redeamus. Atque haec quidem ad problematis sententiam dicta sunt. Deinceps autem ad verba maioris perspicuitatis gratia addenda aliqua, v-ε-m per incompta, per melius: nimirum, ut exposivimus, notiana, sedgibbera, vel Mctata, seu comina, de isti uia. - .n ς vi mu ποῶ -πον, &-An qu)d -- tum a n M.tuma vehemente motu sta Prauur,oc. Hinc ad finem usque problematis omnia mihi denud conuersa proponere libuit: quado melius ita quidem Aristotelis sententia posse exprimi videatur,quam a Theodoro factiam fiaerit, Ec expositionis nostrae ita mclius conlure vim, de rationem. AnqMniam tum misa motisfMuia rem, tum vehemens, hum=οῶ autem Avulseris est: mastamum , qua continua. o v festJ. In iscis i ι- is qualib-s Avasit, fit qares ipsa immar
Quam ob caussanx, qui animo deficiunt,& qui prae nimio exercitandi la
bore dissetuuntur, mole corporis contractiore existunt, vocemque reddere acutioresti putantur quia voces minores mittuntur, ideo acutiores esse videntur. Argumentum, quod qui clamantes a longe imitantur, acute proferunt: moles autem corporum minores idcirco redduntur, quὁdsanguis a summis corporis partibus sevocat ad imas.
De duobus sebiectis idem quaeritur is tumi quamquam illul complexum est, δίDd 1 duas
244쪽
duas partes continet non parum diuersas:nimirum cur c corporis moles minor fiat,& voces acutiores reddantur, cum illis , qui animo linquuntur, tum qui ob excrcitationes dis soluuntur: taec autem exiguam sanE partem ad illam materiam spectar cividentur, de qua hac sectione institutus est sermo. Nam quod de animo deficientibus proponitur, ei nihil est cum labore, nisi animi defectus a labore genitus intelligatur. Sic vero quomodo non idem sit, cum eo, quod sequitur de iis, qui aissoluuntur ob exercitationest Locum sane aptiorem habet utraq; pars in segmento de voce quae undecinia cst; atque vero ibi non si mel de ea re disquiritur, quando vero hoc loco etiam proposita est, non omnino a nobis omittendat vi eritis tamen traitabitur sectione undecima. Primo igitur acutioris vocis Δια πι η-; ὴ em η et δε--τCur venter tantummodo extenuatur eorum, qui se exercitationi dede
runt Z An quoniam venter pingue amplectitur plurimum
Quod hoc loco de ventre pmponitur, qui exercitationis usu solus extenuatur, cum rCliquae corporis partes ab ea id minimE patiantur, iterat Aristoteles problemate x rv. in quo tamen pro exercitatione Dictionem ponit. Solutio autem quae hic breuissime tangitur, Ma pinyedine desumitur, qua venter resertus cst, quaeque ob motum facile liquatur, C piosius habetur eo loco, qui oliva ino pro huius quaestioniς cxacta declaratione videndus est. Aut m το πιρμ τετει Θομ ,-rη γ ς -π-; - δὲ re τὸ ωχμ-Θvmines serar ἡ θ misi
Θρι υνα η 5 σαρξ ώ - . Cur pingue corum absumitur, qui se laboribus dedunt: caro autem nullatenus emaceraturὶ An quoniam pingue concalfactum liquescit: quod carni non euenit. Motio autem concaliacit.
Α superiori dependet tum hoc, tum subsequens problema quintum: in solutione enim superioris duo pmposita sunt: pthguedinem a motu liquari ventrem pinguedinc esse W- sertum : ea ut nota faciat, de utroque rursus quaerit,& primum hoc loco cur motu pinguia liquentur: id autem fieri dicit, quia ob calorem, qui ex motu gignitur, pinguedo liquescit, non liquescit canor Mec autem uberids pertractibuntur omnia ad probkina xI vpersectius explicandum.
