장음표시 사용
51쪽
autem apparet hoc loco non solum poni tanquam sanos, Vertim etiam tanquam sumine, lde persecth tales.Quippe robur maximum ipsospossedisse,ad idque comparandin omhes iactibuisse diligentias, notius est, quam ut hoc loco arie ostendi debeat. Galenus tamen libro ad Thrasibulum capite trigesimo sexto & trigesimbieptimo repta hendit actileticam lquandam quam vitiosam appellat, eamque vere minimὸ esse bonum habitum affirmat. lquin potius eos debiles: ignauissimos,negotiisque tum rusticis, tum ciuilibus inutiles praeia ldicauit, verbis etiam Platonis ex tertio libro de Republica adductis. At nobis ii cin prae sentia exactius distinguenda non sunt ι quibus illud satis, extitisse athletas valde sanos, detobullas. Igitur inim hi athletae, de qui salubri fruuntur valetudine, morbis corripi non isoleant; si contingat aliquando ut corriphantur,celeriter intereunt; maximam enim,ac validissimam extitisse caussam necesse est, quae morbum addiΙYerit, cui cum sana natura mini h resistere potucrit, aegrota ut resillat multo miniti fieri polle iudicandum cst. Porro vltima problematis verba ita habentur in margine Iustiniani codicis. η-u νοσουσὶν, η ει τα- l, νοσῶ νι- γα ς ωτι Aou προς υν Mimas ,-δω Θηνα . P.
Cur per autumnum, ac hyemein febres ardentes potius oriantur; quae ltempora frigus prae se ferunt: per aestatem vero cum aethus adsunt, rigores
magis infestent An quia in corpore hominis bilis calida , pituita frigida eis. Itaque peraeitatem quod frigidum est dissoluitur, diffusumque horro
res, tremoresque excitat. Per hycinem autem quod calidum est, vi temporis pressum refrigescit. Fcbres tamen ardentes per layemem, ausumnumque pΟ-tius conssilistatu, quoniam calor pulsus a frigore introrsus se contrahit. Ardor eni innon residet in seminis, sed intrinsecus se expandit, atque ita efiicitur Vt ratione febres ardentes hyberno tempore oriantur. Melius id in iis in- 'telligi potest, qui aqua fiigida, quique calida se hyberno tempore hiuerint: qui enim frigida se infuderint, ibi aliquandiu, dum diluerentur friguerunt, reliquo toto die tuti a frigore sunt. At qui calida usi fuerint, frigus diutius expetiuili f.Caio spissescit, calorque introrsius se colligit eorum,qui se aqua
diluerinrfrigida. COtra autem iis euenit, qui calidam admisere:caro quippe rarescit,calorque ad exterum usque locum euocatur.
Hippocrates libro tertio aphorismorum vigesimo primo, febrem ardentem numeratilinter morbos aestiuos, ita scribens ex Leoniceni versione. Aectate autem nonnulli horum ediss I bres emtim , o ardentes,se tertia . Aristoteles autem hoc loco fieri eam proponit autum ma ac hyeme ; nec silet caussam,qua Bris rhorus quippiam, eam contra aestate potius contingere arbitraretur, sicuti rigores hyeme, quae est alicra problematis pars: Est autem causa, illa ipsa minentiis aeris qualitast nam cum aestate calidus exillat aer, hycme Digidus, ea febrem ardentem, quae itidem calida-biliosa admodum est, hoc rigores qui affectus lfiigidi sunt. fieri conteiitaneum videbatur. At Aristoteles, qui non solum ambientis qua- llitatem hac in re ptaecise considerauit, sed corpus etiam, & alia ad eam consequentia, ali- lter hoc loco rem fieri tradat. Ab Hippocrate quidem non ibiam ambientis qualitMem c lim l
52쪽
COMMENT. IN L SECT. PROBLEM. 39
morbos temporibus assignauit,fuisse consideratam, sed alia etiam praeter haec, scriptum est a Galeno ad conunentarium aphorisini vigesimi: at vel hoc loco id non fecit, aut aliter quam Hippocrates ea de re existimauit Arithoicies. Porro nomine rigoris intelligit hoc loco Aristotclcs, noli quem proprie ita Galenus accipit ; sed in uniuersum, omne stigoris aut perfrictionis genus morbosum, idquo pcr sic extet, vel etiam sebribus siti coniunctiim, nimirum illas praecedens quae sebrcs pcriodicae,& intermittentcs sunt: ita vero accipit hoc nomen idem Aristotcles scalone ochatia sequenti, qua ad hunc astectum pertinentia pro blemata multa proponit. Docet autem rigoris hunc astochium ortum duccre a pituita Micuti causionem a billa: Prinasique de rigor c tantaractat, atque ait rigores ideo fieri aestate, quo niam cum in hominis corpore exici tum pituita quae Digida cst, tum bilis, quae calida, pituita a calore aestatis dissoluta ac distula, I rurque corpus, & illius scnticiates particulas delata frigus cssicit; ac tremorum, stigida enim contactu restigerant. Non disiputandum aut tem hac loco, utrum hac re, seu modum, seu causiam rigoris respicias, idem sentiat cumi Galeno i iam enim dixi rigorem ab Aristotele aliter ac ab eo accipi. καια tra α ονα. Per hyemem autem quod catidum est τι temporispressum restigescit. Docet quot modo per liyemem fiant ardentes kbres , nimirum bilis, quae