245쪽
COMMENT. IN V. SECT. PROBLEM. o
Cur venter Opinius. admodum esse selet λ Vtrum quod cibo propinquuest: dumque caetera membra ex ventre hauriunt, venter ipse sibi saepius ingerit. An quoniam minime venter laborat: ilexibus enim hic nullis contorquetur. Et rivi dicebam, dependet a problemate tertio, quod etiam indicat particula 3 quarapponit Aristoteles scribens, αμ n δὲ, illa autem huiusmodi problematum nextim indicare Lle ut alibi obseruauimus. Non bene igitur secit Theodorus qui eam omisit: Convertamus igitur in hunc modum:=pter quid autem pia es Admodumsent parare eirca ventrem
duas igitur plurimae huius piri 'itudinis caussas assert Aristoteles. Prima est, quia parte
circa ventrem, seu vcnter, idem cnim cst dicere, Cibo proximas est, quam rationem habemus etiam problemate x I v. cibus cnim ex ore in ventricii tum primi delabitur tum chyli nomine per mescrescas ad iecur desertur, unde pestinodum ad reliquas corporis partes di i stribuitur: illa autem loca ventri eiusque partibus proxinia sunt. Quando igitur alia indit desumunt, quid ni ipse saepius, & ad libitum saturetur rim alteram rationem affert Ari.
I stotcles,quia venter non laborat, caret enim omni articulo, atque etiam omni osse, cuiui rei rationem reddit libro secundo de partibus capite r x. labor autem fit in articuli flexu Ac attritione, dum inuicem se se ossa confricant: attritione autem hac caret venter: si igitur labore vacat, qui pinguedinem colliquat, & extenuat iure pinguescit venter. Ad hanil rem habemus etiam alia quSedam problemate decimo quino.
Cur melitu fatigationes tum cessant, cum quis ex aqua oleo permixta se perfricuit 3 An quoniam oleum magis subire cum aqua potest, quam si per se ipsum est: ducitur enim suapte natura, ut innatet,&ssultet Ubi autem subiit, corpus subinde amplius emollitur. An quia oleum natura calidum est: calidum autem quodque, & siccat, de indurat. At membris fatigatis siccitas, ocdurities incommodae onmino sunt, mistum igitur aquae eis plus iuuat, quominus siccat. Quae hic a Theodoro fatigationes dicuntur, passim, & melias ab aliis Latinis dicuntur
lassitudines, nimirum itistes quidam asstahis,ac sensationes, quae post laborem in wrpor bus relinquunmti aut etiam absque labore proueniunt, quae spontaneae lassitudines appentamur. De his autem copiose Galenus libro tertio, de quarto de tuenda valetudine , scuti diximus ad problemax primae sectionis, quo loco similiter hanc lassitudinum medelam ex oleo,&aqua, non tamcn mixtim proponebati In praesentia igitur Aristoteles ad lassitudines tollendas cur alue, & olei mixtio magis approbatula sit, quis singulorum separatim usus, rationes duas reddit. Prima est, quoniam oleum aquae immixtum poros facilius subit, altiusque corpus ingreditur, quam per se solum toleum enim ea natura praedictum est, ut insuperficie innater, in extremis r deat, minivi autem intima, dcesti'ra ingrediatur. Eget italue aliquo, quod viam maniae, de comitem se illi praebeat, alioquin non illuc se conferat: talem igitur, si illi praestemus aquam, corporis altiora subit, arque parres illas magis emollit, quam ficiat in summo fluitans; est autem emollitio lassitudini sol tio,quippe siccitas, Sc durities incommoda, quod mox proponit Aristotelest atque etiam Galenus pluribus in locis. Idem autem Galenus, esim ad eandem lassitudinem tollendam aquae, & olei hanc mixtionem sentinopere approbaret libru secundo de simplicium medicamentoru facultatibus capite xxv.non eadem omnino ratione usus est: satis tamen simuli ; ut enim hic Arist teles vult aquam oleo immisceri, quia oleum, si per se affricetur, non similiter potest subire eorporis meatus, sicuti aquae immixxum, quae oleum intus ducit, ita Galenus oleum vult immutati aquae, quiaaqua perse no inhaeret corpori; sed facilla effluit,
246쪽
tum quae exterita corpori circumstauditur,riun ea,q- interius futui: oleum autem ipsisndetinet; totum locum attulimus ad problema X sectionis primae:hic autem ca inminu g fieremus,quae ad praesentem rationem attinent, atque ita lcguntur: D corporaLu inhaerere posseι Mese ire de eret,im 3mdem per umeret. Atqui cum M.quafria cιrcu undisti mriti defluat,δε qua in ingres corporu natam hasN AEUAEm,trompte es at, in hae faue φμυtitit Ueιαν oseum maxunequeouat s ex vires quis diut-ficetur.Et paullo poli ad ii meapitis: auippe tantusa eum oleo aqua, quod hydrelaum voeant , magu auxim est si adhibin,
quia oleum naιura calidumen. Sequuti sumus lectionem Theodori, qui hic agnoscit u culam i , qua tamen carent xum racusi Graeci codices, tum etiam antiqua tralatio, S: hinc alteram exordimur problematis rationem: etsi enim absque ea aliquis sensus constarct erat tamen violentus, S inconcinnus. Est igitur altera ratio, ideo oleum aquae mixtum magis prodesse lassitudinibus, quia minus exsiccat: lassitudini autem exsiccatio noxia oleum autem per se plus exsiccat, quis lassitudini opus sit: aquae autem immixtum nouita, aqua enim quia humectat, olei exsiccatione imminuit. Probat autem exsiccare oleum, quia calidum est: omnia autem calida exsiccant, bc indurant ; ex accensa enim cariditat inflammataque nimium parte, evaporat humidum, atque pars dura, ct sicca redditur. Oleum sane calidum esse habuimus etiam problemate x L. semonis primae, de qua calefa- 1ione ad eum locum ex Galeno nonnulla adduximus. Siccum fuerunt etiam intcr antiquos, qui dicerent oleum,ut constat ex GaIcno libro secundo de simplicuim medicamen torum facultatibus capite xx. inter illos fuisse Aristotelem non dixerim,diserte enim sectione x x x v III. problemate tertio, oleum asserit esse humidum. Id veris non impedit, quin per accidens, & plus quam lassitudini par sit, exsiccare possit, si absque aqua corpori diutius affricetur, ratione scilicet nimiae ediditatis excitatae, ut dixit Aristoteles. Quod tamen dici iuxta Galeni docti inam si oleum sumamus, quale ab eo dc scribitur libro sec-do de simplicium medicamentorum sacultatibus Canite x v III. non canc at firmem : nisi lfrictio vehemens, & admodum longa sit. Sed & illud occurrit, quod scribit idem Galenus leodem capite. Archidamum ab olei frictione dixisse cutim aduri, quippe oleo iniecto sale ad partem robcondam: fortε igitur fieri possit, ut ex huiusmodi, aut alio simili oleo fractionem intelligeret Aristotelas,cui nisi adhiberetur aqua, exsiccatio in ineret peri
Cur lassis corporibus euomendum praecipitur, cum tamen vomitus sit laboriosas 3 An quod lassitudo collisis ossibus, aut pressatis, aut fatigatis consequi soleat: quos quidem affectus patiuntur extrinsecus, aut intrinsecus: Idque bifariam: aut enim cum copia carnis vires exuperauit ostium , aut cum i frequens corpus se caetero corpori miscuit,quo locum sibi obtinere apte non l pQuit: quale genus excrementorum est. Pondera enim quaequumq; extrin-' i cu corpori applicentiir, laboriosiora sint, quam ipsa corporis membἔa,