huius febris materia est,sicut ii, N: pituita salsa, humor scilicet calidus, ab acris qualitat contraria domatur, restigera i tuique; qua cx re non ita potast efferri, nec libere ad quascunque corporis partes vagari, quod in ritate pitu1toso humori dissoluto dictum est contingere: bile igitur intus collecta,& calore intus coacto, .udcns sebris tandem gignit iu ; quae febris ci ,sedem habens intus in penitioribus corporis partibus, quae liyeme rc plentur, S incalescunt, minime autem lin sit perficiatus,adqtras magis ascendi mi humores aestate, unde dc rigores fiunt qui super ficialium partium asscchus sunt. Porro autem ratio thaec, totusque incalcscondi modus quo lper hycinem calidiorcs magis sumus intus, aestate autem soris, maxime declaratur exem- lplo corum, qui hycme lauantur aqua calida ; primi cnim illi frigescunt sane per aliquod ltemporis spatium, nempe spatium illud quo lauantur, vel paulld anaplius; at dc inde colle-l cto calore, partibusque plus quam antea Calefactis, nihil pcr totum dic in a frigore patiui
tur,sod calidi degunt; contra vcro qui lauantur aqua calida, postquam lauatio desiit, totum dicm horrent, lauationis enim caussae pori cutis cx calida aperiuntur, facilisque,& latior aditus tum calori ad partes cxlcriores, tum frigori ad parres interiores patct. At perllauationem ex frigida dens aiatur pori, coneluditurque intus Calor vi ci aditus extra mini me sit , atque adeo partes illae assidue magis incalescunt.Haec aute incalescendi ratio quanquam vera sit, probeturque Hippocrati apthorismo decimo quinto libri primi cum ait. Ven tres feme,se vere natura ea ιδGιmisunt: non inde tamcn ex eius cm Hippocratis sciue iatra colligitur, febres ardentus morbos esse hyemi cognatos, vult enim ille quidem antiquis litam iis,& capientissimiis Plailosophus, partes interiores ob caloris intus collectionem cali-l diores esse magis hyeme, quam aestate: sed calidiores natura, hoc cst ut Galenus interpre-l tatur, calore innato, minime autem calore extraneo, qui is est quem subrem nominamus: l calor autem innatus huic calori contrarius est, morbificisque caussis repugnat,cum omniat i laturae opcra perficiat,& liominem saluum, ac vivum contineat ; extraneus autem morbo
i se omnia adducit,liomin Anque de medio tollere properat, '
Quae nam virtus si cataplasinatis 3 An ut resoluat, ut moueat sudore ira, ut l
In margine Iustinianaei codicis, ante liaec quae sequuntur problemata titulus propositus li est his verbis. φ ἀ-Πσα- κ ut dii, hoccst. De auxitis,e M ad curandum anibentura li qui fortasse non inepte quadrat, ut materiam sequentium problematum a praecedentibusi paullo diuersam aliquo modo insinuet. Hucusque enim de caussis aegritudinem,S quae magis ad praeseruandum valent,quaeque ad ilic0riciam potius pertinent sermonem habuit,hic lautem de iis quae faciunt ad curandum, S auxilia morbis afferenda, quae in medicina fa- cienda magis usuueniuntiquod etiam ab Aponensi obstrinitum est. Primum igitur de vit- tute cataplasmatis inquirit, quam esse ait diffundendi, cui consequcias est ut dissoluat, nimirum qitae concreta, S coacta sunt,sudores moucat, S expirationem, seu exhalationem E i moliatur
53쪽
moliatur. Est autem cataplasma medicamentum quod ulceribus imponitur, confectum ex herbis aliquando crudis, aliquando coctis,test Hippocrate libro de affectionibus cum ait. Tatia avise casa pusemataμι aut beta eoctae in aqua, aut viam,aut oleasta. ιμJoba.asu ruti,Mu querem, mu mati pumca Atque hu coctis utemium es, eradu vera rhamnifoliis, emuiris, tiaraia, aut ιlehimian, aut pulegium viride. aut porrum, aut viam, aut conandrum . aut fauidi
folia impone. Cataplasmata autem pollere virtute diffundendi, quod assirmat hoc loco Ati stoteles,est etia sententia Hippocratis libro quem modo citauimus de affectionibus, paullo ante ea verba quae adducta sunt cum πει τ . -υν, seu de tuberculis agens ita scribit ex Cornari j versione. Conducis autem horum abqua pereataplasmata, o pharmaea potui data ius fundere. ahqua autem per eataptasemata masurare, o distundunt quidem eataplasmata, quacumque eum eati μι humectant, or non infe Vsa trahunt. De talibus porro cataplasmatis loquitur hic etiam Aristotcles, nimirum quae cum caliditate humectant, nam sunt 3c alia cat plasmata, quae refrigerant, rei e codem Hippocrate in loco qui a nobis primo citatus est, in iis autem non habet locum quod hic ab Aristotele proponitur ι legendum autem in textu non αἰνιάλωτι, hoc est, e 4 Uλωτὸς simesurire. sed ψιάλω e, ut habet Iustiniani codex, quod valci ac simplex reddit Theodorus.
oniam argumento constet abscessum iam purulentum esse3An si aqua perfusus calida immutatur, purulentus est, sin minus nondum cst.
In Aldina editione haec iungebantur& continuabantur superioribuς; ut omnia unum solum constituerent problema, quomodo etiam legisse apparet & antiquum interpretem,& cum eo Aponensem,sed Basiliensis editio,& Theodorus disiungunt, ut vere disiungenda sunt,novumque constituunt problema ; quo quaeritur ab Aristotele, unde manitatum nobis esse possit pus esse factum. Respondet autem, si affuso calido, nimirum aut cataplasmate, aut oleo, aut aqua,aut alia re calida, immutetur pars laborans, argumento tibi sit pus esse factum, si autem non immutetur,nondum est factum. Immutatio autem tum Cir ca Colorem,rum circa formam, seu figuram contingit, nam pars ubi facta est suppuratio ex rubra fit albida, & acutiem quandam praeterca, quam non habebat, in figura adipiscirur.
aenam urenda, quaeue sint incidendaὶ An quae ore sunt amylo,nec breui coagmententur, haec urenda sunt, ut crusta illic incumbat: sic enim nullum pus cicatrice inducta occultabitur.
Quibus in vulneribus, aut ulceribus cauterio utendum sit, ea candcnti serro inurendo, inquirit hoc in loco Aristoteles: illa autem osse dicit, quaminque ore amplo, Λ magno constant , neque celeriter coagmentari, aut agglutinari possunt; id enim cum fiat rati ne multae humiditatis ad partes illas confluentis, a qua partes illae magnopero debilitantur, hinc ferri candentis usus mirifich prodest, partes enim exsiccat, eisque maximum
robur adiungit: debent autem eo usque aduri quoad eschara, aut crusta illic fiat; hoc enim tantae exsiccationis, quanta satis esse possit, argumento cst; poteriintquc in hunc modum deinde uniri, SI coagmentari partes, de ad sanitalcm reduci; ncquc de occulto aliquo malo erit postea suspicandum, quod dolosE, &ex insidiis prodiens, aegroto periculum creet Illud autem timeri merito possit, si medicamentis aliis utaremur, quae cuin virtute igni aequali haud sint praedicta, effectus adeo validos producere minime possimi, ideoque in validis morbis recidiva timeri merito potest. Vocem autem illam, M l sc, & ex insidiis prodiciis, interpretati sumus ex auctoritate Hcsychii, quam Theodorus per illa expressi,nul - ' es Ince inducta occultabitur.
54쪽
COMMENT. IN I. SECT. PROBLEM. 4r
Quaenam virtus medicamenti supprimentis sanguinem sit ; quod enae-mum appellant 3 An ut exsiccet, & materiae inutilis confluuium compescat, sine crusta, aut carnis putredine. Ita enim cssicitur ut vulnus simul & inflammatione careat, & unitati sit opportunum: quod enim materia non siperfluit, inflammatione carebit. Quod siccum est , unitati opportunius erit: quamdiu nanque praemadet, concorporescere nequit. V m ob rein quae cruentis iniicienda censemus, acria magna ex parte sunt, quo acerbitato sua possint adstringere.
Pharmaca aut medicamenta enmaea sint, auctore Galeno in tertio commentario libri Hippocratis de fiamaris tertio; Sc quarto de articulis vigesimo septimo ; quae cruentis vulneribus protinus iniiciuntur. Horum igitur usum explicat hoc loco Aristotelest qui usus duplex crinempe prohibere inflammationem, & ulcus, siue vulnus conglutinare:haec autem ab enaemis praestantur beneficio exsiccationis,& constrictionis, seu contractionis, quae in vulnera ab enaemis proficiscitur:nam cum enaema adstringant,& contrahant partes,int,ibetiir fluxio humorum, de sic impeditur inflammatio, quae ex humorum assi u contingit, & cum exsicccnt fit agglutinatio partium, absumptis humiditatibus , quae agglutinationem impediunt. Horum autem enaemorum eo tempore usus clx cum usiirpare cauteria minimε nostri consilij est; de quibus in praecedenti problemate verba fecit, & ideo adiunxit Aristoteles verba illa, ἐπιθρώσεως φ- - id eMarique est ra, ct
putresa INM; illa enim quae aut escharam, aut putrefactionem moliuntur caustica sunt,hac solum re dissidentia inter se, quod escharotica aliquantisper calidiora sunt, S partium magis crassarum: putreiacientia autem quanquam calida in quarto gradu, non aded tamen ac escharotica, & partium magis tenuium. Primi generis sunt intcr alia, mysi, chalcitis, ri, & chalcantum, seriindi autem pityocampes, dryopteris, aconita, arsenicum, de alia. Enaemorum Porro non exiguum numerum recenset Cornelius Ccisus capite decimo nono libri quinti suae medicinae.
Quaenam incidenda, quaeve urenda, quae contra non ita curanda sint, sed medicamentis Z An quae in ala aut in inguine abscesserunt, medicamentis curandum potius. Diducta enim partim laboriosa, rartim periculos a redduntur. Urendi sunt illi abscessus, qui lati, processuque multiplici eruperunt, quique Venosis non carnosis resident locis. Incidendi qui in acutum se colligunt: quique non parte solida extant.
Idem truct at hoc loco argumentum , quod superius problemate vigesimo secundo,ca absoluens quae inchoata reliquerat. Ibi enim cum proposuisset quae male affecta locaemcnt urenda, quaeque incidenda, primam tantummodo partem expli Crat,hic Vero tumi ea repetit, tum quae oporteat incidere, quaeque absque igne, & ferro, solis medicamentis curari oporteat, manifestum facit. Ait igitur quod in alis,&inguinibus, quoties aut L mores,aut morbi sis medicam opem exposcentes innascuntur, minime uti debemus igne, aut foro; sed medicamentis potius; nimirum medicamentis,quae lenit cr morbum tollant,
55쪽
quaeque partim interius, partim exterius: Vsurpanda sunt: interius, ut sunt naedicamenta quae materiam fluentem chiacuant: exterius, quae iam cilluxam concoquunt; si enim incita
duntur , & dividantur parita illae, tum labor insignis, tum Perioilum maximum aegrotan tibus impendet. Porro autem hae duae Voccs,iabor Sc peruulum seu laboriosi id periculosa ab Aristotele disiunctim pronunciatae sunt dicentc,p NDN, dc pauιm, quasi unum viii,& alterum alteri si incidantur, contingat: quare si ita rcligiose locum intur pretemui periculum alis ob cordis viciniam tribuemus, dc inguinibus laborem : sed utrumque utriqtie ut ego
quidem existimo, recth accommodari potest. Illud tamen quod Aristoteles dicit, non vi deo caueri a Chirurgis nostris. , qui ferro passim in bubonibus, & igne etiam aliquando
utuntur, ubi tumoris conditio illud auxiliu requirere videatur νω- φιν in nλα α τ φυμα-ν.