247쪽
COMMENT. IN U. SECT PROBLEM. Myetiamsi pondere leuiora, illis esse contigerit. Argumentum, quὀd qui plus
aequo,vel ederint, vel biberint, hi minus quamuis laborarint, quam ieiuni,
grauius tamen fatigantur: quoniam cibus locum suum non obtinet, utpote qui adhuc maneat crudus. Cum autem fatigatio maceret, atque colliquefaciat, colliquamentum autem non nisi excrementum sit, hoc est, quod lassitudinem mouet, dum temere Vagatur, occursatque ossibus, de neruis,& intimis carnis: quae rara, soluta, patefactaque sit bstant. Vomitus igitur, cum id extrudat, quod fatigationem inducit, merito hominem recrcat, liberatque a lassitudine: corpus enim, quale principio fuerit, tale restituit. Elaxat autem vomitus, non nimii motus ratione, sed si ita fuerit,ut non plene agatur. Copia enim ciborum, quae in ventriculo remanserit,& excrementa, quae his incidant cibis, faciunt, ut lassitudo vomitum consequatur, quemadmodum
incorporibus nimium impletis dictum iam est, quod si nec illis caussam lassescendi labor inserat, sed cum ita se se haberent, laborarint,nec iis, qui non
totum cibum eiecerint, vomitus caussa foret lassescendi, nam si hoc esset, haud erat, quod non omnibus euomentibus lassitudo incideret: nunc vero multi pqst, ubi euomuerunt, alacriores certe redduntur.
Illi qui in labore positi sint, indigent aliquo soliatio, recreatione: non autem alio la-i bore cumulari; quid igitur lassitudine affectis, idem autem cst dicere laborantibus, ea-dόmque voce utitur Aristoteles) iniungitur vomitus,cum vomitus laboriosa res sit Soluit quaesitum Aristoteles: prim im autem ostendit, quomodo, & ex quibus caussis lassitudo oriatur: unde qui illi vomitus conserat, mox explicat: tum vero obiectionem propositam de labore vomitus di luit. Dicit igitur, lassitudincm oriri ossibus collisis, oppressis, 3c f tigatis r quae voces omnes, ut apparet amictionem ossium significant,modb maiorem, modo minorem: praeposuit autem maiorem Aristotcles ; collidi enim,hoc est, tundi ossa, pilis
est, quam opprimi,& opprimi pilis, quam fatigari: singulis tamen his dispositionibus inest,
lassitudinem parerc. Quamuis aurem ossa tantum hic memorat, alias tamen etiam, praesertim solidas partes intelligit, Vt nemos, & interiora Carnis, quas nominat paullo post.Has autem partes assi ictionem illam pati ostendit, a caussa modis externa,vt ichi, pondere, &plaga;modo interna, quae rursus duplex est:vel enim quia carnes vincunt, Zc superant vim, S: facultatem ossium quod nimium auctae illa aggravant,& premunt,ut contingit nimium carnosis de pinguibuς, qui facile iii lassitudines incidur,vel quia coimus aliquod,seu moles,& corpulentia humoris densa, S frequens miscuit se alij corpori, seu parti corporis eo in loco in quo denso illi sedcs propria non est, sed occupat locum alienum:cuius sane generis excrementa sunt. Haec aut cm magnopere aggravant, dc delassant corpus,quia extra propriu locum sunt:quod probat simili quodam exemplo Aristoteles.oncra enim,& pondera, quaecumque exterius corpori inhaerct,dc appensa sunt,eidem corpori magis sunt laboriosa, quam ipsius corporis paries,licet ca onera partibus sint pondere leuior hae auic grauiores, quam rem habemus etiam apud Lucretium suauibus hisce carminibus libro v. de rerum natur quae ita lcguntur:
V sua cuique homini nun Fispondere membra:
caput est oneri collo , nee denique totum
Corporum pedibψpondussutimus inesse.