rendis,nt illi abscessu, qui tali, processui multiplici exsupe m. Vrenda sunt phumata, hoc est
rubercula, quae lata sunt, Λ multum progrediuntur; quae auic in phymata dicantur docci Galenus in sextum Hippocratis de morbis vulgaribus commcntario primo, sectione decima tertia, his verbis ut CortiariJ Latina sonant. Ab dis qua terea ena=MiI--auerant homi
nes ph mata omnes tumores praeter naturamquIcunque umuerse ablue externa aliqua caussa sunt,
maxιmὸ tamen eosse nominant, qui ad externum corporis locum propelluntur sed quoniam aliud n nadest nomen, eos etiam 3M la ι ρnt,st pauP. y-b miores naturalibus Iis appetiant. Haec Galenus. Vtcndtim autem ignem ii scit ut diximus, quo procedens,& sese cxtendens morbi materia cohibeatur, neque progrediatur Vltcrilis. Vrendi sunt cliam tumorus, qui consistunt in locis venosis, quod sorte ad eum finem respicit, Vt cohibeatur sanguis ali quando nimium fluens: minime autem adlatbcndus ignis in iis partibus,quae italu temperate,aequaliter,& mcdiocriter carnosae sunt; ita cnim voccm, ae mmmς interprctor ex Ga leno primo de tuenda valetudine capite quinto : huiusmodi enim locac imprae illorum ivlla, A modcrata rem pericitant maximo, acciri m6quc sensu pr dita, merito cuci iit, vim exustionibus nimius contingat dolor , queni vitare , cuin insignit et Vircs prolumiat, periti medici cli. Aut aliter exponamus : vitioncm adhiben Iam in locis in quibus penitior, ac profundior illa haud requiritur, minimc ubi prae carnis copia nimia penetratio est necessaria. τέω n γ τὰ --σ- ρομα. Incidendi qui in acutumst colli N. Quemadmodum qui in latum procedebant tumores urendos esse dixit paullo ante, sic qui in acutum tendunt , de apicem quendam estormant, incidendos nunc dicit; in his enim continetur maia retia acuta, tenuis & calida, cui siectio magis pcr serrum, quam ustio per ignem coii uenit: idcclinanda tamen sectio ab his membris est, quae solida sunt, nam Ac dissiculter coagmen tantur,& propter incisionem nerui,aut arteri accidere potest conuulsio aliqhia quae aegrotamcm de medio tolleret
Cur si quis aere incisus sit , facilius quἱm si ferro senescat 3 Utrum quia aes leuius est, itaque minus laceret, ictumq; faciat. An c diuerso, quod scrrum acie ad actio reni recipiat sectionem, idcirco facili Q rem, tolerabilioremqueeficere debeat. At verὁ aes medicamenti vim obtinet,& principium quodcunque pars potissima rei est. Quod igitur aes simul ac fuerit incisum, medicumento praesentissimo adest, ficit ut vulnus celeriuS coeat.
Comparat aeri serrum in opere sectionis, Sc inquirit quam ob rem qui co secantur facilius, qui vero hoc dissicilius sanescant. Rationem autem eam primo adducit, quod clim aes planius, aequabilius S magis laeue,ac expcditum sir,quam serrum, ideo diucllit minsis partes,quae ab eo secanrur, minoiamque plagam essicit: in ualitas enim, cuiusinod L si asperitas, in omni instrumento sectorio caussa est, ut particulae secti mombri magis diducantur,& ob eam rem dissicilius sanescant, cum ilharum sanitaes unio sit. Deinde vero contra prol ferro disputat Aristotclcs: nam cum ferrum mclius acui possit, quam aes, aptiorumque adi secandum acie nancisci valeat, ideodiuiso,quae ab eo contingit,c a m fiat merito aciei, facit ibo erit ad fanandu,&minorem molestiam exhibebit : ut quantu ab acie minuitur aequabilitiit
56쪽
bilitate A b ore nium illud vincat acie ad secandum aptiore. Aliam deinde pro aere -Vt concolatur, inquit Aristo, neutrum ex illis exsuperare al- ratioriem adfert lus verbis.-teles, propter rationes dictas, quarum altera alteri fauebatterum, sed esse paria inter se; pro aere tamen npua adest ratio quae illi victoriam tribuit: aesemira metassum est, quod medicamenti vim obtinet, vulneribusque sua natura magis a commodatum, quam serrum: pluraque de meliora inde pro vulneribus parantur mcdicamenta , quam ex ferro: cum igitur una cum lectione, statim a principio medicamentum vulneri incidat; principium autem potissima&validissum res sit, iure merito sit celerior coitio vulneris,celeriorque sanitas aduenit, qu- seno vulneratis. In Iuthiniani codice legitur ad finem problematis, non ἀρχη ἰλυe ,sed η γ ιχυόν,quae non ineptum scnsum habet, ut in re praestanda iei robur ostendat. Hoc Aristotelis problema chm citarct Plutarchus 3 .lib.Symposiacian ad finem, non solum vulnera facilius sanari retulit, sed minore etiam inferri dolorem:quod non habemus apud Aristotcle.Sunt autem luc Plutarchi verba. Aea τελης δό---τ-ηδον ιηρ --φ-ο- rim τακά S. hoc est, Aristitetis πιιctar est,'aer, estgωjs instiwσι- τώlnera, eoFora minorem Inferre dolorem se facita sanam quam q- a ferreis,quia sidera asin se quiIpiam medicamenti haωι. sseae in vulnere flarim relinquat. Macrobius ctiam lib. . SMuci al. eandem rcm ex Aristotcle proponit qui tamen non ut Plutarchus doloris mei tioncm ullam facit. Διὰ es δὲ, τα --τῖου Q. 0 ;- Iυ --Πκον
Cur ambusta ex aete sanantur celeriter An quoniam a laxioribus, ini- nusque corpulentis effecta sunt. plus enim calor corpori inlaaeret solidiori.