Nimirum partes corporis loco suo naturali sunt, pondera non sunt. Eandem autem rem rursus simili exemplo confirmat. Qui enim cibo, 3c potu repleti sunt, illi quamuis minus exerceantur,& fatigentur,magis tamen lassitudinem percipiunt: Quippe cibus paulld ante ingestus, locum suum non m obtinet,qui debeat concoqui,& conuerti in sanguinem, atquc in venas transmeare: tunc autem crudus adhuc, natum quodammodo grauis, quae in coctione aduersus illum pugnat, ut expugnet, de in chylum primum, tum in sanguinem conuertat, extra proprium locum, quodammodo dicitur esse: alioquin enim cibi in chy-
248쪽
lum conuerrendi, ventriculus propria sedes est. μό--ιa. Cum otem -ltitatis maeenex, atque colliquefaciat. Hactenus ostendit quomodo gignatur lais tudo , dei quibus ex caullis: inter has vero excrementa rutvliz. Docci igitur modo ab exercitatione
immodica, seu a labore cxcrementa gigni, ex quibus cum fiat lassitudo, itarc illi vomitum deberi constet, qui excrementa euacuat. Quamquam aulcm utrobique utitiir voci: ' Aristoteles, tum cum a labore liquationcm gigni tradit, tum cum ab elidem excrementis lassitudinem; primo tamen loco sumitur pro cxcrcitatione immodica motu ; secundo autem pro lassitudine, quae ad motum illum sequitiir: via dc & Theodorus, primum, satigationem ι alterum i itudinem trahi istulit. Ex labore igitur ait Arithotcles liquamentum fieri dabor enim attentiat, tenuia auicin liquantu&haec autem nihil aliud, quam excrem clasum: Porro de liqua mento, &excromento qui exactiora cupit, primum librum videat dei generatione animalium capite xv III .Huiusmodi autem, quae colliquata fucte, inordinathl vagantia per corpus, & incidentia in loca ossum, S neruorum, Sc in partes etiam muscu- lorum magis interiores proph ossa collocatae, quae loca rara sunt, SI aperta cius dena laboris ratione, qui calorem creauit,& illa adaperta reddidit,cum sint cxtra propriam sedem, aliel nam occupantia iure grauitatem, Zclassim dinem par mi. Ita sane de lassitudine Atilio tetat les. Caeterum Galenus de hoc affectu pluribus in locis egit: piaecipue aute in ici tio de tuent da valetudine capite v. tres illius statuit dissici entias, viccroliun, pii legmonodem, ac tensi- l uam quarum vulcusque proprias caussas assignauit. Thcopli rasius de eadem integriim litati bellum edidit, quod scripsit Galenus loco, quem modo adduximus; S extat colitannum li liber, quamquam satis corrii pilis,& lacer, praesertim ad finem. Nobis, quae illi auchorus di- lixerunt, non sunt nunc afferenda: neque quae consentanea, aut dissentatis a Arillotclicis, exactius di Ihinguendum: non entin postulat locus. De liquatione Theophrastus ad initi iiii libelli non iumca, qui cum lassitudinis eam proponat causibin, absque illa etiam, absque motu lassitudinem ficri disputat. Galenus quam hic Aristotelas collisione, ut vertit Theodorus, seu contusionem assert, ad illam disterentiam reducit, quae dicitur phlcgmonodes; quae si accidat tendonibus S neritis Graece appellari quasi dicas, o im dolorem.