rrupti erant hoc ψco omnes impressi codices Graeci, tum Aldinus, tum Basiliensis, Ctar legereriar ται πτω , quemonodum etiam ex antiquo interprete I rat Aponensis; at sanam lsionem thabuerat Gara, quam agnoscit Iustinianus qui pro , reponat
nos Ctiam Imprimendum curauimus. Quaerit igitur Aristoteles, quam ob rem quae urantur aere, nempe ignito, celerius sanescant, quis ea nimirum quae uruntur ferro,
id autem subaudiendum est ex superiori probi mare, in quo similiter de aere, M serro, cainuicem comparando agebatur, idque particula ab manifes E innuit, quippe quae duo haec problemata, coniungat. Q inc igitur ambusta ex aere celerius sanescaut, quam ambustaa secto, illa caussa est, qubdia sit naturae, aut substantiae rarioris, S laxioris i ferrum autena solidioris, de magis denis quod autem mapis selidum, de densum est,illud cal ratem quoties impressa in eo est,retinet magis, fitque ideo calidius k tale autem existens scorpori adhibeatur,qualitatem indit magis valide dc insigniter,seu potira violemim , pamlcmque magis a nat ali stam alienat, ad quem postea candem reducere mulio dim0-ilius eiu
Vtriim ptisanaordeacea leuior, dcad morbos accommodatior,quam tri
ticea sit Hanc enim nonnulli anteponunt, argumentumque ex pistoribus capiunt,quod multo coloratiorei sunt qui tritici, quam qui ordeacei pisturam exercent,addunt etiam quod ordeum humidius est: quod autem huini
57쪽
dius est, concoctionem desiderat pleniorem. Sed nihil prohibet, quo minus ut concoctu quid dissicilius ordeum habeat, sic ad leuitatem quid utilius iraestet:hoc enim non humidius tantum tritico est , sed frigidius ςtiam:qua- is certe sorbitio, cibiisque competit febrienti,ut parum alat,& satis refrigeret,quod ptisanaordeacea facere potest: quia enim humidior,vel corpulentior est, hinc alimenti parum,idque frigidiusculum praestat.
Ptissanae nomine communiter quidem intelligitur illa quae ex hordeo sit, sicuti apparet
ex Galeno commentario primo in librum Hippocratis de vi s ratione in acutis vigesimo sexto ; ubi siue dicamus piis nam simpliciter, siue piissanam hordeaceam,vnum idem dici affirmat; factam tamen etiam fuiste ex tritico apparet tum ex hoc loco tum ex Dioscoride libro secundo capite centesmo octavo, NI ex Galeno libro primo de alimentorum facultatibus capite sexto, ubi Dioclem& Philotimum medicos veteres, alicam frixam cum oleo,&I sale, aceto aliquando adiecto, seu cum mulsio, aut vino dulci, ptissanam triticeam appellasse scribit. Fiebat etiam exorira, quod habemus a Plinio libro decimo octauo capite septimo his verbis. Dati maxime quidem ori gaurint,m qua conficiunt reliqui moriales ex hordeo: erat etiam ex lente, quam appellabant φα ιθ υἱ-εx variis igitur stiigibus conficiebatur,tis maceratis, purgatis, decorticatis, in Sole siccatis,& ad vina repositis: Verum de modo eam conficiendi abundE Galenus,& alij medici, ad quos diue tere est. Aristotcles in presentia de triticea, dc ordeacea disputat, utram ipsis icuior, dc
aegrotantibus conuenientior sit. Primum autem ex aliouam opinione triticcam magis laudat, duoque ad id argumenta ponit, quae soluit paullo post, hordeaceamque febrientibus
meliorem esse concludit. δου- τιαν - γε, - pro attice,nimirum hac ιm cea, quae
ultimo loco proposita est videtur talis aliquibus, Amymentumque ex ptiforabin cuium. Hoc est primum argumentum, quo ex aliorum opinione triticeam magis laudat, nam cum ij, qui circa triticum se se exercent, illud manibus tractando pinsendoque, meliori sint colore praediti,q- ij, qui circa hordeum idem operam tur, bonitatis illius non paruum hoc signum apparet. De hac autem re sectione vigesima prima proponit vigesimum quartum problema. M in Addunt etiam quod hordeum humidiis es. Alterum argumentum pro triticea piissana ; nam cum hordeum humidius sit quam triticum,quod autem humidius est pleniore egeat coctione, ideo piissana ex hordeo consecta minime erit leuior, sed grauiot: quod autem humidius est pleniorem requirem concoctionem, non probatur ab Aristotele, sed sumitur: potest autem probari, nam quod est humidius illud est grauius, grauitatem enim eficit humiditas; quod verbgraue est illud pleniorem desiderat concolaonem. Quod vero in hac ratione sumitur ab Aristotele hordeum humidius esse tritico, minimὲ intelligendum simpliciter est , aut de ipsa hordei natura, δc facultate, quippe quod natura, de facultate a Galeno primo libro de alimentorum facultatibus dicitur este siccum; sed potius de accidentibus, dc qualitatibus ipsius nonnullis, quibus modiis non solum non exsiccare, sed magis etia huminare quam triticum potest: cui sententiae etiam astipulatur Galenus loco superius adducto, ubi pro
apparatus diuersitate hordeum modδ exsiccare, modb autem humectare tradit: quae nam autem sint qualitates, quarum beneficio ira apparetur hordeum, ut magis quam triticum humictet circa finem apparebit. Locum autem hunc aliter legisse Theodorum existimo, qui nunc in impressis habeatur, nescio enim quomodo verba illa το δ ἐς, reddi possint quemadmodum ille reddit; γώ amem hamianu est eoncoctionem δε- siti a lentorem legisseque exilii mandum g ir πεψήους. Iustinianus habet ridε-.Nos tamen Thcodori versionem secuti sumus. ἀθὲν πιπλώει ενια Da nihil prohibet qua minus ut eominu quid L lim. Soluit rationes superius adductas, vel potius illis concessis, cocludit tamen hordeaceam piissanam meliorem esse triticea: ait igitur, an nihil prohibct i ita enim proprie vertendum est, non, sed nihil, quomodo reddit Tlieodorus in an igitur mihil prohibet quin hordeum possit habere nonnulla, quae difficili
ris concoctionis sent, quam triticum, quod in secunda argumentatione dicebatur; smultamen habere non ulla alia, quae ad leuitatem praelitandam utiliora sint i quod ostendit, dicens hordeum non solum esse humidius, verum etiam frigidius tritico, quod autem huiusmodi est, illud quod ad alimenti leuitatem pertinet, commoda multa hibet, ut patebit paullo postaeitquc mec minor propositio syllogismi,quam repetit Sc melius explicat paullo
inserius. το cret orbulo cibusque. Haec est maior
58쪽
COMMENT. IN I. SECT. PROBLEM. s
propossitio, quae ita ibitat. Sorbitio, quae febricnti asturtur de hoc enim aegrotantc potissimum loquiturὶ talis est. dcbet, ut de exiguum alimentum praebeat, Sc refrigeret; haec autem tanquam ab omnibus concesta minime probatur ab Aristotele, sed minorem subiuniagiti ἡ-ῶτο ει. Sed pii sana hordeacea es huiusmodi , minime ver 5 triticea, id enim a nobis adiungendum cst, igitur ptistana hordeacea aegrotis conticia lentius alimcntum cst, quam triticea. R. si υχοmρον, --αura enim humissior. vel
corpuμι- est. Probat minorem propossitionem; totumquc adco rationis aut argumentationis momentum liis vcrbis, Sc hac scntcntia nititur, quam ctiam innuebat superius, cum eandem minorem propositionem poneret. Probat igitur ptis sanam hordeaceam exiguum, seu leue praeliare corpori alimentum ; hordeum cnim tritico hinnidius cst,ic corpulentius, quo ucrbo innuit nobis, quam humiditatem intelligat,nimirum tenuem, crudam,& aquotam,qua etiam intelli bat luperius,humiditas intcm haec minime,aut pal um nutrit,quae enim nutrit humidita ea cst pinguis,& oleola; hac autem humidius triticum cst, humidi latc autem illa tenui , &aquosa non sit peratur tantum hordcum a tritico ratione naturae propriae, sed multo magis ratione habitus corporis ipsius, ut ita dicam, dc ratione apparatus, qui in illo contingit, quod ut inlinuaret nobis subiunxit Aristoteles verba illa, vel compulentius, Si hoc illud est quod paullo superius diccbamus hor. cum ratione nonnullariim qualitatum csic humidius tritico, quia cnim cst corpulentius, hoc cis quia dum in aqua in coquit in cx eo piissiana paratur, maiorem in se recipit aquae copiam, qua imbibitur magis quis triticum ob corporis raritatem , S meatuturi laxitatem idco humidius cil ;& lcuius seu magis exiguum praebet corpori alimentum.
Cur dentium stuporem portulaca herba, aut sit tollere potest Z An portu
laca , quia lentum quendatri habet humorem, qui vel manducanti, aut manu aliquantisper confringenti patescit: haeret enim, ac trahitur. Lentor igitur subicns ille a corporc educit acorem, quippe qui assinitate quadam con-i. iungi valeat, argumento saporis, quem acidulum reddit. Sal vel b macerat, liquefacitque, atque ita acorem quoque extrudit.