Theophrastus autem, etiam nominat: nec vcrd plura horum virorum ad hi inc lota cum afferamus: sed Aristotclica prosequamur. ο ουν - γ vomitus igitur, elum id
extradat Iam facile quomodo lassitudini prosit vomitus, & cur adhibendus ollendit: quia
enim euacuat, quae lassitudinum caussae sunt, meritis eandem tollit, hominemque in priorem statum reducit, ab eoque onere subleuat, quod cxtra proprium locum existinas, illum summopere aggravabat. Hic autem mia, dicit, quod adhuc nominauit. - η ό Elaxar autem vomitus. Soluit difficultatem dc volnitus labore ad initium problematis allatam iisdem usus verbis ο εμβω aboris autem vomitus est: quare non bene fecisse Theodorum existimo, quioa immutauit in , εἰaxat autem et cmum , tum quod a Graecorum significatione magis discedit, tum quod sensum minus hunc exprimit. Dicit igitur Aristoteles, minime eme verum vomitum per ratione immoderati motus, qui in eo fiat, laboriosum clia: sed id contingere,cum non bene vomitur, ita enim tbnant, quae Theodorus vertit, non plene agatur , qIaod fit, quoticς in ventriculo multi cibi retentirunt, Sc iis excrementa incidunt, simulque miscentur: tunc cnim ex vomitu conssequi laborem dicit, non secus ac in illis, qui cibo,& potu repleti fatigantur, quod paullo ante dixit; Dc his cnim puto haec verba intelligi. Quemadmodum igitur si bene pasti mouentur , ac haborant, lassitudinem percipiunt, ita qui in vcntriculo cibi copiam habent, si per
vomitum moueatitur, ex vomitu lassitudinem incurriint, ac molestias: non enim excre
menta bene euomi possunt immixta cibis, qui illis impedimento sunt, sed ibidem relinquuntur: unde vomitus non perficitur, S hunc sensum, opinor, exprimere voluit Thc dorus per illa,ut non plene agatur, hoc est persecte. Dubitat hoc loco Aponensis, quomodo dicat Arist metes,multis cibis assumptis non benc fieri vomitum,cum auctores contrarium praecipiant. Avicenna enim primo canone Fen quarta libro quarto de Animalibus, v mendum est e dicit post cibi satietatem: soluit: vomitum esse dii pliccm quendam univcrsalem qui totum coi pus euacuat, qui ctiam scri debet tempore univctiali, ut ipse inquit, nempe vere, M autumno: ad cuius vomitus apparatum praecipit Damascentis in aptior inmis per aliquot dies ante purgationem,hunioreὲ e G commouendos, de dissolliendos me- .l dicina cibali, & cibo medicinali, ut praeparentiar ad exitum:&postea cum abstinentia praecedentis dioi purgandos esse de huiusmodi euacuatione per vomitum intulleximul Aristotelcm, cum enim superfluitates multae tali vomitu evacuantur a toto, si cibis quoquel esset repletum, δc potibus, periculum suffocationis immineret: alium esse vomitum parti
249쪽
eularem, quitat solam ad euacuandum, quod est in stomacho; &tempore particii laris vi semel, aut bis in Hense, sicuti p cepit Hippocrates, & de his loqui Avicennamin: AI-lmansorem , haec Aponensis: cuius distinctio de vomitu, seu vomitoriis pharmacis, ut vera lest, & doctrinae Galeni consentanea, ita quae ex Damasceno affert, non bona fide affert: lnec enim Damascenus in aphorismis, clim per aliquot dies, humorcs commouendos clieait,de deinde cum praesentis diei abstinentia purgandum, a sentis enim, non praecedentis, libet quidem meus habet, hoc inquam loco, qui est aphorismus LX l. non de vomitorio pharmaco agit Damascenus, sed de eo, quod aluum ducit, Vt maniseste constat ex aphorismo xv Iii.est autem haec per inediam praeparatio mihi admodum dabia. Hippocrates enim quarto aphorismorum cum elleborum assumpturos praereat,facit id pluri cibo , a lque quiete, cibus autem qualis esse debeat, ostendit Galenus in commentario, nempe ci-lbum medicinalem: tum etiam idem Galenus commentario V. in sextum Epidemiorum ltextu Xxix. non solum in superiori victus ratione, cibum maiori copia a mendi ina esse lait: sed eo tempore,quo helleborium homo deuorauit : igitur instante vomitu assumendus lcibus est, minime verδ inedia, seu abstinentia, quod dicit Monensis, imperanda: de vero, de quo loquimur vomitus, univcrsalis eriquippe ex helleboro, qui per illam regionem to- ltum corpus euacuat: An dicendum, cibos in ventriculo vomituri eam crearc rnolestiam, qua non sinant opus ablis ii, quod dicit Aristotclas a minuere autem imminens o euacuatione periculum, qliod