Dentium aifcctus, dc quo in praesentia loquitur Aristoteles , ωμώδαλGraecis dictus, illorum quidam mipor est , quo debiles, torpidi, ac velliti illigati sic redduntur, ut sicis quispiam uti velit, dolore crucietur. Docent id vel ipsi grammatici qui ctymon proponunt illud, οδ Ss quibus nonnulli addunt Hesychius autem eδε, ψ-dcntes obstupescere. Oritur hic astectus ex usu rei stigidae, austera, aut mixta qualitate praeditae; huiusmodi enim humore imbuti dentes, ita assecti redduntur, sicuti diximus: tales autem sunt oporarii fructus, nimirum Digidi, te accrbi quos memorat Alexandcr problematum auctor,initio illius libri: tali; est vomitus humoris acidi sicuti
pituitae aliquando, aut nigrae bilis, quemadmodum ex Galeno, atque Hippocrate tha mus. Oritur etiam ex auditu, aut inspectione rei contristantis, ut exscrrae strepitu, aut marmorum mutuo attritu, dc inspectu alicuius, qui res aridas comedat, quod obseruauit
Hesychius grammaticus loco citato, Galenus libro de optima secta capim dccimo tertio, Alexander problematum auctor loco quem indicauimiis, Se idem Aristoteles problematum sectione septima problemate quinto,ubi etiam eiusdem effectus rationcs inuestigauit. Porro huic affectui portulacam mederi, ab iisdem auctoribus traditur locis quos citauin iis, ac praetcrea a Dioscoride libro secundo capite centesimo quinquagesimo. Eiusdem laifcctus rationem inquircndam proponit hoc loco Aristoteles, atque ut dubiae caussae diffi-Cul alcm magis augeret, idem de sale proposuit: portulaca enim frigida,de humida,sal calidum,& siccum 1, quomodo igitur a contr:triis caussis itam efffectus' Prae terea quod rctuliti Alexander loco quem adduximus, affectus Digidus est, & ex re frigida ; quomodo igitur a li Digida re illi medela 3 Atque liaec ratio, ut apparet tantum valuit apud eum aiictorem, V li quaestionem hanc inter illas repostierit, quae inexplicabiles , Ac modum penitus humani in- l
59쪽
gent; excedentes, soli Dco cognitae ab ipso dicuntur. Vcruntamcn rationem proponit hocli,co Aristoteles: proposuit Galenus secundo de alimentoriim facultatibus capite quadragessimo sexto; quanquam ex Erasistrato libro de sectis Capite quinto pcr cxperientiam inuentum fiuste remedium dicat; de libro de optima secta capite decimo absque caussariim cognitione; haec enim fieri utraque possunt: quare mox Capite decimo tertio investigatam fuisse caussam dicit, qtiam obseruantes, in uniuersum ad cifcctum creatum ab acidis, aut acerbis cadcm utamur: quo loco,& qua occasione etiam adnotat, non valere ad crimmiporem, quem fluxio, aut vomitus aut secantis serrae stridor effecerit: quod sane dictum, pro eo quod pertinci ad vomitum, aut fluxionem, nisi vomitus, aut fluxio sit materiei minime acidae , qua ratione sustineri possit non video. Sed exponamus Aristotelis sensa. Portulacam igitur dentium istuporem ob eam caussam tollere dicit, quoniam illa humiditatem quandam viscidam habet, quae omnibus apparet, qui vel cam manducant, vcl per aliquod tempus manibus tractant; extrallitur enim facile humiditas illa ex planta: haec igitur lenta, S uiscida humiditas, quum inauditur portulaca subit dentcs, S pellit acidum illum humorem, qui stilporem inserebat ; pellit autem trahcndo ipsum extra dentes, tanquam rem sibi similem , 5 cognatam ; attractiones enim fieri qualitatum familiaritate docuit Galenus tertio de Isimplicium medicamentorum facultatibus, S alibi. Quod porro limites partes habeat portulaca, seu cogia. ita sit acori dentes obstupere facienti , illinc cognoscitur , quod dc ipse portulacae succus M iditatem quandam habeat, quae coniuncta est cum multa humiditate, visciditate, id lectore. Galenus secundo de alimcntis, quem locum paullo ante adduximus, voluit illiporem illum tolli a portulaca lucrito lentoriS morsus cxpcrtis, quo praedita cit portulaca ; sinititudi nem autem, seu cognationem cum acido Erimore dentibus inhaerente nullo modo vide tur significasse; scd potius qitia icniat, atquc aequet paretcs. o 5 24 σωυπιων. Sal vero cerat. Sal tollit cundem thiporum colliquando, hoc citob caliditatem, S siccitatem ab sumendo, resoluendo, dccxsiccando aciditatem, quae tantibus inlinebat, di stuporem
Sed cur lixivium,nitruinve hoc idem facere nequeat3 An quod haec suam ob acerbitatem adstringunt, non liqucfaciunt
Cum sal colliquando, SI absumendo ob ipsius abstersoriarn, S exsiccatoriam faculta- tein, ut modo dictum cli tollat dentium stuporem, cur idem non praestat lixivium. SI niatrum, quae cisdem facilitatibus videntur praedita Respondetur quod illa minime habent colli quatiuain facilitatem, hoc est facultatem inimiditatum rcsolutoriam; nam adstitn-gunt ; humiditas igitur illa acida, quae miporem inscrt, potius compingitur intus, 3c ma
gis quam anica retinetur, nedum extra trahatur.
Cur aestiuis lassitudinibus balneo, hybernis unctione mederi conueniati
An hybernis unctio datur propter horrores, nautationesque UrgenteS: per calorem enim laxandum cst, qui membra tepescerc fac1at: oleiam vero calidum est. At in aestate humefaciendum censetur, quoniam lcmpus id siccum est, nec nactus interpellit horroris, co quod status tcmporis ad teporem ingenue vergit: hinc etiam cibus parcus, potio libcralis per aestatem admittitur, ille magis, haec omnino. Potioni nanque per aestatem ob temporum
60쪽
siccitatem indulgcndum ex toto est: parsimonia vcris cibi communis temta potum omnium est, sed magis aritati conuenit, ne ob habitum lcmporis heraei item, corpus cibo immodico pressu in exaestuet.
Lassitudinum medela per aestatem lauacrum, siue balneum eth, per hyemem audiet in i ctio. Porro de lassitudine, tum qu id ipsa iis, S quot eius genera, tum quomodo eam cu- rare oporteat, copiosissime tractat Valcinis ictato,&quarto de menda valetudine libro quae tamen huc at serre, S cum iis, quae ab Aristotcle dicimtur comparando considerare, lutrum consonent an distanent, longioris temporis negotium est, S minime noti, i instituti, quibus illud tantum propolitum cit, ut scias a Aristotelis quo ad per nos fieri poti it litat quidus explicemus, corumque veritat si iis rationibus comprobcmus, minimes biliciti li quid de eisdem rebus alis senserint; nili si quando obiter nonnullis in locis,& breuiter id lfiat. Ad institutum igitur redeuntes, per balneum. hic intelligitur balncum Ox aqua dulci, moderate calida, quale lassitudinibus maximE accommodatum remcdium cibi inunctio autem ex oleo de maruris olivis expresso, id quod cx ipsa problematis sententia, ac verbis haberi facile potesL Pcr hycinem igitur qui lassitudincni patiniatur ita inungendi
sunt: nam cum eo tempore propter ambientis acris frigidit arcni honores contingant, &mutationes circa corpus,calidis uti nccessu est ad lassitudine s oluendam S tepiditate in in ducendam : liaec autem praeliare oleum potes , ex quo inunctio fit, calefacit clunitum lactu si calidum inungatur, tum ctiam facultate ; quod scripsit Galenus tertio de tempe tramentis capite quarto,&quinto; sed uberius secundo de simplicium medicamentorum lfacilitatibiis cante v c limo quarto, ubi post longam superioribus capitibus habitam di isputationem, rationesque multas,tum corum qui calidum, tum qui frigidum oleum dice- lrei ti compluribus modis oleum nos calefacere olfendit, nimirum Vt alimcntum, Ut mc-li dicamentum,& ut integumentum; obtinere tamen quodammodo locum modium interi ea qxue nos excalcfaciunt, ac refrigerant, oleum igitur haec praestat hycme: baliacum autem siue ex frigida, siue ex calida contrarios praestaret eliachiis; nam Digida horrores ita i tim induceret,caliti autem initis poros aperiendo & fiigori aditum patefaciendo. AEltate autem baliacum conuenit quoniam humectat, tempus autem illud siccii in eth; neque tunc lhorrores timendi, cum iu ob stigiditatem contingant, tunc autem ad caliditatem inclinatio fiat. Galenus autem cum remedia tum ex balneo aquae, tum ex oleo aduersus lassitu dines proponeret, hanc inter illa ex icmporum anni varictato distinctionem haud retulisse memini: alia tamen ratione corundem usiim mixtim approbasse apparet secundo de simplicitum mcdicamentorum facultatibus capite vigcsimo quinto: de qua mixtione habemus etiam Aristotclis problema sextum, sectione quinta Ucrba autem Galeni quoniam .id problematis sententiam, S remcdium ab Aristotele adductum illi istrandum maxime lis uuat, quamquam longiora,vt uberior aliqtia iitisperesset explanatio, huc affercnda cen- li sui: habent autem ita Latine. Porro si plusiuiam membrastices oko calorem exscuo te adm-ιuium comparabis, atque hac interim ratio- lassos non parum iuvabis, panim quod in minutos corporu meatus ping e ingrinatur, ετ quae indurata sunt emelsat partim quod hamiditate acrem, ae sublium , qua in iasitudine ex colliquationetrauentemseb eute latebat, per habitum caliditated gerat. Constimimaren m exercenι ibin tum soras effluereFurirnaam inti in mentrem non pauca desuere excrementa, qua velut diluamina sent. Ex hisce autem ιἀγροκώ- est, complura toto in lcorpore elusemodi relinqui, quae enara tionem deposeanm, quippe duplex in lassia mi emo nascitur .scuti atibi ostendimus. Nam sim lares quidem animantis partes resecantur, humectantur vero vacuastati a non utili. cr naturati humore, nam se foret pisthora , sed tenui, o acri, datique; proindeque remedys indi ni riplitibus, tum ijs, quae humorem aerem euacuent, tum n, qua siccitatem corporis irroni. Itaque ad haec aptissimaseum dulcium aquarum lauacra, nimirum qua humissitate sua in trementorum eorrigant sucitatem,ocaliditate tenuem, atque acrem h morem di ram. At si corporibus inhaerere posset aqua, nee facile deflueret. Vsa quirim perste se ficeret. Atqui em ea 7π.e frit circumfunditur facile defluat,qquae inporas in eo corporis,nullam ha bc si usam pr=mpte essunt: in hoc μώe ipsum Guber miseretur oleum , maximeque iuuat sex utroque quis diutius stites ur id quod veteres Graeci nominarunt, eat oppositum inposuerunt voca ulu--, qu dest μι a viistimone: siane dr Me quisammodo lassitu em
sanare potens , sed multum reuntiumr ab eo quoi nuneupant: Nam τι reliqua lateam,vbs eum o o aqua confinitar, temurque. haud facitiolabili mixtione eoit. υι quibus ita corpor b- μα gatur oleum, nee est , or plussculum inhaerere aquam. Haec Galcnus. ιλιγωΠα 3. Hinc 'etiam tibin parem. Ob eandem caussiam, qua in lassitudinibus per Utatem lauacro,per hyc-