dicunt medicit alia igitur ratione cibos noxios, NI incommodos esse Aristoteli, alia commodos de proficuos medicis. μύν---οιο . δει ζsinretia, e .ufam pefendi uiarim ferau. Perficit dubitationis sollitioncm ex isimili, quod modo adduxit: quemadmodum enim illis, qui cibo repleti defatigantur, ubi lilassitudine prehendunciir, caussa lassitudinis non extitit labor: sed quia ita lis nies, nimirum quia cibo repleti labormierunt ; ita de illis dicendum, qui ventriculo haud vacuo ci- lbis, vomitum arcessunt: illi enim non ex vomitu in laborem, & lassitudinem incidunt sed quia apparati ad illum minime erant: aliter enim si ratione vomitus,quatemis vomitus est, liritudo illa gigneretur, iam omnibus illa scret, quod non videtur; sunt enim, qui postquam multa euomuerunt alacriores redduntur. Lego autem libentius is mc, ut reponit Iustinianus, quam 4--οι, ut liabent excusi codices: haec enim lectio allatam expositionem magis confirmat: laborem ad vomitum consequi, cum exigua vomuntur,l nee euacuatio perficitur; qui enim multa vomunt, alacriores redduntur. Sic igitur ista conuertantur: Ita emm vortebat. omnib- -ωιιμ fieri ia-m: sunt ven, εαι 'stquam i multa ea miserunt,mminia assine eminut.
Cur laboriosus brachio est inanem iactasse manum quam cum lapide Ancaiad inani iactura brachium quasi conuellitur vehementius : nulla enim in xe nititur, quemadmodum cum mittit missili obdito, fulcire se potest.Huic proxime saltans quoque pondusculis susceptis innititur. Et qui currit, manus obquatiens, se sivi tentat. Quamobrem ille plus prosilit halicres tenens,
quata non tenens: hic velocius currit, manus Obquatiens, quam non ob- quatiens. Eadem habemus a Theophrasto paullo etiam facilius, Ze explicatius . in libro de lassia
250쪽
i verberante, ipsa iaci videtur: eam tamen vocem non habet Aristoteles: sicuti nec Theo .l phrastus, at sensus idem est. Rei propositae rationem affert Aristoteles quae ex Theopluat ho modo adducta fuit; quia brachium inani manu iactatum conuellitur: fit autem eo imul. li sio, aut diuulso, ut hal mus problemate XXXVII. cum membrum in Contrariam partem li vehementi motu trallitur, ac mouetur: id autem Contingit braclito,quia nulli rei innixumi validius intorquetur,sicuti innititur,qui iacit manu aliquid continens,et nimirum rei quami iacit. Sane Aristotelcs cum alitea nominauerit lapidem, in praesentia dicit β - , hoc essi missile. sententiam generaliorem efficiens,pro quo Theophrastus dixit ορον, quod propriel sonat tum/rem,aut nimirum pondus aliquod, quod manum repleati non enim Icuisl quaelibet res, laborem illam brachio tollere possit. Rationem confirmat Aristoteles dii l bu, similibus adductis, sic inniti dicens pentatblum ad halteras, qui Currit nianusquatiens, ad manus, sicuti qui iacit, ad pondus iactum. Sane, pentathlum, hoc loco The dorus vertit ,sellamem ii recte ad sententiam, de hoc enim locus intelligimr: erant autem li pentat hii qui Latine dicebantur, qui non solum saltu, sed uniuersis quinque
j ccleberrimis certaminibus contendebant, aut victoriam reportabant, nimirum pugillam, lcursu, saltu, disco, & lucta: hic autem ea voce intelligimus saltantem, quippe generis no-lmine spccic m. Sicuti etiam libro de animalium ince illa capite tertio, quo loco cum huius problematis rationem liquid δ tradat AristotcIcs, atque. etiam eadem similia adducat,opc- irae pretium putaui, totum locum huc transferre; qui ita legitur ex Leonici tralatione: ani- mauum pubem qu uumque loco mouentur simuleomne mouentur, milia quae saltu locum mutant; aba verὸ per partes, ut quacumque progressib- utuntur: in inrissi, aulem hu- tusimoia malaltimi bm flem' mutasoria,quod memesar, innisum ad id, quod issublinere. Quamobresue ιά citius dilabatur, quam it ιnnitipost, id Podsuper eum moMetur: siue nastum ommus motis lpraebeat fretivnentum , mhi uper inυ Ipsum mouereriem. Etenim, quod salta mouetur. o adis ipsum quodsupra est ramissum H id , quσd pedi subiacet sebum piauefatu : remsius enim lν tam a se inuicem habent parus in inis flexuris,stomnino ad depressum id qηod deprimit. ldiuamobrem pent this plus satiumst basteras habuerint, qua non habuerint:qqui currunt .eι-tius currunt ,si manus cammouerint: nyas πά -fit quidam in exteUone ad manus,o articulos.
Manitate igitur parci problematis ratio: si enim in omni animalium motu, innisus partium est necessarius; ubi sane non fiat innisus, fieri non poterat motio ubi mal e , de debiliter fiat, male, M laboriose fiet motus. Terrenis igitur animalibus tellus substerni uti
dura, S reniicias , aquatilibus luamula a Fae natura, volucribus aer: singula enim horum singulis tamquam rei firmae innituntur: terrena vero quoties innatant, porri tuo S continenti motu, quo aquam apprchendunt, S impellunt, innixum cum sibi adquirimi, quo motu si priuentur statim labluitur; dc verδ aues codem naturali artificio uti apparet. Firi mitudiniς rei huius, qtiae substernitur exemplum assert Leonicus in commentario ad luines Iocum dicens: Rei venis palam essepses si in Aiso qui iam arenaram cumulo ,aaran μι b. tu miti, , vel nucum at eruis progredi tentaverit: cum enim cuius dilabatur, G subrefugrat sub mra ilia materia quam illi inniti firmiser post pes, aut dissicubera modum, aut nullo 'rogredi pote rit modo. Igitur in Ohini motu extat innisus hic, ut iam in saltu, ut diserte affirmat Aristo ictus 1 ctiam in iactatione bracliti manu inani, nimirum ille quem partes ad ic iiiiii ccm lia bent in ipsis flexuris, seu membrorum aniculis , vina enim innititur carpo, tibia talo, M
ita in caeteris ; denique ad deprcssum, quod ait Aristotcles, id quod dcprimit iii sum il- llum habet: quanto tamen nitus hic firmior est, Se applicatior, inquit Gonicus, tanto vc- lj getior erat motus, S expeditior ; igitur ad rem nostram minus laboriosus: firmior autem li est manu plana iactanti brachium, quλm vacua, ibi enim non solum est nisiis adliniicem
l partium brachii , sedcti.im manus, ad rem quam continet: iure igitur crit minus labori lus, minus diuellens. articuli enim min distrahuntiar, Sc disiunguntur brachio firma to, quam suspenso. De halteribus pauca dicam, quid enim ea repctam, quae a Mercuria- il li libro secundo, ac quinto de arte gymnastica, ex proposito hac de cxercitatione ci adon ti, prodita sunt Patent illa melius locis suis legere cupicnti, & vero praetcrea qhia a Mer- lscuriali habemus, alia sunt, quae si chartas replere velimus, illa de re afferri poIlint. Atqui ii hoc loco id tantum sussiciat: halteres pondera fuisse plumbea, aut ferrea, aut ex alia grauit materia ad varias exercitationes viii ata, ut apparet tum ex Galeno libro secundo, dc sexto de tuenda valetudine, tum ex Antyllo apud Oribasium libro sexto collectaneorum, iis autem pracipue cx ccbantur partes corporis superiores , dc validae, ut ex locis, quae adduximus conitat. Vtcbantur etiam iisdem saltatores, simul patet ex his Atiliore listo cis , dc cx Theophrasto, quo nimirum plus saltareiat: hos autem non fiuste ita graues, ac